Fono Pdf

RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (Eylül)/ Eski Türkçedeki “ḳız” sözcüğünde fono-semantik durum / İ. Kekevi ( s.) Eski Türkçedeki “ḳız” sözcüğünde fono-semantik durum İbrahim KEKEVİ1 APA: Kekevi, İ. (). Eski Türkçedeki “ḳız” sözcüğünde fono-semantik durum. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (20), DOI: /rumelide Öz Eski Türkçede fonolojik ve semantik hususlar bugünkü Türk dili için önemli referans verileri içermektedir. Türk dilinin tarihi devirlerini belirlemede farklı görüşler bulunmaktadır. Eski Türkçe için hakim görüş, Orhon Türkçesi döneminden Harezm döneminin sonuna kadar olduğu yönündedir. Bu kapsam içinde artsüremli olarak değerlendirilen sözcüklerden biri ḳız sözcüğüdür. Eski Türkçe dönemi içinde ḳız sözcüğünün bir anlam genişlemesine uğradığı ve bu dönemin sonlarında tekrar daralmaya uğradığı yönünde yaygın bir kanı bulunmaktadır. Dilin üç temel yönü olarak görülen yapı, anlam ve bildirişim unsurlarının birbirleriyle ilişkili olduğu da dikkate alınmalıdır. İşte bu noktada sözcüğün fonolojik yönü de değerlendirilmeli ve tespit teyit edilmelidir. Bu doğrultuda konu üzerine kavram karmaşası olmaması adına çok anlamlılık, eşadlılık ve eşanlamlılık kavramları üzerine bilgiler paylaşılmıştır. Bilgiler doğrultusunda kaynak metinlerden yapılan tespitlerin fonolojik yönü değerlendirilmiştir. Kaynak eserler üzerinden bakıldığında semantik hususlar, anlam genişlemesiyle açıklanamayacak niteliktedir. Anlam bilimciler bu tip durumları anlam bulanıklığı olarak açıklamaktadırlar. Anlam genişlemesi sürecinin Türk dilinde büyük ölçüde benzetme ve somuttan soyuta aktarım yoluyla geliştiği göz önüne alındığında burada böyle bir gelişim olmadığı görülmektedir. Elde edilen veriler ışığında ḳız sözcüğü üzerine benimsenmiş olan anlam genişlemesi ve daralması tespiti, tartışmaya açıktır. Sözcüğün yazımı, ünlü uzunlukları meselesi dikkate alındığında bir kökteşlik, eşadlılık ya da ünlülerin uzun veya kısa yazımının zaman içinde dikkate alınmamasının yarattığı anlam bulanıklığı bu sözcük üzerine değerlendirilmesi gereken konulardır. Anahtar kelimeler: Kız, fono-semantik, eş anlamlılık, eşadlılık(eşseslilik), kökteşlik Phono-semantic situation in the old Turkic "ḳız" word Abstract Phonological and semantic issues in Old Turkic contains important reference data for today's Turkish language. There are different opinions in determining the historical periods of the Turkic language. The dominant view for Old Turkic is that it is from the period of Orkhon Turkish to the end of the Harezm period. Within this scope, one of the words evaluated as artifacts is the word ḳız. There is a widespread belief that the word ḳız underwent a meaning widening in the old Turkic period and that it contracted again at the end of this period. It should also be taken into account that the structure, meaning and communication elements, which are seen as the three main aspects of language, are interrelated. At this point, the phonological aspect of the word should also be evaluated and the determination should be confirmed. Accordingly, information was shared on the concepts of multi- significance, synonymity and synonym in order to avoid confusion on the subject. In line with the information, the phonological aspects of the determinations made from the source texts were 1 Arş. Gör., İnönü Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü (Malatya, Türkiye), [email protected], ORCID ID: [Makale kayıt tarihi: kabul tarihi: ; DOI: /rumelide] Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected] 15 8 / RumeliDE Journal of Language and Liter atur e Studies (September) Phono-semantic situation in the old Turkic "ḳız" word / İ. Kekevi (pp. ) evaluated. When looking at the source works, semantic issues are inexplicable with the expansion of meaning. Semanticist describe such situations as blurring of meaning. Considering that the process of meaning expansion has developed in Turkic language to a large extent by analogy and from concrete to abstract, there is no such development here. In the light of the data obtained, the detection of the meaning expansion and contraction adopted on the word ḳız is open to discussion. Considering the spelling of the word and the vowel lengths, it is the subjects that need to be evaluated on this word. Keywords: Kız, phono-semantic, synonymity, homonymity, cognate Giriş Türk dili, tarihî dönem metinlerinde söz varlığı bakımından zengin bir veri kaynağı olmanın yanı sıra mevcut sözcüklerin çok anlamlılığı ve işlevsel oluşu bakımından da zengindir. Çok anlamlılık durumu, sayısız örnekte görüldüğü üzere çoğunlukla birbiriyle anlam açısından bir mantık ilgisi kurulacak şekilde gelişmiştir. Türk dilinin her döneminde önemli ölçüde görülen “kız” sözcüğü için artsüremli bir bakış açısıyla şöyle bir açıklama getirilmiştir: Eski Türkçe dil devresinden beri takip edilen bu kelime “kız, evlenmemiş, kadın, cariye” anlamlarının yanı sıra orta Türkçe ile birlikte “nadir, pahalı, kıymetli, değerli, kıt, az bulunan, kıtlık, nadirlik” gibi anlamları da taşımıştır. Bu yönüyle kelimede bir anlam genişlemesi olduğu söylenebilir. Eski Anadolu Türkçesi eserlerinde her iki anlamda da kullanılan kelimenin ikinci sıradaki “nadir, pahalı, kıymetli, değerli, kıt, az bulunan, kıtlık, nadirlik” anlamı birinci anlama nazaran daha az kullanılmakla birlikte kelime “pahalı, nadir, az, kıt” anlamını Clauson’un da belirttiği üzere “kıt” kelimesine bırakmış () diğer birinci anlam olan “kız, evlenmemiş, kadın, cariye” ise anlam daralması ile “kız, evlenmemiş kadın” olarak anlamlandırılmıştır(Üşenmez ). Eski Türkçede “kız evlat” için kullanılan sözcük; Orta Türkçede “pahalı, değerli şey, cariye, gelin, kadın, kız” gibi anlamlar kazanarak anlam genişlemesine uğramıştır. Sözcük daha sonra Kırgız Türkçesinde anlam kötüleşmesine uğrayarak “dişi köleler” anlamında kullanılmaktadır. Sözcük diğer çağdaş Türk lehçelerinde ise “genç kız, kız evlat, bakire” anlamlarıyla yaşamaktadır(Yıldırım ). Anlam genişlemesi ve daralması yönündeki açıklama iki yönden sınanmalıdır. Birincisi sözlük ve metin çalışmalarının dizinlerinin dahi iki ayrı madde başında değerlendirdiği sözcük, kökteş ya da iki ayrı sözcük olabilir. İkincisi çok anlamlılık ya da anlam genişlemesinin gelişim mahiyetine göre çok anlamlı görülen bu göstergenin sınanması gerekir. Bu doğrultuda ele alınacak metodolojik kavramlara ilişkin bilgileri vererek başlamak yerinde olacaktır. Çok anlamlılıkta gösterge temel anlamını yitirmeden yan anlamlar kazanmaktadır. Zaman içinde bunlar unutulabildiği gibi yeni yan anlamlarla daha da zenginleşebilmektedir(Aksan ). Çok anlamlılıkta bir göstergenin, temel anlamının yanı sıra, onunla mutlaka ilişkisi bulunan yeni yeni anlamlar kazanması söz konusudur. Eşadlılıkta ise birbiriyle anlamca ilgisi bulunmayan kavramlar, bir rastlantı ya da kimi zaman yabancı bir dilden alınan öğelerle eşlik nedeniyle aynı göstergeyle anlatılır duruma gelmiş olabilir. Eşadlılık, bir dil içinde birbirinden bütün bütün ayrı iki ya da daha çok kavramın ses ya da yazım açısından aynı nitelikteki göstergelerle dile getirilmesidir. Bugün Türkçede sesçil bir yazım kullanılmakta ve yazımdaki eski biçimler genellikle yazıya yansıtılmamaktadır(Aksan ). Bir dil içinde eşadlılığın oluşmasında genel olarak iki etken ileri sürülebilir. Bunlardan birincisi, farklı anlamdaki iki ya da daha çok sözcüğün, zaman içinde geçirdikleri ses ya da biçim değişikliği nedeniyle Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected]  RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (Eylül)/ Eski Türkçedeki “ḳız” sözcüğünde fono-semantik durum / İ. Kekevi ( s.) birbirlerine yaklaşması, sesteş duruma gelmeleridir. Eşadlılığa neden olan ikinci etken, yabancı dilden alınan bir sözcüğün yerli dildeki bir başkasıyla sesteş olarak birlikte yaşar duruma gelmesidir.