Esas Sermaye Sistemi Nedir

Kayıtlı sermaye, şirketlerin sermaye artırımı hususunda yönetim kuruluna tanınan yetkinin tavanı olarak ifade edilmektedir. Şirketin esas sözleşmesindeki hükme dayanan şirketin ilgili pay senetlerinden çıkarabileceği tavan sermaye miktarı kayıtlı sermaye olarak adlandırılmaktadır. İlgili tanımdan hareketle, belirlenen tavan miktardan daha fazla sermaye belirlenmek istenirse şirketin esas sözleşmesi üzerinde değişiklik yapması gerekmektedir. 

Bir diğer ifade ile, yönetim kurulu yetkisinin tavanını gösteren kayıtlı sermaye bir sınırdır. İlgili sınırın üzerinde bir sermaye miktarı belirlemesi için şirketlerin esas ana sözleşmesi bünyesinde değişikliğe gitmesi gerekmektedir. Yukarıdaki belirtilen tanımı daha net ifade etmek gerekirse, herhangi bir konu için harcama yapılacağı zaman şirketin yönetim kurulunun sermaye artırma hakkı mevcuttur. İlgili hak sayesinde şirketin yönetim kurulu sermaye artırımını gerçekleştirebilmektedir. İlgili sermaye, ele alınan üst limit diğer bir ifade ile çıkarılabilecek tavan sermaye miktarı şeklinde ifade edilmektedir. 

Kayıtlı Sermaye Sistemine Nasıl Geçilir?

Esas sermaye üstünden kayıtlı sermaye sistemi geçişi, Sermaye Piyasası Kanunu bünyesinde gerçekleştirilen değişiklikler ile beraber mümkün hale gelmiştir. Kayıtlı sermaye sistemine geçilebilmesi için gerekli olan bazı adımlar da bulunmaktadır. İlgili geçişin sağlanabilmesi için gerekli olan tüm adımların tamamlanması gerekmektedir. Sermaye Piyasası tarafından kanunun düzenlenmesinden önce bu sisteme geçiş mümkün değildi. İlgili kanun düzenlemesi ile birlikte kayıtlı sermaye sistemi içerisine geçişin önü açılmıştır. 

Kayıtlı sermayeye ve artırılmasına ilişkin düzenlemelerin hükme bağlanmasında öne çıkan iki tane kanun bulunmaktadır. İlgili kanunlar sırasıyla; Sermaye Piyasası Kanunu sayı itibariyle sayılı; sayılı Türk Ticaret Kanunu sayesinde ilgili düzenlemeler hüküm haline gelmiştir. İlgili sisteme geçmek isteyen şirketlerin bilmeleri gereken adımlar sırasıyla şu şekildedir: 

• Anonim Şirketlerin ilgili kayıtlı sermaye sistemine geçiş için ilk adım olarak iki noktada başvuruda bulunması gerekmektedir. İlgili noktalar ise; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, İç Ticaret Genel Müdürlüğü olarak sıralanmaktadır. 
• Yukarıdaki ilk adım ile beraber şirketlerin bu sisteme geçiş için izin de almaları gerekmektedir. 
• Şirketin kayıtlı sermaye sistemine geçiş için tamamlaması gereken üçüncü adımı ise, Türk Ticaret Kanunu maddesini dayanak olarak alması şartıyla esas sözleşmenin üzerinde gerçekleşecek değişikliğe izne tabi olan ilgili şirketlerce veya kuruluşlarca izin verilmektedir. 

İlgili üç adımın tamamlanmasının ardından şirketlerin esas sermaye üzerinden ilgili sisteme geçişi tamamlanmış olmaktadır. Bu sermaye sistemi içerisinde yer alan birçok farklı avantajdan da esas sermaye üzerinden sisteme geçişi tamamlanan şirketler yararlanma fırsatını yakalamaktadır. İlgili avantajlardan şirketlerin yararlanabilmesi için önemli olan husus şirketlerin sisteme geçiş için gerekli tüm adımları eksiksiz bir şekilde tamamlamaları gerekmektedir.

’te 10 Kat Yükselebilecek 2 Ucuz Hisse!

Kayıtlı Sermaye Sistemine İhtiyaç Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Kayıtlı sermaye sistemine geçişin öneminin artması bir başka ifade ile, ilgili sisteme olan ihtiyacın belirginlik kazanmasında yüksek rekabetin payı büyüktür. Şirketlerin içerisinde bulunduğu piyasa içerisinde yüksek bir rekabet ile karşı karşıya olduğu, varlığını devam ettirmek isteyen şirketlerin yatırım yapmak istemeleri hususu ile kayıtlı sermaye sistemine geçiş önem kazanmıştır. İlgili rekabetin yoğun olduğu ortamlarda şirketlerin varlıklarını devam ettirebilmeleri için yeni yatırımlara yönelmesi gerekmektedir. 

