Ekvatordan Kutuplara Doğru Gidildikçe Tan Ve Gurup Süresi

İçindekiler:

1. Grup ve tan süresi neden uzundur?
2. Alacakaranlık süresi neye bağlıdır?
3. Alacakaranlık süresi en uzun nerededir?
4. Alacakaranlık film serisi kaç tane?
5. Gölge boyu ekvatordan kutuplara doğru nasıl değişir?
6. Gölge boyu nerede uzundur?
7. Güneş ışınlarının geliş açısının Ekvatordan kutuplara gidildikçe azalmasının nedeni nedir?
8. Güneş ışınlarının geliş açısını etkileyen faktörler nelerdir?
9. Meridyenler arasındaki mesafenin ekvatordan kutuplara doğru azalmasının nedeni nedir?
10. Meridyenler arası mesafe nerede en azdır?
11. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe gündüz süresi artar mı?
12. Gündüz uzunluğu yıl içinde en fazla nerede değişir?

Grup ve tan süresi neden uzundur?

Tan süresi ise dünyanın dönüş hızı ile ilgilidir. Tan süresi Ekvatora yakın yerde kısa kutuplara yakın yerde ise uzundur. Gurubu da güneşin batışını temsil eder. ... Gurubu süresi ise yine dünyanın dönüş hızına bağlı olarak Ekvatora yakınsa kısa uzaksa uzundur.

Alacakaranlık süresi neye bağlıdır?

Alacakaranlık süresi güneşin geliş açısına ve çizgisel hıza bağlıdır. Alacakaranlık nedir? Alacakaranlık şafak ile gün doğumu ve gün batışı ile gün kararması arasındaki zamandır. Üst atmosferde saçılan gün ışığı alt atmosferi aydınlatır ve bu durumda yeryüzü ne tamamen aydınlık ne de tamamen karanlıktır.

Alacakaranlık süresi en uzun nerededir?

Bu durumda geçen sürecede alacakaranlık süresi denir. Alacakaranlık süresi Dünya'da kutuplara doğru gittiğimizde artmaya başlar. Bu yüzden alacakaranlık süresinin en uzun olduğu yer Dünya'da kutup daireleridir.

Alacakaranlık film serisi kaç tane?

Alacakaranlık2008

Gölge boyu ekvatordan kutuplara doğru nasıl değişir?

Ekvatordan kutuplara gidildikçe gölge boyu uzar ve ,sıcaklık azalır. Çünkü Kuzey de Sibirya olduğu için.Oldukça soğuktur. Ekvatordan güneye gidildikçe gölge boyu azalır ve sıcaklık artar.

Gölge boyu nerede uzundur?

Güneş cisme eğik açıyla geldiyinde cismin gölgesi uzun olur. Dik açıyla geldiğinde ise kısa olur. Golgenin en uzun oldugu zamanlar günün ilk ve son saatleridir.

Güneş ışınlarının geliş açısının Ekvatordan kutuplara gidildikçe azalmasının nedeni nedir?

Güneş ışınlarının düşme açısının Ekvator'dan uzaklaştıkça azalmasının nedeni Dünya'nın küresel bir şekle sahip olmasıdır.

Güneş ışınlarının geliş açısını etkileyen faktörler nelerdir?

Cevap. Güneş ışınları bir yere ne kadar dik açıyla düşerse sıcaklık değerleri de o kadar yüksek olur. Çünkü dik açıyla gelen ışınlar daha dar alanları ısıtmaktadır. Güneş ışınlarının düşme açısı dünyanın şekli, eksen eğikliği, günlük hareketi ve eğime bağlı olarak değişir.

Meridyenler arasındaki mesafenin ekvatordan kutuplara doğru azalmasının nedeni nedir?

NOT: İki meridyen arasındaki uzaklığın kutuplara doğru azalmasına rağmen meridyenler arası zaman farkının her yerde 4 dakika olmasının nedeni çizgisel hızında kutuplara doğru azalmasıdır. Meridyenler arası uzaklık eşit değildir. Meridyenler arası uzaklık ekvatordan kutuplara gidildikçe daralır.

