1925 yılında bir talimatname ile son Åeklini alan CumhurbaÅkanlıÄı Forsu, cumhurbaÅkanlıÄı makamını temsil eden en üst simgedir. CumhurbaÅkanının bulunduÄu her yerde; bayrak direÄinde, çalıÅma masasında, makam arabasında yer alan fors, 1922 yılından beri kullanılmaktadır. Bir güneÅ ve etrafında 16 yıldız olarak yer alan simgeye CumhurbaÅkanlıÄı Arması, bu armanın Türk bayraÄının sol üst köÅesine uyarlanmıŠhaline CumhurbaÅkanlıÄı Forsu denir. Armada yer alan yıldızların sayısının 16 olması ve bunların tarihte kurulmuÅ olan Türk devletlerine iÅaret etmesi meselesi, Cumhuriyetin erken döneminde olmasa da 1960âlı yıllardan beri tarihçiler arasında tartıÅma konusu olmuÅtur. Forstan baÄımsız olarak, 16 Türk devleti sayısının belirlenmesi çalıÅmaları, bir rivayete göre Atatürk zamanında bir heyet tarafından ele alındıÄı söylenmiÅtir. Bu makalemizde, forsun Åekli ve önemi, amblemdeki güneÅin ve yıldızların bir anlamının olup olmadıÄı, varsa bu anlamlandırmanın ne zaman ve hangi saiklerle yapıldıÄı; bundan mütevellit 16 Türk devleti meselesinde yaÅanan tartıÅmalar incelenmiÅtir.
Yayınlanma:
Kamil ELİBOL – ANKARA / SÖZCÜ
MHP'li Yusuf Halaçoğlu forsta 4 Türk devletinin eksik olduğunu savunarak Cumhurbaşkanı Erdoğan'a yıldız sayısını 16'dan 20'ye çıkarmasını önerdi.
MHP Grup Başkanvekili Yusuf Halaçoğlu, SÖZCÜ'ye yaptığı açıklamada Atatürk'ün 1922'de İzmir'e giderken üzerinde 20 yıldız olan Cumhurbaşkanlığı forsunu kullandığını belirterek 1959'dan sonra fors sayısının 16'ya düşürüldüğünü iddia etti.
Şah İsmail'in başında olduğu Safevi, Memlük, Karakoyunlular ile Uzun Hasan'ın başında olduğu Akkoyunlular devletlerinin forsta olması gerektiğini belirten Halaçoğlu, şöyle konuştu:
“Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 yıldız cihanşümul'e (yedi cihana mal olmuş) 20 Türk devletini temsil etmiyor.Bu 4 Türk devletinin forsa eklenmesi lazım. Temsili törenin de buna göre dizayn edilmeli. Oradaki asker sayısı da 16'dan 20'ye çıkartılmalı.”
DEMİREL'E RAPOR SUNDUM
Halaçoğlu, Türk Tarih Kurumu Başkanı iken o dönem gündeme gelen benzer tartışmalar nedeniyle 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e özel rapor gönderdiğini ifade ederek, “Raporumda forstaki yıldız sayısının 20'ye çıkması gerektiğini söyledim. Şu devletler temsil ediliyor, şu devletler eksiktir dedim. 4 devletin de forsa girmesinin önemine vurgu yaptım. Ancak Demirel'den yanıt gelmedi” diye konuştu.
Halaçoğlu, Saray'daki tören kıtasına karşı olmalarının söz konusu olmadığını aksine bunu desteklediklerini söyledi. Osmanlıca tartışmalarına da katılan Halaçoğlu şunları söyledi:
“Bizim şaşırdığımız şu; Türk ırkı yoktur diyen Türk kelimesini her yerden çıkartmaya çalışan Türk diliyle ilim felsefe yapılmaz diyen, milliyetçiliği ayaklar altına alan bir zihniyetin 16 Türk devletini oraya çıkarmasını anlamakta zorluk çekiyoruz. Madem tarihte Türkler yoktur o zaman bu devletlerin ya da sembollerini taşıyanların işi ne orada? Madem Türkçe ile ilim felsefe yapılamıyor o zaman neden Türkçe konuşuyorsunuz. Niye Osmanlıcaya çevirelim diyorsunuz. Osmanlıca da bir Türk dilidir”
AnkaraaskerAtatürkCumhurbaşkanıizmirMHPsözSözcüTÜRKÇEYusuf Halaçoğlu
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
Tarihte sembollerin seçilip, geleneklerin “icat edildiği” anlar vardır. Bazen bu simgelere anlamlar sonradan yüklenir. Ve hatta etrafında yakıştırma hikayeler oluşur. Cumhurbaşkanlığı Forsu da bunun bir örneği.
