Şemsiye Mantarı Yenirmi

Mantarlar binlerce yıldır varlığını korusa da hala daha yenilebilir mantar çeşitleri hakkında yeterince bilgi sahibi olunmuyor. Asıl olarak ekosistemin döngüsü ve bitkilerin gelişimi açısından yüksek öneme sahip olan mantarlar yeri geliyor en lezzetli sofraların baş rolünü üstleniyor. Binlerce farklı türe ayrılan mantarların ne yazık ki tamamı yenilebilir mantar çeşitleri arasında yer almıyor. Zaman zaman öldürücü etkiye de sahip olabilen mantarların hangisinin yenilebilir hangisinin ise zehirli olduğunu bilmek oldukça önem arz ediyor.

Ankara’nın en iyi termal oteli Çam Otel olarak hazırladığımız yazımızda Türkiye’de yetiştirilen yenilebilir mantar çeşitleri neler listeledikten sonra faydalarını da sizler için anlatacağız. Yazımızı okuduktan sonra ülkemizin eşsiz doğasında karşılaşabileceğiniz mantar türleri hakkında yeterli bilgiye sahip olabileceksiniz.

Aynı zamanda Ülkemizde Yetişen Orman Meyveleri ve Faydaları başlıklı yazımızı okuyarak, ülkemizde yetişen bir diğer leziz tat hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Türkiye’de Yetiştirilen Yenilebilir Mantar Çeşitleri

Mantar çeşitliliği açısından oldukça zengin bir ülke olan Türkiye birçok farklı mantar türüne ev sahipliği yapıyor. Temel olarak zehirli, yenilebilir, zehirli olmayan ama yenilemeyen olarak 3’e ayrılan mantar çeşitlerinin tamamına ülkemizin topraklarında rastlanıyor. Yaklaşık 100 zehirli mantar türünün yanında 300’e yakın yenilebilir mantar çeşidine sahip Türkiye’de doğada sık rastlanılan mantarların hangilerinin yenilebilir olduğuna geçebiliriz.

İmparator Mantarı

Türkiye’de genellikle Şile, Kandıra ve Göksu vadisi civarında bulunan imparator mantarı Güney Avrupa’da sevilen ve sık tüketilen mantar çeşitlerindendir. Keskin tadı sayesinde yemeklere oldukça leziz tatlar katan imparator mantarı Latince adını tahmin edilebileceği gibi Sezar’dan almasından dolayı dilimizde imparator mantarı olarak bilinir. Arasında zehirli olanlarında çıkabileceği için dikkat edilerek tüketilmesinde fayda vardır. 

Kuzu Göbeği Mantarı

Akdeniz ve Karadeniz’in kıyılarında yetişen halk arasındaki ismiyle höbelen şifalı mantar olarak da bilinir. Diğer yenilebilir mantarlardan en büyük farkı ise pişirilmeden çiğ haliyle yenilmesi gerektiğidir. Fransız mutfağında oldukça sık kullanılmasından dolayı da ekonomik değeri yüksektir. Fındık, kayın, akçaağaç ve karaağaçların altında tek tek bulunan kuzu göbeği mantarı zengin minerale sahip toprakları sever. 

İstiridye Mantarı 

Doğada kış aylarında geniş yapraklı ağaçların altında ortaya çıkan istiridye mantarı aynı zamanda yüksek oradan ticari üretimi de yapılan bir mantardır. Dünyada en çok yetiştirilen ikinci mantar türü olan istiridye mantarı büyük şapkası ve dalgalı kenarlarıyla oldukça eşsiz bir görünüme sahiptir. Izgaradan soteye her şekilde tüketilen istiridye mantarı enfes tadıyla sofraların vazgeçilmez lezzetleri arasındadır.

Kanlıca Mantarı 

Batı Karadeniz’de yaygın olan kanlıca mantarı 3 türe ayrılır. 3 türü de yenilebilir mantar çeşitleri arasında yer alan kanlıca mantarı birçok mantar türünden farklı olarak genellikle yağda kızartılarak tüketilir. Enfes lezzeti sayesinde en çok tercih edilen mantarlardan olan kanlıca mantarı ekonomik olarak da oldukça yüksek değere sahiptir. 