Meridyenler arası mesafe nerede en azdır?

Tüm meridyenlerin birleşme noktası kutuplardır. Bundan dolayı meridyenler Ekvator kısmındayken aralarında 111 km mesafeye sahiptirler. Ancak Dünyanın şekli dolayısı ile kutuplara gittikçe meridyenler arasındaki mesafe azalmaktadır. Tüm dünya üzerinde yüzlerce olan meridyenlerin her biri birbirine eşit uzunluktadır.

Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe gündüz süresi artar mı?

Ekvatordan kutuplara gidildikçe gece-gündüz süreleri arasındaki fark artıyor. Kuzey Yarımküre için yılın en uzun gündüzü 21 Haziranda, en uzun gecesi ise 21 Aralıkta yaşanırken; Güney Yarımkürede ise bu tarihlerde tam tersi oluyor. ... Güneyden kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzayacak.

Gündüz uzunluğu yıl içinde en fazla nerede değişir?

Ekvator çizgisi üzerinde yıl boyunca gece ve gündüz süreleri değişmez. Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı yıl içinde değişir. Meridyenler arası yerel saat farkı oluşur.

DÜNYA’NIN ŞEKLİ

Dünya, kutuplardan hafifçe basık, Ekvator’dan şişkin kendine has bir şekle sahiptir. Buna geoit denir. Dünya’nın geoit şekli, kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında oluşan, merkez kaç kuvvetiyle savrulması sonucu meydana gelmiştir.

 


 

               Dünya’nın Şeklinin Sonuçları

·   Ekvator’un uzunluğu tam bir meridyen dairesinin uzunluğundan daha fazladır.

·   Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapına göre 21 km daha uzundur.

·   Dünya’nın şeklinden dolayı, güneş ışınları yeryüzüne farklı açılarla düşer.

·   Sıcaklık dağılışını etkiler. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık değerleri düşer.

·   Dünya’nın şeklinden dolayı, Dünya’nın bir yarısı karanlıkken diğer yarısı aydınlıktır. Aydınlanma çizgisi daire biçiminde olur. Buna aydınlanma çemberi de denir.

·   Kutuplar, Dünya’nın merkezine (Ekvator’a göre) daha yakındır. Bunun sonucu olarak, yerçekimi Ekvator’da az, kutuplarda daha fazladır.

·   Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı Ekvator’dan kutuplara gidildikçe azalır.

·   Ekvator’dan kutuplara gidildikçe, paralel boyları ve meridyenler arası mesafe azalır.

·   Dünya’nın şeklinden dolayı, harita çizimlerinde hatalar meydana gelir.

·   Kutup yıldızının görünüm açısı bulunduğumuz yerin enlem derecesini verir.

Enlem Ve Etkileri

Enlem: Yerkürede herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.

·   Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru küçülür. Işınların atmosferdeki yolu uzar. Tutulma ve kayıp oranı artar ve sıcaklık ta kutuplara doğru azalır.buna enlem etkisi denir. Örneğin ülkemizde güneyden kuzeye gidildikçe sıcaklık azalır

·   Ekvatordan kutuplara gidildikçe denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır.  

·   Matematik iklim kuşakları oluşur

·   Bitki örtüsü kutuplara doğru aralıksız kuşaklar oluşturur. Ekvatorda geniş yapraklılar orta kuşakta geniş ve iğne yapraklılar (karma ) daha kuzey enlemlerde ise iğne yapraklı ormanlar yer alır

·   Ekvatordan kutuplara gidildikçe Tarımın yükselti sınırı, Toktağan kar sınırı (Daimi kar sınırı), Orman üst sınırı kutuplara doğru azalır. 

 

·   Akarsuların donma süresi kutuplara doğru uzar.

·   Ekvatordan kutuplara gidildikçe Gece gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar.

·   Ekvatordan kutuplara gidildikçe Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır.

