Eyt Mitingi Kaç Kişi

Bu haber BBC Türkçe'de ilk olarak 21 Ağustos 2022'de yayımlanmıştı

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) seçime bir yıldan az bir süre kala tekrar gündeme geldi.

Bu konuda dün Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'ın başkanlığında Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nda bir toplantı gerçekleşti.

TRT Haber'in AKP kaynaklarından elde ettiği bilgiye göre toplantıda EYT'nin enflasyona, bütçeye ve şirketlere muhtemel etkisi konuşuldu.

Emeklilik yaşı olarak kadınlar için 48-50 yaş aralığı, erkekler içinse 50-52 yaş aralığı üzerinde duruldu.

İşverenlerin EYT düzenlemesiyle emekli olacak çalışanlarına ödeyeceği kıdem tazminatı için de bir kredi imkanı verilmesi de seçenekler arasında.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin EYT konusundaki düzenlemenin Aralık'ta Meclis'e geleceğini söyledi.

Düzenlemenin etkileyeceği kişi sayısı hakkında da bilgi veren Bilgin "'Milyonlarca EYT'li var' diyorlar. Bu milyonlarca EYT'li 5 milyondan başlıyor, 8 milyona kadar çıkıyor. Bunlar doğru değil" dedi ve ekledi:

"Şu anda yaş şartını kaldırsak, emeklilikte yaşı bekleyenlerin sayısını tahmin edebilir misiniz? Prim gün sayısı, hizmet yılı şartları duruyor. O şartları kaldıramayız. Şu anda yaş şartını kaldırırsak emekli olabilecek, şartları dolduran 1,5 milyon insan var. Buradan bir çıkış politikasının ortaya konulması için bir çalışma yapılmıştır.

"Yeni yılda uygulanacaktır. Bugün Meclis'e getirilmesiyle, önümüzdeki hafta getirilmesi ya da daha sonraki hafta getirilmesi arasında hiçbir fark yoktur. Zaten 2023'te uygulanacaktır. Cumhuriyet'in 100. yılında bu sorun da çözülecektir."

Bilgin'in paylaştığı bilgilere göre kadınlarda 20 yıl çalışma ve 5 bin prim günü, erkekler içinse 5400 prim günü ve 25 yıl çalışma şartı olacak.

4 Eylül'de İstanbul Kadıköy'de bir miting düzenleyen emeklilikte yaşa takılanlar ise 1999 öncesi sigortalı olanlar için o dönemki şartların geçerli olması gerektiğini, herhangi bir ara formül kabul etmeyeceklerini açıkladı.

Mitingde konuşan EYT Federasyonu Başkanı Gönül Boran, "Yeni mağduriyetler oluşmaması için çözümün de formülsüz olmasını istiyoruz" dedi ve ekledi:

"'Şu anda masamızda tek formül var. Onu da zamanı gelince açıklayacağız' söylemlerini ise gerçekten anlamakta ve kavramakta zorluk çekiyoruz."

BBC Türkçe'ye konuşan EYT Federasyonu Başkanı Gönül Boran, bu konunun siyasetçilerin gündemine bir kere daha yalnızca seçim yaklaşırken girdiğini hatırlattı ve "Seçim malzemesi olmaktan yorulduk" dedi.

Yine de bu sefer bu yönde bir çalışma olduğuna dair resmi bir açıklama duymanın "tünelin ucunda ışık" anlamına gelmesinden mutlu olduklarını söyleyen Boran, "Bizi seçim malzemesi haline getirmeyip inandırıcı olmak istiyorlarsa bunu bir kanunla bir günde bile çözebilirler" diye konuştu.

Boran iktidar tarafından muhatap alınmamaktan da şikayetçi.

Her gün Çalışma Bakanlığı'nı arayıp randevu talep ettiklerini, Cumhurbaşkanlığı ile görüşmek için başvurular yaptıklarını söyleyen Boran, bugüne kadar hiçbir geri dönüş olmadığını, bu yüzden Çalışma Bakanlığı bünyesinde kurulacak ekibin nasıl bir çalışma yürüteceğini bilmediklerini söylüyor.

Bakanlık, BBC Türkçe'nin bu konudaki sorularına "Şu an çalışmamız devam ettiği için bir cevap vermiyoruz" cevabını verdi.

EYT Federasyonu Başkanı Boran, bu konuda muhalefet partileriyle yıllardır görüşme halinde olduklarını ve sorunlarının çözümüne destek verdiklerini, AKP ile ise yalnızca il başkanlıkları seviyesinde görüşebildiklerini söyledi.

BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan AKP Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş, partisinin bu konuda herhangi bir çalışması olmadığını, bu konuda Çalışma Bakanlığı'ndan gelecek çalışmaya bakacaklarını söyledi.