(Aksan ). Çok anlamlılık konusunu işlerken belirttiğimiz gibi, kimi dilciler bu konuyla eşadlılığı anlam bulanıklığı çerçevesi içinde ele almaktadırlar. Ancak orada da belirttiğimiz üzere, bütünüyle ayrı kavramları dile getiren eşadlıların bir anlam bulanıklığına ve anlaşılmazlığa yol açması genellikle söz konusu değildir. Çünkü belli bir metnin bağlamı ve konusu içinde bu kavramlardan hangisinden söz edildiği kendiliğinden anlaşılır. Kaldı ki çok anlamlılıkta bir göstergenin yansıttığı kavramların hangisinin kastedildiği, bağlama bakılarak kolaylıkla aydınlanır(Aksan ). Dilbilimde genellikle benimsenen bir yargı, hiçbir dilde, başlangıçta, bir kavramı yansıtmak için birden çok göstergenin kullanılamayacağı biçimindedir. Bir başka deyişle, aynı dilde iki ayrı gösterge bütünüyle aynı anlama gelemez. Bu gerçek N. Goodman tarafından mantık açısından da kanıtlanmıştır(bkz. Aksan ). Durum böyleyken birbirine yakın anlamlı sözcükler için Yunancada kullanılan sün (birlite, eş) ve onoma (ad) sözcüklerinden kurulu sünônümos terimi bütün dillerde yaygınlaşmıştır(Aksan ). Aynı kavram alanından, yakın kavramların temsilcisi kimi öğeler genellikle uzun bir süre içinde ve doğal olan anlam olayları sonucunda anlamca eşdeğerli duruma gelebilmektedir(Aksan ). 1. Sözlüklerdeki durum Clauson, ‘kız’ sözcüğünü iki ayrı madde başında değerlendirir. İki maddede de kız sözcüğü uzun ünlülü (kı:z) olarak alınmıştır. İlki için temelde kız, evlenmemiş kadın anlamıyla kullanılırken daha sonra anlam daralmasına uğrayarak ‘kız çocuğu, cariye’ anlamlarında kullanıldığını belirtir. Kâşgarlı’da ḳız sözcüğünün uzun ünlülü (kı:z) bir biçimde kullanıldığını ve bugün Türkmencede de (gı:z) aynı uzunluğun korunduğu bilgisini verir (ED b). İkinci için temel olarak ‘maliyetli, pahalı, nadir ve cimri’ anlamlarında kullanıldığını ve Osmanlı Türkçesinde kıt biçimiyle hala yaşamakta olduğunu belirtir(ED a). Li de Clauson’a atıfta bulunarak sözcüğün ileride de değineceğimiz xīz madde başı için “Kasgarlı, bunun Kıpçakça ve Oğuzca biçim olduğunu belirtmiştir.” notunu düşmüştür(). Bununla birlikte günümüz Türk lehçelerindeki kullanımlarından bazıları aşağıda verilmiştir: Türkmence: ġīz "küçük kız, genç kız, kız evlat" Salarca: ḳız, ḳıyz "kız evlat ; genç kız" () Yakutça: kīs "küçük kız, genç kız kız evlat, görümce (kocanın küçük kız kardeşi)” Dolganca: kīs “küçük kız, genç kız kız evlat” () Halaçça: ḳíz "kız evlat, bakire" Çuvaşça: ḫĩr "kız evlat, küçük kız, genç kız, gelinlik kız, görümce". () Tekin’in çalışmasında da günümüz lehçelerinden Türkmen Türkçesinde qīz, Yakut Türkçesinde kīs olarak uzunluklarını korudukları bilgisi verilmiştir(). Drevnetjurkskij’de fonetik ayrım yapılmaksızın qïz maddesine 1 kız, bakire; 2 pahalı, değerli; 3 paragöz, açgözlü anlamları verilmiştir(Nadalyayev vd ,). Eski Uygur Türkçesinde de kız sözcüğünün iki farklı anlama gelecek şekilde kullanımı görülmektedir. Caferoğlu, sözlük çalışmasında kız sözcüğü için ‘sıcak, kız, hasis (cimri)’ anlamlarını verir; bunun yanı sıra kız-kız sözcük grubu için ‘genç hanım, kız evlat’ anlamlarını verir(). Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected]  / RumeliDE J ournal of Language and Liter atur e Studies (September) Phono-semantic situation in the old Turkic "ḳız" word / İ. Kekevi (pp. ) 2. Kaynak eserlerdeki durum sarıg altun ürüŋ kümüş kız koduz egri tewe agı buŋsuz kelürti (T 48) Sarı altın, beyaz gümüş, kızlar (ve) karılar, (tek) hörgüçlü develer, ipeklileri sıkıntısızca getirdiler. (Aydın ) Tonyukuk yazıtının satırındaki kız sözcüğü “ZPQ” runik karakterlerle yazılmıştır. Sözcüğün yazımında ık, kı (Q) ses (hece) değerlerine karşılık gelen karakterin kullanımının yanında ı,i (P) seslerinin yazımında kullanılan karakterin de kullanılması ünlü uzunluğunu göstermek için olmalıdır. Öncelikle Tonyukuk yazıtında geçen ḳız ḳoduz ifadesini etraflıca görebilmek için bir tarih anekdotu paylaşmakta yarar olacaktır: Kök-Türk “tamğa”sındaki piktogram, kanâatimize göre, Doğu Asyadaki bütün cihangir sülâlelerinin ongunu, kuyruğunu kaldırarak saldıran boğanın, boynuzları arkaya dönük, “kotuz” cinsidir. Dr. O. Sertkaya şu mülâhazayı da ifâde etti: “bu “tamğa”, Kök-Türk kitâbelerindeki, dehşet veren hücûmların remzi, “ oplayu” (boğa-gibi) tabirinin ifâdesi olsa gerek” . Piktogramın kuyruğunun ucundaki sorguç da, esâsen, bilhassa tebârüz ettirilmiş. Nihâyet, hiç şüphe bırakmayan bir keyfiyet: Oğuz hükümdârı Baz Kağanın oğlunun mezar taşına aynı “ tamğa” çizilmiş olup, yanına, Kök- Türk harfleri ile, “ kotuz” yazılmıştı(Esin ). Tonyukuk’ta geçen bu sözcüğün oluşturduğu sözcük grubu ḳız ḳoduz için Sertkaya şunları ifade etmektedir: Cümlenin incelediğimiz bölümündeki sarıġ altun, ürüŋ kümüş ve egri tebi kelime guruplarının ilk unsuru olan sarıġ, ürüŋ ve egri kelimelerinin, kendilerinden sonra gelen altun, kümüş ve tebi kelimelerinin sıfatı olduğunu görüyoruz. Bu paralelizmden hareket ederek diyebiliriz ki cümlenin üçüncü kelime gurubu ḳız ḳuduz’un ilk unsuru olan ḳız kelimesi, bu ibarede isim olarak değil de kendisinden sonra gelen ḳuduz kelimesinin sıfatı olarak kullanılmıştır(). Bu bağlamda eş değer örnekler de veren Sertkaya, tek tereddütün ḳız kelimesinin sıfat olarak ‘dişi’ manasında insan dışı varlıklar için kullanılıp kullanılamayacağı hususu olduğunu belirtir(). Tonyukuk yazıtında geçen ḳız ḳoduz ifadesindeki ḳoduz sözcüğünün ‘sığır’ anlamına geldiğine ilişkin Kaşgarlı’dan ve Kutadgu Bilig’den örnekler() veren Sertkaya, sıfat tamlaması olarak değerlendirdiği sözcük grubu için ‘kıymetli veya dişi(?) sığır’ manasını vermiştir.(). Mesele bu noktada ḳoduz’dan hareketle ḳız sözcüğünün ‘kıymetli’ anlamıyla karşılanması olduğu için makalede sırasıyla ilgili cümlede sayılan altın, gümüş, deve adlarıyla birlikte bağlam unsuru da dikkate alınarak incelenmelidir. Tonyukuk yazıtında ganimetler sırasıyla; sarı, beyaz, eğri/hörgüçlü sözcükleriyle nitelenirken sığır sözcüğünün kıymetli sözcüğüyle nitelenmesi olası görünmemektedir. Bu açıdan ḳoduz sözcüğü dul kadın veya sığır anlamı da içerse ḳız sözcüğünün ‘dişi’ anlamı içermesi gerekmektedir. burguda yėtdim törtünç ay tokuz yaŋıka süŋüşdüm sançdım yılkısın barımın kızın koduzun kelürtüm (ŞU D 3) (Onlara) Burgu (Irmağı)’da yetiştim. Dördüncü ayın dokuzuncu gününde savaştım, mızrakladım. At sürülerini, varlıklarını, kızlarını ve karılarını getirdim.(Aydın ) Şine Usu yazıtının doğu yüzünün 3. satırında kız sözcüğü “ZPK” runik karakterleriyle yazılmıştır. Ünsüzlerin kalınlık ve incelik durumu ve kız sözcüğünün koduz sözcüğüyle birlikte kullanılan işlek bir ifade olması ihtimali göz önüne alındığında ı,i (P) ünlü karakterinin yazımına gerek duyulmayabilirdi ki eski Türk yazıtları ünlü yazımına gerek duyulmamış sayısız örnekle doludur. Kuşkusuz bunu bir tür hece yazısı olmasına yormak mümkündür. Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected]  RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (Eylül)/ Eski Türkçedeki “ḳız” sözcüğünde fono-semantik durum / İ. Kekevi ( s.) sakın]ur men tėdi yme ėkinti kata satıgçı er yüz altun ayap t(amgala)p kulı el(gint)e ol kızı ıdtı (Mainz monash.pw Yazma Parçası) Düşünürüm dedi. Yine ikinci kez satıcı adam yüz altın takdim ederek (belgeyi) damgalayıp kölesinin eliyle o kızı gönderdi. (Yıldırım , ) Şine Usu yazıtındaki durum yukarıdaki yazma parçasında da görülmektedir. Tıpkı Tonyukuk ve Şine Usu’da olduğu gibi burada da ‘kız’ sözcüğü bugünkü anlamıyla kullanılmıştır. Yazma parçasında görüldüğü üzere (Yıldırım ) sözcüğün yazımı “ZPK” biçimindedir. Yenisey yazıtlarında E 3/6, E/48/10, E 59/7, E 98/5 numaralı yazıt ve satırlarda geçen kız sözcüğü ‘kız’ anlamında kullanılmıştır(Aydın ). Bunlardan E 98/5’te ünlülü yazımı olmamakla birlikte transkripsiyonu kızı böke? biçimindedirAydın ). Yazımından emin olunamayan bu yazıtın dışındakiler (E 3/6, E/48/10, E 59/7), “ZPK” biçiminde ünlülü yazılmıştır(Aydın ,,). Berliner Turfan Texte XXIII’te kız sözcüğü bugünkü anlamıyla ‘kız’ (mädchen) olarak anlamlandırılmıştır. Yalnızca bu anlamını gördüğümüz metinde “A, A, B, B, B, G, G, G, G, G, G, G, H, H, H” satırlarında(Zieme ) transliterasyon karşılığı olarak qyz harfleriyle gösterilmiştir. Aynı şekilde ünlü ile gösterim Berliner Turfan Texte 8’de de “A, A (2 kez), A, A” satırlarında qïz biçimiyle aktarılmıştır(Kara, Zieme ). Berliner Turfan Texte XXV’te “, , , ” satırlarında ‘kız evlat’ (tochter) anlamında kullanılmıştır(Wilkens ). Türkische Turfantexte X’da qïz biçiminde “, , , , , , , , , , , (?), , , , satırlarda