Eski Turk Yazisi Gokturkce
Göktürkçe ve Göktürk Alfabesi Hakkında Bilgi
Türklerin en eski ve millî alfabesi olan Göktürk alfabesi, aynı zamanda bir yazı sistemidir ve bu alfabe ile yazılmış metinlerde kullanılan yazı dili için Göktürkçe terimi kullanılmaktadır. Dünyanın en eski milletlerinden biri olan Türklerin, kendilerine özgü bir yazı sistemi olması zaten pek tabiî bir durumdur. Türkler zaten dil becerisi yüksek bir millettir. Bu bağlamda yarattıkları dil gibi, yazı sistemleri de kendi içerisinde harika bir sisteme ve estetik güzelliğe sahiptir.
Göktürk alfabesi temelinde gelişen yazı sistemine, yazı içinde Göktürkçe demeyi yanlış bulmuyoruz. Aslında Türkçede “+Çe” eki, dil türeten bir yapım ekidir. Yani Göktürkçe adı, bu bağlamda Türkçeden farklı bir dili gösteriyor gibi düşünülmemelidir. Sonuçta Türk tarihinin hangi döneminde olursa olsun, Türk milletine ait olan dilin adı yalnızca Türkçedir. Fakat burada Göktürkçeyi, Göktürkler döneminde kullanılan Türk yazı sistemi, ses yapısı ve söz varlığı olarak düşünmenizi istiyoruz.
Göktürkçe, Türklerin bilinen en eski yazı sistemidir. Bugüne kadar Türklere ait olduğu kanıtlanan en eski yazılı metin Orhun Yazıtları’dır. Orhun Yazıtları da Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Bu alfabenin ne zaman ortaya çıktığı, daha önce ne kadar süre kullanıldığı ile ilgili bir bilgi veya belge yoktur. Bu nedenle Türklerin en eski ve ilk milli yazıları Göktürkçedir diyebiliriz.
Göktürkçeye ait ilk örnekler 7. yüzyıla aittir. Orhun Yazıtları‘nın dışında Yenisey Yazıtları da Göktürk yazısı ile yazılmıştır. 9. yüzyıla ait olduğu bilinen Irk Bitig adlı yazma eser de, kağıt üzerindeki Göktürk yazısının ilk örneğidir. Bir fal kitabı olan bu eser baştan sona Göktürkçe ile kaleme alınmış ve bugüne kadar ulaşmıştır. Göktürk alfabesi, Türklerin İslamiyet ile tanışmasından sonra Arap alfabesine olan ilgi yüzünden unutulmaya başlanmıştır. Osmanlılar döneminde tamamen kullanımı bitmiş ve bugüne kadar bu şekilde kendini korumaya çalışmışıtır.
Göktürk yazısının kendine özgü sistemli bir yapısı vardır. Bu yapının bizlere sunduğu temel özellikleri maddeler hâlinde sizlerle paylaşmaya çalışacağım:
1) Göktürkçe sağdan sola yazılır, yani bugünkü yazı sisteminin tam tersi şeklindedir.
2) Göktürk alfabesinde toplam 38 harf bulunmaktadır. Ünlüleri gösteren dört harf bulunmaktadır. Geri kalan harfler ünsüzleri veya çift seslileri karşılamaktadır.
3) Göktürk yazısında noktalama işareti olarak sadece her kelime arasına gelen “:” imi kullanılır. Büyük ve küçük harf yoktur.
4) Göktürkçede bazı ünlüler gösterilmez, buna gerek yoktur. Ayrıca alfabedeki çift sesli harfler, genelde çok kullanılan heceleri yazmak için oldukça işlevseldir.
5) Göktürkçe de bugünkü Türkçe gibi heceler üzerine kurulmuştur, sondan eklemeli bir yapısı vardır.
6) Göktürk yazısı esas olarak Göktürk döneminde kullanılan Türkçeyi yazabilmek için var olmuştur. Bu nedenle ses sistemi o döneme daha uygundur. Fakat bugünkü Türkçenin söz varlığını da Göktürk alfabesiyle yazmak mümkündür. Bunun için ses denkliklerini kullanmak gerekmektedir.
Göktürkçe yazmak için bilgisayarınıza font indirip yüklemeniz gerekmektedir. Daha sonra gerek öğretici kılavuzlarda, gerekse kitaplarda, gerekse de Göktürkçe otağımızda paylaştığımız yazım kurallarına dikkat ederek dilediğiniz kelimeleri veya metinleri Göktürk alfabesiyle yazabilirsiniz. Tavsiyemiz, bunun için bir çeviri aracı kullanmak yerine alfabe tablosuna ve yazım kurallarına bakarak kendi becerinizle yazmanızdır. Böylece atalarımızın binlerce yıllık yazı sistemine gereken değeri ve önemi de vermiş oluruz.