İlgili yatırımların gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan sermaye genel kurul onayı ile sağlanması şirketleri zaman açısından geriye atabilmektedir. Sürecin olması gerekenden daha geç gerçekleşmesi yatırımların gerçekleşmesini engellemesinden dolayı; şirketler açısından farklı dezavantajları da beraberinde getirmektedir. Yukarıda ifade edilen kanunlardan birisi olan Türk Ticaret Kanunu sayesinde halka açık olmayan anonim şirketlere kayıtlı sermaye sistemi getirilebilmektedir. İlgili şirketin ilk sözleşmesi ya da değiştirilmiş olan esas sözleşmesi sayesinde belirlenen kayıtlı sermayenin tavanına kadar sermayenin artırılması hususundaki yetki yönetim kurulundadır. 

Söz konusu yetkiye ek olarak; ilgili kanunla beraber sermaye artırım işlemi esas sözleşme içerisinde bulunan hükümlere göre değiştirilebilir hale gelmiştir. Sonuç olarak kayıtlı sermaye sistemi sayesinde sermaye yapısı eski düzene kıyasla daha esnek bir hale gelmiş, şirketlerin belirledikleri amaçlar ışığında kullanabilecekleri ve ihtiyaçları bulunan ilgili sermayeye ulaşmalarına olanak tanınmıştır. 

Bu sistem sayesinde de şirketlerin yatırımlarının gecikmesine neden olan sermaye artırımı için gereken sermayenin kurul onayına gerek kalmamıştır. Şirketlerin ilgili sistemin belirginleşmesiyle birlikte sermaye yapılarının esnek bir forma girdiği ve amaçların gerçekleştirilmesi noktasında kullanacakları sermayeye rahatlıkla ulaşabildiği gözlenmektedir. Her iki açıdan da bakıldığında eski sisteme kıyasla kayıtlı sermaye sistemine geçişin şirketler üzerinde olumlu etkisi yadsınamayacak bir gerçektir. Çünkü şirketler eskiye kıyaslandığında yatırımlarını hızlı bir şekilde gerçekleştirdikleri için ilgili rekabet yoğunluğunda varlıklarını devam ettirebilmektedir. 

Kayıtlı Sermaye Sisteminden Şirketler Nasıl Çıkarılmaktadır?

İlgili sistemi kabul etmiş olan şirketlerin esas sözleşmeleri üzerinde süre bulunmaktadır. Esas sözleşme üzerinde yazan ilgili sürenin henüz dolmamasına rağmen şirketlerin ilgili sistemden çıkmak istemeleri durumunda başvuru yapılması gerekmektedir. Söz konusu başvuruyu şirketler esas sözleşmeleri üzerindeki değişikliklere ilişkin taslak hazırlamaktadır. Hazırlanan taslak ile birlikte şirketler başvurularını Genel Müdürlük bünyesinde gerçekleştirmektedir. 

Şirketlerin kayıtlı sermaye sisteminden çıkmaları ilgili başvurunun ardından Bakanlık tarafından verilen izin ve ilgili kanun hükmündeki nisaplarca belirlenmiş kıstaslara uygun olması halinde genel kurul kararınca sistemden çıkışı mümkün olmaktadır. Esas sözleşmenin üzerinde gerçekleşen değişikliklerin ticaret sicili tarafından tescil ve ilan edilmesi ile birlikte işlemler tamamlanmış olmaktadır.   

M. Fatih Köprü

Türk Ticaret Kanunu; ticari hayatımızı düzenleyen temel yasa, yenilendi. Temmuz başından itibaren uygulanıyor. Tam maddesi var. Bazı düzenlemeleri eski yasa ile aynı olmasına rağmen, önemli bir çok değişikliği de içermesi açısından uzun zamandır gündemimizde. Daha da uzun süre kalacak gibi…

Türk şirketlerinin uluslararası piyasadaki rekabet gücünün artırılması ve ticari hayatın kolaylaştırılması amaçları ile getirilen yeni yasadaki düzenlemelerden biri de, "kayıtlı sermaye sistemi"dir. Bu sistem sadece anonim şirketler için geçerli. Bu şirketlerin sermaye artışı sırasında hareket kabiliyetlerini artıran yeni sistem, daha önce sadece Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında halka açık şirketlerde uygulama alanı bulmuştu.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından geçtiğimiz günlerde yayınlanan bir tebliğ ile Yeni TTK'da genel çerçevesi çizilen kayıtlı sermaye sisteminin esasları belirlendi. Bu haftaki yazımızda, söz konusu düzenlemeler kapsamında, halka açık olmayan anonim şirketlerin kayıtlı sermaye sistemine geçişi ve sistem içerisinde uymaları gereken kurallara değineceğiz.

