Gengel Dikeni
Eşek dikeni nedir, faydaları nelerdir?
Eşek dikeni nedir, eşek dikeninin faydaları nelerdir sorusunun cevapları son günlerde çok fazla merak ediliyor. Eşek dikeni akız, kansa ve kenger gibi çeşitli isimlerle anılıyor. Diyarbakır yöresinde kenger yemeği olarak pişen eşek dikeni yöre halkı tarafından severek pişiriliyor. İçine kuzu eti koyularak kavrulan eşek dikeninin yemeğine kenger meftunesi deniliyor. Enfes lezzette yemeği yapılan, sağlık açısından çeşitli faydaları bulunan eşek dikeni nedir nerelerde yetişir sorusunun cevabını verelim…
Eşek dikeni nedir?
Eşek dikeni papatyagiller familyasındandır. 1 veya 2 yıl yaşayabilen bu bitki çorak arazi ve tarlalarda yetişmektedir. İnce ve çengelli olan kenger bitkisi temmuz ve ağustos aylarında iyice çiçeklenmektedir. Temmuz ve ağustos aylarında eşek dikeninin rengi erguvan ve beyaz rengini almaktadır. Eşek dikeninin çiçekleri yaşken güzel kokuludur ancak kuruduklarında kokusu tamamen kaybolur.
Eşek dikeni nerelerde yetişir?
Kırmızı ve mor renkte çiçekler açan eşek dikeni, ülkemizin neredeyse çorak olan hemen hemen her arazisinde yetişir. Eşek dikeninin Türkiye ‘de yetiştiği yerler, Ege bölgesi, Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgesidir. Eşek dikeni nadir olarak Ege ve Akdeniz bölgesinde de yetişmektedir. Eşek dikeninin ege bölgesinde kenger ismiyle kahvesi yapılmaktadır. Eşek dikeninin en çok zeytinyağlı yemeklerinin yapıldığı yer ege bölgesidir. Aynı zamanda eşek dikeninin Diyarbakır’da kenger meftunesi adında kuzu etli kavurması yapılmaktadır.
Eşek dikeninin faydaları nelerdir?
Eşek dikeninin sağlık açısından bir çok faydası bulunmaktadır. Lezzetli bir şekilde yemeklerinin yapıldığı eşek dikeninin faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz:
Migreni tedavi eder
Eşek dikeninin kramp çözücü özelliği bulunmaktadır. Bu özelliği sayesinde migren ve çeşitli baş ağrıları tedavisinde etkili olduğu bilinmektedir.
Sindirim istemine iyi gelir
Eşek dikeni zengin lif oranı sayesinde sindirim sistemini iyileştirmektedir. Aynı zamanda sinir sistemini onararak vücuttaki kanı temizlemeye yardımcı olmaktadır.
Karaciğer yağlanması olanlar yemeğini yapıp yiyebilir
Eşek dikeni en çok karaciğer organına fayda sağlamaktadır. Karaciğer yağlanması olanlar eşek dikeni yemeğini haftada en ez iki kere tüketebilirler.
Geleneksel olarak diyabet, göğüs ağrısı, kalp krizi, mide ağrısı, vitiligo, ishal ve bronşit tedavisinde kullanılır.
Böbreklerin çalışmasını sağlar
Eşek dikeni böbreklerde meydana gelen sorunları çözerek, idrar yollarındaki problemlerin giderilmesine yardımcı olmaktadır.
- Karaciğer iltihabı dahil, aşırı alkol ve bazı ilaçların neden olduğu safra yolu iltihabı, siroz ve kronik karaciğer hastalılarında olumlu katkılar sağlar.
Sigaranın zararlarını etkisiz hale getirir
Eşek dikeni sık sık tüketildiğinde kan temizleyici özelliği sayesinde sigaranın zararlı etkilerini yok etmeye yardımcı oluyor.
Kenger nasıl yapılır?
Toz biber Kengerler temizlenir ve yıkanır. Sonrasında doğranır tencereye konur. Üzerine yarım çay bardağı su konur, pişirmeye bırakılır. Piştikten sonra soğutulur. Üzerine sarımsaklı yoğurt ilave edilir ve daha sonrada üzerine sosu dökülür ve servis yapılır.
Yol kenarı, tarlalar ve tahrip edilmiş arazilerde görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.
Dilimizde Gengel, Akkız, Ala kangal, Ala kenger, Deve dikeni, Deve gengeli, Eşek dikeni, Gangal, Gangal dikeni, Gankal, Genge, Genger, Kıbbun, Kocabaş, Kocabaşı, Meyem ana dikeni, Şevkülmeryem, Sütlü kengel ve Uslu kengel adları ile bilinmektedir.
Nisan ve haziran ayları arasında çiçek açar.
Deniz seviyesinden metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Cins adı Antik Yunanca püskül anlamına gelir. Büyük ihtimalle tohum dağıtma zamanı beyaz renkli sorguçlara işaret eder. Cinsin Türkçe adı olan devedikeni ayrıca Carduus ve Cirsium cinsleri için de kullanılır. Tür adı Latince Meryem anlamına gelir. Meryem Mısır’dan kaçarken bebeği İsa’yı emzirmek için bitkinin yapraklarından oluşan bir gölgeliğe sığınır. Burada sütünden bir miktar bitkinin yapraklarına damlar. Bitkinin yapraklarında görülen karakteristik beyaz lekeler bu hadiseye izafe edilmektedir. İkili adlandırma öncesi adı “Carduus mariae”dir.
Genç bireyler pişirilerek tüketilebilir. Gövde soyularak çiğ olarak yenilebilir. Kökleri çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Çiçek tomurcukları pişirilerek tüketilebilir. Tohumlarından tüketilebilir yağ elde edilir. Tohumları ayrıca kavrularak kahve ikamesi olarak içilir.
Geleneksel olarak karaciğerin yatıştırılması ve safra akışını artırmak için kullanılır. Büzücü, safra söktürücü, terlemeyi arttırıcı, idrar söktürücü, kusturucu, adet kanamasını uyarıcı, uyarıcı, mide ağrısı giderici toniktir. Sarılık, siroz, hepatit ve zehirlenmelerde dahili olarak kullanılır. Zehirli Amanita türlerinin neden olduğu zehirlenmelerde başvurulur.
Potasyum nitrat içeriği nedeniyle, sığır ve koyunlar için zehirlidir. Nitrat ayrıca mide kanserine neden olabilir. Doz aşımı baş ağrısı ve mide sorunlarına yol açabilir.