Kültür Mantarı

Dünyanın en çok yetiştirilen mantarı olan kültür mantarı market raflarında, tariflerde en sık karşılaşılan mantar türüdür. Nemli ve sıcak havaları sevmesi nedeniyle neredeyse tüm dünyada yetiştirilebilen yenilebilir mantar çeşitleri listesinde olan kültür mantarı ülkemizin de farklı bölgelerinde yetiştirilir.

Tamamen beyaz renkte olan yapıları sayesinde diğer mantarlardan ayırt etmesi oldukça kolaydır. Sindirim sistemini desteklemesinden antioksidan içermesine vücuda birçok katkısı olur.

Pestik Mantarı

İtalyan mutfağında bilinen ismiyle porcini oldukça yüksek lezzete sahip bir mantardır. Yüksek fiyatlarla market raflarında yerini alan pestik mantarı Batı Karadeniz’de fazla yağış alan ve zengin minerallere sahip topraklarda yetişir. Çörek mantarı adıyla da bilinen pestik mantarı, eklendiği yemeklerin lezzetini kolaylıkla artırabilir. 

Tirmit Mantarı 

İlk çıkmaya başladığında sarı olan rengi zaman geçtikçe ve büyüdükçe kırmızıya dönen tirmit mantarı yoğunluklu olarak Karadeniz bölgesinde görülür. Oldukça zahmetsiz pişirilmesi sayesinde pratik şekilde sofralara lezzet katılabilir. Yemeklere katılmasının yanı sıra aynı zamanda ara sıcak olarak da servis edilebilir. Görüntüsü ile de iştah açıcı olan tirmit mantarına doğada kolaylıkla rastlanılabilir.

Borazan Mantarı

Görüntüsünün korku yaratabilecek olmasından dolayı genellikle zehirli olduğu düşünülen borazan mantarı koyu rengi ve borazana benzeyen yapısının aksine yenilebilir mantar çeşitleri arasındadır. Ege bölgesinde sık görülen bu garip şekilli mantar sebze yemeklerinde sık tercih edilir. Oldukça lezzetli olmasının yanı sıra az bulunması da borazan mantarın fiyatını yükseltmektedir.

Kıvırcık Mantarı

Beyaz bir marula benzeyen görüntüye sahip olan kıvırcık mantar saçaklı yapısıyla diğer mantar türlerinden gözle görülür şekilde ayrılır. Akdeniz bölgesinde görülen bu garip şekilli mantar yapısından dolayı içinde toz tutmaya oldukça yatkındır. Yenilebilir olan fakat tüketmeden önce oldukça iyi yıkanması gereken kıvırcık mantar aynı zamanda çam mantarı olarak da bilinmektedir.

Bal Mantarı

Sarı rengi dolayısıyla bal mantarı olarak adlandırılan ve oldukça hızlı şekilde çoğalabilen bu mantar türü hızlı bir şekilde yetişir. Çoğu ormanda yer alan ve tat olarak da kültür mantarına benzeyen bal mantarı yüksek oranlarda tüketildiğinde sağlık problemlerine yol açabilir. 

Türkiye’de Yetişen Mantarların Faydaları

Dünya genelinde ve ülkemizde en sevilen besinlerin başında yer alan yenilebilir mantar çeşitleri vücudumuz için birbirinden farklı faydalara sahiptir. Hem lezzetli hem de besleyici olmalarının yanı sıra vücudumuz için fayda sağlamaları mantarların yemek için sık şekilde tercih edilmelerinin ana sebeplerindendir. Gelin mantarların faydaları neler bakalım.

• Mantarlar yüksek oranda içerdikleri A, D, B, E, K ve P vitaminleri sayesinde bağışıklık sisteminin korunmasını ve hastalıklara karşı direnç geliştirilmesini sağlarlar.
• Düzenli mantar tüketmenin vücudumuza olan bir diğer katkısı vücut için gerekli folik asit ve demirin karşılanarak kansızlık problemlerinin giderilmesine katkı vermesidir.
• Düşük kalorili olmaları sayesinde diyet yapanların en favori besinlerinden olan mantarlar metabolizmayı aktif hale getirir ve zayıflama sürecini hızlandırır.
• Vücudun zararlı maddelerden arınmasını sağlayan antioksidanlar mantarların içerisinde yüksek oranda bulunur. Bu yüzden mantar tükettiğinizde vücudunuzda biriken fazla su ve toksinler atılmaya başlanır.
• Lifli bir besin olması sebebiyle kan şekerini dengeler, zamansız acıkmaların önüne geçer. 
• İçerdiği vitaminlerin vücudumuza bir diğer katkısı kalp ve damar sağlığının korunmasına olur.

