Fabl ya da Öykünce sonunda ders verme amacı güden, güldüren, düşündüren ve genellikle manzum öykülerdir. İnsana ait bir özelliğin insan dışında bir varlığa verilmesidir. Fablların kahramanları genellikle hayvanlardır. Ama bu hayvanlar insanlar gibi düşünür, konuşur ve insanlar gibi davranır.[1]
Dünya'nın en ünlü fabl yazarları Ezop, La Fontaine ve Beydeba'dır. Ezop'un fablları M.Ö. yılında derlenerek yazıya geçirilmiştir. AmerikalıJames Thurber ve İngiliz George Orwell çağdaş fabl yazarlarıdır. Fablı ilk olarak yazanlar Friglerdir. Hititler fablları taş tabletlere yazıp resimliyorlardı. Fabllar günümüzde eğitimde çok kullanılmaktadır.
"Fabl" sözcüğünün kökeni Latince "hikâye" manasına gelen "fabıla"'dır. Fakat bu sözcük zamanla bir ahlak ilkesi veya davranış kuralını anlatan kısa sembolik (simgesel) bir hikâye türünün adı olmuştur.
Türkçeye "fabl" kelimesi Fransızca'dan geçmiştir.[1]
Türk edebiyatında ise ilk fabl örneği, beyitten oluşan Harnâme adlı bir mesnevidir.
Kişiler kısaca tanıtılır, olayın geçtiği çevre belirtilir, olay başlatılır.
Fabl, çocuk edebiyatında yer alan bir yazı türüdür. Fabllarda kişileştirme yapılır ve bir mesaj verilir.
Fabl, küçük öykü olarak da bilinen bir yazıdır. Hayvanlar ya da bitkilerle anlatılan fabl yazılarında hayattan alınmış olan küçük kesitler olur. Fabllarda olayla dayalı bir anlatım olur ve daha çok çocuk edebiyatında yer alır. Fablda örneklendirmeler ile kötü davranışlardan caydırma olması gerekir.
Bu nedenle de fabllar eğitmek ve öğretmek amacı ile yazılabilir. Fabl yazılarında olayların hem somutlaştırılması hem de planlı olması gerekir. Olaylar hem güldürmeli hem de verdiği mesajlar ile eğitici olmalıdır.
İnsanların arasındaki iyi - kötü, dürüst - iki yüzlü ve cesur - korkak çatışmaları fabl yazılarında da olmalıdır. Fabl yazılarında dört unsur vardır ve bunlar kişiler, olay, yer ve zamandır. Fabllarda genelde hayvanlar vardır ve hayvanlara insan özellikleri verilir.
Fabl yazmak için hayvanların özellikleri ile ilgili bilgi sahibi olmak gerekir. Kaplumbağanın yavaş hareket ettiğini, tavşanın hızlı hareket ettiğini ve kurnaz olduğunu bilmek gerekir. Örneğin aslan gücü temsil eder, maymun yaratıcıdır ve fil de iyilik demektir.
Fabl yazarken hangi hayvanın konuşturulacağını ve hangi mesajın verileceğini de tespit etmek gerekir. Fabl yazarken öncelikle hitap edilecek olan yaş grubunu da belirlemek gerekmektedir. Ona göre mesaj verilirse daha etkili bir fabl yazılır.
Fabllarda basit bir dil kullanılmalı ve anlaşılması güç olacak yabancı kelimelerden de uzak durulmalıdır. Fabl planı oluşturmak (serim, düğüm, çözüm, öğüt) fablların anlamlı olması için de önemlidir. Eğer tüm bunlara dikkat edilerek bir fabl yazılırsa güzel bir fabl yazısı ortaya çıkar.
Ormanın birinde iki maymun varmış ve biri düzenli biri de tembel ve pismiş. Bir gün temiz maymun kaşınma sesi duymuş ve bir bakmış pis maymun acı içinde kaşınıyormuş. Temiz maymundan yardım istemiş ve temiz maymun da ona yardım etmiş. Sonra demiş ki: bak bitlerin seni ne hale getirdi, küçük ama başına ne kadar büyük işler açtı.'
Fabl Bölümleri
Serim: Olayın türüne ve çıkarılacak olan derse göre kişileştirilmiş olan hayvanın ve çevrenin tanıtıldığı bölümdür.
Düğüm: Olay çevrede verilmek istenen derse göre gelişmektedir. Sık ve kısa konuşmalar olur. Birkaç konuşma ile olay düğümlenir.
Çözüm: Olay kimsenin beklemediği sonuçla biter ve fablın en kısa bölümü olur.
Öğüt: Ana fikir bu bölümde verilir ve bu bölüm yazının başında da sonunda da olabilir. Bazı fabl yazılarında sonuç okuyucuya da bırakılabilir.