Göktürk Kitabeleri Hakkında Bilgi Maddeler Halinde

Orhun Abideleri (Kök Türk Anıtları) Hakkında Kısaca Özet Bilgi

Orhun Kitabeleri, Türk tarihinin en eski yazılı belgeleridir ve 8. ve 9. yüzyıllarda Orhun Nehri çevresinde yaşamış Göktürkler tarafından yazılmıştır. Kitabeler, Orhun Nehri Vadisi&#;nde yer alan Orhun Abideleri adı verilen üç taş yazıtıdır: Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk Yazıtları. Her bir yazıt, yazıtın konusuna göre ortalama ila satırdan oluşmaktadır.

Orhun Kitabeleri, dünya tarihinin en önemli yazılı belgelerinden biridir ve Türk kültürü, tarihi ve dilinin gelişiminde büyük öneme sahiptir. Kitabelerde Göktürklerin siyasi, askeri ve sosyal hayatı, inançları, gelenekleri ve dil özellikleri hakkında birçok bilgi yer almaktadır. Yazıtlar, Göktürk alfabesiyle yazılmıştır ve dünyanın ilk Türk alfabesi olarak kabul edilir.

On sekizinci asırda İsviçre&#;den eski bir asker olan Srahlenberg adlı bir bilim adamı tarafından keşfedilen Göktürk Yazıtları (Orhun Kitabeleri), &#;te de Danimarkalı bir Türkoloji alanında çalışmalar ve araştırmalar yapan Thomsen tarafın­dan deşifre edilerek dünya edebiyatı tarihine kazandırılmıştır. Orhun Yazıtları&#;nın içeriği tamamen Göktürklerin geçmişini ele almaktadır. Dağınık bir biçimde yaşayan Türk boylarının devletleşmeleri, sonraki zamanlarda güç kaybına uğrayarak esaret altında yaşamaları, Çinlilerin ülkelerini işgal ederek egemenliği altına almaları, daha sonra yine güçlenmele­ri ve bunların sebepleri bu abidelerde işlenen temalardır. Abideler gelecek nesillere etkili bir nutuk biçimindedir.

Bu abideleri taş üzerine kazıyarak yazan kişi Yolluğ Tigin’dir. Kül Tigin Abidesi için Çin’den ayrıca altı sanatkâr (bedizci) getirtilmiştir. Kül Tigin Abidesi yirmi günde, Bilge Kağan Abidesi ise otuz dört günde kazınmıştır. Kül Tigin Abidesinin batı yüzünü ise Çang Sengüm yazmıştır.

Türk adının, Türk milletinin isminin geçtiği ilk Türkçe metinler olan bu abideler Türk dili, tarihi, edebiyatı, sanatı, kültürü ve sosyal hayatı hakkında önemli bilgiler içermektedir. Edebiyatımızdaki ilk yazılı metinler olmasının yanı sıra Türk dilinin tarihî gelişimi açısından da ayrı bir önem taşır. Orhun Abideleri yabancı etkilerden uzak, yalın bir Türkçeyle yazılmıştır. Anlatımda benzetmelere (teşbih), aliterasyonlara, atasözü ve deyimlere yer verilmiştir. Göktürk alfabesiyle yazılan abidelerdeki dil ve anlatım zengin bir edebî dilin varlığını gösterir.

Orhun Anıtları (Göktürk Yazıtları) Özellikleri Maddeler Halinde

• Türk tarihinin yazılı kaynaklarından en eski ve önemli olanlarıdır.
• Türklerin Orta Asya&#;da yaşadığı dönemlerdeki hayatları, inançları, kültürleri ve dil özellikleri hakkında bilgi verirler.
• İki adet büyük kitabe (Kül Tigin ve Bilge Kağan) ve bir adet küçük kitabe (Tonyukuk) olarak üç farklı kitabe bulunur.
• Üç kitabe de Türk Kağanlığı dönemine tarihlenir ve 8. yüzyılda dikilmiştir.
• Orhun Kitabeleri, doğudan batıya doğru okunur ve metinler sağdan sola yazılmıştır.
• Yazıtlar, eski Türk alfabesi olarak bilinen Orhun alfabesiyle yazılmıştır.
• Metinlerde, devletin kuruluşu, toplumsal yapısı, yönetim biçimi, din ve inançları hakkında bilgi verilir.
• Bilge Kağan kitabesinde, Türk toplumunun birliğini ve devletin önemini vurgulanır.
• Kül Tigin kitabesi, Türk toplumunun kadim bir kültüre sahip olduğunu, kahramanlığı ve güçlü bir savunma sistemine sahip olduğunu gösterir.
• Tonyukuk kitabesi, Türklerin Çinlilerle savaşlarında başarılarını anlatır.
• Orhun Kitabeleri, Türk dili ve kültürünün en önemli örneklerindendir.
• Kitabelerde yer alan metinler, edebi nitelik taşır ve şiirsel bir dille yazılmıştır.
• Orhun Kitabeleri, Türk dilinin özelliklerini yansıtan birçok kelime ve deyimi içerir.
• Kitabelerde kullanılan dil, Eski Türkçe olarak adlandırılır ve günümüz Türkçesiyle arasında farklılıklar vardır.
• Kitabelerde yer alan resimler, Türklerin o dönemdeki hayat tarzını, giyim kuşamını ve savaş tekniklerini gösterir.
• Kitabelerde kullanılan Orhun alfabesi, Türk dili ve yazı tarihindeki en eski alfabedir.
• Orhun alfabesi, 38 harf ve 4 işaretten oluşur.
• Orhun Kitabeleri, Türk tarihinin yanı sıra dünya tarihi açısından da büyük öneme sahiptir.
• Kitabeler, Türk dili ve kültürü üzerine yapılan araştırmalarda kullanılan temel kaynaklardandır.
• Orhun Kitabeleri, UNESCO Dünya Mirası Listesi&#;nde yer almaktadır.

“Göktürk Yazıtları”, “Orhun Yazıtları”, “Orhun Kitabeleri” gibi farklı isimlerle de anılan Orhun Abideleri, Türk dilinin ve edebiyatının en eski metinlerinin yazılı olduğu taşlardır. Moğolistan’da Orhon ırmağının eski yatağı yakınında bulunduğu için genellikle bu adla anılmaktadır. Bu abidelerden en önemlileri şunlardır:

Kül Tigin Abidesi: Bilge Kağan tarafından ’de ölen Şehzade Kül Tigin için diktirilmiştir (). Bu abidede Bilge Kağan Türk milletine seslenerek çeşitli uyarılarda bulunur; Çinlilerin tatlı sözlerine, yumuşak kumaşlarına kandıklarında kendilerini bekleyen tehlikelerden bahseder. Bilge Kağan abidenin hazırlanışını bizzat takip etmiştir. Abidedeki hitabe Bilge Kağan’ın ağzından yazılmıştır.

Bilge Kağan Abidesi: yılında ölen Bilge Kağan’ın oğlu Tengri Kağan tarafından babasının ölümü üzerine diktirilmiştir (). Bu abidede Bilge Kağan’ın ağzından yaptığı hizmetler anlatılır.

Bilge Tonyukuk Abidesi: Büyük devlet adamı Vezir Tonyukuk tarafından, ihtiyarlık döneminde bizzat diktirilmiştir (). Bu abidede bu döneme ait tarihî olaylar, bağımsızlık için çekilen sıkıntılar, verilen mücadeleler ve elde edilen başarılarda Tonyukuk’un etkisi anlatılır. Tonyukuk Yazıtı iki taştan oluşur. Daha büyük olan taşta 35 satır daha küçük olan ikinci taşta ise 27 satır bulunur.

Genel

Alt Kategoriler:PDF

Tonyukuk yazıtının sanal ortama geçirilmiş hali.