Türkiye’de yetiştirilen yenilebilir mantar çeşitleri ve vücudumuza olan faydalarını anlattığımız yazımızın sonuna geldik. Siz de yazımızda listelediğimiz yenilebilir mantar çeşitlerini deneyerek damak zevkinize en uygun olanları rahatlıkla bulabilirsiniz.

Bu enfes lezzete sahip mantar türlerinin bazılarına onlarca farklı ağaca ev sahipliği yapan Soğuksu Milli Parkı’nda rastlamak mümkün. Çam Otel ormanın en güzel yerlerinden birinde bulunan konumu sayesinde sizlere yürüyüşlerinizde bu mantar türlerine rastlamayı ve eşsiz lezzetleri deneyimlemeyi sunuyor. Sizler de bu keyifli deneyimi yaşayabilmek için Çam Otel’e rezervasyon yaptırabilirsiniz.

Aynı zamanda birçok farklı konu hakkında bilgilendirici yazılarımızın yer aldığı blog sayfamızı da ziyaret edebilirsiniz.

Sıcak havaların gelmesiyle birlikte ormanlara ve kamp alanlarına yapılan geziler de artmaya başladı. Doğayla iç içe olduğumuz şu günlerde, çalılarda ve ağaç diplerinde yetişen mantarlar dikkatimizi çekiyor. Ancak dikkatsiz bir şekilde tüketilen mantarlar, zehirlenmelere yol açabiliyor. Özellikle Karadeniz ve Ege Bölgesi'nde sık sık görülen mantar zehirlenmelerinin temeli bilgi eksikliğinden kaynaklanıyor. 

Mantarlar Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

Mantar zehirlenmelerinin birçoğu doğru bilinen yanlışlardan kaynaklanıyor. 'Mantar koparıldığında zehirliyse içi mavileşmeye başlar, gümüş kaşık ile birlikte pişirilen mantar zehirliyse gümüş kaşık kararmaya başlar, salyangozlar zehirli mantarları yemez, böceklerin yediği mantarlar zehirsizdir, çayırda ve ağaç üzerinde yetişen mantarlar zehirsizdir, mantarın yakınında demir varsa o mantar zehirlidir, mantarı sirkeli ya da tuzlu suda kaynatmak mantarın zehrini alır, mantara zehrini yılanlar verir, kurutulmuş mantarlar zehirli değildir, mantarı pişirmek zehirliliğini ortadan kaldırır.' Toplum içinde sık sık duyduğumuz bu görüşlerin hepsi yanlıştır. Mantarın zehirli olup olmadığı ancak uzmanlar tarafından anlaşılabilir.

Zehirli Mantar Nasıl Anlaşılır?

Mantarın zehirli olup olmadığını belirleyen net bir kriter yok. Ülkemizin her köşesinden toplanan mantarlar, laboratuvar ortamında incelendikten sonra zehirli olup olmadığı belirleniyor. Yani, mantar konusunda tecrübeli ve bilgili olmayan kişilerin zehirli mantarları tespit edebilmesi çok zor. Ancak dikkat çekici renge sahip olan mantarların geneli zehirli oluyor. Mantarları tanımak uzmanlık ve bilgi gerektiriyor.

Ülkemizde Kaç Adet Zehirli Mantar Var?

Ülkemizde yaklaşık 2 bin beş yüz farklı mantar türü mevcuttur. Bu türlerden 100 tanesi zehirli, ortalama 10 tanesi ise öldürücüdür. Eğer mantarlar hakkında uzmanlığınız yoksa, bu mantarlara doğada rastlayabilir ve zehirli olduğunu anlamayabilirsiniz.

Zehirli mantarların 1 adedi bile zehirlenmeye yetecek kadar güçlüdür. Özellikle ölümcül mantar türleri, çok tehlikelidir. Ölümcül mantar tüketildikten sonra tıbbi olarak yapılabilecek fazla bir şey yoktur. 

Hangi Mantarlar Zehirlidir?

Daha önce dediğimiz gibi Türkiye'de yaklaşık 100 farklı zehirli mantar türü mevcuttur. Gelin mantarı ve sinek mantarı olarak bilinen kırmızı şapkalı ve beyaz benekli mantar, zehirlidir. Ülkemizde yetişen zehirli mantarlardan biri de kuzugöbeği ebesi mantarıdır. Şapkası kahverengi-kırmızı tonları arasında olan bu mantar, düzensiz ve kıvrımlı bir şekle sahiptir. Özellikle iğne yapraklı ormanlarda ve dağlık arazilerde görülür.

