Enteral Nütrisyon Nedir

Parenteral beslenme, olağan beslenme ve sindirim sürecini atlayıp, bir kişiye sıvı beslenme ürünlerinin damar yolu ile verilmesidir. Kişi, glikoz, protein, amino asitler, yağ, vitaminler ve diyet minerallerini içeren formüle göre bir besin karışımı almaktadırlar, üç gün içerisinde olağan beslenmeye geçmesi mümkün olmayan hastalarda uygulanır.

Parenteral beslenme, gıda maddelerini damar yolu ile almak için uygulanan tıbbi terimdir. İki türlü parenteral beslenme çeşidi vardır, total parenteral beslenme ve parenteral beslenme olarak ikiye ayrılmaktadır.
Total parenteral beslenme ile besinler tüketiliyorsa, bütün gereken beslenmeyi damardan bir iğne yolu ile alınmış olmasıdır. Parsiyel parenteral beslenme uygulanıyorsa, yine de sindirim sistemini kullanarak bazı yiyecekler tüketilebilir. Beslenmenin önemi büyüktür. Alınan gıdalar bedene işlev görme yeteneği vermektedir. Bilhassa çocuklar için önemlidir. Sağlıklı beslenmeme, gelişimin gecikmesine ve gerileyen büyümeye yol açabilir. Parenteral beslenme, bazı bireylerin sağlıksız olmamaları için gereksinim duydukları tüm gıdaları almasına katkı sağlar.

Parenteral Beslenmeye İhtiyaç Duyan Kimlerdir? 

Herhangi bir bir yaş gurubunda olan kişiler, bebekler bu beslenme yöntemine başvurabilirler. Gerekli miktarda parenteral beslenme alınabilir. Gıdaları sağlıklı bir biçimde almayı engelleyen bir durum var ise, parenteral beslenmeye ihtiyaç olabilir. Bu beslenme biçimini gerektiren özel şartlar şöyledir;

• Crohn rahatsızlığı
• Kısa bağırsak sendromu
• Yoğun kusma
• Yoğun ishal
• Radyasyon rahatsızlığı
• Yoğun sağlıksız beslenme

Sağlıklı görev yapan bir sindirim sistemine sahipseniz ya da damar erişiminiz kötüyse, parenteral beslenme sağlıklı olmayabilir.

Parantel Beslenme Nasıl Çalışır? 

Genel olarak uzman, hemşire ve beslenme alanında uzman kişilerden oluşan bir ekip, parenteral beslenmeye gereksinim duyup duymadığınıza karar vermektedir. Beslenme planının bir parçası olarak tam anlamı ile kaç kalori, gıda maddesi ve sıvı ihtiyacı olduğunu belirlemek için beraber hareket etmektedir. Aşağıda belirtilen şu şekilde çalışırlar;
Kısa dönemli kateterler: Kısa dönemli parantel beslenme için en sağlıklısıdır.
Uzun dönemli kateterler: Uzun dönemli parantel beslenme için daha sağlıklıdır çünkü enfeksiyon ve virüslere sebep olma durumları oldukça azdır.
Periferik olarak yerleştirilmiş merkezi kateterler: Uzun zamanlı parantel beslenme için farklı bir seçenektir. Bu, direkt kalbe kan sağlamakta olan büyük bir damar kateterdir.
İmplante edilmiş cihazlar: Bu cerrahi implantlar, özel bir iğne ile beslenme almanızı sağlamaktadır. Parantel beslenme alındığı zaman beslenme sindirim sisteminden geçmez, direkt kan dolaşımına gider. 

Parenteral Nütrisyon Riskleri Nelerdir?

Parenteral nütrisyon; amino asit, glukoz, elektrolit, vitamin ve mineraller gıda öğelerinin damar yolu ile verildiği bir beslenme tedavisidir. Parantel nütrisyon riskleri şu şekildedir;

• Enfeksiyon alma
• Kateterin tıkanmış olması
• Kateter kırılmış olması
• Kateter etrafında kan pıhtısı olması
• Beslenme bozuklukları
• Yoğun besleme
• Karaciğer yağlanması

Uzmanlar, enfeksiyonu engellemek için kişisel hijyenine özen göstermesi gerektiğini belirtmektedir. Devamlı el yıkamak, portun ya da kateterin tutulduğu zaman eldiven giymek ve portu enfeksiyon semptomları bakımından kontrol etmeyi önerir. Tıkanmaları engellemek ve kateteri arındırmak için su ile yıkayabilirsiniz.  Bunun ile birlikte ilgili sağlık personeli tıkanmaları engellemek için pıhtılaşma engelleyici bir madde kullanabilmektedir.

Parenteral Beslenmede Yaşam Şekli Nasıl Olmalıdır?

Pek çok kişi parenteral beslenme ile alakalı olarak çalışma hayatına devam etmeye, okul hayatına devam etmeye ya da etkinliklerden bazılarını yapmayı sürdürebilir. Bununla birlikte, parenteral beslenmeyi yaparken hayat tarzı, muhtemelen PN kullanmaya neden olan altta yatan koşullar tarafından belirlenir. 
Uzmanlar genel olarak paranteral beslenme uygularken temas sporlarından ve yüzmekten uzak durmayı önermektedir. Bununla beraber, bisiklet sürmek ya da yırtılma tehlikesi daha az olan düşük etkili faaliyetler, parenteral beslenme uygulayan bireyler için iyi bir tercih olabilmektedir.

Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

Enteral beslenme, gastrointestinal (GI) sistem yoluyla gıda alımını anlatan bir ifadedir. GI yolu ağız, yemek borusu, mide ve bağırsaklardan oluşur. Beslenme ihtiyaçlarınızı karşılayacak kadar kalori alamadığınızda tüple besleme zorunluluk haline gelebilir. Bu durum fiziksel olarak kişinin yemek yiyemediği, güvenli bir şekilde besin alamadığı ya da kalori ihtiyacının kişinin yemek yeme kapasitesinin çok ötesinde geçtiği durumlarda yaşanıyor. Diyetisyen Gülçin Işık, bu noktada enteral beslenmenin ihtiyaç duyulan tüm besinlerin ağızdan veya tüple alınmasını ifade ettiğini söylüyor. Enteral beslenme konusuna yakından bakalım. 

Enteral Beslenme Nedir?

Işık, enteral beslenme ile ilgili şu bilgileri paylaşıyor: Yaşamak için beslenmeye ihtiyaç duyarız. Bazı durumlar da beslenmemizi etkileyebilir. İştah azalması, yutma güçlüğü veya yemek yemeye engel olabilecek herhangi bir hastalık olması durumunda kişinin günlük beslenmesini sağlayabilmek adına enteral beslenme desteğini kullanırız. Bu hastalıkların durumuna göre beslenme modeli parenteral (damar yoluyla) da olabiliyor. Ancak önceliğimiz her zaman için normal beslenmeye en yakın haldir. Bu yüzden enteral beslenme üzerinde yoğunlaşacağım.

Enteral Beslenme Ne Zaman Uygulanır?

Enteral beslenme, ihtiyaç duyulan tüm besinlerin ağızdan veya tüple beslenilmesi olarak ifade edebiliriz. Beslenme miktarı, türü, çeşidi, yolu tamamen kişiye özel uygulanmaktadır. Hastalığının iyileştirilmesine, oluşabilecek enfeksiyonların engellenmesine yönelik, mümkün olduğunca normal yaşam tarzına uygun olacak şekilde bireysel olarak karar verilir. 

Enteral Beslenme Kimlere Uygulanır?

1. Çocuklarda yeme bozukluklarına bağlı durumlarda,
2. Artan enerji gereksinimine yönelik durumlarda,
3. Metabolik bozukluklar var olduğunda,
4. Enfeksiyon veya yeme bozukluğu yaşayan hastalarda,
5. Ameliyat sonrası ağız yoluyla beslenemeyen hastalarda,
6. Kanser tedavisi görenlerde,
7. Yüz yaralanmalarında,
8. Yutma güçlüğü (disfaji) çekenlerde,
9. Yemek borusunda sorun olduğunda,
10. Pankreas iltihabı olduğunda,
11. Engelli olma hali durumlarında,
12. Anoreksiya gibi yeme bozukluğu yaşayan hastalarda,
13. Mide felci (gastroparez) gibi durumlarda,
14. Dekübit ülser (bası yarası) gibi durumlarda,
15. Travma ya da depresyon durumlarında,
16. ALS hastalarında enteral beslenmeye başvurulabilir.