verilen sözcük, ‘kız evlat, bakire, kız’ (tochter, jungfrau, mädchen) olarak anlamlandırılmıştır(Gabain ). TT VI’da 5. satırdaki qïzgaq ‘eli sıkı, paragöz’ anlamıyla kullanılmasının dışında ‘, , , , , , , , ’ satırlarında geçen qïz sözcüğü ‘kız’ (mädchen) anlamında kullanılmıştır(Gabain vd ). TT VII’de ‘54’; ‘24’; ‘5,38,41’; ‘3’, ‘4’; ‘25’ ‘13’; ‘11’; ‘6’; ’23, 35, 50, 55, 66, , ’ sırasıyla bölüm ve satırlarında qïz olarak aktarılmış, ve ‘kız’ (mädchen) olarak anlamlandırılmıştır(Arat vd ). Altun Yaruk’ta iki ayrı anlamda da kullanımı bulunmakla birlikte aç kız (89/21, /3, /1, /4, /18, /17, /18, /13, /15, /2, /16, /11, b/21, /5, /7)(Kaya ) (açlık, kıtlık), ifadesinin ikileme olarak kullanıldığı görülmektedir. Altun Yaruk’un tamamında ikinci anlamıyla yukarıdaki şekilde ikileme olarak geçen kız sözcüğü, bu metnin X. kitap çalışmasında ḳız sözcüğü kız, kız evlat olarak anlamdırılmakla birlikte qyz, ‫ قىز‬biçiminde aktarılmıştır(Gulcalı ). Aynı eserin III. kitap çalışmasında ise ḳızsız maddesi için ‘tok, gözü tok (herhangi bir şeye gereksinimi olmayan)’ anlamı verilmiştir(Ölmez ). Altun Yaruk IV. Tegzinç üzerine yapılan çalışmada sözcük tek madde başında iki anlamlı olarak verilmiştir(Tokyürek ). Bununla birlikte , , , (kıtlık) satırları ve , (kız) satırlarının tamamının transliterasyonu ünlülü (qyz) verilmiştir(Tokyürek , , , , , ). Uygurca metinlerden Kuanşi İm Pusar’da satırda ḳız sözcüğü ‘kız evlat’ anlamında kullanılmıştır(Tekin a). Maytrisimit’te iki ayrı madde başında ḳız: hasis (cimri), kısa; ḳız: kız (Tekin b) anlamları verilerek alınmıştır. Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected]  / RumeliDE Journal of Language and Liter atur e Studies (September) Phono-semantic situation in the old Turkic "ḳız" word / İ. Kekevi (pp. ) İyi ve Kötü Prens Öyküsü çalışmasında qız maddesi için ‘kız’ anlamı verilmekle birlikte sözcüğe ilişkin “Bang “NegVerb” s. , n. 3’te qırqın ve qīz kelimelerinin ‘kırmak, bozmak’ anlamındaki qır- fiilinden geldiğini düşünüyor (?).” notu paylaşılmıştır(Hamilton ). Manihaist Uygurların tövbe duası metni olan Huastuanift’te puşi bergäli kızganıp (Özbay ) ifadesi ‘sadaka vermekten kaçınıp’(Özbay ) biçiminde aktarılmış ve kızgan- fiili için ‘kıskanmak, cimrilik etmek’ anlamı verilmiştir(Özbay ). Uygurca Oğuz Kağan Destanı’nda 55, 57, 59, 73, satırlarda kız anlamıyla geçerken (,) satırda ‘nadir’ anlamında kullanılmıştır(Bang Arat ,). Metnin transliterasyonunda sözcük, qyz (ünlülü olarak) biçiminde yazılmıştır(Ağca , 81). Atabebü’l Hakayık’ta ve beyitlerde ḳız ve ḳızraḳ sözcüğü nadir anlamında kullanılmakla birlikte (Arat , 78, 98, 99) ‫( قى ِْز‬Arat C43, C46) şeklinde yazılmıştır. Kutadgu Bilig’ te ḳız sözcüğü ‘kız, kız çocuk’ anlamında(Arat b) 56, 75, 77, , , , , , , , , , , , , , , , , , (cariye), , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , beyitlerde kullanılmıştır. Sözcük, ‘pahalı, nadir’ anlamlarında(Arat b) , , , , , , , , beyitlerde kullanımıştır(Arat ). Bu anlamda kullanılanların ‘insan, gerçek, hayatın her günü, inanılacak kimse’ sözcük ve sözcük gruplarını sırasıyla ‘aziz, kıymetli, nadir’ olarak nitelemesi(Arat ) dikkate değer bir konudur. Bunlardan ve numaralı beyitlerin üzerinde durulması gerekir: bu mundaġ kişiler bolur idi ḳız bu ḳız ḳızlıḳı ḳıldı ḳız atı ḳız (Arat ) Bu gibi insanlar çok nadir olur; nadirliğinden dolayıdır ki, nadire kız adı verilmiştir. (Arat ) Yukarıdaki beyitte yapılan söz sanatı gereği sözcük için kökteş veya çok anlamlı olduğu sonucu da çıkabilir. Bu beyitten anlaşılan bu ikiliğin Yusuf Has Hacib’çe farkında olunduğu ve sanatlı söyleyiş için kullanıldığıdır. Kaşgarlı’nın verdiği bilgiye göre; kīz ~ kız : kız 5/3, /, /, /, /, /, /, /, /, /, /, /, /, /, /, /, -ıg: /, /, /, -ka: /, -lar: /, -laşu: / “cariyesine” kızlaş- yerlerinde geçmektedir. Hem uzun hem kısa ünlülü yazılan madde başlarının geçtiği yerleri vermek fonetik durumu görebilmek adına isabetli olacaktır. 5/3: Dîvânu Lugâti’t Türk çalışmasının giriş kısmında Türkçedeki durumları bilinsin diye kullanımda olan ve olmayan kelimelere verilen örneklerde kīz : ‘kız’ (kullanılmakta) bilgisi verilmiştir (Ercilasun vd ). / kīz örgüçlendi ‘kızın saç örgüsü örüldü’(Ercilasun vd ) / (kız) kız nēŋ ‘pahalı şey’ Örnek: Bu at kız aldım ‘bu atı pahalı aldım. Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected]  RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (Eylül)/ Eski Türkçedeki “ḳız” sözcüğünde fono-semantik durum / İ. Kekevi ( s.) kız : kız; cariye, kız kırkın : cariyeler. kız: kız meniŋ kızım ‘benim kızım’. (ev kızı) ‘bakire kıza ev kızı denir; evde kalan (kocaya gitmemiş) kız demektir. yinçge kız ‘odalık’. Bu isim (kız), hem hür kız için hem de satın alınmış cariye için kullanılır. Asıl anlamı ‘bakire’dir. kız kuş : üzerine konacakmış gibi insana doğru gelen bir kuşun adı. / Aynı madde başı için; ‘kız kuş: renk bakımından ispinoza benzeyen bir kuşun adı’ tanımı da bulunmaktadır(Ercilasun vd. ). (kız) kız kişi : Argu lehçesinde cimri insan. Ata sözü: Kız kişi sawı yōrıglı bolmas. Anlamı şudur: Cimrinin şöhreti yaygın olmaz, yayılmadan kalır(Ercilasun vd. ) / kapak: kızlık zarı – Kīz kapakı sīdı ‘kızlığı bozuldu’ / ardı sini kīz bodı anıŋ tāl yaylır anıŋ artuçı burnı takı kıwal bir kızı tasvir ederek diyor ki Bedeni körpe vücudu nazlı nazlı salınan, ardıç dalı gibi titreyen, burnu biçimli kız seni aldattı (Ercilasun vd. ) / er kīzıg basdı ‘adam kızı bastı, üstüne çıktı(Ercilasun vd. ) / er kīzıg kıldı ‘adam kız ile cima etti’(Ercilasun vd. ) / kīzlar kopzaşdı ‘cariyeler ut çalmada yarıştılar’(Ercilasun vd. ) / ol meniŋ birle ok attı kızlaşu ‘o, benimle ok atmada yarıştı ve ortaya cariye sürdü’(Ercilasun vd. ) / kīz kırtışlandı ‘cariyenin parlaklığı ve yüzünün tazeliği güzelleşti’(Ercilasun vd. ) / kīz monçaklandı ‘kız boncuk ve takı sahibi oldu’(Ercilasun vd. ) / kīz bökseglendi ‘kızın memesi tomurdu’(Ercilasun vd. ) / ol kīzka kiḍiz sırıttı ‘o, keçeyi kıza sıkıca ve büktürerek teyellettirdi’(Ercilasun vd. ) / kīz körketti ‘kızın yüzü ve rengi güzelleşti’(Ercilasun vd. ) / kız būt urdı ‘kız onu taktı’(Ercilasun vd. ) / kīz kesmelendi ‘kız kendine perçem ve lüle yaptı’(Ercilasun vd. ) / kīz büdidi ‘cariye vb. dans etti’(Ercilasun vd. ) / kīz saçın taradı ‘kız saçını taradı’(Ercilasun vd. ) / kīz yinçü tolgadı ‘kız inci vb. şeylerden yapılmış küpe takındı’(Ercilasun vd. ) / kīz çigin çignedi ‘kız altın iplikle ipekli kumaş üzerine tasvirler dikti’(Ercilasun vd. ) / ol kīzıg siŋillendi ‘o, kızı kızkardeş edindi’(Ercilasun vd. ) / kīz yalıŋuladı ‘kız vb. –daha önce açıklanan- iki iple oynadı(Ercilasun vd. ) kīz : gelin, bakire gelin /, /, /, -ıg: /, / kīz : kadın / xīz : Halaçlardan bir tabakanın ağzında kız / (Ercilasun vd ) kīzkıya : küçük kız / (Ercilasun ) kīzlan- : (cariyeyi) kızlardan saymak / kıza- : bekareti bozmak (s ) -dı /, -mak /, -r / (s ) kızlan- : kız çocuğu evlat edinmek -dı /, /, -mak /, -ur / kızlan- : pahalı saymak Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected]  / Rum eliDE J ournal of Language and Literatur e Studies 0 (September) Phono-semantic situation in the old Turkic "ḳız" word / İ. Kekevi (pp. ) -dı /, /, /, -mak /, -ur / kızlaş- : yarışta ortaya cariye sürmek, cariyesine yarışmak -mak /, -ur / kızu- : pahalılaşmak-dı /, -mak /, -r / kırkın : kız, cariye /, / (Ercilasun vd ) kırnak : cariye / (Ercilasun vd ) kırt : kötü huylu, cimri / (Ercilasun vd ) Ercilasun ve Akkoyunlu neşrinde görüldüğü üzere ağırlıklı olarak uzun ünlülü biçimin ‘dişi’ manasında normal ünlülü yazımın ‘pahalı, kıymetli’ manasında yazıldığı görülmektedir; ancak bu durum: “Kaşgarî’nin kız sözcüğünün bir anlamının da ‘değerli’ olduğunu bildirmesi, Eski Türk toplumunda kız’ın birçok yönden kıymet arz eden ve bu sebeple korunan bir sıfata işaret ettiğini göstermesi bakımından dikkat çekicidir.(Berbercan ).” biçiminde yorumlanabilmektedir. Bu noktada fonetik durum göz ardı edilerek bağlama dayalı çıkarımlar yapıldığı açıktır. Dankoff ve Kelly’nin çalışmasında qız: cimri, değerli, pahalı anlamı verilirken qīz için kız, bakire, kız (özgür ya da köle), kız çocuğu, bakire, cariye anlamları verilmiştir. bunun yanında qīz quş ifadesi bir kuş türü olarak aktarılmıştır(). Mukaddimetü’-Edeb’te ḳız sözcüğü iki ayrı madde başında verilmiştir. İlki ‘kız’(, , , , , ); ikincisi ‘pahalı’(, ) anlamında kullanılmıştır(Yüce ). Bunlardan ilki ḳız biçiminde transkribe edilirken ikincisi ḳỊz biçiminde (altında nokta olan ı harfiyle) transkribe edilmiştir. Çalışmanın sonunda “altında bir nokta bulunan ünlü Arap harfli metinde yazılmamıştır.” notu düşülmüştür(Yüce ). Bu durumda ilk ḳız sözcüğü Arap harfli metinde ünlüsüyle birlikte yazılmıştır. Nehcü’l-Feradis’te ḳız sözcüğü ‘kız, kız çocuk, huri’(Ata ) anlamlarında kullanılmıştır. Yüzden fazla yerde geçen sözcüğün Arap harfli yazımında ‘ı’ ünlüsü kullanılmıştır(Eckmann ). Mu’înü’l-Mürîd’te ḳız sözcüğü; /2, /1, 71/4, /3 bölüm ve satırlarında geçmiş ve ‘kız, kız çocuğu’ anlamlarında kullanılmıştır(Toparlı vd ). Sözcüğün geçtiği yerlerde Arap harfli yazımı ünlülüdür(Toparlı vd , , ). İbnü Mühenna Lügati’nde ḳız sözcüğü ‘kız’ ve ‘pahalı’ anlalarında kullanılmıştır(Karagözlü ). Metinde B, 8’de geçen kız anlamındaki ḳız ünlülü yazılırken A, 7’de geçen ‘pahalı’ anlamındaki ḳız ünlü kullanılmadan yazılmıştır(Karagözlü ,). Kutb’un Husrav u Şírín’inde ḳı:z biçiminde madde başı olarak alınan sözcüğe ‘kız’ olarak anlam verilmiştir(Demirci vd ).. 3. Değerlendirme Öncelikle bugünkü Türk lehçelerinden Türkmen Türkçesi ve Yakut Türkçesinde sözcüğün uzun ünlülü biçimini koruduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Uzun ünlülü olmasının aslî biçim olarak değerlendirilebileceği bu bağlamda düşünülebilir. Sözcüğün Tonyukuk yazıtında ık, kı sesbirimlerini karşılayan (Q) runiformunun yanında ı,i sesbirimleri için (P) kullanılan runiformu da eklemesi Orhon Türkçesinin ses yönünce ünlü uzunluğu olduğunun göstergesi sayılır. Bunun yanında Şine Usu’da ve Yenisey’de görüldüğü üzere çoğunlukla sözcük ünlülü (ZPZ) yazılmıştır. Eski Uygur metinlerinde sözcüğün sözü edilen iki anlamı da taşıyor olması, anlam genişlemesine Karahanlı Türkçesi döneminde uğradığı savını da geçersiz kılmaktadır. Bunun yanında ağırlıklı olarak Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected]  RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (Eylül)/ Eski Türkçedeki “ḳız” sözcüğünde fono-semantik durum / İ. Kekevi ( s.) sözcük, ‘kız, kız evlat’ anlamında ve ünlülü biçimde kullanılmıştır. Eski Uygur Tükçesinde qızgaq, ḳızsız, qızgan- diye geçen ‘cimrilik, etmek, tokgözlü paragöz, sadaka vermekten kaçınmak’ anlamlarına gelen sözcüklerin kökünün farklı olması da muhtemeldir. Karahanlı Türkçesi döneminde ikinci anlamın kullanımı devam etmekle birlikte öne çıkan ‘dişi’ anlamında kullanımıdır. Atabetü’l-Hakayık’ta yalnızca ikinci anlamıyla kullanılmıştır. Kaşgarlı’da sözcüğün kullanımında ünlü uzunluklarının dikkate alındığı görülmektedir. Hatta bunlardan Dankoff ve Kelly’nin çalışmasında ünlülerin kullanımına göre sözcüklerin net bir biçimde ayrıldığı görülmektedir. Kaşgarlı’daki bu ayrım, kendinden önceki dil yadigarlarındaki ünlü kullanımı ya da uzunluğuna ilişkin verileri yeniden ele almayı gerektirmektedir. Mukaddimetü’-Edeb’te ḳız sözcüğünün ‘dişi’ manasında olanı ünlülü pahalı manasında olanı ünlü olmadan yazılmıştır. İbnü Mühenna Lügati’nde de aynı durum mevcuttur. Bunun yanında Nehcü’l- Feradis, Mu’înü’l-Mürîd’te yalnızca ‘kız’ anlamına gelen örnekler ünlülü yazılmış, Kutb’un Husrav u Şírín’inde “i” uzun ünlülü verilmiştir. Eski Türkçe döneminde sık kullanılan ‘kız’ sözcüğünün kökteş olma durumu göz önündedir. İki ayrı gösterge Türk dilinde ünlü uzunluklarıyla ayırt edilebilir. Bu durum zamanla ortadan kalkıp iki ayrı sözcüğün bir sözcükmüş gibi algılanmasına sebep olabilir. Üstelik semantik bakımdan farklı anlamlar bir ölçüde de olsa aynı küme içinde değerlendirilmeye müsait ise bu algı daha da güçlenir. Kaynakça Aksan, D. (). Eşanlamlılık Sorunu ve Türk Yazı Dilinin Eskiliğinin Saptanmasında Eşanlamlılardan Yararlanma, 1. Türk Dili Bilimsel Kurultayına Sunulan Bildiriler, , Aksan, D. (). Anlambilim. Ankara : Bilgi. Arat, R. Bang, W. (). Die Legende Von Oguz Kagan. Berlin : Verlag Der Akademie der Wissenschaften. Arat, R. R. (), Türkische Turfan-Texte VII. Von Dr. G. R. Rachmati. Berlin : Mit sinologischen Anmerkungen von Dr. W. Eberhard. Arat, R, R. (a). Kutadgu Bilig I Metin. Ankara : Türk Dil Kurumu. Arat, R, R. (b). Kutadgu Bilig III İndeks, İndeksi Neşre Hazırlayanlar: Kemal .Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce. Ankara : Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. Arat, R, R. (). Kutadgu Bilig II Çeviri (4. baskı). Ankara : Türk Tarih Kurumu. Arat, R, R. () Atabetü’l-Hakayık. Ankara : Türk Tarih Kurumu. Aydın, E. (). Orhon Yazıtları, Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. Aydın, E. (). Uygur Yazıtları. İstanbul : Bilge Kültür Sanat. Aydın, E. (). Sibirya’da Türk İzleri – Yenisey Yazıtları. İstanbul : Kronik. Berbercan, M, T. (). İslam Öncesi Türk Metinlerinde ‘Kız’ ve ‘Kadın’, Journal of Old Turkic Studies, 1/1, Clauson, G. (). An Etymological Dictionary of Pre- Thirteenth- Century Turkish, Oxford University Press. Dankoff, R.; kelly, J. (). Compendium Of The Turkıc Dialect, I-III, Harvard University Printing Office. Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected]  / Rum eliDE Jour nal of Language and Liter atur e Studies (September) Phono-semantic situation in the old Turkic "ḳız" word / İ. Kekevi (pp. ) Demirci, Ü, Ö, karslı, S. (). Kutb’un Husrav u Şírín’i – Dizin. İstanbul : Kesit. Eckmann, J. (). Nehcü’l-Ferâdîs, Yayımlayanlar: Semih Tezcan, Hamza Zülfikar, DizinSözlük: Aysu Ata, Ankara: Türk Dil Kurumu. Ercilasun, A. B. - akkoyunlu, Z. (). Kaşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri- Notlar-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu. Esin, E. (). Kotuz: İkinci Kök-Türk Sülalesinin Tamgası, Erdem, 1: Gabaın, A. von. (). Türkische Turfantexte X, Das Avadāna des Dämons Ᾱṭavaka, Bearbeitet von Tadeusz Kowalski. Berlin : Aus dem Nachlaẞ herausgegeben Akademie Verlag. Gabaın, A. von vd. (). Türkische Turfan-Texte VI. Leipzig : Sprachwissenschaftliche Ergebnisse der Deutschen Turfan-Forschung. Band 2. Gulcalı, Z. () Altun Yaruk Sudur X. Kitap, T.C.Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul. Kara, G, Zieme, P. (). Die uigurischen Übersetzungen des Guruyogas „TieferWeg‟ von Sa-skya Paṇḍ ita und der Mañjuśrīnāmasaṃ gīti. Berlin : Schriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients. Berliner Turfantexte 8. Karagözlü S. (). İbnü Mühennâ Lügati. İstanbul : Kesit. Li, Y, S. (). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul : Simurg. Nadelyayev, V. M. / Nasilov, D. M. / Tenişev, E. R. / Sçerbak, A. M.,(), Drevnetyurkskiy Slovar’. Leningrad: Nauka. Ölmez, M. (). Altun Yaruk III. Kitap (5. Bölüm), Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 1, Ankara. Özbay, B. (). Huastuanift Manihaist Uygurların Tövbe Duası. Ankara : Türk Dil Kurumu. Sertkaya, O, F. (). Tonyukuk Abidesi Üzerine Üç Not: Tonyukuk Abidesindeki Kız-Koduz Sıfat Tamlaması Üzerine, Göktürk Tarihinin Meseleleri. Ankara : TKAE. Tekin, Ş. (a) Kuanşi İm Pusar, Uygurca Metinler I. Ankara : Türk Dil Kurumu. Tekin, Ş. (b) Maytrısimit, Uygurca Metinler II. Ankara : Türk Dil Kurumu. Tekin, T. (). Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi, Yayımlayan: Mehmet Ölmez. Ankara : Simurg. Tokyürek, H. (). Altun Yaruk Sudur IV. Tegzinç. Ankara : Türk Dil Kurumu. Toparlı, R, Argunşah, M. (). Mu’înü’l-Mürîd. Ankara : Türk Dil Kurumu. Wılkens, J. (). Edition des alttürkisch-buddhistischen Kşanti Kılguluk Nom Bitig. Berlin (Berliner Turfan-Texte XXV). Yıldırım, A. (). Yenisey Yazıtlarında Akrabalık Adları, Journal of History School, 46, Yıldırım, F. (). Irk Bitig ve Orhon Yazılı Metinlerin Dili. Ankara : Türk Dil Kurumu. Zieme, P. (), Berliner Turfantexte XXIII: Magische Texte des uigurischen Buddhismus. Mit Abbildungen auf 95 Tafeln, Turnhout: Brepols. Adres Address Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kırklareli University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Bölümü, Kayalı Kampüsü-Kırklareli/TÜRKİYE Turkish Language and Literature, Kayalı Campus-Kırklareli/TURKEY e-posta: [email protected] e-mail: [email protected] 