Esas sermaye sistemi

Esas sermaye sistemi, şu anda faaliyette bulunan, halka açık olmayan anonim şirketlerde uygulanan sistem. Esas sermaye, şirketin esas sözleşmesinde taahhüt edilmiş bulunan sermayesini ifade ediyor.

Bu sistemde anonim şirketlerin sermaye tutarı 50 bin liradan az olamıyor. İç kaynaklardan yapılan artırım hariç, payların nakdi bedelleri tamamen ödenmediği sürece sermaye artırılması mümkün değil. Sermaye artırımına "genel kurul" tarafından karar veriliyor ve artışın genel kurul kararı tarihinden itibaren üç ay içinde tescil edilmesi gerekiyor.

Yeni sistem; kayıtlı sermaye

Yeni TTK'daki düzenleme uyarınca, artık Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca pay senetleri halka arz edilmiş olmayan veya halka arz edilmiş sayılmayan anonim şirketler de istemeleri halinde, esas sermaye sisteminden kayıtlı sermaye sistemine geçebilecekler.

Kayıtlı sermaye; şirketlerin, Türk Ticaret Kanunu'nun esas sermaye sistemindeki sermayenin artırılmasına ilişkin hükümlerine tabi olmaksızın, yönetim kurulu kararı ile yeni pay çıkarmak suretiyle ulaşabilecekleri azami sermaye tavanını gösteren ve esas sözleşmelerinde yer alan sermayeyi ifade ediyor.

Kayıtlı sermaye sisteminde, kayıtlı sermaye tavanı içerisinde kalmak şartıyla, yönetim kurulu tarafından Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izni aranmadan sermaye artışı yapılabiliyor. Bu sayede şirkette sermaye ihtiyacı duyulduğunda, daha kısa sürede karşılanması sağlanmış oluyor.

Halka açıklarda zaten vardı

Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca pay senetleri halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan kurumlar açısından kayıtlı sermaye sistemi zaten uygulanıyordu. Halka açık şirketler, hisseleri borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem gören şirketlerdir. Hisseleri halka arz edilmiş sayılan kurumlar ise hisseleri borsalarda işlem görmemekle birlikte, pay sahibi sayısı 'yi aşan anonim şirketler olarak karşımıza çıkıyor.

Bu şirketlerin kayıtlı sermaye sisteminden yararlanmaları SPK'nın iznine tabidir. Bu sistemde ticaret siciline tescil edilmiş kayıtlı sermaye tavanı içinde kalmak üzere, yönetim kurulu kararı ile hisse senedi çıkarılarak sermaye artışı yapılabiliyor. Kurulca izin verilen kayıtlı sermaye tavanı, iznin verildiği yıl da dahil olmak üzere en fazla 5 yıllık süre için geçerli olabiliyor.

TTK'da kayıtlı sermaye sistemine geçiş

Bu sisteme geçmek isteyen halka açık olmayan anonim şirketlerin, başlangıç sermayesinin en az bin Türk Lirası olması gerekiyor. Başlangıç sermayesi ise kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim şirketlerde, kuruluşta veya kayıtlı sermaye sistemine ilk geçildiğinde sahip olunması zorunlu sermayeyi ifade ediyor.

Şirketler kuruluşta kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilecekleri gibi, faaliyetine devam eden şirketler de sonradan esas sözleşmelerini değiştirerek kayıtlı sermaye sistemine geçebiliyorlar.

Kayıtlı sermaye sistemine geçecek şirketlerde ayrıca çıkarılmış sermayenin tamamının ödenmiş olması ve sermayenin karşılıksız kalmamış olması gerekiyor. Kuruluşta kayıtlı sermaye sistemini kabul edecek şirketlerde ise başlangıç sermayesinin tamamının ödenmiş olması yeterli.

Esas sözleşme de uygun olmalı

Kayıtlı sermaye sistemine dahil olmak isteyen şirketlerin esas sözleşmelerinde en az;

a) Başlangıç sermayesi,

b) Yönetim kuruluna verilen sermayeyi kayıtlı sermaye tavanına kadar artırma yetkisinin süresi, sürenin başlangıç ve bitiş tarihleri,

c) Kayıtlı sermaye tavanı,

ç) Yönetim kurulunun sermaye artırımına ilişkin kararının ne şekilde ilan edileceği,

hususlarının belirtilmesi gerekiyor.

Yönetim kuruluna imtiyazlı veya itibari değerinin üzerinde pay çıkarma ya da rüçhan haklarını sınırlandırma yetkisi verilecekse, buna ilişkin hükümlerin de esas sözleşmede yer alması zorunludur.

En fazla beş kat ve beş yıl…

Yönetim kuruluna verilen sermayeyi kayıtlı sermaye tavanına kadar artırma yetkisinin süresi en fazla 5 yıl olabiliyor. Ayrıca kayıtlı sermaye tavanı başlangıç sermayesinin 5 katından fazla olamıyor.