Enteral Beslenme Ne İşe Yarar?

Enteral beslenme, sindirim sisteminin (gastrointestinel sistemin) düzgün çalışmasını sağlar. Tüm besin maddelerinin emilimini sağlayarak, yağ ve protein metabolizmasını destekler. Bağırsakların pH değerini ve florasını korumaya yardımcı olur. Yara iyileşmelerini hızlandırmaya yardımcı olur, enfeksiyöz durumlardan korur. 

Bu enteral tüpler nazogastrik, oral gastrik, nazoduedonal, nasojejunal şeklinde olabilir ya da tüpe gerek duyulmadan enteral solüsyonlar olarak kullanılabilir. Bu da hastanın/kişinin mevcut hastalık durumlarına bağlı (diyabet/laktoz intoleransı vb.), ihtiyaç duyulan kalori ihtiyacına göre bireysel olarak karar verilmektedir. 

Enteral Beslenme Ürünleri Nelerdir?

1. Standart,
2. Lifli,
3. Hiperkalorik,
4. Diyabetik,
5. Glutamin içeren,
6. Laktozsuz,

Hastalığa özel olarak farklı farklı çeşitlerde bulunmaktadır. 

Önemli Not: Her ne kadar iyileştirici etkilerinden bahsetmiş olsak da enteral beslenmeye bağlı; kabızlık, ishal, dehidrasyon, karında enfeksiyon, cilt sorunları gibi farklı problemlerle karşılaşabilirsiniz. Böyle durumlarda mutlaka doktorunuza başvurun. 

Yazar:

Dyt. Gülçin Işık

instagram.com/isik_gulcin

Şunlara da göz atın;

1. Ayurvedik beslenme nedir?
2. Bariatrik beslenme ne işe yarar?
3. İçgüdüsel beslenme nasıl uygulanır?
4. Kan grubuna göre beslenme
5. Hastalıklara özel beslenme önerileri

Enteral ve parenteral beslenme; genelde yanık, travma, kanser, yoğun bakım hastaları ve büyük ameliyatlar sonrası görülen yeme bozukluklarında ortaya çıkan malnütrisyon sonucu, hastalara uygulanan beslenme desteğidir. Özellikle hastanede oluşan malnütrisyonların prevelansı çeşitli çalışmalarda %20-%60 olarak bildirilmiştir. Hastanede, yatan hastalarda oluşan malnütrisyon genellikle kas, solunum, immün sistem fonksiyonlarında bozulmaya, yaşam kalitesinde azalmaya ve yara iyileşmesinde gecikmeye sebep olmaktadır. Hastane malnütrisyonu yemek servisindeki yetersizlikler ile hastane yemek hizmetinin yetersiz kalite ve esneklikte olması gibi nedenlere bağlı olabilir . Ayrıca sunulan yemek dağıtım hizmetinin yetersiz olmasının da hastane malnütrisyonunun bir nedeni olabileceği belirtilmiştir.

Malnütriyon durumuna nasıl tanı konulur ?

    Aslında malnütrisyonun erken dönem belirtileri belirgin değildir ve yavaş yavaş  gelişir. Bu yüzden hastaneye yatışı yapılan hastalarda öncelikle dikkat edeceğimiz şey hastanın malnütrisyonlu olup olmamasıdır. Beslenme durumunun saptanması için öncelikli amacımız malnütriyona etmen olabilecek durumları belirlemektir. Bu nedenle hastanın anamnezi(öyküsü) ve fizik muayenesi işlevsel testlerin değerlendirilmesi, hastalık şiddeti, laboratuvar testleri ve sıvı dengesi araştırılmalıdır.

