Gebelikte Idrarda Protein Kaçağı Neden Olur
Gebeliklerin % 7-10’unda tansiyon yüksekliği görülür. Bunların %30’u daha önceden var olan, %70’i gebelikte ortaya çıkan hipertansiyondur. Preeklampsi 20. gebelik haftasından sonra tansiyonun 140/90 veya üzerinde olması, idrarda protein kaçağı ve ödem karakterize bir sendromdur. Daha çok ilk hamilelikte görülür. Kronik hipertansiyon, diyabet, böbrek ve diğer damarsal hastalıkları olan hastalarda, anne yaşının 35’in üzerinde olduğu durumlarda, çoğul gebeliklerde, kendisi veya ailesinde daha önce preeklampsi hikayesi olanlarda ve mol gebelikte görülme sıklığı artar. Daha önceden hipertansiyonu olan hastalarda bu sendrom gelişirse çok daha tehlikeli olur. Tansiyon çok yükselir ve idrarda protein atımı artar.
Sağlıklı bir gebelikte idrardaki protein miktarı diğer zamanlara oranla artmaktadır, ancak 24 saatte toplanmış idrarda 300 mg’dan daha fazla protein saptanması anormal bir bulgudur. İdrarda protein atımında artış olmaksızın sadece tansiyon yüksekliği saptanırsa ‘gestasyonel hipertansiyon’ olarak adlandırılır. Ödem normal bir hamilelikte ayaklarda görülür. Ödemin el ve yüzde görülme durumu anormal bir bulgudur. Ancak preeklapmsinin %30’unda ödem görülmez.
Preeklampsi hem bebek hem de anne için çok tehlikeli bir hastalıktır. Rahimi besleyen damarlarda yeterince genişleme olmaması nedeniyle ortaya çıkar. Tansiyon yükselmesi ve damarlarda kasılma nedeniyle göz, böbrek, karaciğer, beyin gibi organlar etkilenir. Kan hacmi normal gebelikte beklendiği kadar artamaz, kalp yetmezliği ve akciğer ödemi gelişebilir. Retina ayrılması nedeniyle görme kaybı olabilir. Böbrek fonksiyonları etkilenebilir. %10 oranında ‘HELLP’ sendromu gelişebilir. Bu sendrom eritrositlerin (alyuvar) damarlarda parçalanması, karaciğer enzimlerinin yükselmesi ve trombosit adındaki kanda pıhtılaşmaya sağlayan hücrelerin azalması ile karakterizedir. Sonuç olarak kanda pıhtılaşma olmaması nedeniyle doğum esnasında kanama ve karaciğer kapsülü altında kanama (subkapsüler hematom) görülebilir. Bebekte beklenen etkiler ise büyüme kısıtlılığı, plasentanın erken ayrılması, anne karnında ölüm, amnios sıvısının azalması ve erken doğumdur.
Preeklampsinin %3’ünde ‘eklampsi’ meydana gelir. Beyinde meydana gelen değişiklikler nedeniyle epilepside olduğu gibi tüm vücutta kasılmaların ve bilinç kaybının olduğu bir nöbettir (konvulsiyon). Genellikle doğumdan önce ve doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde görülür. İlk belirtileri baş ve karın ağrısı ile gözdeki şimşek çakmalarıdır. Eklampsiden sonra beyin kanaması, koma, ölüm ve bebeğin kalp atımında yavaşlama görülebilir.
Preeklampsinin esas tedavisi doğumdur. Gebelik haftası ve hastalığın şiddetine göre karar vermek gerekir. Tansiyon 160/110’nun altında olup, karaciğer ve böbrek fonsiyonlarında bozulma olmamışsa, kan sayımı normalse, bebeğin durumu iyiyse doğum acil değildir. Doğum için yakın takip ile 37. gebelik haftasına kadar beklenebilir. Durumda ağırlaşma olursa veya 160/110 ve üzerinde tansiyon, bebekte büyüme geriliği, amnios sıvı miktarında azalma görülürse hastaneye yatış yapılır. 34. gebelik haftasından önce ise eklampsiyi önlemek için magnezyum verilir, tansiyonu düşürmek için ilaç başlanır. Erken doğum ihtimaline karşı bebeğin akciğer gelişimini hızlandırmak için ilaç uygulanır. Anne ve bebeğin durumuna göre 34. gebelik haftasına kadar doğum ertelenmeye çalışılır. 34. gebelik haftasından sonra veya herhangi bir gebelik haftasında eklampsi ya da HELLP sendromu gelişirse acilen doğum yaptırılır. Doğum şekli duruma göre sezeryan veya normal doğum şeklinde olabilir. Doğumdan sonra tansiyon kendiliğinden düzelir. Preeklampsi daha sonraki hamileliklerin 1/3’ünde tekrarlar.
Preeklampsi (gebelik zehirlenmesi) tanısında ağır ve hafif preeklampsi ayrımı için 24 saatteki idrar protein miktarı ölçümü
Dr. Kağan Kocatepe'nin youtube kanalında hazırladığı video içeriğinin transkripsiyonu (video sayfanın en aşağılarında)
Tansiyon yüksekliği, idrarda albümin (protein) kaçağı (proteinüri), ödem belirtileriyle seyreden gebelik zehirlenmesi (preeklampsi) tanısı ve 24 saatlik idrarda protein testi
Gebelik zehirlenmesinin tanısını koyabilmek için olmazsa olmaz bir numaralı gereklilik tansiyonun yüksek olması.