Göktürkçe hakkında ayrıntılı bir kitap temin edebilirsiniz. Kitabımızı incelemek için “buraya” bakabilirsiniz. Ayrıca sizler için hazırlamış olduğumuz Göktürkçe otağından ücretsiz olarak yararlanabilirsiniz. Otağımızda tüm yazım kuralları, Göktürkçenin ses ve biçim özellikleri, söz varlığı, örnek metinler ve alıştırmalar bulunmaktadır. Yukarıdaki görsel bağlantı aracılığıyla Göktürkçe.Net sayfasına erişebilirsiniz.
Binlerce yıllık kutlu Türk yazısına olan ilgi ve sevginin, nice genç dimağlarda yeşereceği günlere ulaşmak umuduyla.
TTK!
Orkun KUTLU
Göktürkçe Türk alfabesi, Göktürkler ve Uygurlar döneminde kullanılmış ve sembollere dayanmıştır. Orhun abideleri Göktürk alfabesiyle yazılmış ve günümüze kadar gelmiştir. Türklere özgü olan bu alfabe, son dönemlerde özellikle çeşitli yerlerde kullanmak isteyen kişiler Göktürkçe Türk yazısı konusunu araştırmaktadır.
Göktürkçe Türk Yazısı Nasıl yazılır?
Göktürkçe Türk kelimesinin iki şekilde yazıldığı uzmanlar tarafından detaylandırılmaktadır. Orhun yazıtları Göktürk alfabesi ile Yulig Tigin tarafından yazılmıştır. Ancak Yulıg Tigin Göktürk alfabesi konusunda çok başarılı değildir. Ayrıca Göktürk alfabesi yalnızca yazılışı ile değil okunuşu ile de kelimeyi çağrıştırıcı özellikler taşımaktadır. Bu sebeple bir kelimeyi iki kere ifade etmeye olanak tanıdığı düşünülmektedir. Göktürk alfabesi ile yazıtlar arasındaki farkın olması bu sebepler olarak açıklanmaktadır.
Göktürk Alfabesinde Türk Kelimesinin Ortaya Çıkması
Göktürkler, o dönemlerde Türk kelimesi yerine “Türük” kelimesini kullanırlardı. Kelime Türe anlamına gelen “türemek” ve Törü anlamına gelen “töre” kelime kökleri ile Türük kelimesini oluşturmuşlardı. Günümüze gelene kadar kısaltılarak Türk kelimesi haline gelmesine Göktürklerden sonraki uygarlıklar sebep olmuştur.
İlk Türk Alfabesi Göktürk
İlk Türk alfabesi olan Göktürkçe alfabesi, Göktürklerden sonra bir süre Uygurlar tarafından kullanılmıştır. Göktürk alfabesi hakkındaki tüm detaylar 19. yüzyılda yapılan araştırmalar sonunda ortaya çıkmıştır. Göktürkçe ile yazılan ve Göktürkler dönemi kalıntısı olduğu anlaşılan Göktürk dikitleri alfabe hakkında bilgi edinilmesini sağlamıştır.
Göktürkçe Türk Yazısı: [ϜϓſϞ]
1893 yılında Göktürk yazıtlarını inceleyen Danimarka’lı bilimci Wilhelm Thomsen, bu yazıtların ne manaya geldiğini çözmüş, Kültigin ve Bilge Kağan tarafından meydana getirildiğini ve yazıtlar üzerindeki yazıların Türkler’e özel bir alfabe, yazıtlardaki dilin ise eski Türkçe olduğunu ifade etmiştir.
Göktürk Alfabesinin Özellikleri
Göktürkçe Türk yazısı büyük farklılıklara sahiptir ve Göktürk alfabesinde yazım şekli sağdan sola olarak yazılır ve eğik haldedir. 38 harften oluşan Göktürk alfabesi 4 sesli 34 sessiz harften oluşmaktadır. Orhun yazıtlarının yanı sıra birçok yazma eserde de kullanılan Göktürk alfabesi, Hazarlar, Bulgarlar, Peçenekler ve Sekeller gibi ülkeler tarafından da kullanılmış ve Asya’dan Avrupa’ya kadar tüm dünyada duyulmuştur.