TTTTin 1

nmu

mTTnn

I M

i IM

iCorresponfnre Jnsntutf

ALMANCA

DERSLER

LEHRSTCK EINSGR FONO Correspondence Institute derslere balarken sizlere btn a lmalarnzda baarlar diler. Derslere balamadan nce Almancamn douu, zellikleri ve renimi konusunda baz bilgiler vermeyi faydal buluyoruz. Byk uygarlk ve dnya dillerinden biri olup bugn 90 milyon kii ta rafndan konuulan Almanca, Germen dillerindendir. nceleri deiik diyalekler halinde grlen bu dil zamanmza kadar eitli etkiler altnda kal m, dier dillerle temas ederek daima zenginlemi, imls, telffuzu, gra meri byk deiikliklere uramtr. Almancamn bugnk eklini almas iin ilk adm Luther adl bir papaz tarafndan atlmtr. Diyalekleri orta dan kaldran Luther'den sonra zamanla Latince ve Franszca kelimeler de Almancadan karlmtr. Almanca gramer bakmndan nispeten zor, buna karlk telffuzu ok kolay bir dildir. Cins isimlerin nnde erkek, dii ve ntr olmak zere e it tarif harfi (Artikel) bulunur. Cmlede kelimelerin sralan da Trkedekinden farkldr. Cmlede kelimeler arasndaki ilgi eitli ekler, taklar, sfat, zamir, ntaklar ve zarflar gibi gramer aralariyle anlatlr. Btn bunlar Almancamn renilmesi g zellikleri deildir. Her dilin zellikleri vardr. nemli olan bunlar retmek iin kullanlan metottur. Enstitm zn metodu sayesinde kolaydan zora doru farkna varmadan gidecek, Al mancamn, yaygn olan fikrin aksine hi de renilmesi g bir dil olmad n bizzat greceksiniz.

2

DERSLERN HAZIRLANMASINDA UYGULANAN ESASLAR Derslerin hazrlanmasnda uygulanan esaslar maddeler halinde sra lyoruz: 1 Kelime zenginliini yava yava ve uygulamal olarak arttrmak. lerde, sk sk resimli metinlerle, retilen dersler ve kelimeler zerinde a lma imknlar salamak. 2 Uygulama sahasnda pek faydas olmayan uzun gramer izahlarn dan mmkn mertebe kanmak. Bunun yannda, ak, ksa ve lzumlu gra mer bilgilerini bol rneklerle vermek. 3 lk derslerde dilin yapsn tekil eden cmle kuruluu ve nemli gramer konular hakknda ksaca bilgi vererek ilerde ayni konular daha geni olarak tekrar ele almak. 4 rencilerin rendiklerini hemen uygulama sahasna koyarak hem rendiklerini daha salamlatrmalar hem de durumlarm kontrol edebilmeleri iin bol miktarda testler vermek. 5 Derslerde retilenlere paralel olarak hazrlanm hikye kitap lar gibi yardmc yaynlarmzdan gndererek uygulama ve tekrarlama konusunda geni imknlar salamak. TAVSYELERMZ Derslerimizden tam randman alabilmeniz iin aadaki tavsiyelerimi ze uymanz rica ediyoruz. 1 Bir dersi tamamen renmeden dierine gemeyiniz. Her dersi ar ar hazmederek reniniz. Elinizde allmam derslerin birikmesi sizi korkutmasn. Elinize geen imknlar dahilinde alnz. ders ta mamland zaman Enstitmzle iliiiniz kesilmi olmayacaktr. alma larnza bundan sonra da devam edebilir, imtihan sorularn cevaplandrp tetkik ettirebilirsiniz. Enstitmz her zaman yannzda ve yardmcnz ola caktr. 2 Her dersteki testleri mutlaka yapnz. Bunlar, isterseniz tetkik edilmek zere bize gnderebileceiniz gibi, mteakip hafta verilecek yapl m ekilleriyle kendiniz de karlatrabilirsiniz. Yanl yaptnz konular zerinde tekrar alnz. derste balayarak her on derste bir genel imtihanlar yaplmak tadr. Bu imtihanlar mutlaka cevaplandrp, tetkik edilmek zere Enstit mze gnderiniz.

birinci ders 3

3 Gerek kelimelerin, gerekse cmlelerin okunularm yksek sesle yapn. Arada srada Almanca bilgisine gvendiiniz! kimselere okuyular nz dinletin. Bu kimseler blgenizde bulunan Almanca retmenleri, ecne biler olabilir. Byle bir imknnz yoksa, kulanzn almas bakmndan, radyolardaki Almanca yaymlardan, konuulanlar anlamadan dahi fayda lanabilirsiniz. 4 Arada bir eski dersleri gzden geirerek kelime ve gramer bilgi n i ^ tazeleyip kuvvetlendiriniz. Bunu gnde bir tekrarlaynz. 5 Kelime renmeye nem veriniz. Derslerde retilen ve kullan lan kelimeler sizler iin en lzumlu olanlardr. 6 Kelime ezberlemeniz iin yle bir yol tavsiye ederiz: Her dersin banda, o derste geecek olan yeni kelimeler, keli paran tez iinde okunulariyle birlikte verilmektedir. Bu kelimelerin her birini 3x6 cm. byklnde keseceiniz karton veya kt paralarnn bir tara fna, okunulariyle birlikte yaznz. Kdn arka tarafna, mmknse, ya ni kelime aa, adam gibi kolayca resmi yaplabilecek bir eyse Trk e karl yerine basit izgilerle resmini yapnz, aksi takdirde Trke kar ln yaznz. Bu karton veya ktlarn Almanca ksmnda bulunan kelimenin alt na o kelimenin kullanld bir cmleyi de yazarsanz ok faydal olur. Bun lar cebinizde tayarak frsat bulduka karp Almanca ksmna bakarak Trkesini, Trke ksmna bakarak Almancasn syleyiniz. Tarif ettiimiz ekilde kelime renmenin iki bakmdan faydas vardr. Birincisi, kelimeler bir kda alt alta yazlarak ezberlenirse bir sra ahilinde hatrda kalabilir. Halbuki burada hepsi ayr ve srasz bir durumda dr. kincisi, gnn her saatinde ve her yerde akla geldike kelimeleri tek rarlamak, bylece almay belirli bir saate sktrmak yerine, gnn her saatine yaymak ve dolaysiyle srekli bir Almanca renme atmosferi ya ratmak pek byk faydalar salar. 7 Her imtihan sonunda, yaptnz yanllar bir yere yaznz, yeni imtihanlar cevaplandrrken bu yanl listelerinizi gzden geiriniz, 8 Derslerinizde bir hayli ilerlemeden, mesel dersi gemeden Trkeden Almancaya, retilenler dnda, tercmeler yapmaya fazla gay ret etmeyin. 9 Cevaplandrarak gnderdiiniz imtihanlar Enstitmzde tetkik

4

edildikten sonra gerekirse retmen tarafndan size baz tavsiyelerde bulu nulacaktr. Bu tavsiyeleri dikkatle ve titizlikle yerine getiriniz. 10 rendiklerinizi mmkn olduu kadar ok tekrarlaynz. nk bir ey ne kadar ok tekrarlanrsa o kadar iyi hatrda kalr. 11 Muntazam alma ve karlalacak glklerden ylmama her li san rencisinin baar anahtardr. Bunu hi bir zaman hatrnzdan kar maynz. 12 almalarnz sadece ders notlarnz nnzde olduu zamanlar da olmasn. Gnlk megaleleriniz arasnda da rendiklerinizi aklnzda tekrar ediniz. Bellediiniz kelimelerle ilgili eyay evrenizde grdke bu eyamn Almanca karln dnnz.

TELFFUZ ALMAN ALFABES Latin harfleriyle yazlan Alman alfabesi aada gsterilen 26 harften meydana gelmitir. B. harfA B C D E F G H I J K L M

K. harfa b c d e f g h i j k 1 m

Okunuu[a]

B. harfN 0 P Q R S T U V W X Y Z

K. harfn0

Okunuu [en][o]

[be] [tse] [de][e]

[ef] [ge] [ha][i]

P q r s

tuV

[pe] [ku] [er] [es] [te][u]

[yot] [ka] [el] [em]

wX

y z

[fau] [ve] [iks] [ipsilon] [tset]

Alman alfabesindeki harflerin okunuu yalnz bu harfler tek tek sy lendii zaman yukarda gsterildii gibidir. Keli m e i e i n d e o k u n u s , l a r de{. ebilir. Bu deiikliklerin balcalarm greceiz. Btn derslerimiz boyun ca okunular keli parantez iinde verilecektir. Okunularda bir sesli h fin sanda bulunan iki nokta (:) o sesin biraz uzunca okunacan frst ' "

5 Sesli harfler unlardr: a, e, i, o, u Bu harflerin, e hari hepsinin okunular Tiirkedeki gibidir.e

Kelimelerin sonundaki -1, -n, -st, -m, -n, -nd, -nt, -s veya -r, -rm> -rn, -rt, -rst harflerinden nceki ve kelime sonuna gelen e har fi kapal olarak, Tiirkedeki [] sesli harfine benzer bir ekilde sylenir. Derslerimizde kelimelerin okunularn verirken by le okunan e harflerini siyah olarak vereceiz []. bitten Bauer Weg Telefon [bitten] [bauer] [wegl [telefon] ",-"i

Dier hallerde Tiirkedeki e gibi okunur.

Bunlardan baka ayni Tiirkedeki gibi okunan ve harfleriyle a har finin zerinin noktalanmasyla meydana gelen harfi de sesli harflerden saylr. Tiirkedeki [e] gibi, geni ve ak bir ekilde okunur. Kse whlen [ke:se] [we:Ien]

Baz sesli harfler yanyana gelerek deiik sesler verirler. Bu sesli harf ler grubuna birleik sesli harfler denir. ai, ay u eu ei, ey Her ikisi de [ay] gibi okunur. Mai [may] [oy] okunur. luten Bu da [oy] okunur. heute [loyten] [hoyte]

Her ikisi de [ay] okunur. klein [klayn] Meyer [Mayer] Uzun bir [i] gibi okunur. hier [hi:r] Uzun bir [] gibi okunur. Goethe [g:te]

i o

_

6

iki ayn sesli harf yanyana gelirse o hece uzun okunur. aa ee oo Haar Meer Boot [ha:r] [me:r] [bo:t]

Sessiz harflerin ekserisi Trkede olduu gibi okunur. Bunlarn belli bal istisnalarn veriyoruz. c Yalnz yabanc kelimelerde grlr. 1.) [k] gibi okunur. Cafe [kafe:]

2.) [ts] sesi verecek ekilde, Trkede bitsin derken sylenen [ts] gibi okunur. Celsius h Bu harf 1.) Kelime banda: hinein Halt [hmayn] [halt] 2.) Vurgulu sesli harflerden nce: [tselzius]

3.) Uhu [uhu] ve Alkohol [alkohol] gibi kelimelerde kendine has olan bir sesle, Trkedeki gibi okunur. Btn dier hallerde h okunmaz, solundaki sesli harfin okunu unu uzatr. gehen Ehe j [y] okunur. Jahr jeder Jalousie q [kv] okunur. Quelle / bequem [kvele] [bekvem] [ya:r] [ye.-der] [jaluzi:] \ge:en] [e:e]

Yabanc kelimelerde Trkedeki [j] gibi okunur.

_ 7 Genellikle Trkedeki [r] gibi okunur. Yalnz kelime sonuna ge len -er hecesinde r ok hafif, hatta hemen hemen hi okunmaz. Lehrer . [le:rer] Bauer [bauer] Bu harf: 1.) Kelime veya hece banda sesli harften nce See [ze:] Absicht [abziht] 2.) ki sesli harf arasnda lesen [lezen] 3.) m, n, 1, r harflerinden sonra Linse [linze] [z] olarak okunur. Btn dier hallerde [s] gibi okunur. ist [ist] Genellikle [f ] olarak okunur. Vater [fa:ter] Yabanc kelimelerin banda veya ortasnda Trkedeki [v] gibi okunur. Vase [va:se] November [november] w [v] okunur. Welt [ks] okunur. Axt Hexe [] okunur. Symbol Lyrik [velt] [akst] [hekse] [smbol] [lrik]!

[ts] okunur. Bu [ts] Trkede bitsin derken sylenen (ts) gibidir. zwei [tsvay] Zimmer [tsimmer] Trkede olmayan bu harf iki tane s harfi (ss) yerine kullan lr. Tek bana [estset] olarak okunur. Kelime iinde ve sonunda [s] telffuz edilir. Derslerimizde bu harfi kullanmyacaz, ye rine bugnk Almancada olduu gibi ss koyacaz.

8

Baz sessiz harfler yanyana gelerek deiik sesler verirler. eh [h] okunur. ich machen chs ek ng [ks] okunur. sechs [k] okunur. Brcke [ih] [mhen] [zeks] [brke]

Burundan, Trkedeki pingpong kelimesindeki [ng] gibi okunmaldr. Junge [yunge] [f ] okunur. phonetik [fonetik]

ph sp

Kelime banda ve n eklerden (ver-, be-, zer-,) sonra [p] okunur. Beispiel [ baypi :1] Kelime banda ve n eklerden sonra [t] olarak okunur. stehen [teren] [] okunur. schn [:n]

st seh

Almancada genellikle ilk hece vurgulu okunur. Fiillerin nne gelen er-, be-, ver- ntaklan esas kelime kadar nemli olmadklarndan bunlar vur gulu okunmaz. Gene fiillerin nne gelen ab-, an-, auf-, aus-, heraus, zu-, ntaklan ok nemlidir. Bunun iin bu taklar vurgulu okunurlar. Almancada i ve j harfleri byk yazldklan zaman zerlerine nokta konmaz: I ve J eklinde yazlrlar.

Baz derslerimizin sonunda bu resmi greceksi niz. Bu resmin yannda o dersin en nemli nok talan aklayc resimler, kalplar veya ksa cm lelerle bir kere daha ksaca belirtilecektir. Son radan bunlar arada bir gzden geirirseniz eski konulan ana hatlaryla tekrarlam olursunuz.

ILliUI

mim

TTTTT

l

M

Coccesponence Institute

ALMANCA

DERSLER

L E H R S T C K ZWEIrenilecek kelimeler Aadakiler bu derste kullanlacak kelimelerdir. Bunlar birinci der simizde izah edildii ekilde ezberleyiniz. Siyah ve kaln olarak yazlm Al manca kelimenin yanma keli parantez iinde verilen bu kelimenin oku nu eklidir. Trke anlam da bunlarn karsmdadr. der Apfel [apfel] elma das BM [bildj resim der Bleistift kalem [blaytift] die Blum [blu:me] iek das Buch [buh] kitap das [das] bu, u, o das Ei [ay] yumurta ein, eine [ayn, ayne] bir etos [ayns] bir das Fenster pencere [fenster] das Haus [haus] ev der Hut [hu:t] ist [ist] das Lehrstck [le:rtk] die Mappe [mappe] der Stuhl [tu:l] der Tisch [ti] die Tr [tr] die bung [bung] . was L [was] J J -~ Zimmer das m [tsimmer] zwei [tsvay] apka -dir, -dir ders anta* sandalye masa kap altrma ne -Joda iki

Sfe

DEK, DIE, DAS Varlklara ad olan kelimelere isim denir. Elma, kitap, sandalye, ap ka kelimeleri birer isimdir. Almancada btn isimlerin nne artikel de-

2

nilen DER, DIE, DAS kelimelerinden biri gelir. Bunlar der [der], die [di:], das [das] eklinde telffuz edilir. Bu kelimenin Trke karl yok tur, tercme edilmez. nnde bulunduklar ismin bir paras gibidirler. Vazifeleri bu ismin bilinen ve belirli olduunu gstermektir. Bir ismi re nirken muhakkak onun artikelini yani nne der, die, das kelimelerinden hangisinin geldiini de renmek gerekir. rnein, kitap anlamna gelen Buch kelimesi das artikelini alr. Bu kelimeyi yalnz Buch olarak deil de das Buch olarak renmeliyiz. Derslerimizde geen isimlerin artikellerini de birlikte vereceiz. Almancada btn isimler, yani nne der, die veya das artikellerinden biri gelen btn kelimelerin ba harfleri byk yazlr.

EIN, EINE

bir anlamna gelen ein kelimesi artikel olarak der veya da alan isim lerin nnde ein eklinde bulunur.

der Apfel [der apfel] elma

ein Apfel [ayn apfel] bir elma

das Buch [das buh] kitap

ein Buch [ayn buh] bir kitap

das Haus [das haus] ev

ein Haus [ayn haus] bir ev

der Stuhl [der tu:l] sandalye

ein Stuhl [ayn tu:l] bir sandalye

ikinci ders 3

ein kelimesi artikel olarak die alan isimlerin nndeyse ein eklinde bulunur. die Blume [di: blurme] iek eine Blume [ayne blutme] bir iek

die Tr [di: tr] kap

eine Tr [ayne tr] bir kap

ein ya da eine bir adet anlamndaki bir den farkldr. Trkede Sokaktan bir adam geti. dendii zaman nasl buradaki bir adam ada mn bir tane olduunu gstermekten ziyade herhangi bir adam, adamn biri anlamn tayorsa Almancadaki ein da bu anlamda bir, herhangi birdir. Yukardaki rneklerde ein Buch bir kitap, herhangi bir kitap anla mndadr. Das Buch dendiinde ise burada sz edilen kitap herhangi bir ki tap deil, gerek sz syleyen, gerekse dinleyen tarafndan bilinen belli bir kitaptr. Almancada btn tekil isimlerin nnde mutlaka ein, eine veya der, die, das artikellerinden biri bulunur. Almanca renen Trklerin yaptklar nemli yanllardan biri de ou zaman isimlerin nne ne ein, eine ne de der, die, das artikellerinden birini koymamalardr. Byle bir yanl yapma manz iin kural hatrdan karmamanz ve her tekil ismin nne ayet belirli deilse ein veya e!ne, aksi halde der, die, das artikellerinden birini koy may unutmamanz nemle hatrlatrz.

ALMANCA CMLE KURULUUAlmancada en basit cmle bu anlamna gelen das kelimesiyle -dr anlamna gelen ist fiil eki, bir anlamna gelen ein veya eine ve bir de isim den meydana gelir. Aadaki cmleleri inceleyiniz. Almanca ve Trke cmlelerde kelime sralanndaki fark belirtmek iin bu cmlelerin Almancalarmda byk harfle yazlan kelimenin Trke cmledeki karl da byk yazlmtr.

4

DAS ist ein Buch. [das ist ayn buh] Das IST ein Bleistift. [das ist ayn blaytift] Das ist EINE bung. [das ist ayne bung] Das ist e!n ZIMMER. [das ist ayn tsimmer]

BU bir kitaptr. Bu bir kalemDR. Bu BR altrmadr. Bu bir ODAdr.

Yukardaki en basit Almanca cmlelerde u nemli noktalara dikkat et meliyiz : Almanca cmlede kelime sralan Trkedekinden farkldr. Her iki cmlede de ilk kelimeler ayni yeri igal ettikleri halde, Almancada ist ikin ci olarak, yani zneden sonra gelmekte, halbuki bunun Trke karl -dr cmlenin sonunda ve isme bitiik olarak bulunmaktadr. Das IST ein Buch. Das IST ein Bleistift. Bu bir kitapTIR. Bu bir kalemDR.

Ist her cmlede ayni kald halde Trke karl, bal bulunduu ismin ses yapsna uyarak (-dr, -dir, -dur, -tr, -tir, -tr) gibi deiik e killer almaktadr. (kitapTIR, kalemDR, odaDIR). Das kelimesi Trkeye hem bu, hem de u veya o olarak evrile bilir. Ama das genellikle Trkeye bu olarak evrilir. aret sfat olan bu das' ayni yazlmalarna ramen artikel olan das'la kartrmamak ge rekir. Artikel olan das daima bir ismin nnde kullanlr ve hibir Trke karl yoktur. aret sfat olan das ise ismin nnde bulunmaz tek ba na kullanlr. Aadaki cmleleri inceleyiniz.