Örneğin başlangıç sermayesi bin lira olan bir anonim şirketin, kayıtlı sermaye sistemine geçmek istediğini ve gerekli izinleri aldığını varsayalım. Şirket ana sözleşmesinde kayıtlı sermaye tavanı bin lira (5 katlık sınır içerisinde) olarak belirlenmiş olsun. Yönetim kuruluna verilen sermaye artırım yetkisine ilişkin sürenin de ana sözleşmede 5 yıl (başlangıç 1 Kasım , bitiş 31 Ekim ) olarak belirlendiğini kabul edelim.

Bu durumda belirtilen 5 yıllık süre içerisinde bin lirayı aşmamak şartıyla, genel kurul kararı olmaksızın, yönetim kurulu kararı ile sermaye artışı gerçekleştirilebilecektir. Bu süre içerisinde bir veya birden fazla kez sermaye artışı yapılması mümkün.

Diğer taraftan yönetim kuruluna verilen yetkiye ilişkin sürenin dolduğu yıl, genel kurul toplantısında yetki süresine ilişkin esas sözleşme değişikliği yapmayan şirketler kayıtlı sermaye sisteminden çıkmış sayılıyorlar.

İzin için istenen belgeler

Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek veya bu sisteme geçmek isteyen şirketler, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğüne başvurarak izin almak zorundalar.

Kuruluşta kayıtlı sermaye sistemini kabul edecek şirketlerin izin başvurusunda;

a. Şirket kurucularının imzaları noterce onaylanmış esas sözleşme örneğini,

b. Başlangıç sermayesinin tamamen ödendiğine dair banka mektubunu,

dilekçe ekinde vermeleri gerekiyor.

Kayıtlı sermaye sistemine geçmek isteyen şirketlerin izin başvurusunda ise;

a. Şirketi temsile yetkili kişilerce onaylanmış, yürürlükte bulunan esas sözleşme örneğini,

b. Şirket yönetim kurulunca hazırlanmış esas sözleşmede yer alacak kayıtlı sermaye maddesi taslağı ile esas sözleşmesinin kayıtlı sermaye sistemine uyum sağlaması için değişmesi gereken diğer maddelerine yönelik değişiklik taslaklarını,

c. Şirket sermayesinin tamamen ödendiğine ve sermayenin karşılıksız kalmadığına ilişkin yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir raporunu,

ç. Son üç yıla ait bilanço ve gelir tablosunu,

e. Bağımsız denetime tabi olan şirketlerde denetleme raporunu,

dilekçe ekinde vermeleri gerekiyor.

Esas sözleşme ile yönetim kuruluna imtiyazlı veya itibari değerinin üzerinde pay çıkarma veya rüçhan hakkını sınırlandırma yetkilerinin verilmesi halinde, her iki başvuru için ayrıca bunların yer aldığı bir beyanın da başvuru dilekçesine eklenmesi gerekiyor. Kayıtlı sermaye sisteminin kabulü veya bu sisteme geçilmesinin gerekçeleri de bu beyanda açıklanmalı. Beyanın, yeni kuruluşta kurucular tarafından, kayıtlı sermaye sistemine geçmek isteyen şirketler açısından ise şirketi temsile yetkili kişilerce imzalanması gerekiyor.

Sistemden çıkmak için…

Esas sözleşmede belirlenen süre dolmadan önce bu sistemden çıkmak istenmesi durumunda, yönetim kurulunca esas sözleşme değişiklik taslağı hazırlanarak Genel Müdürlüğe başvurulur. Bakanlığın bu konudaki izni ve alınan genel kurul kararı üzerine sistemden çıkılabilir. Ayrıca buna ilişkin esas sözleşme değişikliğinin ticaret siciline tescil ve ilan ettirilmesi gerekiyor.

Çıkarılma

Kayıtlı sermaye sistemini amacı dışında, ortakların ve diğer tasarruf sahiplerinin istismarına yol açacak şekilde kullandığı anlaşılan, ortaklık yapısı nedeniyle bu sisteme ihtiyaç duymaksızın kolayca sermaye artırımı yapabilecek durumda olan ve bu sisteme geçişte aranan diğer nitelikleri yitiren şirketler, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından sistemden çıkartılabilir.

Kayıtlı sermaye sisteminden çıkan veya çıkartılan şirketler, çıkış tarihinden itibaren en az 2 yıl geçmeden yeniden sisteme kabul edilmiyorlar.

Yukarıda özetlediğimiz bu yeni sistemin, sermaye artışına ilişkin prosedürleri azaltması dolayısıyla, özellikle çok ortaklı anonim şirketlere hareket kolaylığı sağlayacağı anlaşılıyor.