Bu yöntemler:

•  Beslenme öyküsü ve besin alımının saptanması
•  Tıbbi hikaye
•  Psikososyal veriler
•  Antropometrik ölçümler (5’e ayrılır):

a) Vücut ağırlığı ve boy uzunluğu

b) Beden kütle endeksi

c) Vücut kompozisyon ölçümleri

d) Laboratuvar bulguları

e) Diğer yöntemler : Nütrisyonel değerlendirme için en sık kullanılan sistematik değerlendirme yöntemleri ise Subjektif Global Değerelendirme (SGD), Nütrisyonel Risk Taraması 2002 (NRS-2002), Malnütrisyon Universal Tarama testi (MUST), Mini Nütrisyonel Değerlendirme ( MNA)’dır.

Klinik nütrisyon hangi durumlarda yapılır ?

    İyi beslenmiş, stresi olmayan veya orta stresteki hastaların 7-10 gün içerisinde beslenmesinin iyiye gideceği düşünülüyorsa, dekstroz içeren sıvı ve elektrolitlerin sağlanmasının yeterli olunabileceği belirtilirken, besin ögelerinin 7 günden daha uzun süre yetersiz alınımı, alım ve emilim kapasitelerinin bozulması, yetersiz beslenmeye neden olmaktadır.

    Klinik nütrisyon gerektiren durumlar :

Malnütrisyon ve komplikasyonları: Hastanın vücut ağırlığının 6 ayda %10 veya 1 ayda %5 ve ideal vücut ağırlığının %20’den fazlasının kaybedilmesi malnütrisyondur. Bu durumlar ve kuralları ESPEN tarafından koyulmuş değerlendirmeler ve belirli sınırlar vardır bunlar dikkate alınarak klinik nütrisyona geçiş yapılır.

Diyet değişiklikleri: Ameliyat, hastalık ve travmadan dolayı EN-TPN değişikliklerinde beslenme desteği yapılmalıdır.

Yetersiz beslenme: Besin ögelerinin 7 günden daha uzun süre yetersiz alınımı, alım ve emilim kapasitelerinin bozulması.

Kliniği ağır hastalar:  Bu 4 durum mutlaka beslenme desteğini gerektirir. Alışageldiği ağırlığın %10-20’sini kaybeden bireylerde orta ve şiddetli stres durumlarında beslenme desteği (BD) verilmelidir.

    Beslenme desteği; malnütrisyon ve komplikasyonları, diyet değişiklikleri (enteral-parenteral beslenme uygulamaları), yetersiz beslenme, kliniği ağır hastalıklarda yapılmalıdır.

    Aşırı beslenme ( overfeeding):

    Beslenme desteği yapılırken aşırı beslenmeden kaçınılmalı. Bu durum bazal metabolizmayı hızlandırarak kardiopulmoner eforu artırır. Dolayısıyla fazla alınan enerji, sıvı hacmini(özellikle TPN’de) artırarak retansiyona ve ödeme neden olur. Karaciğer fonksiyonlarını olumsuz etkileyerek kolestatik sarılığa yol açar.

    Reefeding sendromu:

     Malnütrisyonlu hastalarda kısa sürede ve aşırı BD sonrası hipofosfatemi ve komlikasyonları ile seyreden bir sendromdur. Ağır malnütrisyonu olan hastalarda, özellikle kalp rezervi sınırlı ise total nütrisyon tedavisi (TNT) başlandığında 20-23 kkal/kg/gün’den daha fazla enerji verildiğinde( özellikle glikoz) gelişen bir hastalık tablosudur. Hayatı tehdit edecek kadar ağır olabilir. TNT’nin doğrudan etkisi ile gerçekleştiği için her nütrisyonist tarafından tanınması ve bilinmesi gerekir. Reefeding sendromunun önlenmesi için,ağır malnütrisyonu olan veya yüksek miktarda glukoz enerjisi ihtiyacı olan hastalarda hesaplanan enerji miltarına yavaş yavaş çıkılmalıdır. “yavaş” deyiminin tanımını yapmak çok kolay değildir . Burada bireyin verdiği tepkiler çok önemlidir. Tedavisi için önerilen, 20 kkal/kg/gün enerji ve 1.2-1.5 g/kg/gün proteindir.

• Karbonhidratlar: Enerjinin %50-60’ını karbonhidratlar oluşturmalıdır. Kritik hastlarda 5-7 mg/kg/dk, diyabet ve kronik obstrüftif akciğer hastalığında (KOAH) 4 mg/kg/dk’yı geçmemelidir. Refeedingi önlemede 2 mg/kg/dk veya 1500-200 g/gün verilmelidir.

• Yağlar: Enerjinin %25-35’inin yağdan gelmesi önerilmektedir. Glikozdan sağlanan enerjinin yağdan sağlanan enerjiye oranı 3/1 olmalıdır. Sepsisde immünsupresif etki oluşacağından toplam enerjinin %20’den fazlası yağ olmamalıdır. Omega-3 yağ asitleri kritik hastalarda, inflamasyon yanıtını azaltması, intitrombotik etki sağlaması, proinflamatuar sitokinlerin salınımının azaltılması ve trigliserit düzeylerinin baskılanması avantajları gösterilmiştir. ideal dozu 0.15-0.2 g/kg/gündür.

• Proteinler Ve Amino Asitler : Toplam enerjinin %15-20’ini proteinler oluşturmalıdır. tam bir AA solüsyonu veya birinci sınıf protein gereksinimi 0.8 g/kg/gün’dür. çocuklarda ise; 0-2 yaş grubunda 2.0-2.5 g/kg/gün, 2-13 yaşda 1.5-2.0 g/kg/gün ve 13-18 yaşda 1.5 g/kg/gündür. Normal durumlarda 130:1- 170:1 olmalıdır. Malnütrisyon, enfeksiyon, ateş, yanık, ameliyatlar ve travmalar protein katabolizmasını arttırarak negatif azot dengesine neden olurlar. Katabolizma sonucu visseral proteinler (albümin,prealbümin vb) azalır, akut faz proteinleri (CRP, Fibrinojen) yükselir immün yanıt ve yara iyleşmesi bozulur, parankim fonksiyonları değişir, iskelet kas kaybı ve kas fonksiyonlarının kaybı (solunum kas) artar, intestinal bakteriyel translokasyon oluşur.

     ENTERAL BESLENME:

    Bağırsak, besin ve besin maddelerini emmek için normal olarak çalışıyorsa, Enteral Beslenme, beslenme desteğinin sağlanması için tercih edilen yoldur. Bazı hastalarda, enteral nütrisyonun bir tüp yoluyla bağırsak içine verilmesi gerekebilir, ancak diğerlerinde bunları ağız yoluyla almak mümkün olabilir.

 a) Ağız yoluyla beslenme :

    Beslenme desteğinin bu biçimi, yetersiz beslenmeye sahip olmaları, yemek yemeklerinin zor olmasından ya da vücutlarının hastalık nedeniyle ek enerjiye ihtiyaç duymaları nedeniyle yeterli yiyecekleri yiyemeyen hastalar için kullanılmaktadır. Beslenme ürünleri, hastaları yönetebilecekleri herhangi bir yiyecek veya içeceğe ek olarak yenebilir veya içilebilir. Bu ürünler normal gıdalardan daha fazla enerji ve besin sağlarlar, bu nedenle hastalar büyük miktarda tüketmek zorunda kalmazlar.

 b) Tüp yoluyla beslenme :

    Beslenmenin ağız yoluyla normal olarak alınamadığı durumlarda, bağırsak içine bir tüple verilen enteral nütrisyon kullanılır, ancak bağırsak başka türlü çalışır. Bu tip beslenmenin yaygın nedenleri arasında şunlar yer almaktadır:

• Yutmayı bozan felç veya diğer nörolojik durumlar.
• Yüz, boyun, boğaz, gullet veya mide üzerindeki bazı ameliyatlardan sonra gulet veya mide tıkanıklıkları.
• Boğaz veya gulete radyoterapi sonrası.
• İlk olarak, besleme tüpleri genellikle, burun deliğinden mide ya da ince bağırsağa uzanmak için burun deliğinden geçirilir. Sıvı beslenme daha sonra yavaşça tüpün içine pompalanır. Hastanın yeme kapasitesinin hızlı bir şekilde iyileşmemesi veya hiç iyileşmemesi durumunda, karın duvarından doğrudan mideye (gastrostomi) bir besleme tüpü yerleştirilebilir.

