Gelenbevi Ismail Efendinin Matematiğe Katkıları
Gelenbevi İsmail Efendi Kimdir? Biyografi
Önce, kendi çevresindeki bilginlerden ilk bilgilerini almıştır. Daha sonra, öğrenimini tamamlamak üzere İstanbul'a gitmiştir. Burada, çok değerli ve kültürlü öğretmenlerden yararlandı ve matematiğini oldukça ilerletti.
Müderrislik sınavına girerek kazandı ve 33 yaşında müderris oldu. Bundan sonra kendisini tümüyle ilme verdi. Gelenbevi, eski yöntemle problem çözen son Osmanlı matematikçisidir. Sadrazam Halil Hamit paşa ve Kaptan-ı Derya Cezayirli hasan paşa'nın istekleri üzerine, Kasımpaşa'da açılan Bahriye Mühendislik Okulu'na altmış kuruşla matematik öğretmeni olarak atandı. Bu atama ona parasal yönüyle bir rahatlık getirdi.
Bazı silahların hedefe vurmaması, padişah III. Selim'i kızdırmış ve Gelenbevi'yi huzura çağırarak ona uyarıda bulunmuştur. Hedefe olan uzaklığı tahmin ederek gerekli düzeltmeleri yapmış ve topların hedefe vurmalarını sağlamıştır. Gelenbevi'nin bu başarısı padişahın dikkatini çekmiş ve padişah tarafından ödüllendirilmiştir.
Gelenbevi, Türkçe ve Arapça olmak üzere tam 35 eser bırakmıştır. Türkiye'ye logaritmayı ilk sokan Gelenbevi İsmail Efendi'dir.
Gelenbevi İsmail Efendi, yılında öldü.
Daha çok matematik ve mantık alanlarındaki çalışmalarıyla tanınan Osmanlı âlimi İsmail Gelenbevî, yılında Manisa’nın Kırkağaç ilçesine bağlı Gelenbe kasabasında doğmuştur. Doğduğu yere nisbet edilerek Gelenbevî lakabıyla meşhur olan İsmail, tanınmış ve kültürlü bir aileye mensuptur. Gelenbevî’nin dedesi Mahmud Efendi ile babası Mustafa Efendi’nin her ikisinin de Manisa çevresinde müderrislik ve müftülük yaptıkları bilinmektedir. Gelenbevi, ilk öğrenimine Gelenbe’de başlamış ancak küçük yaşta babasını kaybettiğinden yaşlarına kadar ciddi anlamda bir eğitim alamamıştır. Bir süre sonra da bilgisini artırmak için İstanbul’a giderek Fâtih Medresesi’ne girmiştir. İstanbul’da zamanın büyük alimlerinden Yasincizade Osman’dan Arapça ve dini ilimler, ‘Ayaklı Kütüphane’ lakabıyla tanınan Muhammed Emin Efendi’den mantık, fizik ve matematik dersleri almıştır. Medrese eğitimini tamamladıktan sonra yılında müderrislik unvanını almış ve sonra da Muhammed Emin Efendi’nin evinde ders ve müzakerelere katılmıştır.
Hayatta iken Gelenbevî’nin o devrin iki büyük aliminin şöhreti arasında sıkışıp kaldığı belirtilir. Kendisi de önemli bir bilim adamı olan Salih Zeki Bey’in ifadesine göre Gelenbevî’nin felsefe bilimlerindeki şöhretini Hocası Mehmet Emin Efendi, Matematik bilimindeki şöhretini ise Muğlalı Mehmet Efendi bastırmıştır. Buna karşın Gelenbevî ardında bıraktığı eserleriyle ölümünden sonra her iki bilgini de geride bırakmıştır.
• Gelenbevî İsmâil Efendi, pek çok bilim dalının hemen hepsinde söz sahibi olan; yy Osmanlı bilim anlayışını eserleriyle günümüze aktaran önemli bilim adamlarındandır.
• Matematik, astronomi, mantık, felsefe, kelâm ve tasavvufla ilgili 35’in üzerinde eser yazmıştır.
• Gelenbevî, logaritmanın ülkemizdeki ilk büyük ustasıdır.
Bu konuda yazdığı risale kendinden sonraki matematikçilerin yolunu aydınlatmıştır. Osmanlı Devleti’nin bütün kurumları ile gerilemeye başladığı bir dönemde yaşamış olmasına rağmen teoriyi pratik alana aktarabilmiş, bilimsel yeterliliğini Batı’ya kabul ettirmiş ve ününü devletin sınırları dışına taşıyabilmiş çok yönlü bir bilim adamıdır. Gelenbevî eski usul ile matematik problemleri çözen son matematikçidir. Gelenbevî’nin matematikte üstün yetenek sahibi olduğu, dönemini anlatan kaynaklarda açıkça görülür.
İçerikler Astronomifelsefekelâmlogaritmamantıkmatematiktasavvuf