Gece Ve Gündüz Süreleri Neden Eşit Değil
Zaten Destekçiyim
Gece ve gündüz hem Kuzey hem Güney Yarım Küre’de yılda iki kez hemen hemen aynı uzunlukta olur. Bu olaya ekinoks denir ve Latince “aequus” (eşit) ve “nox” (gece) kelimelerinden gelir.
Ekinoksa Sebep Olan Şey Nedir?
Dünya, yaklaşık 23.5 derecelik bir eğimle Güneş’in etrafında döner. Bu, gezegenimizin yörüngesindeki konumuna bağlı olarak, Dünya’nın farklı yerlerinin yılın farklı zamanlarında güneşin radyasyonunu az ya da çok alması demektir.
Dünya’daki tüm ülkelerde Güneş doğudan doğar ve batıdan batar. Fakat, bulunduğunuz yere göre Güneş yılın yarısında kuzeye, diğer yarısında güneye hareket ediyormuş gibi görünür. Temmuz civarında Kuzey Yarım Küre daha uzun gündüzler yaşarken, Güney Yarım Küre daha kısa gündüzler yaşar. Ve Aralık civarında ise Güney Yarım Küre’de uzun gündüzler, Kuzey Yarım Küre’de kısa gündüzler ile tam tersi geçerlidir.
Ancak Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne[1] göre yılda iki kez, Mart ve Eylül’de, gezegenimizin eğimi güneş etrafındaki yörüngesi ile aynı hizaya gelir ve böylece Dünya, Güneş’e göre eğimli değilmiş gibi görünür. Yılın bu zamanında, Güneş ekvatora dik gelir ve her iki yarım kürede de gece ve gündüz uzunlukları eşit olur. Bu zamanlarda, geceyi ve gündüzü birbirinden ayıran aydınlanma çemberi veya diğer adıyla araçizgi, Dünya’yı iki eşit parçaya böler ve Kuzey Kutbu’ndan Güney Kutbu’na bir çizgi çeker.
Bununla birlikte EarthSky’a göre, ekinoks sırasında gece ve gündüz süreleri çok yakın olmasına rağmen tamamen eşit değildir.[2]Ekinoks sırasında Dünya, karanlıkta geçirdiği süreden birkaç dakika fazlasını aydınlıkta geçirir. Bunun nedeni, gün doğumunun Güneş’in tepe noktasının ufuk çizgisini geçtiği an oluşması ve gün batımının Güneş’in diğer ucunun ufuk çizgisinde kaybolduğu an olarak tanımlanmış olmasıdır. Aynı zamanda Güneş noktasal ışık kaynağı olmaktan çok, bir disk şeklinde olduğu için, ekinoks sırasında Dünya sadece birkaç dakika daha fazla ışık alır. Ayrıca, atmosfer güneş ışığını kırar ve o ışık, güneş tamamen battıktan sonra bile Dünya’nın “gece” olan tarafına gitmeye devam eder. ABD Ulusal Hava Durumu Servisi şunları söylüyor:
Ekinoksta, ekinoksun birkaç gün öncesinde ve sonrasında gündüz uzunluğu, ekvatorda 12 saat 6.5 dakika, 30 derece enlemde 12 saat 8 dakika ve 60 derece enlemde 12 saat 16 dakika olarak değişiklik gösterir.[3]
Bunun yanı sıra, Equilux (eşit aydınlık) gecenin ve gündüzün tamamen eşit olduğu zamandır. Ve Met Office’e göre, gün doğumu ve gün batımının tanımlanma şeklinden dolayı, equilux ilkbahar ekinoksundan birkaç gün önce ve sonbahar ekinoksundan birkaç gün sonra gerçekleşir.[4]
Ekinokslar Ne Zaman Gerçekleşir?
Ekinokslar her yıl aynı günde olmak zorunda değildir: 20 Mart ve 23 Eylül’de veya civarında gerçekleşir. Bu değişen tarihler bir Dünya yılının tam 365 gün olmayışından kaynaklanır. Her yıl biriken fazladan bir çeyrek gün (6 saat), ekinoks tarihinin değişmesine sebep olur. Gezegenin Güneş’e yöneliminin sürekli değişmesi de ekinoks zamanını etkiler.
Neden Desteğe İhtiyacımız Var?
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Destek Ol
Ekinokslar, yarım küreye bağlı olarak ilkbahar veya sonbaharın astronomik başlangıcını gösterir. Ancak, bu mevsimlerin meteorolojik başlangıcı 1 Mart ve 1 Eylül’dür. Kuzey Yarım Küre’de Mart ekinoksu, baharın başlangıcını belirtir ve ilkbahar veya “vernal ekinoksu” (vernal Latince’de bahar anlamına gelen “ver” teriminden gelir) olarak anılır. Aynı zaman diliminde Güney Yarım Küre ise sonbahara girer. Bunun tam tersi Eylül’de de geçerlidir: Kuzey Yarım Küre soğuk sonbahar aylarına geçerken, Güney Yarım Küre de bahara başlangıç yapar.