Ellerinde teknik veriler olmadığını belirten Elitaş, "Bu teknik bir mesele. Çalışmalarını yapsınlar, bakacağız" dedi.

EYT konusunda kilit konumdaki parti ise MHP.

Son genel seçimde bunu seçim beyannamesine koyan MHP'nin muhalefete destek vermesi durumunda TBMM'den bu konuda bir yasa geçebilir.

Buna benzer bir durum seçimin hemen ardından yaşanmış, İYİ Parti'nin hazırladığı EYT hakkındaki araştırma önergesinin görüşülmesine CHP ve HDP ile destek vermiş ve bu TBMM'de kabul edilmişti.

MHP lideri Devlet Bahçeli'nin Cumhur İttifakı'nın yerel seçimde sürmeyeceğine dair açıklamalar yaptığı dönemde yaşanan bu gelişmenin ardından milletvekillerini taslağı desteklemeye yönlendiren MHP Grup Başkanvekili Erhan Usta, Bahçeli tarafından görevden alındı.

Bu gelişmenin ardından araştırma önergesi TBMM Genel Kurulu'na geldiğinde AKP ve MHP'nin oylarıyla reddedildi.

Konuyla ilgili bir açıklama yapan MHP Grup Başkanvekili Erkan Akçay da MHP'nin emeklilikte yaşa takılanların sorunlarını çözmede kararlı olduğunu ancak bunun için iktidarla uzlaşma ve mutabakat aradıklarını söylemişti.

Son dönemde MHP ile bu konuyu görüşüp görüşmediklerini sorduğumuz Boran, MHP'den "Sözümüzün arkasındayız" yanıtı aldıklarını aktardı:

"Federasyona bağlı dernek başkanım makamında bir MHP Genel Başkan Yardımcısı ile görüştü. 'Niye çözmüyorsunuz?' dedik, aldığımız cevap 'Siz bizi iktidar yapacaksınız ki, biz sizin hakkınızı verelim' oldu.

"Bu saatten sonra hiç inandırıcı gelmiyor.

"MHP'nin bu sorunu çözeceğiz dediği süreç böyle olmamalıydı. Samimilerse Cumhur İttifakı olarak bugün yapmalılar."

Ayşe Sayın, Ankara

Cumhurbaşkanı Erdoğan daha önce EYT'lerin taleplerine net bir şekilde karşı çıkıyordu.

Erdoğan 2019 yerel seçimleri öncesinde yaptığı bir konuşmada, "seçimleri kaybetmelerine yol açsa bile" EYT yasası çıkmayacağını söylemişti:

"Niçin erken emeklilik? Ne zaman emekli olması gerekiyorsa o zaman emekli olsun ve parasını en güzel şekliyle alsın.

"Tutturmuşlar erken yaşta emeklilik, İskandinav ülkeleri bu sistem yüzünden battı.

"Bizim ülkenin başına da bu erken emekliliği dolayanlar maalesef bunun bedelini ödeyecekler ve ödediler.

"Milletimin zararına olan bir şeye seçim kaybetsek de yokum."

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın tutum değişikliğinin altında, "kritik önemde" gördüğü 2023 seçimleri sürecine girilmesi yatıyor.

Girdiği her seçimden partisini birinci olarak çıkaran ve anayasa değişiklikleri, cumhurbaşkanlığı seçimi dahil hemen her seçimi kazanan Erdoğan, ilk kez son derece ağır ekonomik koşullarda seçimlere gidiyor.

AKP kulislerinde, EYT'lerin örgütlenerek büyük bir kamuoyu oluşturduğuna dikkat çekilerek, muhalefet partilerini de bu konuda baskı unsuru olarak kullanmalarının da tutum değişikliğinde etkili olduğu konuşuluyor.

AKP içinde, EYT konusunda adım atmakta geç kalındığını ve bunun partiye getirisi olmayacağını savunanlar da var.

EYT'lerin muhalefete yaklaştığını ve onlar aracılığıyla sesini duyurduğuna dikkat çeken bazı parti kurmayları, "Bu aşamadan sonra biz düzenleme yapsak da muhalefetin baskısıyla yapılmış algısı oluşacak. Ancak, artık yola çıkıldı ve bu konuda geri adım atılamaz" görüşünü dile getiriyorlar.

EYT Federasyonu Başkanı Gönül Boran, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın geçmiş açıklamaları hakkında ise şunları söylüyor:

"Cumhurbaşkanımız bütçeye yük olacağımızı, erken emeklilik istediğimizi, 'çift dikiş' yapacağımızı söyledi, bunları unutmuş değiliz.

"Emeklilik hakkımız için çaba veriyoruz fakat aylık bağlanma oranları da çok önemli bir konu.

"Bugün asgari ücret 5 bin 500 lirayken 3 bin 500 lira verdiğiniz emeklilerden geçinmesini nasıl bekliyorsunuz?

"İktidar bizi sürüncemede bırakacaksa biz de seçimlerde vatandaşlık görevimizi yerine getireceğiz.

"23 yıldır bu mağduriyeti yaşıyoruz ve 20 yıldır şu anki iktidar tarafından yönetiliyoruz.

"Sosyal güvenlik yasalarından, reformların her biri işçi ve emekçiden götürdü.

"Çözüm için herhangi bir ara formül kabul etmiyoruz, 1999 öncesi sigortası başlatılmış ve o dönemki kurallara göre şartlarını yerine getirmiş herkesin emekli olma hakkını savunuyoruz."

Bu konuda yapılacak bir yasal düzenlemenin maliyeti ve kapsamı konusunda da farklı görüşler var.

2018'de bir açıklama yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan, 6,2 milyon kişinin emeklilikte yaşa takıldığını söylerken, EYT Derneği 2019'daki hesaplamasında EYT düzenlemesiyle 100 bin kişinin emekli olacağını belirtmişti.

Erdoğan EYT yasasının kamuya yıllık maliyetinin 26 milyar TL olacağını söylerken, BBC Türkçe'ye konuşan EYT Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Serpil Şahin 8 milyar TL'lik bir tahmin vermişti.

Bugün bu alandaki son verileri sorduğumuz EYT Derneği Başkanı Boran ise ortada bir mağduriyet ve hak gaspı varken maliyetten bahsetmenin doğru olmadığını, esas yapılması gerekenin bunu gidermek olduğunu söylüyor.

Çalışma Bakanı Bilgin ise 11 Kasım'daki konuşmasında 5 milyon, 8 milyon gibi tahminlerin yanlış olduğunu, düzenlemeden yararlanabilecek 1,5 milyon kişi bulunduğunu açıkladı.

Emeklilikte yaşa takılanlar, sigortalı çalışırken 8 Eylül 1999'daki bir yasal değişiklikten sonra emekli olma koşulları büyük oranda değişen kişilere deniyor.

O dönem yaşananları Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Öğretim Üyesi Aziz Çelik şöyle anlatıyor:

"EYT sorunu 1999'da DSP, ANAP ve MHP koalisyon hükümeti tarafından kabul edilen ve emeklilik yaşını yükselten 4447 sayılı kanun ile yaratıldı. 8 Eylül 1999 gününe kadar işçiler emeklilik için iki şartı yerine getirmesi gerekiyordu: Kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 günlük prim ödeme gün sayısı.

"Yapılan değişiklikle emeklilik yaşı kadınlarda 58'e, erkeklerde 60'a, prim gün sayısı ise 7000 güne yükseltildi. 8 Eylül 1999 gününden önce işe girenler için kadınlarda 40 ile 58 erkeklerde ise 44 ile 60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi getirildi."

Aziz Çelik, bu yasanın dönemin muhalefet partileri olan Refah Partisi ve Doğru Yol Partisi tarafından Anayasa Mahkemesi'ne götürüldüğünü ve iptal kararından sonra kademeli bir emeklilik yaşı düzenlemesine geçildiğini aktarıyor.

Bu yeni düzenlemede 20 yıldır sigortası yatanlar değişiklikten etkilenmese de iki yıl önce sigortalı olmuş kişilerin durumları kökten değişti.

Çelik'e göre o dönemde bu düzenlemeye karşı çıkan sendikalar, bugün de yaşa takılanların sorunlarının çözülmesini istiyor.

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Başkanı Arzu Çerkezoğlu, 12 Kasım'daki açıklamasında EYT düzenlemesi konusunda hâlâ bilgi paylaşılmaması hakkında "Bu soruna nasıl çözüm getireceklerini sır gibi saklıyorlar. Oysa bu tür düzenlemeler çalışma hayatına dair düzenlemelerde mutlaka müzakere esastır" ifadelerini kullandı.

Aziz Çelik, başka ülkelerde de mevcut çalışanları etkileyen değişiklik yapıldığını söylüyor ve ekliyor:

"Ancak Türkiye'de yapılan değişiklik o tarihte çalışanların emekli olmalarını 15-18 yıla kadar uzattı. Öte yandan dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ülkelerin çalışma ilişkileri rejimini bir bütün olarak ele almaktır. Sadece emeklilik yaşına dayalı bir karşılaştırma yanıltıcı olacaktır. Beklenen ömür, yaşlıların iş güvencesi ve çalışma koşulları, sendikalaşma ve toplu pazarlık kapsamı da dikkate alınmalıdır."