GÜNEŞ NEREDEN DOĞDU?
Güneş, ay ve yıldız, pek çok kültürde olduğu gibi Türk kültüründe de çokça kullanılan sembollerden. 20.Yüzyıl’a geldiğimizde Osmanlı padişahının forsunda, ışıklar (40 civarında) saçan bir güneş ve ortasında tuğra bulunurdu. Şehzade ve hanedanın forsunda da aynı eliptik güneş vardı, ancak merkezine tuğra konmazdı. 1922-24 arasında Halife Abdülmecid’in kullandığı forsta, yeşil bir zeminin ortasında, etrafından beyaz ışıklar saçan kırmızı bir daire yer alıyordu. 1924’te hilafet kaldırılırken, Türkiye Cumhuriyeti bayrağıyla ilgili ilk resmî talimatname 1925’te yayınlandı. Ancak Cumhurbaşkanlığı forsundaki ışıklar saçan güneşin ve etrafındaki yıldızların sembolik anlamı, kocaman bir soru işareti olarak duruyor. Çünkü bu konuda hiçbir resmi bilgi yok.
O YILDIZLARIN MUTLAKA BİR ANLAMI VARDIR
Sözlü tarihe göre forsun ilk halini çizen Bahriyeli ressam Hüsnü Tengüz. Ancak forsun ilk biçimini o çizmiş olsa bile içeriğinin kim tarafından ve nasıl belirlendiğini bilmiyoruz. Üstelik forstaki güneş, 1978’e kadar 20 adet ışık saçarken, bu sayı 1978’de 16’ya düşürülüyor! Üstelik resmi kararda bu değişikliğin nedenine dair bir açıklamaya yer verilmemiş.
Ortada bu kadar belirsizlik olunca son zamanlarda forsun gizli bir örgütün sembollerini taşıdığını öne sürenler bile çıktı! Oysa 16 sayısı, 1, 3, 7, 12, 40 gibi sıkça mistik anlam atfedilen sayılardan biri değil. Buna karşın, tarih boyunca yönleri işaret eden ‘pusula gülü’nde çok karşılaşılan bir sayı. Zaten saat, pusula gibi dairesel nesneleri eşit olarak bölmenin en kolay yolu, dördün katlarını kullanmak. Dolayısıyla cumhurbaşkanlığı forsunun etrafındaki yıldızların basit bir geometrik nedenle yerleştirilmiş olması gayet olası. Neyse ki bu sembolik anlam eksikliğini gidermek yıllar sonra birinin aklına gelecektir…
Forstaki 16 yıldızın, 16 devleti simgelediği fikri karşımıza ilk olarak 1969 yılında çıkıyor! Harita Yüzbaşı Akib Özbek, bunu “Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam” adlı kitabında öne sürüyor. Hatta sonrasında devletlerin listesini de açıklıyor.
BÜYÜK, BAĞIMSIZ TÜRK DEVLETİ Mİ DEDİNİZ?
Meselenin özü, ortada 16 diye bir sayı olunca, buna da uygun 16 devlet seçmek gerekiyor. Ama iş bu noktada iyice karışmış tabii. Örneğin Hun Devleti’nin kolları bu 16 devlet arasında sayılırken Selçuklu Devleti’nden ayrı bir yapıya sahip olan Anadolu Selçuklu Devleti listede yer almıyor. Resmi dili Türkçe olan Karamanoğulları da herhalde “küçük” bulunmuş olacak ki, devlet muamelesi görmemiş. Karakoyunlular da aynı akıbeti paylaştı diyelim… Peki ama Türkiye’den İran’a uzanan bölgede 150 yıla yakın hüküm sürmüş Akkoyunlu Devleti’ne ne diyeceğiz? Mesela Hindistan’ın Babür İmparatorluğu listede var da... “Türkistan”da, 400 yıl kadarcık (!) hüküm sürmüş Özbek ve Kazak Hanlıkları niye yok? Bu örnekleri çoğaltmak mümkün. Ancak bu kadarı bile ‘16 devlet’in tutarlı ölçütlere dayanmadığını göstermek için yeterli.
Elbette, bir devletin tarihsel köklerine sahip çıkmasında, bunu da simgelerle anmasında bir sakınca olamaz. Aksine, her devlet simgelere ihtiyaç duyar. Ancak bu simgeleri “olsa olsa yöntemi” ile belirler, içlerini de anlamlı biçimde doldurmazsanız, değerleriniz kolayca değer kaybına uğrayabiliyor. Hem de hiç hak etmedikleri halde…
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi