Erguvan Çiçeğinin Özellikleri

Seyri Güzel Bir Ağaç

İstanbul'un korularını, bahçelerini süsleyen; bu kentin sembolü olmuş erguvan, Akdeniz iklimine özgü en güzel ağaçlardan biri.  Erguvan seyri geleneği,1600'lü yıllarda Bursa'da ve İstanbul'da yapılan şenliklere uzanıyor.

Erguvan Ağacı Nedir?

Özellikle Boğaziçi koruluklarında küçük topluluklar oluşturan erguvan, baklagiller familyasına ait, 2 ile 10 metre boylarına ulaşan ve kışın yapraklarını döken bir ağaç. Anavatanı Kuzey Amerika, Akdeniz havzası ve Batı Asya olan ağaç, Türkiye’de Marmara ve Ege bölgesinde yaygın olarak yetişiyor. Erguvani renkteki çiçekler ilkbaharda belirmeye başlıyor ve yaza girmeden sona eriyor. Yapraklanmadan önce, sürgünlerin dışında kalın dallarından hatta gövdesinden bile çiçeklenen erguvanağacının, nadir olarak mor pembe tonlarının dışında, çiçekleri beyaz olan türleri de var. 

Bir Ağacın Dillere Destan Hikâyesi

Bilimsel adı Cercis Siliquastrum, Latince kabuk anlamına gelen "siliqua" ve Yunanca dokumacı mekiği anlamına gelen "kerkis" sözcüğünden geliyor. Erguvan adı, Akadçada mor rengi ifade eden “argamannu” sözcüğünden geliyor. Aramiceye “argvana”, Arapçaya da “ercuvani” ve  eski Türkçeye “argavan” diye geçmiş. Hıristiyanlıkta Yahuda’nın Hz. İsa’yı tutuklattıktan sonra kendini astığı ağaç olduğuna inanıldığı için İngilizcede Judas Tree, yani Yahuda Ağacı olarak geçiyor. İngiliz romancısı Archibald Joseph Cronin (1896–1981) The Judas Tree (Erguvan Ağacı) isimli romanında gençlik çılgınlıkları, ihtiraslı emeller, unutulan sorumluluklarla örgülü, büyük bir pişmanlığın hikâyesini anlatırken bu efsaneyi bir “leitmotif” olarak kullanmış.

Çatalca’da bu ağaç ve renk özel bir anlam taşıyor. Kanuni’nin veziri Siyavuş Paşa'nın Çatalca civarında yaptırdığı köşkü bir erguvan korusu ile çevrelemesi de bu değeri ortaya koyuyor. Erguvan çiçeklerinin beyazdan erguvani renge dönüşümü de Çatalca ile ilgili bir efsaneye dayandırılıyor: “Kral Yağfur’un kızı Haniçe, canından çok sevdiği sevgilisini dört gözle bekler. Haniçe’nin sevgilisi bir gün onu görmeye gelince Tekfur'un adamları tarafından Topuklu Çeşmesi’nde su içerken yakalanmış ve surların dibinde acımasızca diri diri yakılmış. O gün sevdalısının gözlerinin önünde diri diri yandığını gören Haniçe, sevdiğinin acısını dindirip onu kurtarmak için Topuklu Çeşmesi’nin havuzunun başına gidip elleri ile bir avuç su alır, bu sırada havuza Haniçe’nin gözlerinden iki damla gözyaşı düşer. Topuklu havuzuna düşen iki damla gözyaşı birdenbire havuzu kıpkırmızı kan ile doldurur. İşte o günden beri Çatalca’da mayıs ayı gelince beyaz açan erguvan çiçekleri Haniçe’nin aşkını anlatırcasına rengini değiştirerek bugünkü renginde açmaya başlar."Çatalca'nın eski adı olan Haniçe Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde de geçiyor.

Mitolojik anlamda ise erguvan;  Anadolu mitlerinde yer alan Fars kökenli Şahmeran  ile ilişkilendiriliyor. Yeraltında yılanlarıyla birlikte yaşayan Şahmeran’ın gelecekte bir gün,  erguvanların çiçek açtığı mevsimde yeryüzüne çıkıp dünyayı ele geçireceği efsanesi anlatılır.

Eski çağlarda şamanlar hastalıktan korunmak ve kötü ruhları def etmek için erguvanları kullanmışlar. Amerikan yerlileri bu kısa ömürlü çiçeklerin ilk tomurcuklarını ilkbaharın kesin işareti olarak görmüş; karakışı kovup uzaklaştırmanın en kestirme yolunu, erguvanların çiçeklenmiş dallarını çadırlarının kapısına asmakta bulmuşlar.

