F.6.1.2. Güneş ve Ay Tutulmaları
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Güneş tutulması, Ay tutulması
F.6.1.2.1.Güneş tutulmasının nasıl oluştuğunu tahmin eder.
a. Güneş tutulması esnasında Ay’ın hangi evrede olduğuna değinilir.
b. Her ay Güneş tutulmasının olmadığına değinilir.
F.6.1.2.2. Ay tutulmasının nasıl oluştuğunu tahmin eder.
a. Ay tutulması esnasında Ay’ın hangi evrede olduğuna değinilir.
b. Her ay, Ay tutulmasının olmadığına değinilir.
F.6.1.2.3. Güneş ve Ay tutulmasını temsil eden bir model oluşturur.
Güneş ve Ay Tutulması |
Ay Tutulması | Güneş Tutulması | |
---|---|---|
1. | Gece gerçekleşir. | Gündüz gerçekleşir. |
2. | Daha seyrek gerçekleşir. | Daha sık gerçekleşir. |
3. | Tutulma uzun süre gözlenir. | Tutulma kısa süre gözlenir. |
4. | Daha geniş alanda gözlenir. | Daha dar alanda gözlenir. |
5. | Çıplak gözle izlenebilir. | Filtreli gözlükle izlenmelidir. |
6. | Ay'ın dolunay evresinde gerçekleşir. | Ay'ın yeni ay evresinde gerçekleşir. |
7. | Ay, gözlenemez. | Güneş, gözlenemez. |
8. | Ay tutulması yılda ortalama 2 defa gözlenir. | Güneş tutulması yılda en az 2, en fazla 5 defa gözlenir. |
Güneş tutulması ve ay tutulması modeli nasıl yapılır? Güneş tutulması ve ay tutulması ile ilgili bir model yapmak için farklı materyaller kullanılabilir.
Güneş tutulması, Ay’ın Güneş ile Dünya arasına girerek, Güneş’in bir kısmını örtmesi sonucu oluşan bir doğa olayıdır. Bu yüzden hava gündüz vakti, gece olmuş gibi kararır. Ay tutulması ise, Dünya’nın Güneş ile Ay’ın arasına girmesiyle oluşur. Bu sırada Dünya’nın gölgesi, Ay’ın üzerine düşerek, Ay’da bir kararma meydana getirir.
Güneş tutulması esnasında, Güneş tamamıyla Ay’ın arkasında kalarak, görünmez hale gelir. Oysa Güneş, Ay’dan 400 kat büyüktür. Güneş’in Ay’dan daha büyük olmasına rağmen görünmemesinin sebebi ise, Güneş’in 400 kat daha uzakta yer almasıdır.
Güneş tutulmaları sırasında, Ay’ın Dünya üzerindeki gölgesinin uzunluğu, 300 kilometre civarı olur. Bu nedenle, Güneş ve Ay tutulmaları, kısa süren gökyüzü olaylarıdır. Tutulmaların en uzunu, yedi dakika sürmektedir.
Model oluşturabilmek için öncelikle güneş, ay ve dünyayı temsil edecek nesnelerin kullanılması gerekiyor. Bunun için kartondan malzemeler yapılabileceği gibi, hamur da kullanılabilir.
Güneş Tutulması Modeli 1
Güneş Tutulması Modeli 2
Ay Tutulması Modeli 1
Ay Tutulması Modeli 2
Evinizdeki malzemeleri ya da kırtasiyeden alacağınız birkaç malzemeyi kullanarak Güneş tutulması ve Ay tutulması modelini kolayca yapabilirsiniz.
Güneş tutulmasının özellikleri: Güneş tutulması birçok değişik özelliğe sahiptir ve aynı zamanda farklı durumlar ortaya çıkarır.
- Güneş tutulması genel olarak Gündüz gerçekleşir ve Ay'ın yeni ay evresinde meydana gelir.
- Güneş tutulması yaklaşık olarak 7,5 dakika kadar sürer. Aynı zamanda yaklaşık olarak 250 kilometrelik bir çap üzerinde gerçekleşir.
- Güneş tutulması hem tam hem de parçalı şekilde oluşmaktadır.
- Güneş tutulması yaşandığı zaman ortalık karanlık hale gelir ve sokak lambaları yanar. Gökyüzünde yıldızlar görünür ve tam bir gölge oluşur.
