Genleşme Ve Büzülme Arasındaki Fark
Genleşme ve Büzülmeye Örnekler
A- Genleşme nedir
Sıcaklığın etkisi ile maddenin boyunda veya hacmindeki değişmeye genleşmedenir.Maddenin içindeki tanecikler hareket halindedir.
Tanecikler ısı enerjisi aldıklarında hareketleri artar, daha geniş yer kaplar.
Isı alan maddenin sıcaklığı artar ve genleşir.
Genleşmeye Örnekler
- Topun sıcak havada şişmesi
- Yazın elektrik tellerinin uzaması
- Kavanoz kapağının sıcak su içerisinde genleşerek açılması
- Yazın tren raylarının genleşerek uzaması (Rayların arasındaki boşlukların azalması )
- Termometre içindeki sıvının sıcak havada genleşerek yükselmesi
- Yazın otomobil lastiklerinin şişkin olması
- Sıcak havada balonun fazla şişerek patlaması
- Deodorant şişelerinin sıcakta patlaması
- Şimşek çakarken havanın genleşerek gök gürültüsünü oluşturması
- Sıcak hava balonunun içindeki ateş yandığında, balonun şişerek yükselmesi
- Sıcak havada gözlük camının düşmesi
- Motosiklet motorunun aşırı sıcakta şişmesi
B- Büzülme nedir
Maddenin boyunda veya hacmindeki küçülmeye büzülmedenir.Madde ısı verdiğinde taneciklerin hareketi yavaşlar, daha az yer kaplar.
Maddede büzülme gerçekleşir.
Büzülmeye Örnekler
- Topun soğuk havada havasının inmesi
- Kışın elektrik tellerinin kısalması
- Kavanoz kapağının soğuk ortamda sıkışması
- Kışın tren raylarının büzülmesi (Rayların arasındaki boşlukların artması)
- Termometre içindeki sıvının soğuk havada büzülerek aşağı inmesi
- Kışın elektrik lastiklerinin basıncının azalması
- Soğuk havada balonun basıncının azalması
- Sıcak hava balonunun içindeki ateş söndüğünde, balonun büzülerek alçalması
- Gözlük çerçevesinin soğuk havada büzülerek camı sıkıştırması
Genleşme ve büzülmenin sıralaması nasıldır
Genleşme en fazla gazlarda, sonra sıvılarda en az katılarda görülür. En fazla genleşen soğuduğu zaman en fazla büzülecektir. Yine soğutulan maddeler de en fazla büzülen gazlar, sonra sıvılar, en azda katılar olacaktır.Genleşme ve büzülmenin sıralaması:Gaz > Sıvı > Katı
C- Genleşme ve büzülmeye örnekler
1. Elektrik telleri
Yazın elektrik tellerinin sarkar, kışın ise gerginleşir.
2. Gözlük çerçevesi
Gözlükçülerin, gözlük camını takmak için çerçeveyi ısıtır, genleşen çerçeveye cam yerleştirilir. Çerçeve soğuduğunda büzülür, camı sıkıca tutar.
3. Tren rayları
Tren raylarının yazın genleşir uzar. Kışın raylar büzülür ve kısalır. Raylardaki bu uzama ve kısalma dikkate alınarak aralarında boşluklar bırakılır. Genleşen ray uygun boşluk bulamaz ise eğrilir ve bozulur. Trenin devrilmesine neden olabilir.
4. Termometre
Termometre çalışması sıvıların genleşme ve büzülme özelliklerinden yararlanılarak yapılmıştır. Termometrenin baş kısmı (hazne) içindeki sıvı (Civa veya alkol) ısı etkisi ile genleşir. Borudan yukarıya doğru yükselir. Haznedeki sıvı soğudukça büzülür sıvı aşağıya doğru iner.
5. Termostatlar
Termostatlar metallerin genleşme ve büzülme özelliklerinden yararlanılarak yapılmıştır. Elektrikli ısıtıcı, ütü, fırın, buzdolabı, termosifon, çamaşır makinesi gibi araçlarda sıcaklığı ayarlamak için termostatlar kullanılır. Termostat içinde bulunan metal çiftlerinin genleşmeleri birbirinden farklıdır, sıcaklığın değişmesi ile metal çifti eğilir, elektrik devresini açma - kapama görevini yapar.
6. Kavanoz kapakları
Sıkışan kavanoz kapağını açmak için kapağın ısıtılması açılmayı kolaylaştıracaktır. Metal camdan daha fazla genleşmektedir, kavanoz sıcak su içine konulduğunda kapak kolaylıkla açılır.