PARANTERAL BESLENME:

    Eğer bağırsaklar besinleri emmek için kullanılamazlarsa, o zaman bağırsağı atlayarak beslenme, hastanın kan dolaşımına iletilmelidir. Bu tip beslenmenin nedenleri şunlardır:

    Parenteral beslenme yavaş yavaş bir damlama yoluyla kan dolaşımına pompalanır. Kan damarları için çok tahriş edici olabileceğinden, normal olarak üst kol, göğüs veya boyun içine yerleştirilmiş bir santral venöz hat olmasına rağmen, kalbin yakınındaki büyük bir damar içine verilir. Parenteral beslenmenin kullanılması bazen kan enfeksiyonları veya biyokimyada bozukluk gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, hastalar yoğun izlemeye ihtiyaç duyarlar. Bağırsak fonksiyonu ile ilgili problem kalıcı ya da uzun süre devam ederse, bazı hastalara evde kendi parenteral beslenmelerini nasıl idare edebilecekleri öğretilebilir.

   ENTERAL VE PARENTERAL BESLENME ARASINDAKİ SEÇİM

İlgili

Enteral Beslenme Nedir?

Enteral beslenme, işlev­sel sindirim sistemine sahip olduğu halde günlük alması gereken besin miktarını ağız yoluyla alamayan hastalarda alternatif beslenme çeşidi ile besinlerin bir tüp aracılığıyla mideye veya ince bağırsağa verilmesidir. Son 20 yılda uzun süre kulla­nılabilen poliüretan ve silikon tüplerin kul­lanıma girmesi, küçük taşınabilir pompalar ve yeni enteral beslenme ürünlerinin geliş­tirilmesiyle birlikte enteral beslenme gide­rek artan bir sıklıkta kullanılmaya başlan­mıştır.

Enteral beslenmeye karar verme ve uygulama aşamasında bazı sorulara yanıt ara­nır;

Hastada enteral beslenme uygulaması gerekli midir?

Ağızdan yeterli besin alamayan kişiler 2 şe­kilde beslenebilirler; damar yoluyla (İV: intra venöz) beslen­me ve enteral (tüple) beslenme. İşlevsel bir sindirim sistemi varsa enteral beslenme her zaman damar yoluyla beslenmeye ter­cih edilir. Damar yoluyla beslenmeyle kar­şılaştırıldığında enteral beslenme bir çok avantaja sahiptir; daha ucuzdur, daha kolay uygulanır, enfeksiyon daha nadirdir, bağır­sak hücreleri için daha fizyolojik ve besle­yicidir, beslenmeye bağlı karaciğer hastalı­ğı daha nadirdir.

Enteral beslenme önerilmesi için temel kri­ter hastanın alması gereken günlük besini ağız yoluyla alamamasıdır. Bunun nedenle­ri yaşa göre değişir;

• Yenidoğan döneminde zamanından erken doğma (prematürelik) ve doğuştan sindirim sistemi yapısal bozuk­lukları en sık neden iken,
• çocuklarda do­ğuştan veya sonradan yeterli bağırsak uzunluğunun olmaması (kısa bağırsak sen­dromu),
• beyin felci,
• kalp ve solunum yolla­rı hastalıkları,
• erişkinlerde ise inme, yemek borusu ve ağız bölgesi kanserleri, yanık ve travmalar

başta gelir.

Enteral beslenmenin kesinlikle uygulanma­ması gereken hastalar ise bağırsak tıkanma­sı ve besinler bir şekilde verilse bile sindi­rim sisteminden emilimin mümkün olma­yacağı durumlardır.

Beslenme Yöntemi

Besinlerin tüple (sondayla) verilebileceği iki bölge vardır; mide veya ince bağırsak.

Bu bölgelere beslenme tüpü­nün yerleştirilmesi ise iki yöntemle olabi­lir;

1- Burun ya da ağız yoluyla (küçük be­beklerde) tüpün mide ya da ince bağırsağa yerleştirilmesi,

2- Değişik yöntemlerle (endoskopi yoluyla, radyolojik olarak ya da ameliyatla) mide (gastrostomi) veya ince bağırsağa (jejunostomi) karın ön duvarın­dan tüp yerleştirilmesi.