- Yarım Güneş tutulmasında ise güneşin bir kısmı görünür ve yarı bir gölge meydana gelir.
- Güneş tutulmasını izleyebilmek için mutlaka özel olarak hazırlanmış güneş gözlükleri kullanılır.
- Güneş tutulması sayesinde güneşin katmanları ve diğer konular hakkında bilgi almamızı sağlamıştır.
- Güneş tutulmasının tekrar aynı yerde oluşabilmesi için 375 yıl kadar zaman geçmesi gerekir.
Not: Güneş tutulması olduğu zaman güneş ile Dünya arasına ay girer. Böylece bir gölge oluşur ve dünyamız kısa bir süre karanlık görünür. Ayrıca güneş tutulması yaşandığı zaman eğer çıplak gözle bakarsak göz sağlığımız ciddi oranda bozulabilir. O yüzden mutlaka Güneş tutulması için hazırlanmış özel gözlükler kullanılmalıdır.
Ay Tutulması
Güneş tutulmasında olduğu gibi yine güneş ve dünya ile Ay'ın aynı hizaya gelmesi üzerinden ay tutulması oluşmaktadır. Ay'ın Dünya'nın gölgesine girmesi ile meydana gelen tutulmaya Ay tutulması denmektedir. Ay tutulması genel olarak gece gerçekleşir ve dolunay döneminde oluşur. Ay tutulması olduğu zaman çıplak gözle rahatlıkla bakılabilir. Çünkü bu durum tamamen karanlık bir yerde gerçekleşir ve güneşin ışınları gözümüzü etkilemez.
Not: Ay'ın Dünya'nın etrafında dolanma ekseni düzgün olmadığı için, her yeni ay evresi yaşandığı zaman güneş tutulması ve Ay tutulması yaşanmaz. Aynı zamanda hem Güneş tutulması hem de ay tutulması belirli zaman aralıklarında meydana gelen doğa olaylarıdır. Günümüzde bu döngüye Saros döngüsü denmektedir.
Ayrıca Güneş tutulması ile ay tutulması ışığın doğrudan yayıldığını kanıtlayan doğa olayları arasında yer almaktadır. Üstelik ay tutulması ve Güneş tutulması bir ışık olayından ibarettir. Güneş tutulmasında Ay Güneş ile dünyanın arasına girer. Ay tutulması söz konusu olduğu zaman ise Dünya Güneş ile Ay'ın arasına girer.
Önlemlerimizi almak suretiyle Güneş tutulmasını rahatlıkla izleyebilirsiniz. Aynı zamanda geceleri ay tutulması gerçekleştiği zaman çıplak gözle rahatlıkla seyrettiğimiz mümkün.
Güneş Tutulması: Dünya ile Güneş’in arasına Ay girdiğinde Güneş tutulması dediğimiz gök olayı olur. Bu durumda Ay’ın gölgesi Dünya’nın üzerine düşer. Güneş tutulması boyunca Ay’ın gölgesinin düştüğü bölgelerde Güneş görülmez. Biz bu olaya Güneş Tutulması deriz.
Ay Tutulması: Dünya, Güneş ile Ay arasına girdiği zaman Dünya’nın gölgesi Ay’ın üzerine düşer. Bu durumda Ay Tutulması olayı gerçekleşir. Ay tutulması sırasında Ay dolunay evresindedir.
Etkinliğin Amacı:
Ay ve Güneş Tutulmalarının oluşumunu anlayabilmek.
Malzemeler:
● Masa Lambası (Güneş)
● Büyük top (Dünya)
● Küçük top (Ay)
Yapılışı:
1. Masa lambası Güneş, büyük top Dünya, küçük top Ay olarak farz edilir.
2. Karanlık bir odada sadece masa lambası açılır.
3. İlk olarak küçük top, masa lambası ve büyük top arasında olacak şekilde konumlandırılır. Büyük topun üstüne düşen küçük topun gölgesi gözlenir. Bu Güneş Tutulmasının benzetmesidir.
4. İkinci olarak büyük top, masa lambası ve küçük top arasında olacak şekilde konumlandırılır. Küçük top gölgede kalır. Bu Ay Tutulmasının benzetmesidir.
5. Bu deneyi Dünya’nın ve Ay’ın konumlarını değiştirerek çeşitlendirebilir, kısmi tutulmaları da gözlemleyebilirsiniz.