kaynağı değiştir]
Geleneksel Türk Tiyatrosu genel olarak kökeninde eski gelenekleri ve inançları barındıran modern tiyatro haricinde tutulan bir tiyatro çeşididir. Geleneksel Türk Tiyatro'larının arasında pek çok farklı tür bulunmaktadır.
Geleneksel Türk Tiyatrosu Nedir?
Türk tiyatrosu, Türkiye içerisinde kırsal bölgelerdeki köy tiyatrosu ile şehirlerdeki halk tiyatrosunu içeren alışılmış Türk tiyatrosunu ifade etmektedir. Bununla beraber 19. Yüzyılın ikinci yarısı içerisinde Osmanlı Devleti'ndeki Batılılaşma hareketiyle ortaya çıkan batılı türdeki Türk tiyatrosunu kapsamaktadır.
Diğer toplumlarda mevcut olduğu gibi Türk toplumunda da tarihin önceki dönemlerinde bazı ritüeller, ayinler ve dini törenlerin beraberinde masal, efsane ve destan gibi türler ile şekillenmiş geleneksel tiyatro; Osmanlı toprakları içerisindeki halklarının katkıları ile beraber karagöz, Orta oyunu, meddah, köy seyirlik oyunları, çengi ve kukla gibi oyun çeşitleri ortaya çıkarmıştır. Bunlar, çıkış noktaları itibariyle güldürü olan, sözlü nitelikteki gelenek ürünü türleridir. Geleneksel halk tiyatrosu 19. yüzyıl içerisinde batı tiyatrosu ile birleşerek Tulûat tiyatrosu isminde yeni bir tarza dönüşmüştür. Metinli tiyatroya geçiş de aynı yüzyılda gerçekleşmiştir.
Geleneksel Türk Tiyatrosu Türleri Nelerdir?
Geleneksel Türk tiyatrosu türleri çok sayıdadır. Bu türler ise şu şekilde sıralanmaktadır:
Karagöz
Kukla
Meddah
Hokkabazlık
Orta Oyunu
Köy Seyirlik Oyunları
Şeklinde ifade edilmektedir. Tüm dünyada olduğu gibi Türklerde de mevcut tiyatronun doğuşu konusunda iki kaynak etkili olmuştur: Birinci kaynak, tarih öncesinde yer alan devirlerden kalan dinî merasimler ve ritüellerdir. İkinci kaynaksa efsane, masal ve destan gibi türler ile günlük yaşamdan alınan farklı olaylardır.
Geleneksel Türk Tiyatrosu Türlerinin Özellikleri Nelerdir?
Genel olarak İstanbul'da ortaya çıkan geleneksel Türk tiyatrosu, sanat içerisinde bir susuştur. Türklerin geleneksel tiyatrosu yüzyıllardan bu yana kendi problemlerini ve kendi insanlarını seyircisine aktarmaktadır. Günümüzde geleneksel Türk tiyatrosunu görmek çok olanaklı değildir. Eski zamanlarda -oldukça yaygın olan bu geleneksel Türk tiyatro türleri, çağımızda çok fazla görülmemektedir ve tercih edilmemektedir. Hacivat Karagöz, köy seyirlik ve meddah oyunu gibi oldukça farklı oyunları içerisinde barından bir tiyatrodur. Türleri bütünüyle çeşitli özelliklere ayrılmaktadır. Hemen hemen her bireyin bildiği meddah oyunu, tek kişi ile gerçekleştirilmiş olan bir oyun türü olmaktadır.
Çoğunlukla sahne olmadan güldürü amaçlı ele alınmış, zaman içerisinde çok daha profesyonel noktaya ulaşmıştır. Ayrıca değişik dönemlerde farklı amaçlar altında ele alınarak, değişik konuları izleyici aktarmıştır.
Geleneksel Türk Tiyatrosu Özellikleri Nelerdir?
Geçmişten günümüze pek çok farklı dönemde ele alınmış olan Geleneksel Türk Tiyatrosu, belli başlı özellikleri ile sahneye yansır.
- Genel olarak yazılı bir metne sahip değildir.
- Kukla, meddah, karagöz ve orta oyunu gibi seyirlik gösterileri sahiptir.
- Şarkı ve dans ile beraber sözleri dayanan bir yapısı bulunur.
- Daha çok güldürü öğesi ön plandadır.
- Genellikle sahnesiz bir tiyatro olarak ele alınır ve gerçekleşir.
Genel çerçevede yukarıda öne çıkan farklı özellikleri eşliğinde Geleneksel Türk Tiyatrosu uygulanır. Çok eski döneme dayandığı için günümüze kadar oldukça fazla de değişkenlik gösteren bir yapıya sahiptir.
Geleneksel Türk Tiyatrosu Örnekleri
Farklı özelliklere sahip olması ile birlikte, değişik konular üzerinden pek çok Geleneksel Türk Tiyatrosu örnekleri bulunur.
- Meddah
- Orta oyunu
- Karagöz
- Kukla
- Köy seyirlik oyunlar
- Hokkabazlık
Genelde insanları güldürmek ve onları eğlendirmek amaçlı ele alınan bir yapıya sahiptir. Meydanlarda gerçekleştirilir ve herhangi bir metni bulunmaz. Yani anlık olarak ele alınır ve bu doğrultuda gerçekleştirilir. İçerisinde şarkı ve dans ile birlikte sözler yer alsa bile, bunlar yazılı şekilde metne geçmez.
Geleneksel Türk Tiyatrosunun Kökeni Nedir?
Geleneksel Türk Tiyatrosu konusunda kökeni açısından belli bir yaklaşım ön plana çıkar. Bu yaklaşım dahilinde Osmanlı İmparatorluğu'nda halk arasında yetişmiş, yetenekli kişilerin sanatlarını sokaklarda icra etmesi ile ortaya çıkmıştır. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun kentlerinde yetişmiş olan kişilerin gerçekleştirmiş olduğu bir tiyatro türü olarak öne çıkar. Başta komediyi ele alan ve ülkenin her noktasına yayılan geleneksel Türk tiyatrosu, hiçbir metin olmadan doğaçlama bir şekilde gerçekleştirilir.