Das ist ein Tisch. [das ist ayn ti]

Bu bir masadr.

Das ist ein Stuhl. [das ist ayn tu:l]

Bu bir sandalyedir.

_ Das ist eine Blum. [das ist ayne blu:me^

5 Bu bir iektir.

Das ist ein Haus. [das ist ayn haus]

Bu bir evdir.

Das ist eine Mappe. [das ist ayne mappe]

Bu bir antadr.

Das ist ein Hut. [das ist ayn hu:t]

Bu bir apkadr.

Das ist ein Tr. [das ist ayne tr]

Bu bir kapdr.

Das ist ein Bild. [das ist ayn bild]

Bu bir resimdir.

Das ist ein Apfel. [das ist ayn apfel]

Bu bir elmadr.

Das ist ein Bleistift. [das ist ayn blaytifi

"5;

Bu bir kalemdir.

0

WAS IST DAS? [was ist das] Almancada en basit soru cmlesi yukarda grdmz Was ist das ?dr. Trke karlklar was:ne, istrdir, das:bu, olan bu soru cmlesinin Trkesi budur: BU NEDR? Bu soruya en basit cmle kuruluunda rendiimiz cmlelerle cevap verebiliriz. imdi birka rnek grelim:

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist ein Buch. [das ist ayn buh] Bu bir kitaptr.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist eine Mappe. [das ist ayne mappe] Bu bir antadr.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

JU5E.\

Das ist ein Haus. [das ist ayn haus] Bu bir evdir.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist ein Fenster. [das ist ayn fenster] Bu bir penceredir.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist eine Tr. [das ist ayne tr] Bu bir kapdr.

_

7

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist ein Tisch. [das ist ayn ti] Bu bir masadr.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist ein Ei. [das ist ayn ay] Bu bir yumurtadr.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist ein Hut. [das ist ayn hu:t] Bu bir apkadr.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist ein Bleistift. [das ist ayn blaytift] Bu bir kalemdir.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist ein Apfel. [das ist ayn apfel] Bu bir elmadr.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist ein Bd. [das ist ayn bild] Bu bir resimdir.

Was ist das? [was ist das] Bu nedir?

Das ist ein Zimmer. [das ist ayn tsimmer] Bu bir odadr.

_

8

En basit cmle kalb

das Das Das Das Das Das

ist ist ist ist ist ist

ein veya eine eine ein eine em ein

isim bung. Lehrstck. Mappe. Zimmer. Fenster.

leriki derslerimizde de yukardakine benzer cmle kalplan vereceiz. Bu kalplarn yardmyla rnek olarak verilenlerden ok daha fazla cm leler kurabilirsiniz. Bunun iin de kalptaki her blme o blmn stnde istenilen cinsten bir kelime koymak kfidir. rnein, bu kalpta stn de isim yazl blmn altna baka isimler koyarak bir sr cmle ya pabilirsiniz.

Bu derste rendiimiz nemli bilgileri ksaca gzden geirelim.

Almancada her tekil ismin nne der, die, das kelimelerinden biri veya ein, eine kelimelerinden biri gelir.

cB listesinde kark olarak A listesindeki Trke cmlelerin Almanca kar l verilmitir. A listesindeki her cmlenin Almanca karln bulunuz. A Listesi 1 2 3 4 5 6 7 8 Bu Bu Bu Bu Bu Bu Bu Bu nedir? bir kalemdir. bir penceredir. bir altrmadr. bir apkadr. bir antadr. bir iektir. bir evdir. B Listesi . sauber. 5 Wie .f*&- I -Ms 6 Das S.4/1 lange Bleistifte. 7 Das A.-H Das sind keine Bilder. yi bir doktor deilim. ^ Ist das eine grosse Tr oder ein Bir retmen misin? grosses Fenster? Bizim kpeimiz ve kedimiz * J Wer bist du? burada mdr? AK Ich bin kein guter Arzt. Onun (kadn) antas ve Ihre Mappe und ihr Hut sind L V dort. apkas oradadr. Hayr, bu benim kalemim ^ M Wie sind die weissen Pferde? deil, onun (erkek) "^N Bist du ein Lehrer? kalemidir. O Das ist kein guter Schler, son Kahverengi at arkada mdr? dern eine gute Schlerin. Was ist nicht sauber? E Nein, das ist nicht mein Bleis tift, sondern sein Bleistift. Sind unser Hund und unsere sCS Katze hier? D

Aadaki sorulann cevaplarn bulunuz. Her sorunun altndaki drt k tan biri bu sorunun cevabdr. 1 Wer bist du? t a Ich bin Ahmet, b Du bist Ahmet, c Ich ist Ahmet, d Ich bin nicht Ahmet. 2 Wieviel Vgel sind das? a Das ist ein Vogel, b Das sind Vgel, c Das sind drei Vgel, d Das ist drei Vgel.

3 Welcher Mann ist ein Lehrer?a

Dieser Mann ist kein Lehrer, b Dieser Mann sind Lehrer, c Diese Mnner sind Lehrer, d. Dieser Mann ist ein Lehrer.

4 , Welches Mdchen ist eine Schlerin? Ja Das schne Mdchen ist eine Schlerin, b Das schne Mdchen ist keine Schlerin, c Dieses Mdchen ist ein Schler, d Dieses Mdchen ist kein Schler. 5 Wie ist der grne Baum?a _ Der grne Baum ist dort, b Der Baum ist grn, c Das ist ein grner Bauin. d Der grne Baum ist gross.

6 Wer ist jene Frau? a - Das ist eine Frau, b Sie ist eine Lehrerin, c Jene Frau ist hier, d Jene Frau ist schn. 7 Sind eure Autos hinten? a Nein, eure Autos sind nicht hinten, b Ja, die Autos sind hinten. , , c Nein, unsere Autos sind nicht hinten, sondern vorne, d Das sind keine Autos. 8 Wie sind die Huser? a Die Huser sind nicht hier, b Die Huser sind gross, c Das sind die grossen Huser, d Diese Huser sind grn. 9 Wieviel Schlerinnen sind das? a Das ist eine Schlerin, b Die Schlerinnen sind vier, c Die Schle rinnen ist vier, d^r Das sind vier Schlerinnen. 10 Wer ist dieser Mann? Od a Er ist ein Lehrer, b Dieser Mann ist hier, c E r sind ein Lehrer. d Dieser Mann ist gut. E Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere mlkiyet sfatlar gelecektir. Cmlenin banda parantez iinde verilen ahs zamiri hangi mlkiyet sfa tnn istendiini gsterir, rnein, cmlenin bamda (ich) varsa bo bra klan yere mein veya meine gelecek demektir.

1 (diu) pfel sind gross und rot. 2 Das sind (wir) Hunde. 3 _ Wie ist (er) Hut? 4 (er) Bleistift ist lang, und (ich) 5 (Sie) Schlerinnen sind gut.

Bleistift ist kurz.

Test 5'in yaplm ekli A. 1 sind 2 ist 3 ist 4 sind 5 bin

B. 1 C2 E 3 4 L 5 G6 K 7 J 8 F 9 H10 A C. 1 G2 E 3 J 4 F 5 - K6 H7 L 8 B9 10 A E. 1 er 2 er 3 e 4 es 5 e 6 e 7 e8 e9 e 10 es

mu

Tmf

p I M13

orrfspon&encf Jnstmr

şü:lerin] [şü:lerinmn]
erkek çocuk erkek çocuklar kız öğrenci kız öğrenciler

dteKatze d ie Kaizen d ie M appe die M ap p ep .

^ d ie tO r , die Türen d ie Ü bung die Ü bungen

Bazı isimlerin sonuna -e r takısı gelir.

* dasB iid d ie B i l d i r t ' /V ^ d tts tE İ d te E ie r

Bazı isimler de çoğul yapılırken hiç değişmezler. Sadece artikelleri d ie olur.

33
 dösFenster dieFensfer; ' derSchüfer' dteSchüfer
[fen'srır] [fenstır] [şü:lır] [şü :lır]
pencere pencereler erkek öğrenci erkek öğrenciler

çterkehrer dia Lehrer ; , dasZîmroer .dieZimmer '

dasMckfchen dîeMödthen '

Bazı isimlerin içindeki sesli harflerin üzerine nokta konur ve sonuna yukarıda gördüğü­
müz -e, -n veya -em, -e r takılarından biri gelir. Bu çeşit isimlerin hiç takı alma­
yanları da vardır.

d e rA p fe l d ie  pfe l der $ fu h l , d ie S tö hfe

d<t$8udı d ie B ö th e r der Hut d ie H ü fe

d e r Saum d ie Böujtje d e r Vogel

dosHaus d te Hdu$er d e

96739 96740 96741 96742 96743

oksabron ne için kullanılır patates yardımı başvurusu adana yüzme ihtisas spor kulübü izmit doğantepe satılık arsa bir örümceğin kaç bacağı vardır