Çok değerli bir renk olarak kabul edilen mor renk asillerin, yüksek tabakanın ve saray erkânının tercih ettiği bir renk olmuş. Erguvanın “soylular ağacı” olarak kabul edilmesi, Bizans İmparatorluğu’na hatta daha öncesine dayandırılıyor.  Bizans’ta soylular atalarını “erguvan kanlı” olarak adlandırıyorlardı. Rivayete göre, MS 330 yılında İmparator I. Konstantin, İstanbul (Byzantium) şehrinin adını Yeni Roma olarak erguvan mevsiminde değiştirmiş.

Yüzyıllar boyu Bursa ve İstanbul şehirlerinin simgesi olmuş erguvan, şenliklere de vesile olmuş. Osmanlı sultanı Yıldırım Beyazıt’ın damadı, Anadolu erenlerinden Emir Sultan (1368–1429), her yıl erguvanların çiçek açma mevsiminde Bursa’da müritleri ile buluşurmuş. Evliya Çelebi ise Seyahatname’de bunu şu satırlarla anlatıyor: “Senede bir defa Emir Sultan Hazretlerinin Erguvan Cemiyeti Faslı olup her taraftan, deniz gibi insanlar toplanır ki, bu kalabalık cemiyeti anlatmakta kalem âcizdir. Böyle bir cemiyet ancak Emir Sultan sevgisiyle olur.” 14. yüzyıldan beri erguvan şenliklerin ekonomiyi canlandırma, sosyalleşme açısından faydaları görülünce 19. yüzyıla kadar devam etmiş.  

Erguvan Ağacının Peyzaj Mimarisine Katkıları

Erguvan ağacı, özellikle ilkbahar aylarında muhteşem bir manzara sunar. Mavi-mor renklerde açan çiçekleriyle baharın müjdecisi olarak karşımıza çıkar. Ancak sadece güzelliğiyle değil, aynı zamanda sağladığı peyzaj değeriyle de önemlidir. Erguvan ağacı, çevre düzenlemelerinde birçok kullanım alanına sahiptir. Örneğin, park ve bahçelerde gölge sağlamak, yol kenarlarına estetik bir görünüm katmak, cadde ağaçlamalarında trafik güvenliğini arttırmak gibi birçok amaç için kullanılabilir. 

Peyzaj mimarlığı açısından,erguvan ağacıdiğer bitkilerle birlikte kullanıldığında dikkat çekici bir kompozisyon oluşturur. Bu ağaç, peyzaj planlamasında tasarımın merkezine konulabilir veya arka planda kullanılabilir. Her iki durumda da, erguvan ağacı kullanımı peyzaj düzenlemelerinde bir dengeli kompozisyon oluşturmak için önemlidir. 

Ayrıca, erguvan ağacı peyzaj düzenlemelerinde mevsimlere uygun bir bitki seçimi olarak da önemlidir. İlkbaharda muhteşem çiçek açan bu ağaç, yaz aylarında yapraklarını dökmekte ve sonbaharda yaprakları sararmaktadır. Bu nedenle, erguvan ağacı ile düzenlenen bir peyzaj, mevsimlere uygun bir renk ve doku çeşitliliği sağlar. 

Sonuç olarak, erguvan ağacı peyzaj mimarlığı açısından büyük bir öneme sahiptir. Güzel görüntüsüyle göz dolduran bu ağaç, aynı zamanda peyzaj düzenlemelerinde birçok amaç için kullanılabilmektedir. Peyzaj mimarlığı, doğal ve yapay unsurların bir arada kullanılarak estetik bir görünüm oluşturulmasıdır. Bu nedenle, erguvan ağacı gibi bitkilerin doğru kullanımı, peyzaj düzenlemelerinin başarısı için kritik bir unsurdur.

Bu bitki, peyzaj mimarlığı tasarımcıları tarafından çok tercih edilen bir bitki olduğu için, parklar, bahçeler, cadde ağaçlandırmaları gibi birçok projede yer alır. 

Sultan İstanbul’un Mor Pelerini Erguvan Çiçeği ;

Mor, tarihin en güçlü imparatorluklarından Bizans’ın en önemli simgelerinden biridir. Hükümdarların kıyafetlerinde kullanılan mor renk, gücü ve zenginliği temsil eder, imparatordan başka kimse mor pelerin giyemezmiş. İşte o renk şimdi İstanbul’un omuzlarında. Her bahar açan erguvanlar, pembeden eflatun-mora çalan eşsiz rengi ile İstanbul’un gücünü ve güzelliğinin bir kanıtı gibidir.