Sadece Dünya ekinoks yaşamaz. Aslında Güneş Sistemi’ndeki her gezegen, güneşe göre yörüngesi ve eğiminin sonucu olarak, her iki yarı küresinin yaklaşık olarak eşit miktarda ışık aldığında ekinoksu yaşar.
Ekinoksları Kim Keşfetmiştir?
İnsanlar güneşin hareketlerini binlerce yıldır gözlemliyorlar ve genellikle ekinoksları kültürel ve dini geleneklerine dahil ediyorlar. Birçok antik uygarlık için Güneş’in hareketleri sadece mevsimlerin başlangıcı değil, aynı zamanda ekinlerin ne zaman ekilip hasat edileceğini de gösteriyordu. Coto Japanese Academy’ye göre, Japonya’da geleneksel olarak her iki ekinoks tarihi de ölen ataları ve sevdiklerini hatırlama ve onlara ibadet etme amacıyla bir günlük resmî tatildir.[5]
Ekinoksları belirten birçok tarihi anıt da bulunmaktadır. Örneğin, Kamboçya’da bir Hindu tapınağı olan Angkor Vat’ta ekinoks sırasında Güneş, tapınağın merkezine tam dik olarak gelir. Milattan sonra 1113 ile 1150 arasında inşa edilen tapınak, Dünya’nın en büyük dini anıtıdır. Bilim insanları 1976’da Science dergisinde, tapınağın mimarisi ile gök olayları arasındaki astronomik bağlantı hakkında bir açıklama yayınladılar.[6]
Ayrıca, Meksika’daki Chichén Itzá veya diğer adıyla El Castillo olarak bilinen Maya tapınağı, yılan tanrısına adanmıştır. Ekinoks sırasında bir ışık hilesi, bir yılanın tapınağın yanından aşağıya, yeraltı dünyasına doğru ilerliyormuş gibi görünmesini sağlar. 2018’te Journal of Archaeological Science'da yayımlanan bir araştırmaya göre, bu tapınak 8. ve 12. yüzyıllar arasında inşa edilmiştir.[7]
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna GitBu İçerik Size Ne Hissettirdi?
Kaynaklar ve İleri Okuma
- Çeviri Kaynağı: Space kaynağı değiştir]
Gece ile gündüz eşitlendi
Dünyanın ekseni eğik olduğu için buna bağlı olarak her yıl 4 önemli gün yaşanıyor. 21 Mart, 21 Haziran, 23 Eylül ve 21 Aralık. Bu tarihlerde ekinoks ve gündönümü meydana geliyor.
Bildiğimiz üzere ekinoks yılda iki kez gerçekleşiyor: 21 Mart ve 23 Eylül. Bu tarihlerde güneş ışınları ekvatora dik vuruyor ve aydınlanma çemberi kutuplardan geçiyor. Böylelikle gece ile gündüz eşit oluyor.
Sonbahar ekinoksu olarak da bilinen 23 Eylül'de, güneş ışınları öğle vakti ekvatora 90 derecelik açıyla düşüyor. Böylece gölge boyu ekvatorda sıfır oluyor. Bu tarihten itibaren güneş ışınları güney yarım küreye dik düşmeye başlıyor. Yani güney yarım kürede gündüzler geceden uzun olmaya başlarken, kuzey yarım kürede gece saatleri uzuyor.
Ta ki 21 Aralık'a kadar gece saatleri uzamaya devam ediyor. 21 Aralık'ta ise kuzey yarım kürede en uzun gece saati yaşanıyor ve 21 Mart'a kadar eşitlenme süreci başlıyor.
23 Eylül ekinoks olayı ile alakalı doğru bilinen bazı yanlışlar da var. Örneğin bu tarihte gece ile gündüzün tam olarak aynı yaşandığı biliniyor fakat gerçekte böyle değil. Washington Post'un haberine göre ekinokslarda gündüz süresi 12 saatten biraz fazla sürüyor. Yani 12 saat gündüz 12 saat gece yaşanmıyor da, 12 saat 7 dakika gündüz, 11 saat 53 dakika gece yaşanıyor.
Ayrıca sonbahar ekinoksunda hava ilkbahara oranla daha sıcak oluyor. Kuzey yarım küre yaz ayları boyunca dik açılı güneş ışınlarına maruz kaldığı için kara ve okyanuslar ısınıyor. Eylül ayında bu sıcaklıkların etkisi azalsa da devam ediyor. Lakin 21 Mart kış aylarından sonra yaşandığı için, daha soğuk bir hava hakim oluyor.
Son olarak göçmen kuşların bu tarihten itibaren göç etmeye başladığını da hatırlatalım. Havaların soğuduğunu ve güneşin yön değiştirdiğini fark eden göçmen kuşlar, bu tarihten itibaren güneye doğru göç etmeye başlıyor.
Kaynakça[değiştir Arşiv Bağlantısı