Enteral beslenme­nin kısa (4-6 hafta) süreceği düşünülen has­talarda burun yoluyla tüp yerleştirilmesi tercih edilirken, daha uzun süre enteral beslenme gerekeceği düşünülen hastalarda ise ikinci yöntem tercih edilir. Ayrıca psikososyal faktörler, hasta ve ailesinin uyu­mu, deneyim ve maliyet de seçimi etkile­yen faktörler arasındadır. Çoğunlukla tüpün mideye yerleştirilmesi tercih edilir; daha fizyolojiktir, mide asidi mikroplara karşı koruyucudur, bakımı ve yerleştirmesi daha kolaydır, sindirime ya­rarlı bazı kimyasalları içerir ve yüksek ha­cimde besini kısa sürede vermeye uygun­dur. Kusma ve dolayısıyla akciğerlere besin kaçma riskinin yüksek olduğu veya mide­nin kullanılamadığı durumlarda ise ince ba­ğırsağa yerleştirilmiş tüpler tercih edilir.

Verilecek ürünün seçimi

En uygun ürünü seçmek için hastanın yaşı (bebek, çocuk, erişkin gibi), hastalığı (kısa bağırsak sen­dromu, sarılık, felç, v.b.) ve hastalığının ak-tivasyonu, beslenme sorununun özelliği, alerjisinin olup olmadığı, besin ve sıvı ge­reksinimi ve sindirim sisteminin anato­mik/işlevsel durumu göz önünde bulundu­rulmalıdır. Bugün her yaş için uygun ürün­ler ticari olarak vardır. On yaşından sonra erişkinler için kullanılan ürünler çocuklar­da da kullanılabilir. Ayrıca hastalığa özel (akciğer hastaları, şeker hastaları gibi) for­müller de bulunur. Verilecek mama ne ka­dar özel ise fiyatı o kadar fazladır. Bu neden­le gerekmedikçe özel mamalar kullanılma­malıdır.

Ekonomik koşulların iyi olmadığı durum­larda blendırdan geçirilmiş diyetler de kul­lanılabilir. Ancak hazırlanmaları zaman alı­cıdır, formülalara (mamalara) göre daha az akışkan ol­duklarından tüpün tıkanma riskini artırır­lar, standartlara uygun hazırlamak müm­kün olmaz, bir çok besin maddesini içer­mez ya da yeterli miktarda içermez, mik­rop bulaşma riski yüksektir ve hastanın ih­tiyacına göre uyarlama yapmak güçtür.

Verilecek besin miktarı ve öğeleri

Hasta­nın sıvı, enerji, protein, elektrolit ve mine­ral, vitamin ve eser element gereksinimleri hesaplanmalı ve seçtiğimiz üründen gün­lük verdiğimiz miktarın gereksinimleri kar­şılayıp karşılamadığı hesaplanmalıdır. Has­taların yaş, cinsiyet, şikayet, fiziksel aktivi­te ve sağlık durumuna göre bireysel ihti­yaçlarında farklılık gözlenir.

Örneğin, yata­ğa bağımlı az hareketli bir hastanın enerji gereksinimi düşük olacaktır. Bu enerji ge­reksinimini karşılayacak besin miktarı gün­lük sıvı gereksinimini karşılamayabilir. Ay­nı şekilde verilen miktar hastanın elektro­lit, kalsiyum, eser element, vitamin gibi di­ğer gereksinimlerini de karşılayamayabilir. Alınması önerilen günlük miktarlara göre bunlar tek tek hesaplanıp açıkları ayrıca vermelidir. Hastaların günlük gereksinimle­rinin hesaplanmasında yaşa ve cinse göre belirlenmiş tablolardan yararlanılır.

Günlük kalorinin, özel bir nedeni olmadık­ça, %50 kadarı karbohidrat, %35 kadarı yağ ve %15 kadarı proteinden sağlanmalıdır.

Beslenme Şekli

Enteral beslenme ürünleri 2 şekilde verilebilir;

1-Bolus şeklinde: Bir öğünde verilmesi planlanan miktar normal beslenmeye benzer şekilde 10-20 dakika içinde verilir. Basit, genellikle alet gerektir­meyen, evde beslenmeye daha uygun bir yöntemdir. Daha fizyolojiktir ve sindirim sisteminin gelişmesini, trofik faktörlerin sa­lınmasını ve normal bağırsak hareketlerini daha iyi uyarır.

