Gözlemlenemeyen Katmanlar

Yarısı kesilmiş bir şeftaliyi incelediğinizde şeftalinin farklı katmanlardan oluştuğunu gözlemlersiniz. Şeftali dıştan içe doğru kabuk, yediğimiz sulu kısmı ve çekirdek olmak üzere üç katmandan oluşur. Dünya’mız da farklı özelliklere sahip katmanlardan oluşmaktadır. Dünya’mız hava küre, su küre, taş küre, ateş küre ve ağır küre olmak üzere beş katmandan oluşur. Bu katmanlardan hava küre, su küre ve taş küre gözlemlenebilen katmanlardır. Ateş küre ve ağır küre ise gözlemlenemeyen katmanlardır.

Dünyanın katmanları içten dışa doğru şu şekilde sıralanır.

• Çekirdek
• Manto
• Yerkabuğu
• Su küre
• Hava Küre

Dünya’mızın aşağıda verilen katman modelini inceleyiniz

Ateş küre, magma adı verilen sıcak ve akışkan bir maddeden oluşur. Yeryüzüne çıkan magmaya lav denir. Yukarıda verilen gazete haberinde okuduğunuz gibi magma, bazen yeryüzüne çıkabilir. Magmanın yeryüzüne çıktığı yerler yanardağ olarak adlandırılır. Yanardağdan çıkan magma bir süre sonra soğuyup katılaşır.

Ağır Küre Dünya’nın en iç kısmında bulunan katmandır. Çekirdek olarak da bilinir. Ağır küre, Dünya’nın en ağır ve en sıcak katmanıdır.

Çekirdek

Dünyanın katmanları arasında bulunan ağır küre yani çekirdek duyu organlarımızla gözlem yapamayacağımız bir katmandır. İç çekirdek ve dış çekirdek olmak üzere iki kısımdan oluşur. Çekirdek katmanının özellikleri aşağıdaki gibidir.

• En sıcak katmandır.
• İç ve dış çekirdek olmak üzere iki kısımdan oluşur. İç çekirdek en merkezde yer alır. İç çekirdeğin sıcaklığı daha fazladır.
• Yoğunluğu ve ağırlığı fazla olan bütün ağır elementler bu katmanda bulunur.
• Bu katman çok derinde olduğu için sınırlı bilgilere sahibiz.
• Sıcaklık 4500 derece civarındadır.

Çekirdek katmanının diğer isimleri

Manto

Dünyanın katmanları içerisinde duyu organlarımızla gözlem yapamadığımız katmanlardan biri olan manto yer kabuğu ile çekirdek arasında kalan bir katmandır. Manto katmanın özelikleri aşağıdaki şekildedir.

• Yer kabuğunun altında yer alan katmandır.
• Yüksek sıcaklık nedeniyle erimiş kayalardan oluşur.
• Ateş Küre denilmesinin nedeni sıcaklığından dolayıdır. Yer kabuğuna göre sıcaklığı epey yüksektir.
• Bu katmanın içi çok sıcak olduğu için yüksek oranda erimiş demir, magnezyum ve kalsiyum bulunmaktadır.
• Bu katman bazen yeryüzüne çıkabilir. Yeryüzüne çıkan kısmına lav denir.

Manto katmanının diğer isimleri aşağıdaki şekildedir.

Yerküre

• Üzerinde yaşadığımız katmandır.
• Gözlemlenebilen katmanlardan birisidir.
• Yerküre dağlar, ovalar, adalar, kıtalar, deniz ve okyanus tabalarından oluşmaktadır.
• Yer kabuğunun kalınlığı yüzey şekillerine göre değişmektedir. Dağların bulunduğu yerde kalın olurken, okyanus diplerinde incedir.

Yerkürenin diğer isimleri

Su Küre

• Dünyamızda rahatça gözlemlenebilen katmanlardan biridir.
• Dünya’nın yaklaşık %75’i sularla kaplıdır.
• Canlıların yaşamları için gerekli olan su ihtiyacını su katmanı karşılamaktadır. Hayvanların ve bitkilerle birlikte insanların kan dolaşımı, boşaltım ve sindirim sistemlerinin düzenli çalışmasını su sağlar.
• Su katmanı yer üstü ve yer altı sularından oluşur. Su katmanı içerisinde okyanus, deniz, göl, akarsu ve buzullar yer üstü suları bulunmaktadır.
• Yer altı suları göl ve akarsuların, yağmur ve kar sularının toprak tarafından emilmesiyle yer altında birikmesi sonucu oluşur.
• Dünyanın katmanları arasında yer alan su küresi tatlı ve tuzlu sulardan oluşmaktadır. Suların %97’si tuzlu su, %3’ü tatlı sudur.
• Su kürede su bir döngü içerisindedir. Suyun korunması doğa için çok önemlidir. Güneş ısısının yardımıyla su buharlaşır ve su, yağmur, kar, dolu gibi yağış biçimleriyle yeryüzüne iner. Yeryüzüne inen suyun bir kısmı yer üstü ve yeraltı sularına karışır.

Su kürenin diğer ismi

Havaküre

• Hava küreye atmosfer adı da verilmektedir.
• Dünyanın etrafını saran karışık gaz kütlelerinden oluşur.
• Gözlemlenen katmanlardan biridir.
• Hava küre su küresini ve taş küreyi kuşatan bir yapıya sahiptir.
• Hava kürenin içerisinde canlıların yaşayabilmeleri için gerekli bütün gazlar bulunur. Ayrıca hava küre Dünya’yı zararlı ışınlardan da korur.
• Hava küre %78’i azot, %21’i oksijen gazından oluşur. Az da olsa hava içerisinde karbondioksit, su buharı ve başka gazlarda bulunmaktadır.
• Güneş’ten gelebilecek fazla ısıyı tutar ve Dünya’nın uygun sıcaklıkta olmasını sağlar.
• Hava kürede yağmur, rüzgar, kar gibi hava olayları hava katmanında meydana gelir.
• Canlıların ayakta kalması için gerekli olan oksijen hava kürenin yeryüzüne yakın kısımlarında bulunur.
• Yerden yüksekliğe çıkıldıkça sıcaklık ve oksijen miktarında azalma meydana gelir. Bundan dolayı hava kürenin üst kısımlarında yaşamak epey zordur.

Gözlenen dünya katmanları

Duyu organları ile gözlenen dünya katmanları aşağıda listelenmiştir.

1. Kara katmanı
2. Hava katmanı
3. Su katmanı

Gözlemlenemeyen dünya katmanları

1. Çekirdek
2. Manto

Dünyanın Gözlemlenemeyen Katmanları Nelerdir?

.......................ATEŞ KÜRE

·         Çekirdeğin üstünde yer kürenin altındaki katmandır. Manto diye de adlandırılır.
·         Sıcak ve akışkan yapıdadır.
·         Kalınlığı yaklaşık olarak 2900km dir.
·         Ortalama sıcaklığı 2200 c dir. Sıcaklık çekirdeğe yakın yerlerde artarken yer kabuğuna yakın yerlerde azalır.
·         İçinde ki akışkan yapıya mağma da denir.
·         Mağmayı oluşturan maddeler sürekli hareket halindedir ve akışkandırlar. Yeryüzünü yakın yerlerde lav olarak dışarı çıkarlar.

AĞIR KÜRE (çekirdek)

·           Dünyamızın merkezini oluşturan en iç katmandır.
·           Dış ve iç çekirdek olmak üzere iki kısımdan oluşur.
·           Merkezde olduğu için diğer katmanların ağırlığı burada büyük bir basınç oluşturur.
·           Basınç sayesinde demir nikel gibi katı maddelerin, sıcaklığın yaklaşık olarak 4500 c – 5000 c olduğu ağır kürede katı halde kalmasını sağlar.
·           Kalınlığı 3500km dir.

Not:
·           Taş küre diğer katmanlara göre ince, hafif kırılgan ve çok sıcak olmayan bir katmandır.
·           Ateş küre ise daha kalın, daha ağır ve çok sıcak olan akışkan bir katmandır.
·           Çekirdek dünyanın içinde çok ağır ve çok sıcak bir küre halinde bulunur.

dersimiz.com

ateş küreçekirdekkatmanlardünyanın katmanlarıDünyanın Gözlemlenemeyen katmanları nelerdir?ders notukonu özetiçalışma notlarıözetlerders anlatımeğitimöğretim kaynakları

Teşekkürler hocam ben de Ben Yusuf 2023-02-05

Meltem Öngel Çok güzel bir site olmuş çok beğendim 2016-05-10

Üzerinde yaşadığımız katmana taş küre denildiğini öğrenmiştik. (Dünyamızın Gözlemlenebilir Katmanları) Taş kürenin altında ateş küre bulunur, en iç kısmına da ağır küre yada çekirdek adı verilir. Ateş küre ve çekirdek dünyanın gözlemlenemeyen katmanlarıdır.

ATEŞ KÜRE

·         Çekirdeğin üstünde yer kürenin altındaki katmandır. Manto diye de adlandırılır.

·         Sıcak ve akışkan yapıdadır.

·         Kalınlığı yaklaşık olarak 2900km dir.

·         Ortalama sıcaklığı 2200 c dir. Sıcaklık çekirdeğe yakın yerlerde artarken yer kabuğuna yakın yerlerde azalır.

·         İçinde ki akışkan yapıya mağma da denir.

·         Mağmayı oluşturan maddeler sürekli hareket halindedir ve akışkandırlar. Yeryüzünü yakın yerlerde lav olarak dışarı çıkarlar.

AĞIR KÜRE (çekirdek)

·           Dünyamızın merkezini oluşturan en iç katmandır.

·           Dış ve iç çekirdek olmak üzere iki kısımdan oluşur.

·           Merkezde olduğu için diğer katmanların ağırlığı burada büyük bir basınç oluşturur.

·           Basınç sayesinde demir nikel gibi katı maddelerin, sıcaklığın yaklaşık olarak 4500 c – 5000 c olduğu ağır kürede katı halde kalmasını sağlar.

·           Kalınlığı 3500km dir.

Not:

·           Taş küre diğer katmanlara göre ince, hafif kırılgan ve çok sıcak olmayan bir katmandır.

·           Ateş küre ise daha kalın, daha ağır ve çok sıcak olan akışkan bir katmandır.

·           Çekirdek dünyanın içinde çok ağır ve çok sıcak bir küre halinde bulunur.
Dünyamızın Gözlemlenebilir Katmanları Nelerdir?

Bu yazımızda Dünyanın Katmanları  konusu hakkında detaylı bilgi sahibi olacağız.

Dünyanın Katmanları

Dünyanın katmanları gözlemlenebilen katmanlar ve gözlemlenemeyen katmanlar olmuş üzere iki ayrılır.

Gözlemlenemeyen katmanlar:
1.Ateş  Küre (Manto)
2.Ağır Küre (Çekirdek)

Gözlemlenebilen katmanlar:
1.Taş Küre (Yer Kabuğu)
2.Su Küre (Hidrosfer)
3.Hava Küre (Atmosfer)

1.Ağır Küre (Çekirdek)

Ateş kürenin hemen altında bulunan yeri merkezine kadar inen katmana ağır küre denir. Dünyanın merkezinde bulunan bu katman en kalın ve en sıcak olan katmandır. Dünyadaki tüm maddeleri eritebilecek yada
yapılarını bozabilecek kadar yüksek bir sıcaklığı vardır. Ağır kürenin içinde demir ve nikel gibi maddeler bulunur.
Dev bir mıknatıs gibi davranır. Bu katman gözlemlenemeyen katmandır.

Yerkürenin merkezinde bulunan ve ateş küreden sonra gelen katmandır.2900 km derinlikte başlar.
Dünyanın merkezine kadar uzanmaktadır. Kalınlığı yaklaşık olarak 3400 kmdir. Bu katmanda demir, nikel gibi yoğunluğu büyük olan elementler yer alır. Çekirdeğin sıcaklığının 4000-5000 derecenin üstünde olduğu sanılmaktadır. Bu sıcaklıktaki bütün maddelerin buhar halinde bulunması gerekir.

2.Ateş Küre (Manto)

Gözlemlenemeyen bir diğer katmanda ateş küredir. Taş kürenin hemen altında bulunur. Sıcaklığı 870 derece ile 3700 derece arasında değişir. Bu katmanın içinde eriyik halde bulunan magma sürekli hareket halindedir. Bazen yeryüzündeki çatlaklardan fışkırarak yanardağları oluşturur. Yanardağlardan çıkan magmaya lav denilmektedir.

3.Taş Küre

Günlük yaşantımızı sürdürdüğümüz ,insanlar bile birçok canlının üzerinde bulunduğu, yaşamını sürdürdüğü katmandır. Yer kabuğu da dediğimiz bu katmanda; dağlar, denizler, tepeler, ovalar bulunur. Üst kısmı toprak ile örtülü olan taş küre dünya yüzeyinin 1/4’ini oluşturur.

4.Su Küre (Hidrosfer)

Dünyadaki okyanusların, denizlerin, göllerin, akarsuların tüm yeraltı ve yerüstü sularının oluşturduğu katmandır.
Bir çok canlının yaşamını sürdürdüğü bu katman dünya yüzeyinin 3/4’ünü oluşturmaktadır. Su küre, canlı yaşamı için gerekli olan su ihtiyacının karşılanması bakımından önemlidir.

5.Hava Küre (Atmosfer)

Dünya’yı en dıştan saran katmandır. İçinde su buharı, toz, canlıların soluduğu hava ve çeşitli gazlar vardır. Dünyayı saran hava küre bizleri güneşin zararlı ışınlarından korur. Dünyamızın etrafını sararak su küre ve taş küreyi kuşatan bir yapıya sahiptir.