Eat8 Şanzıman Yorum

Evet saygıdeğer arkadaşlar bugün sizlerle yine otomobillerin en can alıcı noktalarından biri olan bir sistemi inceleyeceğiz vites kutuları yani şanzımanlar. Bu konumda size şanzımanların nasıl çalıştığına ne tür çeşitleri olduğuna ve otomatik şanzımanlar için duyduğumuz Dsg, Cvt, Eat, Eac gibi bu üç harfini bildiğimiz belki de içeriği hakkında bir fikrimizin olmadığı en çok kullanılan yarı ve tam otomatik şanzımanları inceleyeceğiz. Evet her firma kendine has bir şanzıman sistemi kullanıyor, bizler de otomatik vitesli araçlara binmek istiyoruz fakat bazen kötü nam salmış otomatik şanzımanları duyduğumuz için bile o marka araçların otomatiklerini tercih etmeyebiliyoruz. Gelin bir nebze de olsun bu şanzıman nedir? Nasıl çalışır tipleri nelerdir? Hangi marka hangi sistemi kullanır ? Gelin bunlara birlikte bakalım.

ŞANZIMAN(VİTES KUTUSU) NEDİR ?

Şanzıman bir araç için olmazsa olmazlardan biridir tüm araçlarda bulunan bu sistem motordan aldığı gücü tekerleklere aktaran güç iletim organlarından biridir. Motor tarafından üretilen güç baskı balata(kavrama) yolu ile şaft ve diferansiyele iletilir. Aynı zamanda aracımızın geri geri hareket etmesini, hızın sabit bir şekilde kalmasını ve yüksek hızlarda yakıt tasarrufu yapmamızı sağlayan bir sistemdir.

Şanzıman kelime kökeni bakımından Fransızca bir sözcük olan şanjman kelimesinden türemekle birlikte Türkçe anlamı ise hız değiştirme kutusu olarak çevrilmektedir.

ŞANZIMANIN GÖREVLERİ NEDİR ?

Şanzımanın araç içindeki görevleri şu şekildedir.

• Araç hareket etmediği sürelerde de motoru çalıştırarak istop etmemesini sağlamak.
• Yolun durumuna göre araç için en uygun hızı ve torku ayarlamak.
• Yüksek hızlarda yakıt tasarrufuna katkı sağlamak.
• Aracın ileri ve geri hareketini sağlamak.
• Motordan aldığı gücü tekerlere ileterek hareketi sağlamak.

ŞANZIMAN ÇEŞİTLERİ NELERDİR ?

OTOMATİK ŞANZIMAN: Otomatik vitesli sistemlerde vites değişimi otomatik olarak araçta bulunan ECU yardımı ile yapılmaktadır. Bu elektronik sistemler yoldan aldığı parametreleri yani araç hızını, torkunu ve devir parametrelerini hesaplayarak araç için en uygun vites aralığını kendisi belirler. Sürücünün bir kontrol yapmasına gerek olmayan bu sistemler sürüş konforu ve yakıt tasarrufu gibi önemli etkenler ile en kullanışlı şanzıman tipleridir. Tabi ki aynı marka model araçlarda bu özellik opsiyonel olarak sunulmaktadır yani aracımızın otomatik olması bize fiyat farkları tabi ki getirecektir.

MANUEL ŞANZIMAN: Araç geçişlerini, şoförün kendi insiyatifiyle debriyaj kullanarak değiştirdiği vites sistemlerine biz manuel şanzıman sistemleri demekteyiz. Şoför kendi isteği ve arzusuna göre istediği hız aralığını belirlemek için debriyaj pedalı yardımıyla vitesi değiştirebildiği bu sistemler otomatik vitesli sistemlere göre daha uygun ve daha nadir arızalanmaları sebebi ile daha masrafsızdır diyebiliriz. Yapısal olarak ise bu sistemlerde prizdirek mili, çıkış mili, senkromeç, grup mili, vites dişlileri, avare dişlisi, daimi iştirak dişlisi gibi parçalar bulunur ve bu parçalar bir bütün halinde çalışarak vites değiştirebilmemize olanak verir.

YARI OTOMATİK ŞANZIMAN: Üretim fikri ilk olarak yarış arabaları için geçerli olsa da yapılan incelemelerde araçların performanslarına olumlu etki yaptığı görülünce normal otomobillerde de kullanılmaya başlanmıştır. Bu sistemlerde iki adet krank mili bulunmakta olup ilki 1,3 ve 5. viteslere geçişten sorumlu iken ikinci krank mili ise 2,4,6. viteslere geçişi sağlamakla görevlidir. Tabi ki ilerleyen yıllarda 7 vitesli araçlar içinde uyarlanmıştır. Enteresan olan bir nokta ise bu sistemlerde soğutma yağı kullanılmaması, yağsız olarak çalışan bu sistemlere kuru şanzımanlar adı da verilmektedir ve yağ değişimi gibi bir konu söz konusu değildir.

PİYASADA EN ÇOK KULLANILAN YARI-OTOMATİK VE OTOMATİK ŞANZIMAN TİPLERİ NELERDİR ?

1-DSG ŞANZIMAN

Wolkswagen Grubu araçlarında kullanılan bu sistem, DSG Almanca kökenli olan bu kısaltmanın anlamı Direct Schalt Getreibe yani doğrudan vites iletimi yapan anlamına gelen bir vites kutusudur.

DSG bir ünitede bulunan iki farklı vites kutusu olduğu söylenebilir çünkü tek bedene sahip iki farklı alanları olan şanzıman çeşidi diyebiliriz yani açacak olursam eğer;

İki kavrama sistemine sahip bu şanzıman türünde, büyük çaplı olan ve yüksek torklardan sorumlu olan dış kavrama 1, 3, 5 ve 7. viteslerden sorumlu iken içteki kavrama ise 2, 4 ve 6’ncı viteslerden sorumludur. Tek ünitede iki farklı sistem dememin altında yatan sebep budur. Çalışma prensibi olarak ise siz aracınızla 1. viteste giderken aslında DSG bizim için 2. vites ayarını çoktan ayarlamış ve geçişi bekliyordur. Siz 2. vitese geçtiğinizde ise yine aynı şekilde 3. vites geçiş ayarları hazırda beklemektedir. Yani yapacağı vites ayarını önceden ayarlamış ve hazırda bekleyen bu sistemler Wolkswagen grubu tarafından kullanılmaktadır. Çift kavramaya sahip bu sistemlerin diğer sistemlere göre bir çok avantajı olsa da maalesef ki ünü, yaptığı arıza sorunları ve arızanın onarılmasının yüksek maliyetler içermesinden dolayı pek iyi değildir fakat Wolkswagen tüm AR-GE çalışmalarını bu sorunları çözmek üzerine bir politika izlemiş ve bu sistemlerde sıklıkla görülen ısınma problemleri 2013 yılında yapılan yazılım güncellemesi ile azaltılabilmişti. Her mekanik parçada olabilen sorunlarla birlikte, trafikte yüksek dur kalk yapma sıklığı ve yazılım, tasarımsal sorunlar nedeniyle bu teknolojik ürünlerde elbette arıza yapabilmektedir.

2- EDC ŞANZIMAN

Renault ve Dacia markalarında gördüğümüz bu sistem EDC yani açılımı ve Türkçe anlamıyla Efficient Dual Clutch, verimli çift kavrama anlamına gelmektedir.

Bu yarı otomatik vites sisteminde 6 ileri vites söz konusu olmakla birlikte, ikili kavramaya sahip bu sistemde 1, 3 ve 5. vitesler konumları için ilk kavrama sorumlu iken, ikinci kavrama sistemi ise 2, 4 ve 6. viteslerden sorumludur. Şanzımanın kendisi motordan aldığı güce göre vites değişimini otomatik olarak yapar, bu parametreler ise yol şartları, sürücünün uyguladığı gaz miktarı motorun gücüne göre en uygun vites aralığını kendisi otomatik olarak belirler. Bunu verileri ise elektronik kontorllü bir aktüatör sayesinde yapar.

Çalışma prensibi ise şanzıman dişlileri, senkromeç ile iç içe geçerek her biri bir kavramaya bağlı olan iki adet kamalı mil üzerinde hareket eden bu dişliler ECU tarafından gelen komutlara göre yönlendirilir. Dişlilerden biri istenen kavrama aralığında iken diğeri ise bir sonraki kavrama aralığında otomatik olarak bekleyerek sarsıntısız bir geçiş imkanı sunar.

3- CVT ŞANZIMAN

Özellikle Japon marka araçlarda gördüğümüz ve Honda, Nissan, Toyota, Subaru gibi markaların tercih ettiği bu şanzıman tipinin açılımı ise Continuously Variable Transmission yani Türkçe anlamıyla Sürekli değişen vites kutusu.

İncelediğimiz zaman CVT şanzımanı diğer şanzımanlara göre ayıran bir çok özelliği bulunmaktadır. Yapısal olarak baktığımızda kavrama için plakalı hidrolik kavramadan ziyade CVT şanzımanı tork konventörü kullanmaktadır ayrıca CVT şanzımanında vites dişlisi ya da senkromeç gibi parçalar yoktur bunun yerine planet dişli grubu mevcut ve geri vites hareketi için kullanılmaktadır. Bu özelliklerin bileşiminde ise sizi çok uygun yakıt masrafları bekliyor çünkü bu şanzıman tipinin en büyük özelliği yakıt masrafını çok düşük düzeylere indirmesidir.

Bu tip şanzımanlarda vites geçişi yoktur çünkü bu şanzıman aracı ideal yakıt tüketimi aralığında tutacak şekilde hareket ettirmektedir. Öte yandan bu tür araçlarda sanal vites kademeleri de mevcuttur ve sürücüler vites kolunu hareket ettirerek ya da direksiyondaki vites değiştirme kulaklarını kullanarak vites artırıp azaltabiliyorlar. Bu yüzden CVT şanzımanının kontrolünün geleneksel otomatik şanzıman ile aynı olduğu söylenebilir ancak bu araçlarda vites değişimlerini duymaz ya da hissetmezsiniz çünkü sonsuz bir dişli oranına sahiptirler.

CVT şanzıman kullanan kullanıcıların genel yorumları ise iyi performans, yakıt tasarrufu sağlaması ve sonsuz dişli aralığının vites geçişlerinde kesik bir his yaşatmaması geliyor ayrıca yokuş aşağı inişlerde iyi bir motor freni imkanı tanımakta. Dezavantajları için söylenenler ise CVT şanzımanın diğer şanzımanlara göre daha geç gaz tepkisine sahip olması yer almaktadır.

4-EAT ŞANZIMAN

PSA Grubunun kullandığı bu şanzımanın açılımı Efficient Automatic Transmission yani Türkçe anlamı ile verimli otomatik şanzıman anlamına gelmektedir. EAT6 ve EAT8 sistemleri olan bu şanzıman türünü Peugeot, Citroen ve Opel gibi markalar kullanmaktadır.

EAT6 ve EAT8 şanzıman türlerinde kavrama olmaz, tork konvertör bulunmaktadır. Tork konvertörü, vites geçişlerinde gereken motor, şanzıman arası bağlantının kesilmesini kavrama ile değil, akışkan hidrodinamiği ile gerçekleştirir. Bu son nesil otomatik tork konvertörlü şanzımanlar verimli hız ve hızlı vites değişimleri ile sürücüsüne rahat kullanım kolaylığı sağlamaktadır.

EAT6 şanzıman, quickshift teknolojisi sayesinde hızlı ve kolay vites değişimi sağlar ve bu her koşulda daha kontrollü ve kullanıcı dostu sürüş sağlar yani kavramalı teknolojisi ile daha sessiz ve kolay geçişlerle sarsıntısız bir sürüş deneyimi yaşatmayı hedefler. Peugeot ve Citroen’in uzun zamandır üzerinde durduğu ve şu anda da araçlarında büyük atılım yaptığı konu yakıt tüketimi EAT6 ve EAT8 şanzıman tiplerinin kullanımıyla çözüme kavuşturulmak istenmektedir.

5- ZF ŞANZIMAN

Genellikle lüks araçlarda kullanılan bu sistem adını kendini üreten ve geliştiren Alman kökenli firmadan almakta Zahnrad Fabrik yani dişli fabrikası anlamına gelen bu ZF kısaltmalı şanzımanlar başta hava taşıtları için üretim yapan fabrikanın bu sistemi otomobiller üzerinde kullanması ile karşımıza çıkmışlardır. BMW ve Peugeot 504 modelinde kullanmaya başladıktan sonra ünü artarak günümüze kadar gelmiştir.

ZF şanzımanlar normal vites kutularına nazaran daha fazla dişli oranına sahiptirler bunun bir getirisi olarak araç daha az yakıt harcamaktadır. Bu çok sayılı dişli yapısının bir başka avantajı ise vites geçişi sırasında oluşan kesintileri ortadan kaldırmasıdır. Hem güvenli hem performanslı sürüş sağlamamıza yarayan bu sistemler günümüzde lüks araçların gözdesi haline gelmiştir. ZF şanzıman kullanan araçlar üç farklı tipte, DCT yani çift kavramalı otomatik ZF şanzımanı özellikle Porsche modellerinde yaygınken 8 ileri tork konventörlü otomatik ZF şanzıman ise arkadan çekişli veya dört çeker arabalarda kullanılmaktadır, 9 ileri tork konventörlü otomatik ZF şanzıman ise önden çekişli ya da yine bu tip araçlarda kullanılmaktadır.

Evet arkadaşlar yine bir blog yazımın sonuna geldik, son derece çeşitliliği olan ve her firmanın kendine öz sistemlerini kullandığı şanzıman yani vites kutularını bu gün incelemeye çalıştık. En çok bilinen ve kullanılan şanzıman türlerini sizin için derledim umarım yazımı yararlı bulmuşsunuzdur ve beğenerek okumuşsunuzdur. Ramazan ayında keyifle okuyacağınız yeni yazılarımı hazırladığımı size söylemek istiyorum umarım tekrar farklı bir konuda görüşürüz.

Yüksek bir tepeye tırmandığında daha tırmanacak çok tepe olduğunu göreceksin.

-Nelson Mandela

Sağlıcakla..

Doğan Baran ÇİFTÇİ tarafından yayımlandı

Otomotiv Mühendisliği bölümü mezunuyum. Otomotiv sektörü hakkında yazılar yazıyorum, teknolojiyi yakından takip ederek kendimi geliştirmeye çalışıyorum. Tüm gönderileri Doğan Baran ÇİFTÇİ ile görüntüle