·   Ekvatordan kutuplara gidildikçe paralellerin dereceleri büyür boyları kısalır

·   Ekvatordan kutuplara gidildikçe yerçekimi artar

·   Ekvatordan kutuplara gidildikçe atmosferin kalınlığı azalır

Aynı Enlem Üzerindeki Merkezlerde Ortak Özellikler  

·   Ekvatora ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar.

·   Güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar.

·   Gece- gündüz süreleri birbirine eşittir.

·   Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır.bu nedenle güneşin doğuş ve batış(tan ve grup) süreleri aynıdır.

·   Aynı iklim kuşağındadırlar. Fakat aynı iklim özelliği görülmeyebilir (özel konum şartlarından dolayı bunlar: yükselti,denizellik,akıntılar,yerşekilleri,rüzğarlar vb).

·   İki meridyen arasındaki mesafe aynıdır

·   KYK’de kuzey kutup yıldızının görünüm açısı aynıdır.bu yıldız dünyanın şeklinin bir sonucu olarak GYK’de görülmez

Boylam Ve Etkileri

Boylam: Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.

·   Boylamın tek etkisi yerel saat farkları oluşturmasıdır.

DÜNYANIN GÜNLÜK HAREKETİ VE SONUÇLARI

   Dünya dahil tüm gezegenler kendi eksenleri  etrafında dönmektedirler , bu harekete günlük hareket veya eksen hareketi adı verilmektedir.  Dünyamızın günlük hareketinin süresi 24 saattir ve bu hareketin yönü batıdan doğuya doğru  dönmektedir. Bu dönüşü sırasında ortalama hızı , Ekvator üzerinde 1670 km saattir. bu hızın değeri Ekvatordan kutuplara doğru azalmaktadır. Tam kutup noktalarına gelindiği zaman hızın değeri sıfır olmaktadır.Dünyanın bir saatteki bu hızına çizgisel hız adı verilmektedir. Çizgisel hızın değerinin Ekvator ile kutuplar arasında farklılık göstermesinin bir sonucu olarak  iki önemli olay ortaya çıkmaktadır :

          1.  Güneşin doğma batma anı Ekvatordan kutuplara doğru uzamaktadır.

          2.   Aynı boylam üzerinde yer alan tüm noktalarda yerel saat aynı olmaktadır.

        Dünyanın Günlük Hareketinin Sonuçları :

1. Gece ve gündüzün oluşması  ,

2. Gece ve gündüzlerin birbirlerini takip etmesi ,

3. Dünya üzerinde yer alan bir yerin gün içinde Güneş ışınlarını alma açısının değişmesi ,

4. Gece ve gündüzlerin oluşmasının bir sonucu olarak günlük sıcaklık farklarının ortaya çıkması  ,

5. Günlük sıcaklık farklarına bağlı olarak mekanik çözülmenin artması , meltem rüzgarları oluşması,

6. Atmosferdeki hava akımları sapmaya uğraması ,

7. 30⁰  - 60⁰ Kuzey ve Güney enlemlerinde dinamik kökenli basınç merkezlerinin ortaya çıkması ,

8. Okyanus akıntılarının halkalar oluşturması ve sapmaya uğraması ,

9. Aynı enlem üzerinde yer alan kentlerde Güneşin doğuş ve batış saatlerinin farklılık göstermesi ,

10. Yerel saat farklarının ortaya çıkması.  

DÜNYANIN YILLIK HAREKETİ ve SONUÇLARI

Yörünge Hareketi :Dünyanın güneş çevresinde dönerken izlemiş olduğu  yola yörünge , meydana getirdiği  düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir. Dünyamızın yörüngesi  yandaki şekilde de görüldüğü gibi elips şeklindedir. Dünyanın bu yörünge hareketine yörünge hareketi veya yıllık hareket adı verilmektedir.

      Dünyanın yörünge hareketi 365 gün 6 saatte gerçekleşme ve buna bir yıl denilmektedir. Dünyanın yapmış olduğu elips yörüngenin bir sonucu olarak ortaya çıkan özellikler şunlardır ;

1.  Dünyanın Güneşe olan uzaklığı sürekli değişir. Yıl içinde Dünyanın Güneşe en yakın   olduğu ana günberi   ( perihel ) , en uzak olduğu konuma ise gün öte ( aphel ) adı verilir. Güneşe en yakın  tarih 3 Ocak , en uzak olduğunda ise tarih 4 Temmuzdur. Dikkat edilirse Dünyanın güneşe yakın olduğu tarihe bakılırsa Dünya Güneşe yaklaştığında Kuzey yarımkürede en soğuk zaman yaşanıyor. NOT:  Dünyamızın ısınmasında etkili olan en önemli etken Güneş ışınlarının geliş açısıdır.        
                     

 2.  Dünyanın yörüngedeki hızı yıl içinde değişir. Dünya Güneşe yaklaştığında hızı artar , uzaklaştığında ise hızı yavaşlar .

3.Sonbahar Ekinoksuna(23 Eylül) iki günlük gecikmeyle girilir.

4.  Kuzey yarımkürede yaz mevsimi Güney yarımküreden daha uzundur.

5.   Kuzey ve güney yarımkürelerde mevsim süreleri birbirlerinden farklıdır.

 EKSEN EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI :

   Ekvator ile Yörünge düzlemi arasında 23⁰ 27^ı 'lık bir açı bulunmaktadır. Bir bakıma Dünya Güneş etrafında yörünge hareketini yaparken bu açı ile dönmektedir. Eksen eğikliğinin bir sonucu  ortaya çıkan özellikler şunlardır ;

• Dönenceler meydana gelir. Dönence: kuzey ve güney yarım kürelerde güneş ışınlarının en son dik geldiği noktalara denir. Kuzey yarımküre de Yengeç Dönencesi (23⁰ 27^ı Kuzey) Güney yarımkürede ise oğlak dönencesi (23⁰ 27^ıGüney) bulunmaktadır.

• Matematik iklim kuşakları oluşur.

• Güneş ışınlarının düşme açısı yıl boyunca değişir. Güneş ışınları yıl içinde dönencelere birer kez, dönenceler arasına da ikişer kez dik açıyla düşerler. Dönenceler dışında hiçbir yere güneş ışınları dik olarak düşmez. Ülkemiz matematik konumu itibarıyla dönenceler dışında yer almaktadır bu nedenle Güneş ışınları dik açıyla düşmez. Yıl içinde 21 Haziran'da en büyük açıyla , 21 Aralık'ta ise en küçük açıyla düşmektedir.

• Mevsimler oluşur. Dört mevsimin tek  yaşandığı kuşak ılıman kuşaktır. Sebebi : güneş ışınlarının düşme açısında yıl boyunca değişikliğin fazla olmasıdır. Tropikal kuşakta yıl boyunca yaz , Kutup kuşağında ise yıl boyunca kış mevsimi yaşanmaktadır.

• Aynı tarihlerde kuzey ve güney yarımkürelerde farklı mevsim yaşanması.

• Gece gündüz uzunluğunun sürekli değişir.Bu değişim en az Ekvator'dadır.  Kutuplara doğru gidildikçe gece gündüz değişimi artar.

• Güneşin doğuş ve batış konumu ile saatinin değişmesi.

• Muson rüzgarlarının oluşması.

• Aydınlanma dairesinin sürekli değişmesi.

• Kutup bölgelerinde 24 saatten uzun gece ve gündüzlerin oluşması. Örnek: Kutup noktalarında 6 ay gündüz, 6 ay gece yaşanması.

***Dönence ve matematik iklim kuşaklarının oluşmasında sadece eksen eğikliği etkilidir. Diğerlerinin oluşmasında eksen eğikliği ile birlikte yıllık hareketin de etkisi vardır.

EKSEN EĞİKLİĞİ OLMASAYDI; (Ekvator düzlemi ile ekliptik (yörünge düzlemi ) üst üste çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği dik olarak kesseydi)

• Dönenceler oluşmazdı. ( dönencelerin yerini eksen eğikliği belirler )

• Mevsim değişmesi olmazdı. ( Güneş ışınlarının geliş açısı değişmediği için )

• Güneş ışınları sadece Ekvatora dik gelirdi.

• Aydınlanma dairesi sürekli kutup noktalarına teğet geçerdi.

• Gece gündüz süreleri birbirine eşit olurdu.

• Güneşin doğuş-batış konumu ve saati değişmezdi.

EKSEN EĞİKLİĞİ 10°OLMASI DURUMUNDA MEYDANA GELEBİLECEK OLAYLAR :

• Güneş ışınlarının dik geldiği alan daralırdı. Dönenceler 10⁰ Kuzey ve güney enlemlerinden geçerdi.

• Kutup kuşağı ve tropikal kuşağın alanları daralırken , ılıman kuşak genişlerdi. Kutup daireleri 80⁰ enleminden geçerdi.

• Yurdumuzda yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu.

• Kutup ve ılıman kuşakta sıcaklık ortalaması azalırken tropikal kuşakta sıcaklık  ortalaması artardı.  

• Gece-gündüz arasındaki zaman farkı azalırdı.

*** Eksen eğikliğinin 23°27' dan daha büyük olması durumunda ise yukarıda anlatılan olayların tam tersi bir durum yaşanırdı. Eksen eğikliği değişmMEVSİMLER

21 HAZİRAN (YAZ SOLTİSTİ ) :

21 Haziranda Güneş ışınları Ekvatorun 23⁰ 27^ı Kuzeyinde yer alan Yengeç Dönencesine dik olarak gelmektedir. Bu duruma bağlı olarak

a) Kuzey yarımkürede  yaz   mevsimi güney    yarımkürede ise kış mevsimi yaşanır.

b) Bir noktanın kuzeyine doğru gidildikçe gündüzlerin süresi artar gecelerin süresi ise kısalır.

c) Kuzey yarımkürede en uzun gündüz en kısa gece yaşanır Güney yarımkürede en kısa gündüz en uzun gece yaşanır.                                                                                          

d)  Yengeç dönencesine güneş ışınları dik açıyla geldiği için gölge boyu sıfırdır.          

e) Bu tarihten sonra kuzey yarımkürede gündüzler kısalmaya geceler ise uzamaya başlar.                                                                                                                                           

f) Kuzey kutup dairesinde 24 saat gündüz Güney kutup dairesinde ise 24 saat gece yaşanır.

21 ARALIK(KIŞ SOLTİSTİ ):

• Dünya'nın şekli geoit olduğundan dolayı;
• Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapından 21 km daha uzundur.
• Ekvator’dan kutuplara gidildikçe yer çekimi artar.
• Ekvator’un uzunluğu herhangi bir meridyen dairesinin uzunluğundan daha fazladır.
• Güneş ışınlarının geliş açısı Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe küçülür. Buna bağlı olarak Ekvator’dan kutuplara gidildikçe;
• Sıcaklık azalır.
• Denizlerin tuzluluk oranı azalır.
• Cisimlerin gölge boyu uzar.
• Güneş ışınlarındaki tutulma oranı (enerji kaybı) artar.
• Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol uzar.
• Tarım üst sınırı, orman üst sınırı, yerleşme üst sınırı, kalıcı kar alt sınırı alçalır.
• Ekvator’dan kutuplara doğru paralellerin boyları kısalırken meridyenlerin de aralarındaki mesafe azalır.
• Dünya'nın bir yarısı aydınlıkken diğer yarısı karanlıktır.
• Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı (çizgisel hız) Ekvator’dan kutuplara doğru azalır.
• Tan-gurup vakitleri (alacakaranlık süresi) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe uzar.
• Harita çizimlerinde hatalar meydana gelir.
• Kutup yıldızının görünüm açısı, Kuzey Kutup Noktasından Ekvator'a doğru gidildikçe küçülür.
• Sıcaklık iklim kuşakları oluşur.
• Atmosferin kalınlığı kutuplara doğru azalır.
• Termik basınç kuşakları oluşur.
• Ay daire biçiminde tutulur.
• Kutup yönlü rüzgarlar sıcaklığı düşürür, Ekvator yönlüler yükseltir.