Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre dünya genelinde toplam nüfusun yüzde 15'i, yani 1 milyarın üzerinde insan 'engelli' olarak kabul ediliyor ve bu rakam her geçen gün artıyor. Son teknoloji ise engellilerin hayatını kolaylaştırıyor ve sorunlarını biraz olsun azaltıyor.
Dünya genelinde engellilere yardımcı olması için tasarlanan pek çok teknoloji ve uygulama bulunuyor. 1992 yılında kabul edilen 3 Aralık Dünya Engelliler Günü öncesinde bu teknolojileri size yeniden hatırlatmak istiyoruz:
WeWalk Akıllı Baston
Türkiye'de mühendislerce geliştirilen ve ABD'de dahi ödül alan WeWalk Akıllı Baston, Times Dergisi'nce de 2019 yılının en iyi icatlarından biri olarak seçildi. Peki bu baston engelli bireylere nasıl destek oluyor?
Merdiven çıkabilen tekerlekli sandalye
Engellilerin en önemli sorunların biri de merdivenler. Tekerlekli sandalye ile yol kat edebiliyor olsalar da pek çok yerde engellilere özel bölüm olmadığından merdivenler kabus olabiliyor. İsviçreli bilim insanlarının ürettiği Scewo isimli tekerlekli sandalye ise akranlarından farklı olarak merdiven de çıkabiliyor.
Google Glass otizmlilere destek oluyor
Google'ın geliştirdiği akıllı gözlük Google Glass, pek çok açıdan ilkleri üzerinde barındıran bir buluş. Ancak pek çok kimsenin bilmediği bir özelliği de var. Cihaz, otizmli çocukların sosyalleşmelerine destek oluyor.
EyeSense
Türk Telekom’un görme engelliler için geliştirdiği sesli uyarı sistemi EyeSense, nesneleri tanıyabilen bir uygulama. Kullanıcı, etrafındaki objeleri ve renkleri bu uygulama üzerinden sesle duyabiliyor.
Felçi hastalar için özel uygulama: Voice4U
Konuşma güçlü çeken hastalara yönelik olarak geliştirilen Voice4U isimli uygulama, kullanıcıların düşüncelerini paylaşabilmelerine imkan veriyor.
Görme engellilere özel akıllı saat
Kullanımı gün geçtikçe artan akıllı saatler, engellilerin de hayatlarını kolaylaştırıyor. Dot isimli bu özel saat, görme engellilerin iletişimlerini sürdürmesini sağlıyor.
Hareket bozukluğu olanlara özel çatal ve kaşık
Litfware ismini taşıyan bu özel cihaz, parkinson hastaları için geliştirildi. Hareket bozukluğu sorunu yaşayan kullanıcılar, yemek yerken bu cihazı kaşık veya çatal olarak kullanabiliyor.
İşitme engellilere özel uygulama
Ava ismini taşıyan bu özel uygulama, işitme engelli bireyler için geliştirildi. İşitme engellilerin karşıdaki kişinin mimiklerini çözmesi zor olduğundan bu uygulama destek oluyor.
Özel gereksinimli bireylere yaşama kolaylığı sağlayan teknolojiler hakkında bilgilendirmek ve bu konuda farkındalık oluşturulması amaçlanmaktadır. Yardımseverlik, duyarlılık, iyilikseverlik, hoşgörü ve sorumluluk gibi değerleri öğrenerek özel gereksinimli bireylerin yaşama zorluklarının farkına varır. Engelliler için birkaç tasarım örnekleri aşağıdaki gibidir.
Tekerlekli sandalyeye bağlı yaşayan engellilerin hayatını kolaylaştırmak ve kısıtlı hareket alanlarını genişletmek amacıyla üretilen EQUAL isimli otomobil elektrikle çalışıyor.
Otomobilin en güzel tarafı engelli kişinin tekerlekli sandalyeden inmeden aracın içerisine yerleşebilmesi.
Engelliler İçin Yatak Merdiveni, tek başına yatakta doğrulamayan
hastalara yardımcı olmak için tasarlanmış ergonomik bir merdivendir.
Engelliler İçin Şişe Açacağı
Şişe açarken zorlananlar ve kapağı kavrayamayanlar için tasarlanmış mini bir aparattır.
Şişe açacağı sayesinde kapağı kavramadan şişeleri açmanız mümkün olacaktır.
Parmaklarını Kullanamayanlar İçin Kaşık Aparatı
Parmaklarını kullanarak bir şeyler tutmakta zorlananlar için üretilmiş bant sayesinde
rahatlıkla kaşık tutabilir ve yemekleri yardım almadan yiyebilirsiniz.
Işıklı Masa Büyüteci
Görme sorunu yaşayanlar için tasarlanmış mini büyüteç ayrıca okumaya çalıştığınız bölgenin aydınlatılmasında da rol oynuyor.
Otomobilin en güzel tarafı engelli kişinin tekerlekli sandalyeden inmeden aracın içerisine yerleşebilmesi.
Çift Kuplu Bardak
Tutma ve kaldırma konusunda sıkıntı yaşayanlar için üretilmiş çift kuplu bardaklar bu konuda size bir nebze olsun yardımcı olabilir.
Engelsiz Hayat Teknolojileri / Engelsiz Hayat Sunusu / Engelsiz Hayat Video /
Teknoloji tasarımı, hayatımızı kolaylaştırmak için birçok farklı icat ve tasarım üretmeye yönelik bir disiplindir. Bu nedenle, engelliler için basit icatlar tasarlamak da bu disiplinin bir parçasıdır. İşte, 7. sınıf teknoloji tasarım dersinde engelliler için tasarlanabilecek basit icatlar:
Bu basit icatlar, engellilerin hayatlarını kolaylaştırmak için sadece birkaç örnektir. Teknoloji tasarımı dersinde öğrenciler, hayatlarını kolaylaştıracak ve engellilerin ihtiyaçlarını karşılayacak daha birçok farklı icat tasarlayabilirler.
Teknoloji, tasarım ve reklam kampanyaları ticari kaygıların ötesine geçip insan yaşamına dokunduğunda çok daha anlamlı. Bu tür projelere, hem daha fazla insana duyurmak hem de yenileri için yaratıcı bünyelere ilham kaynağı sunmak amacıyla sık sık yer veriyoruz. 2017’ye girerken; farklı Braille kullanımları, erişilebilirlik, akıllı baston, akıllı saat ve oyuncakları içeren bir derleme yayınlamıştık. Bu derlememizde de yeni gelişmeleri bir araya getirdik.
Görme engellilere görsel sanatlarla, işitme engellilere ise müzikle bağ kurabilme imkanı tanıyan projeler, park yeri ve protez kullanmak gibi günlük yaşama dair konularda toplumda empati yaratmayı amaçlayan kampanyalar, bedensel engellilere özel oyun kontrol kumandası ve daha nice ilham verici çalışmaya gelin birlikte göz atalım.
Xbox Adaptive Controller: Oyun Dünyasında Kapsayıcı Tasarım Dersi
Microsoft, Xbox için geliştirdiği yeni kontrol kumandası Xbox Adaptive Controller ile çeşitli fiziksel engelleri olan bireylerin yeniden oyun oymasını sağlıyor. Xbox Adaptive Controller üzerinde programlanabilir iki büyük butonu ve 19 jak girişi bulunuyor. Bu 19 giriş üzerinden çok çeşitli fonksiyona sahip joystickler -C64’teki gibi-, butonlar, şalterler, anahtarlar bağlanabiliyor. Bu sayede sağ kolunu kullanamayan bir birey de parmaklarına basınç uygulayamayan bir birey de Xbox One ve Windows 10 oyunlarını oynayabilecek.
Görme Engelliler için Otomobil Camındaki Manzarayı Hissettiren Teknoloji
Ford İtalya, görme engelli bireyler için dışarıdaki manzaraları titreşimlere dönüştüren Feel the View adını verdiği bir “akıllı pencere” teknolojisi geliştirdi. Cihaz, dışarıdaki görüntülerin fotoğrafını çekerek çalışıyor. Bu fotoğrafı daha sonra yüksek kontrastlı gri tonlamalı bir görüntüye dönüştürüyor. 225 farklı yoğunluk seviyesiyle grinin her bir tonu, görme engelli yolcunun dokunarak dışarıda ne olduğunu hissetmesini sağlayan benzersiz titreşimler veriyor. Ayrıca, ayrıntılı manzara açıklamaları sağlayan bir ses asistanı da bulunuyor ki bu da aracın ses sistemine bağlanabiliyor.
Görenler ve Görme Engelliler İçin Ortak Yazı Biçimi: Braille Neue
Japon tasarımcı Kosuke Takahashi, “neden daha önce bunu kimse düşünmemiş?” dedirten müthiş bir çalışmaya imza attı. 24 yaşındaki tasarımcı, gören ve görme engelli olan herkesin bilgiye eşit olarak erişmesini sağlayacak, yeni bir yazı biçimi yarattı. Braille Neue adlı bu yazı biçimi, standart harflerle Braille’in birleşiminden oluşuyor. Braille Neue ile İngilizce ve Japonca karakterler, Braille eş değerleriyle iç içe geçiyor. Böylece ortaya çıkan yazı aynı anda hem görme engelli bireyler hem de görebilenler için geçerli oluyor.