Ülkemizde en çok zehirlenmeye yol açan mantarlardan biri de köygöçüren mantarıdır. Evcikkıran ismiyle de bilinen bu mantar, yenilebilir mantarlara çok benzediği için karıştırılabilir. Yaşamının ilk döneminde şapkası zeytin sarısı, zeytin yeşili ve parlak haki renklerindedir. İlerleyen zamanlarda büyür ve şapkasının rengi açılmaya başlar. Büyüdükçe uçuk zeytin yeşili ve beyaz rengine dönmeye başlar.

Önemli Not: Zehirli mantarlar kişiden kişiye göre farklı etkilere sahiptir. Kimisi tedavi edilebilir zehirlenmelere yol açarken, kimisi de ölümcüldür. Bu yüzden doğada bulduğunuz hiçbir mantarı 'Tadı nasıl acaba?' diyerek yemeye kalkmayın, sağlığınızı tehlikeye atmayın.

Şunlara da göz atın;

1. Türkiye'deki yenilebilir mantar çeşitleri nelerdir?
2. Mantar nasıl temizlenir?
3. Mantar neden kararır?
4. Evde istiridye mantarı nasıl yetiştirilir?
5. Mantar nasıl saklanır?
6. Mantarlı tarifler

Şemsiye mantarı (Lepiota procera)

Mantarın bilinen adı Şemsiye Mantarı dır. Turna Bacağı diye de adlandırılır. Mantarın adı, çok büyük bir şapkası ve şapkasına göre dar ve uzun bir sapa sahip olmasından gelmektedir.

Sapın boyu 30-40 cm yi, şapkasının çapı da 40-50 cm yi bulabilir.
Şapkanın üzerindeki kahverengi zar, şapkanın büyüyüp gelişmesiyle birlikte parçalanır ve açık renkli şapkanın üzerinde pullar şeklinde kalır.

Şapkanın altında beyaz, sık ve derin lameller vardır.

Ayak üzerinde aynı şekilde beyez et üzerinde, düzgün olmayan zikzak harelerden oluşan bandlar bulunur,

Ayağın ucu şişkin, soğan biçimindedir.

Sap üzerinde şapkaya yakın, çok belirgin bir halkası vardır, ancak kolayca kopabilir.

Ayak, çok belirgin lifli bir yapdadır ve kesitinde ortası deliktir.

Mantarın eti şapkada beyaz ve yumuşaktır.

Şemsiye mantarının aynı soydan (Macrolepiota) bir başka mantar ile karıştırılması mümkündür.

Mantarın çiğ olarak tadı fındık lezzetindedir. Sapı biraz kayış gibi olmakla beraber, bütün mantar yenebilir.

Şemsiye mantarı çürükçüldür. Yani ölü bitki artıkları üzerinde yetişir. Genel olarak orman kenarlarında, açık çimenliklerde gruplar halinde bulunur. Bazan ormanımsı bir görünüm alır.

Mantar sapından tutularak döndürülüp koparılır. Kökünde çoğu zaman çimen, yaprak vb. artıkları yapışık olur. Bunlar soğanımsı ayak ucu tümden kesilip atılarak temizlenir.

Şemsiye mantarının aynı soydan (Macrolepiota) bir başka mantar ile karıştırılması mümkündür.

Bu mantarın latince adı: Macrolepiota rhacodes dir. Aslında bu mantar da yenebilen bir mantardır. Ancak çok nadir de olsa bazı hafif vakalar rastlandığından yemek mantarı olarak tavsiye edilmemektedir
Biz bu mantara Kızaran Şemsiye adını veriyoruz.

Kızaran Şemsiye mantarının özellikleri
1-Şemsiye mantarına göre, şapka çapı ve ayak uzunluğu olarak, oldukça küçüktür.
2-Bu mantarda, ayak üzerinde, soldaki resimde okla işaret edildiği gibi, zikzak bandlar asla bulunmaz.
3-Mantar kesildiğinde yada yaralandığında derhal o noktada kızarır. O nedenle mantarın sapını tırnağımızla hafifçe kazıyarak cinsini derhal saptayabiliriz.