140/90 ve/veya üzeri olması veya daha geniş bir tanımlama yapacak olursak, anne adayının alışkın olduğu tansiyon değerlerinin üzerine çıkması yani 140/90 diyoruz ama, 90'a 60 tansiyonla ayakta dolaşan bir anne adayında örneğin 130'a 80'de bir anlam kazanacaktır. Ama klasik tanım 140'a 90.
140'a 90 peki gebelik zehirlenmesinin tanısını koymaya yeterli mi? Hayır.
Onun ikinci ayağı olan idrarda protein kaçağı olması şart. Çünkü şunu biliyoruz ki özellikle ilk gebeliği olan anne adaylarında hamileliğin son haftalarında gestasyonel hipertansiyon adını verdiğimiz, tamamen masum seyreden, anne adayına ve bebeğe hiçbir etki yaratmayan idrarda protein kaçağı olmaksızın seyreden bir hipertansiyon türü var. Bu gelip geçici bir şey.
İşte gebelik zehirlenmesi diyebilmek için 2. önemli kriter de idrarda protein kaçağı olması.
İdrarda protein kaçağını saptamanın hızlı yolu idrarda protein bakmak. İdrarda protein 1 pozitif, 2 pozitif, 3 pozitif olabiliyor. Pozitiflik derecesine göre de tansiyonla bunu birlikte değerlendirdiğimiz zaman gebelik zehirlenmesi tanısı koyabiliyoruz. Ama genellikle gebelik zehirlenmesinde idrarda protein kaçağını saptamak için daha hassas bir yöntem olan 24 saatlik idrarda proteine bakıyoruz.
24 saatlik idrarda protein demek şu demek: 24 saat boyunca anne adayının çıkardığı idrarın içindeki miktar demek.
Bunun için ne yapıyoruz?
Anne adayına diyoruz ki, büyük bir kabın içinde, 5 litrelik bir su şişesi olabilir mesela, sabahleyin ilk idrarını attıktan sonra gün boyunca bütün idrarlarını, yaptığın idrarı o şişenin içinde biriktir ve ertesi gün de ilk idrarını da katarak, böylece 24 saat boyunca çıkarılmış, böbreklerin ürettiği idrar biriktirilmiş oluyor, onu laboratuara götür diyoruz. Laboratuar da ölçüyor ve bize sonucu veriyor.
Sonuç bir kere negatif çıkmaz hiçbir zaman. Çünkü belli bir miktarda protein mutlaka idrarda atılır. Bu hamile olmayan kişilerde de atılır hamile olanlarda da atılır.
Hamile olanlarda hamile olmayanlara göre normal değerler biraz daha fazladır: Mesela 150 miligram 24 saatte idrarda protein atılımı bir erişkin için, hamile olmayan bir erişkin için normal kabul edilirken bu, anne adaylarında 300 miligrama kadar normal kabul ediliyor ve 24 saatlik idrarda protein sonucu 300 miligramın ne kadar üzerinde ise gebelik zehirlenmesi düşünüyorsak eğer, çünkü tek başına 24 saatlik idrarda protein de yetmez, mutlaka tansiyon değerlerinin de yüksek seyrediyor olması lazım. Ne kadar yüksekse idrarda protein kaçağı, gebelik zehirlenmesinin de ağırlık derecesi ona göre daha fazla demektir.
Özetle söylemek gerekirse, gebelik zehirlenmesi, preeklampsi tanısı koymak için, çok ağır bir preeklampsi söz konusu değilse yani böyle, artık tansiyonlar 150'lerin üzerine çıkmış, 160'a 110'luk tansiyonlar var o zaman hemen basit idrar testiyle tanıyı koyabiliyoruz. Özellikle de miyadındaysa gebelik. O zaman çok fazla düşünmüyoruz acaba 24 saatlik idrarda protein ne kadar diye. Bariz bir şekilde o zaman bir gebelik zehirlenmesi zaten söz konusu.
Eğer özellikle gebelik ufak haftalarda ise ve gebelik zehirlenmesi düşünüyorsak, tansiyonları yüksekse, gebelik zehirlenmesinin derecesini anlamak için, hafif preeklampsi mi, ağır preeklampsi mi diye, 24 saatlik idrarda protein bakıyoruz.
Hafif preeklampside bekleme zamanımız olabilir çünkü gebeliğin ilerlemesi için bebeğin büyümesi için.
Ağır preeklampside ise çoğu zaman beklemiyoruz. Çünkü anne adayının bu sefer bazı tehlikelere maruz kalması söz konusu. Bebeğin de tehlikelere maruz kalması söz konusu.
Hafif preeklampsi-ağır preeklampsi tanısını koyup bekleyebilir miyiz, bekleyemez miyiz gebeliğin ilerlemesini diye karar verebilmek için 24 saat idrarda protein en sağlıklı sonucu bize veriyor.
İLGİLİ KONULAR: