Hambelez Ağacı

Hambeles Olarak da Bilinir: Murt Meyvesi

Vücut için son derece faydalı bir besin olan murt meyvesi yumuşak dokulu ve küçük yapılıdır. Mayhoş bir tadı olan bu meyve Hambeles olarak da bilinir. Türkiye’de yetişen murt meyvesi temizlikten, cilt bakımına değin geniş bir fayda listesi sunar. Kendisi küçük fakat faydası büyük olan Hambeles, salata ve yemeklere katılarak da tüketilmektedir. Bu şekilde doğrudan besin değeri takviyesi sağlanır.

Murt Meyvesi Nedir? Nerede, Ne Zaman Yetişir?

Murt meyvesi Türkiye’de Akdeniz ikliminin etkili olduğu bölgede yetişen bir bitkidir. Latince adı “Myrtus Communis L.”dir. Ağaç ya da ağaçlık biçimli bitki en iyi Çukurova bölgesinin coğrafyasında yetişir. Dağlık alanlar ve yol kenarları bu bitkinin en fazla görüldüğü yerlerin başında gelir. Hambeles olarak da bilinen murt meyvesine aynı zamanda “Mersin” de denir.

Çalı formuna yakın olan gövde ve dal yapısı 5 metre boyuna kadar uzayabilmektedir. Maki bitki örtüsü içerisinde değerlendirilen meyveye Akdeniz bölgesi dışında Ege ve Marmara’da da rastlamak mümkündür. Rengi sarı ile beyaz tonlarındadır ve içi incir çekirdeğini andırır. Murt meyvesinin kırmızı ve siyah renk tonlarında olan türleri de mevcuttur. Beyaz tonlu olanlarına Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü yerlerde rastlanabilirken siyah renkli olanları daha ziyade Antalya ve civarında doğal olarak yetişir.

Siyah murt meyveleriyle en sık aralık – şubat ayları arasında karşılaşılır. Bu küçük meyvenin tadı tabiri yerindeyse mayhoştur. Hafif tatlı bir aromaya sahip olmakla birlikte rengi dönmeye başladıkça bu tatlılık oranı artış gösterir. Hambeles ya da Mersin bitkisi kışın yaprak dökmemesiyle bilinir, kurak iklime dayanıklı olması ile dikkat çeker. Dolayısıyla Doğu Karadeniz bölgesinde yetişmeye uygun değildir.

Yabani denilebilecek olan formu onu yabani bitki bakımı ve aşılaması kategorisine yerleştirir. Raf ömrü kısa olan bu meyvenin dalından koparıldıktan sonra ya kısa sürede tüketilmesi ya da rafine hâle getirilerek muhafaza edilmesi gerekir.

Murt Meyvesinin Faydaları Nelerdir?

• Murt meyvesi cilde, metabolizmaya, organların çalışma biçimine ve vücuda oldukça faydalıdır. Antiseptik özelliği mikropların vücuttan uzak tutulmasında etkilidir.
• Özel içeriği dolayısıyla doğal balgam sökücü olarak fayda sağlar.
• Damarların sağlıklı kalmasında önemli rolü vardır. Kalp – damar hastalık ve rahatsızlıklarına karşı koruyucu olması ile dikkat çeker, varis oluşumunu önler ve varisli bölgelerin düzelmesinde etkili olur.
• Mide sıkıntılarını bertaraf etmeye yardımcı olur; mide bulantısı ve kusma gibi sorunların yaşanmasının önüne geçer. Mideyi rahatlatma özelliği aynı zamanda sindirim sistemine pozitif yönlü katkı sağlar.
• Sindirim sistemini düzenleyerek iştah açıcı ve artırıcı bir etkisi de vardır.
• İltihaplanmaları iyileştirir. Egzama gibi deri iltihaplarından akciğer iltihaplanmalarına kadar geniş bir düzeltici etkisi vardır.
• Cilde sürüldüğünde akne ve sivilce oluşumunu önler, hâlihazırda bunlar varsa gidermeye yardımcı olarak cildin canlı, parlak ve pürüzsüz görünmesini sağlar.
• Kolesterol için faydalı olduğu bilinmektedir. Murt meyvesinden elde edilen “oligomeric acylphloroglucinol”lerin vücudu kolesterolden koruduğu bilinmektedir.
• Yaprakları antibakteriyel özellik taşır.
• Bağırsak ağrılarını giderme de murt meyvesinin faydaları arasında yer alır.

Murt Meyvesinin Zararları ve Yan Etkileri

Murt meyvesinin bilinen büyük bir zararı ya da yan etkisi yoktur. Fakat uzmanlar bilinçli tüketmeye özen gösterilmesi gerektiğinin altını çizmektedir. “Her şeyin fazlası zarar” söylemini bu noktada belirtmekte fayda var. Dolayısıyla murt meyvesi de diğer tüm besinlerde olması gerektiği gibi kararında kullanılmalıdır.

Dalı, yaprakları ya da meyvesi, ister cilde uygulanıyor olsun ister oral yolla besin takviyesi şeklinde alınıyor olsun, belli bir oranda tüketilmelidir. Çünkü bu mayhoş ve ekşi aromalı küçük boyutlu meyve diğer pek çok meyve gibi tek seferde yoğun biçimde tüketime elverişli değildir.

İçerisinde yer alan Myricetin ve Usnone A gibi aktif maddeler normal kullanımda oldukça faydalıdır; fakat aşırı tüketmek bünyede çeşitli problemlere sebep olabilmektedir. Ne kadar kullanımdan sonrasının fazla geleceği ise bünyeden bünyeye değişkenlik gösterebilir. Bu noktada kişinin vücudunu tanıması esastır.

Temel olarak, murt meyvesini fazla ve sık tüketmek dilde kaşıntıya ya da boğazda gıcıklanma hissine yol açabilir. Doğal şeker içeriği aşırı tüketimde vücuttaki şeker oranını yükseltebilir. Alerjiye açık, hassas bir bünyesi olanların murt meyvesini tüketmeden önce doktoruna ya da bir beslenme uzmanına danışması ve doktor onayının akabinde bunları tavsiye edilen şekilde tüketmesi önerilir. Marmelat ya da reçel olarak tüketirken de aşırıya kaçmamakta fayda vardır.

Murt Meyvesi Nasıl Tüketilir, Neye İyi Gelir?

Murt meyvesinin kullanım alanı geniştir. Murt ağacı meyvesi ve yaprakları bilhassa geniş bir kullanım alanı ve fayda sağlar:

• İlkin, meyve olarak tüketilebilir; tada aşina olanlar için keyifli bir besindir.
• Cilde uygulanabilir. Reyhan gibi diğer birtakım bitkilerle karışım hazırlanarak cilde uygulanması cildin arındırılması ve temizlenmesinde etkili olur.
• Murt meyvesini suda bekleterek elde edilen sıvı bebeklerin vücudunu temizlemek için de kullanılır. Vücut sağlığı için kullanılmaktadır.
• Antiseptik özelliği enfeksiyon oluşumunu önler.
• Soğuk algınlığını gidermek için kaynatılıp içilmesi faydalıdır.
• Meyvesinin bağışıklığı güçlendirme ve kanserli hücre oluşumunu giderme etkisi olduğu bilinmektedir. Murt meyvesinin içeriğinde yer alan sitrik asit, uçucu yağ ve doğal şeker, şeker rahatsızlıklarını gidermede kullanılır.
• A vitamini barındırması göz sağlığı için tüketmeye elverişli bir alan sunar. Yaşın ilerlemesi ile oluşan görme zorluklarında göz sağlığına pozitif katkı sağladığı bilinmektedir.
• En sık uygulanan tariflerden birinde yaklaşık 250 gram murt meyvesi yaprağı kaynatılır. Dinlendirildikten ve süzüldükten sonra içilir. Bu tarif mide ya da bağırsak ağrısını gidermede kullanılır. Cilt bakımı amacıyla kullanmak isteyenler yaklaşık 200 gram murt meyvesini 2 yemek kaşığı zeytinyağı ve 6 adet reyhan yaprağı ile karıştırarak maske yapabilir.

Murt Meyvesi Kurusu Nasıl Tüketilir?

Murt meyvesini hem tazeyken hem de kurutulduktan sonra kullanmak mümkündür. Organik yetiştiriciliğe de elverişli olan bitkinin meyvesini ya da yapraklarını kurutmak kullanım süresini uzatmak ve yıl içinde tüketmeyi mümkün kılmak anlamında önem arz eder.

Kurutulmuş murt meyvesinden bahsetmeden evvel bitkinin büyüme aylarında rahatlıkla yetiştirilebildiğini eklemek gerekir. Kendiliğinden yetişebilmesi tarımsal gübre gereksinimini en aza indirger ve bu da ilaç ve gübre kalıntısı içermemesi anlamında gelir. Bu ise doğal olarak, hem taze hâlinin hem de kurutulduktan sonraki hâlinin sağlıklı ve doğal olmasında etkili olur. Fakat, taze hambeles bitkisinin tüketim süresi sınırlı olduğu için kurutularak muhafaza edilmesi yaygındır. Böylece murt meyvesinin kurusu daha uzun kullanım imkânı ve süresi vadeder.

Yeşil yaprakları kurutulma işlemi sonrasında çoğunlukla çay olarak tüketilir. Kurutulmuş hambeles yaprakları sıcak suda demlendikten sonra arzu edilen tatlandırıcı ya da başka bitkilerle karıştırılarak içime hazır hâle getirilir.

Defne yapraklarına benzeyen hambeles yaprakları öğütülerek besinlerin, özellikle kırmızı etin üzerine baharat olarak da eklenmektedir. Murt meyvesi kurusu da taze versiyonundaki gibi mayhoş – ekşi bir tada sahiptir. Çiçek ve tomurcukları kurutulduktan sonra reçellere konulabilir. Murt meyvesi reçeli de yaygın biçimde yapılmaktadır. Beyaz hambeles meyvesi daha ziyade tazeyken tüketilmekteyken, siyah renkli hambeles ile hem reçel hem de reçel dışında marmelat ve likör de yapılmaktadır. Bu kullanım yöntemleri ile murt meyvesinin raf ömrü de uzatılmaktadır.

Hambales özellikle Türkiye'nin Hatay ilinde yetişen ve farklı şekillerde tüketilebilen bir meyvedir. Bilinen pek çok faydası bulunur.

Hambales Nedir?

Hambales halk arasında sıklıkla yaban mersini ile karıştırılsa da, aslında yaban mersini ile alakası yoktur. Ağacı büyük bir çalı öbeğini andırır. Hambales ağacının yaprakları zeytin ağacının yapraklarına benzer ve bu yapraklara reyhan denir. Küçük, beyaz ve yumuşak bir meyvesi vardır. Hafif mayhoş bir tadı vardır. Aslında hambales ve murt halk arasında aynı şey olarak bilinse de, hambales beyaz, murt ise hafif morumsu bir yapıda olur.

Hambales'in Faydaları Nelerdir?

- İdrar yolu enfeksiyonlarını giderir.

- Diş eti iltihaplarının, ağız içi iltihaplarının önlenmesine yardımcı olur. Düzenli kullanımında ağız kokusunu giderir ve ağız sağlığını korur.

- Ağacın yaprağı ezilir ve bir gün boyunca zeytinyağında bekletilirse, saçtaki güçsüzlüğü giderir ve kepek problemlerinin önüne geçer.

- Akne, sivilce ve çıbanlara iyi gelir.

- Antiseptik özellikleri sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirir.

- Meyvenin suyu şurup yapılır ve o şekilde tüketilirse gözlere iyi gelir.

- Mikrop öldürücüdür. Bağırsaklardaki mikropları öldürür ve sindirim sisteminin rahatlamasına yardımcı olur. Kabızlık sorunlarının önüne geçer.

- Meyvenin yaprakları suda kaynatılır ve buharı damıtıldıktan sonra cilde sürülürse, pek çok cilt hastalığını önler ve cildin nemlenmesine yardımcı olur.

- Kanamaları dindirir.

- Çocuklarda ishal gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.

- Yeşil yaprakları kurutularak çay yapılabilir. Bu çay tüketildiğinde özellikle kış hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Grip, nezle gibi durumlarda ortaya çıkan semptomların yok edilmesine yardımcı olur.

- Yaprağının suyu şekerle karıştırılıp içilirse, mide rahatsızlıklarının, bulantı ve kusma gibi şikayetlerin önüne geçer.

- Yaprağının suyu sirke ile karıştırılıp buruna ve başa sürülürse, burun kanamalarının önüne geçer.

- Meyveleri yenildiği zaman öksürük gibi problemlerin önüne geçer. Aynı zamanda çocuklarda boğmaca riskini azaltır.

- Yapraklar kurutularak demlenen çay yüksek tansiyon hastalarına çok iyi gelmektedir. Bu çay şeker hastalığının tedavisinde de kullanılmaktadır.

- Sinüzit ya da migren sebepli baş ağrılarının önlenmesinde etkilidir.

- Oldukça etkili bir balgam sökücüdür.

Ağaç Dostu

 

Mersin, Murt, Hambelez (Myrtus communis)

Meyvesini ilk yediğimde tadından müthiş bir tiksinti duyduğum, ama hemen ardından tutku derecesinde sever hale geldiğim murt bitkisini sizlere tanıtmak istiyorum. Kaynakta yazılanlara göre nesli tükenme noktasına hızla yaklaşmaktaymış.

Sarı renge gelince toplanıp da bir köşede biraz daha olgunlaşması için bekletilirse, biraz buruşması ve kahverengi lekelerin oluşması sağlanırsa o harika murt tadı oluşuyor, daha erken yemeye kalkışmayın.



"MERSİN


Latince ismi : Myrtus communis


Mersin: (Myrte / Myrte / Myrtle / As / Asmar / Sıçankulağı otu / Myrtus/ Murt/Hambelez) Mersingiller ailesindendir. 100 kadar türü vardır. Karadeniz, Ege ve özellikle Akdeniz kıyılarımızda kendiliğinden yetişir.

Mayıs-haziran ayları arasında, beyaz renkli çiçekler açan, 1-3 m boylarında, yapraklarını dökmeyen, bir ağaççıktır.



Yapı itibariyle gövde ve dallar şeklinde değil maki görünümündedir. Yapraklar kısa saplı ve karşılıklı, yeşil renkli, derimsi, oval şekillidir ve üzerinde salgı bezleri bulunur. Yaprakları hoş kokuludur. Yapraklarında ve çiçek dallarında reçine, tanen, sinaol, terpen, mirtol, pinen gibi maddeler vardır. Çiçekler beyaz, uzun saplı olup, tek olarak her bir yaprağın koltuğunda bulunur. Mersinde murt, Adana - Hatay taraflarında hambelez, diğer yörelerde mersin denilen meyveleri nohut büyüklüğünde, beyaz üzerine morumsu siyah lekelidir. Meyvenin ortalarında çok miktarda incirinkinden biraz irice olan hafif kekremsi çekirdekleri murt yeme zevkini azaltır. Murtda uçucu yağ, şeker, sitrik asit bulunur.



Mersin bitkisi gün geçtikçe azalmaktadır ve böyle giderse kısa süre sonra neslinin tükenme tehlikesi vardır. Doğal olarak yetiştiği yerler tarım alanı yapıldıkça yaşam alanı daralmaktadır. Merkeze bağlı bazı köylerde kendiliğinden yetişen kaliteli murtlar toplanıp satılmakta ve küçümsenmeyecek paralar kazanılmaktadır. Ancak yinede hiç kimse “murt bahçesi” yapmayı ciddiye almamaktadır.



Mersingiller familyasında yer alan aynı cinsten 1000 kadar bitki türünün genel adı Mersin'dir. Anayurdu Amerika, Avustralya ve Yeni Zelanda olan, kış mevsiminde yapraklarını dökmeyen ve 2-5 metreye kadar boylanabilen ağaç ya da ağaççıklardır. Burada sözünü edeceğimiz, Yabani ya da Adi mersin (M. communis) adı verilen tür, Akdeniz Bölgesi'nin bitkisi olup Batı ve Güney Anadolu kıyı şeridimizde bulunan güneşli ve kurak alanlardaki makiler arasında bol bol yetişmektedir. Üst yüzeyinde pek çok saydam nokta (yağ bezeleri) bulunan yaprakları sert, meşinimsi, kenarları düz, küçük, üzeri koyu yeşil, altı daha açık yeşil ve tam ortası boydan boya çizgili olur. Mersinin yaz ortasından sonbahara kadar açan altın renkli erkek organlı beyaz çiçekleri ve yuvarlak kesitli, kırmızımsı renkte dalları vardır. Bitkinin ikinci yılında dalları bej renge dönüp odunsulaşır. Başlangıçta etli ve beyaz olan meyveleri, olgunlaştığında koyu mavi-siyah renge döner. Mersin bitkisinin dal, yaprak, çiçek ve meyveleri hoş kokuludur. Bitki, döktüğü tohumlarla kendiliğinden çoğalır ya da gövde çelikleriyle üretilir.

Mersinin yaprak ve çiçekli dallarında tanen, reçine, acı birtakım maddeler ile uçucu yağlar; meyvelerinde yüksek oranda A vitamini, tanen, şeker ve asitler bulunur. Tatlı ve hoş kokulu meyveleri pazarlarda satılır ve yenir. Körpe yaprakları ise, defne gibi, et yemeklerine çeşni vermesi için kullanılır.



Kullanıldığı yerler:

Murt dalları talvar (gölgelik) yapımında, Tak, Düğün salonu, sahne, kürsü süslemede, kesme çiçek tanziminde kullanılır. (Veya kullanılırdı) Murt; Mesane iltihaplarını giderir. Nezlede faydalıdır. Akciğer iltihaplarında kullanılır. Bel soğukluğunda faydalıdır. İshali keser. Mide ağrılarını giderir. Egzamada faydalıdır. Saçları boyamakta kullanılır. Bitkinin yaprakları, çiçekli dalları ve yapraklarından elde edilen uçucu yağ (Mersin esansı) kullanılır. Yaprak ve meyveler kabızlıkta, mikrop öldürücü, iştah açıcı, kan dindirici, antiseptik ve hâricen yara iyi edici olarak kullanılır. Taze yapraklarından, su buharı distilasyonu ile “Mersin Esansı” elde edilir. Bu esans renksiz, akıcı, özel kokulu ve yakıcı lezzetlidir. Takriben 100 kg yapraktan 300 gr esans elde edilir. Mirtenol, sineol ve terpenler ihtivâ ederler. Gıda ve parfümeri sanayisinde kullanılan önemli bir ham maddedir. Yöresel olarak şeker hastalığına karşı da (günde 10 damla) kullanılır. Mersin meyveleri uçucu yağ, tanen, sekerler ve organik asitler ihtivâ eder. Antiseptik özelliği de bulunan meyveler yemiş birkaç gün bozulmadan bekleyebilir.



Tıbbi Etkileri ve Kullanımı

Bitkinin tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöyle özetlenebilir:

• Peklik verici ve özellikle çocuklarda diyareyi kesicidir.
• İştah açıcıdır.
• İdrar yolları enfeksiyonlarında antiseptik etkisi vardır.
• Doku ve damar büzücü niteliği nedeniyle kanı dindirici etkileri görülür.

Sayılan bu etkilerinden yararlanmak üzere, bitkinin yapraklan her mevsimde toplanır ve gölgelik, havadar bir yerde kurutulur, 1 tatlı kaşığı kurumuş mersin yaprağı üzerine 4 bardak kaynar su dökülüp 10-15 dakika süreyle demlendirilerek hazırlanan infüzyon, günde iki kez birer bardak içilir.

• Mersin, antiseptik etkiler taşır. Bu etkisinden yararlanmak üzere, bitkinin yaprakları suda kaynatılıp buharı damıtılarak elde edilmiş ve piyasada satışa sunulmuş suyu, dıştan bedene uygulanır.
• Ayrıca A vitamini yönünden zengin olan mersin meyvesinden şurup yapılarak içilmesinin, görme yeteneğini artırdığı ileri sürülmektedir."

KAYNAK: www.50mucizebitki.com/mersin.html