7. Araç lastikleri
Uzun süre yolda giden araçların lastikleri ısınır, genleşir. Soğuk havalarda ise lastikler büzülür ve sönükleşir. Gazlarda ısı etkisi ile genleşme ve büzülme görülür.
8. Sıcak hava balonları
Sıcak hava balonlarının çalışması havanın genleşme ve büzülmesi özelliği iledir. Balonun altından yakılan ateş havayı ısıtır, balonun içinde hava genleşerek balonun uçmasını sağlar. Ateş söndürüldüğünde ise hava soğur ve büzülür, balon aşağıya iner.
9. Gök gürültüsü
Yıldırım ve şimşek çaktığında hava ısınır ve genleşir. Genleşen hava gök gürültüsünün oluşmasını sağlar.
10. Toprak oluşması
Havanın ısınması ve soğuması ile kayalar içine sızan sular genleşir ve büzülür. Bu genleşme ve büzülme sonucu kayalar çatlar küçük parçalara ayrılır. Bu olay çok uzun süre devam ettiğinde kayalar toprağa dönüşmüş olur. Beton ve asfalt yolların hava şartları ile bozulmaları da bu şekilde olmaktadır.
11. Dişlerin çatlaması
Çok sıcak ve çok soğuk besinler bir arada yenilmesi sonucu dişler birden bire genişleyemediği için çatlayabilir.
12. Bina, köprü ve boru hatlarının yapımı
Bina, köprü ve boru hatları yapılırken genleşme ve büzülme dikkate almalıdır. Demirden yapılmış köprülerin genleşmesi için boşluklar bırakılır. Bu sayede hareket etmesi sağlanmış olur.
 |
| Köprü Birleşim Yerleri |
 |
| Tekerlekli Köprü Ayakları |
Yukarıdaki demir köprünün ayaklarına tekerlek yerleştirilmiştir. Bu sayede genleşme ve büzülmede tekerlekler sayesinde herhangi bir problem olmayacaktır.
Diğer Konular
GENLEŞME VE BÜZÜLME
GENLEŞME VE BÜZÜLME
ISI MADDLERİ ETKİLER
- Isı alan maddelerin sıcaklığında artış olduğu gibi şeklinde değişime sebep olur.
- Isı alan maddelerin hacminde (boyutlarında ısı etkisiyle büyümesine genleşme denir.
- Isı veren maddelerin sıcaklığında azalma olduğu gibi şeklinde değişime sebep olur.
- Isı veren maddelerin hacminde (boyutlarında ısı vermesi sonucu küçülmesine büzülme denir
Katılarda Genleşme Ve Büzülme Örnekleri
Sıvılarda Genleşme ve Büzülme
Gazlarda Genleşme ve Büzülme
Genleşme ve Büzülme
Isı Maddeleri Nasıl Etkiler
Isı alan maddelerin sıcaklıkları artar, ısı veren maddelerin sıcaklıkları azalır.Maddeler ısı alıp verirken boy ve hacimlerinde değişmeler meydana gelir.
Isı alan maddelerin boyları uzar ve hacimleri artar.
Isı veren maddelerin boyları kısalır ve hacimleri azalır.
1.Genleşme
Maddelerin ısı alarak hacimlerinin artmasına genleşmedenir.Maddeler genleşmesi için dışarıdan ısı almaları gerekir.
Genleşen maddelerin boyları uzar ve yüzey alanı genişler.
Genleşen maddelerin hacimleri artar ve kapladıkları alan artar.
Örnek: Yazın sıcak hava etkisiyle elektrik tellerinin uzayarak sarkması genleşmedir.
2.Büzülme
Maddelerin ısı vererek hacimlerinin azalmasına büzülmedenir.Maddelerin büzülmesi için dışarıya ısı vermeleri gerekir.
Büzülen maddelerin boyları kısalır ve yüzey alanı küçülür.
Büzülen maddelerin hacimleri azalır ve kapladıkları alan küçülür.
Örnek: Kışın soğuk hava etkisiyle elektrik tellerinin kısalarak gerginleşmesi büzülmedir.
Not: Elektrikli araçlarda kullanılan termostatlar genleşme ve büzülmeye göre çalışır.
Soru 1: Isı alan maddelerin boyları hacimleri artar, ısı veren maddelerin hacimleri azalır.
Aşağıdaki verilen örneklerden hangisi genleşmeye örnektir ?
A) Elektrik tellerinin yazın uzayarak sarkması.
B) Tren rayları arasındaki boşluğun kısın artması.
C) Sıcak suda bekleyen kavanoz kapaklarını kolay açılması
D) Sıcakta bekleyen futbol topunun şişmesi.
Not:Maddenin katı, sıvı ve gaz hallerinin hepsinde genleşme ve büzülme görülür.
2.Gözlüklerin çerçeveleri ısıtılarak genleşir cam takılır ve çerçeve soğuyarak büzülür cam çerçeveye sıkıca yerleşir.
3. Sıkışan kavanoz kapakları sıcak suda bekletilir, genleşme sonucu kapak kolayca açılır.
2. Futbol Topu soğukta büzülür havası iner ve sıcakta genleşerek şişer.
Not:Her maddenin genleşme ve büzülme miktarı birbirinden farklıdır.
Bir madde ısıtıldığında ne kadar genleşiyorsa, soğutulduğunda da o kadar büzülür.
Bu maddelerde soğutma yerine soğutma işlemi uygulanırsa büzülme miktarları arasındaki ilişki nasıl olur?
A) M > K > L
B) L > K > M
C) L > M > K
D) M > L > K
Katılarda Genleşme ve Büzülme
1.Tren rayları yazın genleşir, kışın büzülür o yüzden raylar arasına boşluk bırakılır.2.Gözlüklerin çerçeveleri ısıtılarak genleşir cam takılır ve çerçeve soğuyarak büzülür cam çerçeveye sıkıca yerleşir.
3. Sıkışan kavanoz kapakları sıcak suda bekletilir, genleşme sonucu kapak kolayca açılır.
Sıvılarda Genleşme ve Büzülme
1. Termometrenin içindeki sıvı ısı alınca genleşir ve sıvı seviyesi yükselir, ısı verince büzülür ve sıvı seviyesi alçalır.Gazlarda Genleşme ve Büzülme
1. Sıcak hava balonları içindeki hava ısınınca genleşir ve hacmi artar, hava ısı verince büzülür ve hacmi azalır. Balon genleşip büzülme sayesinde kontrol edilerek uçurulur.2. Futbol Topu soğukta büzülür havası iner ve sıcakta genleşerek şişer.
Not:Her maddenin genleşme ve büzülme miktarı birbirinden farklıdır.
Bir madde ısıtıldığında ne kadar genleşiyorsa, soğutulduğunda da o kadar büzülür.
Soru 2:Aynı boyda alınan K, L ve M maddelerinin aynı ortamda ısıtma işleminden sonraki boyları aşağıdaki gibidir.
A) M > K > L
B) L > K > M
C) L > M > K
D) M > L > K
Genleşme ve Büzülme
Isıtılan bütün maddelerin boylarında uzama, yüzeylerinde genişleme ve hacimlerinde artma olur. Günlük hayatımızda değişik yerlerde, örneğin elektrik tellerinin kışın gergin yazın sarkık olması, tren rayları döşenirken bir miktar boşluk bırakılması, demir köprülerin makara üzerine oturtulması gibi hemen hepimiz maddenin bu özelliğini gözleriz.
Bu olayların açıklanabilmesi için, maddenin ısıtılması veya soğutulması durumundaki davranışlarının bilinmesi gerekir. Gözlemlerimize göre bir maddenin ısıtıldığında veya soğutulduğunda boyutlarında değişme olduğunu biliriz. Isı alan maddelerin hacimlerindeki artışa genleşme denir. Genleşme ister katı, ister sıvı isterse gaz olsun maddelerin bütün hallerine ilişkin bir özelliktir. Maddenin fiziksel hâline göre, tanecikler arasındaki yani atom ya da moleküller arasındaki uzaklık küçük ya da büyüktür. Katı hâlde tanecikler birbirine çok yakınken, gaz fazında çok uzaktır.
Eğer katı maddelere ısı verilerek sıcaklıkları artırılırsa, taneciklerin kinetik enerjileri artar. Bunun sonucu olarak titreşim hareketi artar. Tanecikler bir-birlerinden uzaklaşırlar ve katının hacmi ya da boyutları büyür. Sıcaklık artışı tanecikler arası uzaklığın artmasına yani genleşmeye neden olur.
Katı madde, tel şeklinde ise boyca uzaması, ince levha şeklinde ise yüzeyce genleşmesi, bunların dışında küre ve silindir gibi şekle sahip ise, hacimce genleşmesi ile ilgilenilir. Tel şeklindeki katı maddelerin kesitlerindeki genleşme, boyundaki genleşmenin yanında çok küçük kaldığı için dikkate alınmaz. Aynı şekilde, levha şeklindeki katının kalınlığındaki genleşme, yüzeyindeki genleşmenin yanında çok küçük kaldığı için dikkate alınmaz.
2019-12-28AdminAdmin
Taglar:GenleşmeBüzülme
Bu olayların açıklanabilmesi için, maddenin ısıtılması veya soğutulması durumundaki davranışlarının bilinmesi gerekir. Gözlemlerimize göre bir maddenin ısıtıldığında veya soğutulduğunda boyutlarında değişme olduğunu biliriz. Isı alan maddelerin hacimlerindeki artışa genleşme denir. Genleşme ister katı, ister sıvı isterse gaz olsun maddelerin bütün hallerine ilişkin bir özelliktir. Maddenin fiziksel hâline göre, tanecikler arasındaki yani atom ya da moleküller arasındaki uzaklık küçük ya da büyüktür. Katı hâlde tanecikler birbirine çok yakınken, gaz fazında çok uzaktır.
Katılarda Genleşme ve Büzülme
Maddeyi oluşturan tanecikler arasında elektriksel bir çekim kuvveti vardır. Katılarda bu kuvvetler çok büyük olduğundan, katı maddenin tanecikleri yalnız titreşim hareketi yapar.Eğer katı maddelere ısı verilerek sıcaklıkları artırılırsa, taneciklerin kinetik enerjileri artar. Bunun sonucu olarak titreşim hareketi artar. Tanecikler bir-birlerinden uzaklaşırlar ve katının hacmi ya da boyutları büyür. Sıcaklık artışı tanecikler arası uzaklığın artmasına yani genleşmeye neden olur.
Katı madde, tel şeklinde ise boyca uzaması, ince levha şeklinde ise yüzeyce genleşmesi, bunların dışında küre ve silindir gibi şekle sahip ise, hacimce genleşmesi ile ilgilenilir. Tel şeklindeki katı maddelerin kesitlerindeki genleşme, boyundaki genleşmenin yanında çok küçük kaldığı için dikkate alınmaz. Aynı şekilde, levha şeklindeki katının kalınlığındaki genleşme, yüzeyindeki genleşmenin yanında çok küçük kaldığı için dikkate alınmaz.
2019-12-28AdminAdmin
Taglar:GenleşmeBüzülme
| Isı - Sıcaklık ve Genleşme - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
| Gazlarda Genleşme Isıtılan gazlar genleşir. Gaz moleküllerinin kinetik enerjileri artar. Bu da gaz moleküllerinin arasındaki uzaklığın artmasına neden olur. |
| Katıların Boyca Uzaması Isıtılan katı bir maddenin boyundaki uzama miktarı; ilk boyuna, sıcaklık artışına ve katı maddenin cinsine bağlıdır. Katının kesit alanına bağlı değildir. Örneğin l0 uzunluğundaki bir metal çubuğun sıcaklığı DT °C artırılır |
| Katıların Hacimce Genleşmesi Üç boyutlu katı bir cisim ısıtılırsa bu cisim hacimce genleşir. İlk hacmi V0 olan katı bir cismin sıcaklığı DT °C artırılırsa, hacimce genleşme mikta rı (DV), DV = V0 x 3l x DV |
| Basınç, Sıcaklık ve Hâl Değişimi Arasındaki İlişki Bir madde belirli sıcaklık ve basınç değerlerinde aynı ortamda hem sıvı hem katı hâlde bulunabilir. Bununla birlikte bir madde belirli sıcaklık ve basınç değerlerinde aynı ortamda hem sıvı hem gaz hâlde de bulunabilir. |
| Fizikte İç Enerji Bir maddenin taneciklerinin sahip olduğu tüm enerjilerinin toplamına iç enerji denir. İç enerjiye madde taneciklerinin öteleme, dönme ve titreşimden kaynaklanan kinetik enerji, moleküllerdeki potansiyel enerji ile moleküllerin birbiriyle etkile |
| Fizikte Isı Enerjisi Sıcaklıkları farklı olan maddeler arasında alınıp verilen, diğer bir ifadeyle transfer edilen enerjiye ısı enerjisi denir. Isının bir maddeden diğerine aktarımına ısı alışverişi denir. |