kaynağı değiştir]
Ana madde: Eşeyli üreme
Farklı cins iki gametin birleşmesiyle yeni canlının meydana getirilmesine cinsiyetli üreme denir. Gamet, cinsiyet hücresi olarak tanımlanır. Bir gamet ya dişi cinsiyet hücresidir (yumurta) ya da erkek cinsiyet hücresidir (polen veya sperm).
Cinsiyetli üreyen canlılarda bir çift kromozom takımı bulunur. Bu takımın yarısı anneden yarısı babadan gelir. Bu takım kromozoma haploid veya monoploid (n) denir. (n) haploid kromozom takımı gamette bulunur.
Bir çift kromozom takımına 2n diploid denir. Örneğin; insanda 2n=46 sayıda kromozom bulunur. Somatik hücreler (vücut hücreleri) 2n sayıda kromozom taşır.
Cinsiyetli üreme sonucunda birbirinden farklı bireyler oluşur. Bu da popülasyonlardavaryasyonu (çeşitliliği) arttırır.
Çeşitliliğin açığa çıkmasını sağlayan faktörler;
Cinsiyetli üreme çeşitleri;
olayları sağlar. Mutasyonlar ve ayrılmama sık sık gerçekleşen olaylar değildir. Cinsiyetli üreme sonucunda bireylerin ortama uyum özelliği adaptasyon kabiliyetleri ile artar. Örneğin; Paramesyum hücreleri direnç artırmak amacıyla cinsiyetli üremektedirler.
Yumurta hücresinin döllenme olmadan gelişerek yeni bir birey oluşturmasıdır. Döllenmemiş yumurta mitozla gelişir ve erkek birey oluşturur.
Eşeysiz üremelerde çoğalma bölünme ile gerçekleşmektedir. Bu nedenle bu üreme şekli hızlı bir şekilde gerçekleşmektedir.
Eşeysiz Üreme Çeşitleri
Bu üreme şeklinde canlı üzerinde bir çıkıntı meydana gelmektedir. Bira mayaları, hidralar, mercanlar bu şekilde üreme göstermektedir. Tomurcuklanma ile meydana gelen canlı ana canlıdan ayrılıp hayatına devam edebilir ya da ana canlı ile birlikte yaşayabilir.
Ökaryotik canlılar ve bakteriler bölünerek çoğalmaktadır. Bölünme mitoz ile olursa yanına bölünme, amitoz ile olursa boyuna bölünme görülmektedir.
Mantarlar, çiçeksiz bitkiler, plazmodiumlar sporla üreme göstermektedir. Burada da üreme bölünme yardımı ile olmaktadır. Sporla üremeye sporogona ismi de verilmektedir. Eğrelti otları ile sıtma parazitleri sporla üremeye örnek olarak gösterilebilmektedir. Su yosunlarının sporları zoospor ismi ile mantar sporları ise ekzospor olarak isimlendirilmektedir.
Yüksek yapılı bitkilerde vejetatif üreme görülmektedir. Tohumsuz bitkilerde genellikle bu üreme şekli görülmektedir. Kavak, muz, çekirdeksiz üzüm bu üreme şekline örnek olarak gösterilebilir.
Eşeysiz Üreme Hangi Canlılarda Görülür?
Eşeysiz üreme ile çoğalan canlılar;
Mantarlar
Bazı bitkiler
Bakteriler
Veprositler şeklindedir.
Eşeysiz üremelerde tek bir ata vardır. Mitoz bölünme ile üreme gerçekleşmektedir. Bu nedenle döllenme görülmez. Eşeysiz ürünlerde çeşitlilik yoktur. Kısa sürede yeni canlı oluşumu görülmektedir. Evrim hızı çok düşüktür. İlkel canlılar ile tek hücreli canlılarda görülmektedir
Kimi canlılarda spor adı verilen üreme hücresinden yeni bireyler oluşturulur. Buna sporogoni veya sporla üreme denir.
Mantarlarda sporla üreme karakteristiktir.
Bunlara bir örnekte mikroskobik canlılardır.