Boğazın bir basından diğer basına bir erguvan seyri yapmaya ne dersiniz? Topkapı Sarayından Gülhane Parkı’na. oradan devam edip Fındıklı ve Gümüşsuyu görülmeye değer yerler. Hele Yıldız Parkı önünde öbek öbek erguvanlar sizi karsılar. Kuru çeşme, Arnavutköy ve Bebek teki görülmeye değer pembe eflatun tonları sizi bir rüya alemine adeta sürükler. Anadolu yakasında ise Çubuklu Hidiv Korusu. Kandilli de Mihrabat Korusu. Küçüksu’da Sevda Tepesi. Kandilli Cemile Sultan Korusu. Vaniköy, Kuzguncuk’ta Fethi Pasa Korusunda sanki erguvan çiçekleri kol kola girmiş İstanbul’u sarıp sarmalamış. Boğazın lacivert sularının üstüne pembeyi germişler sanki.

İstanbul’a bahar erguvanlarla haber verilir. At kestaneleri ve mor salkımların arasında İstanbul’un tepeleri mor çılgınlıklara kucak açar. İste biz de İstanbul’un bu mor zemininde neredeyse simgesi olabilecek kadar neşeli ama bir o kadar da nazlı salınan dallarıyla erguvanı anlatmak istedik size. Belki gün gelecek İstanbul’un tarihi kadar eski bu ağaçların dalları boyunlarını bükecek. Ya kentin hızlı ve keskin yaşamına yenik düşecekler ya da metropolun hızını umursamayacaklar.

Erguvan çiçeği neyin simgesidir?

Geriye dönüp baktığımızda 6 asırdır Bursa’da erguvan bayramı kutlanırmış. 14 yüzyılda Bursa’da yasayan ve Osmanlı Sultanı Yıldırım Beyazıt’ın damadı Emir Sultan barışın ve hoşgörünün simgesi erguvanların açıldığı dönem, bir hafta Erguvan Faslı adında şenlikler düzenlermiş. Ülkenin pek çok yerinden katılan olur ve şehrin ekonomik ve sosyal hayatı canlanırmış. O zamanlar Marmara Denizi etrafında öylesine bol erguvan ağaçları bulunurmuş ki Bursa denilince akla erguvan gelirmiş. Ancak 1855’de yaşanan deprem dolayısıyla şenlikler de kesintiye uğramış.Gücün ve kudretin simgesi .

Erguvan çiçeği mitolojisi nedir?

Erguvan bir Akdeniz bitkisi ama aynı zamanda gelmiş geçmiş en büyük imparatorluklardan bin olan Bizans’ın da simgesi olan İstanbul’la anılıyor. Bizans’ta imparator ve soylular kendilerim erguvan kanlı olarak ifade ederlermiş. Hristiyan Batı kültüründeki hikayesi ise havarilerden biri Hazreti Isa’ya ihanet eder ama sonra pişman olur. Bu pişmanlıkla kendini erguvan ağacına asar. Bu ihanetten utanan erguvan çiçekleri beyazdan kırmızı-pembeye dönüşür Bu sebeptendir halk arasında Yahuda ağacı da denmektedir.

Erguvan çiçeği özellikleri nedir?

Erguvan çok fazla boyu uzamayan kahverengi gövdeli çalı formlu bir ağaçtır. Kısın gövde çıplaktır. Baharda çiçeklenmeye baslar. Çiçeklen kırmızı mor. pembe olup nadiren beyaz cinsi de vardır. Hatta kısın soğukluk derecesi ve don hali baharda çiçeğin rengini dahi etkileyebilir. Erguvan bol güneş ve killi kireçli toprak ister. Hava kirliliğine dayanıklı olduğu için kent merkezlerinde de yaşayabilmektedir. Tuzdan etkilenmediği için sahil şeritlerinde de rahatlıkla yaşar. Budamayı pek sevmez. Ancak mecbur kalırsanız kısın çok az budaya bilirsiniz.

Doğu tıbbında erguvan çiçeği önemi nedir?

Doğu tıbbında erguvanın tohumları damar açıcı olarak kullanılmıştır. Amerika yerlileri ise kabukları ve köklerini kaynatarak kusma, bulantı, ateşe karsı şifa olarak kullanmışlardır. Yine tarihte anlatıldığı üzere, erguvan çiçeği eksi bir lezzet katması için salatalara konurmuş.