Kimin Alanına Park Ettiğinizi Bir Daha Düşünün
Engellilerin hayata katılması için çalışan Access Israel; engelli alanlarına park edilmesi konusunda farkındalık yaratmak amacıyla engelli işaretlerini, gerçek insanların fotoğraflarıyla değiştirmiş. Böylece düşünmeden, akıllarına estiği gibi her yere park eden insanların oranın aslında kimin hakkı olduğunu, bir sembol yerine gerçek bir insan gösterilerek anlamaları sağlanmış.
Bir Reklam Mecrası Olarak Protez Kol
Engelliler için çalışan yardım kuruluşu Cap48, protezini bir reklam mecrasına çevirmek isteyen Thierry üzerinden önemli bir mesaj veriyor. Thierry, yolda yürürken herkesin protez koluna baktığını fark edince bunu neden yararıma kullanmayayım diyor ve protezini bir reklam alanı olarak kiralamaya karar veriyor. Bunun için şehrindeki yerel işletmelere gidip sunumlar yapıyor, iş sahiplerini kolunun fiyat/fayda dengesi sağlayacak güçlü bir reklam mecrası olduğuna ikna etmeye çalışıyor. Kampanya, Cap48 için bugüne kadar yapılan en başarılı kampanya olmuş.
Herkesin Dokunarak Çalabileceği Müzik Aleti
Skoog, küp şeklinde, elektronik bir müzik aleti. Amacı, müziği ve müzik yapmayı daha erişilebilir kılmak zira dokunsal olarak çalışan Skoog, standart müzik aletlerini çalmakta zorlanan herkesin çalabileceği bir cihaz. Çocuklardan yaşlılara, engellilerden müzik konusunda beceriksizlere herkesin kolaylıkla kullanabileceği Skoog; özellikle müzik terapisi ve özel eğitim gibi konularda önemli faydalar sağlayabiliyor.
Uyurken Gelen Tehlikeyi Duyuran İşitme Cihazı
Tayland halkının sağlığı ve esenliği için çalışan Thai Health Promotion Foundation ile Bangkok İşitme Engelliler Derneği iş birliği sonucunda BBDO Bangkok’un desteğiyle geliştirilen Hearing Rescue, aslında sıradan işitme cihazlarının güncellenmiş, dönüştürülmüş bir versiyonu. Bileklik, gündüz normal bir işitme cihazı gibi kullanılıyor. Ancak kulaktan çıkarıldığında bileğe takılabilecek bir mekanizması var. Ve bileğe takıldığında cihaz doğrudan gece (ya da uyku) moduna geçiyor. Cihaz tarafından ortamda potansiyel olarak tehlikeye işaret eden bir ses duyulduğunda da titreşim yoluyla uyuyan kişi uyandırılıyor.
Duymadığımız Şarkı Sözleri
İşitme engellilere yönelik çalışmalar yapan yardım kuruluşu La Parole Aux Sourds için hazırlanan müzik videosunda, işitme engelli dansçı Billy Read, müziği dans ve işaret diliyle aktarıyor. Videonun etkileyici görsel anlatımı bir yana, benzersiz bir özelliği daha var. Zira enstrümental sandığımız bu parça, aslında sözlere sahip. Biz duymuyor olsak da, sözler orada, Billy Read’in dansında gizli. Kendisi de işitme engelli olan dansçı Billy Read, yine kendisinin yazdığı sözleri, video boyunca işaret diliyle veriyor.
Sanat Eserlerini Dokunarak Görmek
Geometry Prague ve NeuroDigital iş birliğiyle Leontinka Foundation for the Blind için yaratılan Touching Masterpieces adlı sanal gerçeklik çalışması. görme engelli bireylerin dokunma duyusuna odaklanarak ikonik heykelleri sanal uzayda deneyimlemesini sağlıyor. Kampanya için dokunsal Avatar VR eldivenleri özel olarak uyarlanmış. Bu sayede görme engelli insanların Venus de Milo, Michelangelo’nun David heykeli ve Nefertiti büstü gibi 3 klasik heykele dokunabilmesi mümkün oluyor.
Anadolu Üniversitesi’nde Görme Engellilerin Eserlere Dokunabildiği 3B Baskı Müze
3 Boyutlu Yazdırılmış Eserler Müzesi, dünya müzelerindeki önemli eserleri 3 boyutlu yazıcıyla somutlaştırıyor. Ayrıca Braille alfabesinden tanıtım katları ve sesli betimlemelerle eserler hakkında bilgi vererek kolaylıkla anlaşılmalarını sağlıyor. Özetlemek gerekirse, görme engelli bireylerin rahatlıkla gezebileceği ve eserleri anlamlandırabileceği özel bir müze yaratılmış. Projenin mimarları; . Görme engellilerin dokunamadıkları için müzelerdeki eserleri anlamlandıramadığını tespit eden ekip, bunun üzerine özel bir müze hazırlamaya karar vermiş.
Görsel: Skoog