2- Devamlı infüzyon şeklin­de (uzun sürede damla damla vermek): İn­ce bağırsağa besin verildiği durumlarda bolus beslenme iyi tolere edilemez ve devam­lı infüzyon tercih edilir. Bağırsakların sindi­rim ve emilim işlevlerinin azaldığı kronik ishal, malabsorpsiyon (emilim bozukluğu) ve kısa bağırsak sendromu olan hastalarda da devamlı infüzyon daha iyi tolere edilir.

Enteral beslenmenin komplikasyonları (istenmeyen olumsuz etkileri)

Sindirim sistemiyle ilgili olarak ishal, bulantı, kus­ma, karında kramp ve şişkinlik olabilir. Bu sorunlar görüldüğünde mutlaka tüpün yeri ve devamlılığı, mamanın veriliş hızı ve oz-molalitesi (yoğunluğu) kontrol edilmelidir. Devamlı in­füzyon ve pompa ile vermek, ozmolalitesi düşük bir mamayı daha az hacimde vermek alınabilecek önlemler arasındadır. Mama veya beslenme için kullanılan araç ve ge­reçlerin temizliği ve hazırlama aşamaları gözden geçirilmeli, hazırlanan mamalar oda ısısında 4-8 saatten fazla bekletilmeme­lidir.

Solunum sistemi ile ilgili olarak mide içeri­ğinin akciğerlere kaçması ve buna bağlı zatürre (pnömoni), tüpün yanlış yerleştirilmesi veya tü­pün hava yoluna kaçması ölümcül sonuçlar doğurabilir. Yüksek riskli hastalarda ince bağırsağa yerleştirilmiş tüplerin kullanılma­sı tercih edilmelidir.

Tüplerin yarattığı mekanik travma veya de­ri/mukozanın mide ve bağırsak salgılarıyla teması sonucu enfeksiyonlara yatkınlık var­dır. Besinlerin hazırlanması veya verilmesi sırasında olabilecek bulaşma da önemlidir. Mekanik komplikasyon olarak beslenme tüpünün yeri değişebilir, tamamen çıkabi­lir veya tıkanabilir. Tüpün tıkanmasını ön­lemek için tüp düzenli aralıklarla (devamlı infüzyon için 8 saatte bir, bolus beslenme­de her beslenme sonrası) suyla yıkanmalı­dır.

Bunların dışında, damar yoluyla beslenme­ye göre daha nadir olsa da, metabolik komplikasyonlar gelişebilir. Sıvı ve elektro­lit dengesizlikleri, kan şekeri yükselmesi veya düşmesi başlıca oanlarıdır.

Beslenme Çeşitleri, Dengeli Beslenme yazımızı buradan okuyabilirsiniz.

Enteral beslenmeden ağızdan beslenme­ye geçiş

Çocuklar için ağızdan beslenme öğrenilen bir işlevdir. Çiğneme, yutma gibi işlevler ancak zamanında uygulama olanağı sağlanmasıyla elde edilebilir. Bu nedenle, enteral beslenen çocuklar kesin kontrendikasyon (yapılmaması gereken durum) olmadıkça çok az da olsa mutlaka ağızdan almaya teşvik edilmelidir. Enteral beslenmeden oral beslenmeye geçişte ağız yolu ile alınan miktarlar yeterli enerji sağla­yacak düzeye ulaştığında enteral beslenme­ye son verilir. Hastalığı nedeniyle ağızdan beslenmesi mümkün olmayan hastalara en­teral beslenmeye devam edilir ve bu hasta­lar/yakınları evde bu işlemi yürütecek şe­kilde eğitilirler.

Evde enteral beslenme

Son yıllarda kulla­nılan malzeme ve yöntemlerdeki gelişme­lerle beraber evde enteral beslenme uygu­lanan hasta sayısında büyük bir artış olmuş­tur. Evde enteral beslenme ucuzluğu yanın­da hastanede kalmaya göre yaşam süresi ve kalitesine de olumlu etki eder. Uzun süreli enteral beslenme alacağı düşünülen her hastada evde enteral beslenme planlanır ve aile/hasta eğitilir.