Hamilelikte Aç Kalmak

Ramazan ayında en çok merak edilen konulardan biri anne adaylarının ve annelerin oruç tutma konusu. Öncelikle anne adayları için oruç tutmak ile merak edilenleri açıklayalım. “Bebeğe zararı dokunur mu, hangi aylarda tutulabilir?” gibi kafanızda dönüp duran soruları aydınlatmaya çalışacağız.

Hamilelikte Oruç

Hamilelik süresinde en çok merak edilen konu, oruç tutmanın bebeğe zarar verip vermeyeceği. Çoğu uzmana göre;

İlk 3 ayında bulantı, kusma gibi sebeplerden dolayı anne adayları yeterince beslenemiyor. Beslenme konusundaki eksiklik baş dönmesi, halsizlik, kan şekerinin düşmesi, sıvı yetersizliği gibi durumlara yol açacaktır.  Düşük bebek durumu, ilk 3 ay oruç tutanlarda, tutmayanlara göre %10 daha fazla. Bu nedenle ilk 3 ay oruç tutmak hem bebeğin sağlıklı gelişimi hem de annenin sağlığı için önerilmiyor.

Uzmanlar, 3. ve 5. ayların oruç tutmak için en ideal ay olduğunu söylüyorlar. Bunun sebebi ise hamilelik süresinde en rahat dönemin olması. Daha sonra ise bebek büyüyeceği için daha çok gıdaya ihtiyaç duyacaktır. Ancak unutulmamalıdır ki uzun süren susuzluk, özellikle yaz aylarında hem sıcak hem de 17-18 saate varan süreler, ciddi sorunlara yolaçabilir

Son aylarda da yine oruç tutmak önerilmiyor. Bebeğin büyümesine bağlı olarak beslenme ihtiyacı artacaktır. Yetersiz beslenmek bebeğin yavaş gelişmesine, kilo kaybına ve bazen bebeğin kaybına sebep olabilir. Bebeğinizin ileriki yaşlarında yavaş öğrenmesine ve kavramasını da etkileyebilir.

Dini anlamda merak edenler için ise hamilelerin dinen oruç tutması zorunlu değil.

Hamileler Oruç Tutarken Hangi Sorunlarla Karşılaşabilir?

Hamilelikte özellikle uzun yaz günlerinde oruç tutmak aşırı sıvı kaybını arttırdığı için buna bağlı sorunları da arttırabilir. Anne adayları için oruç tutabilecek en ideal ayların günlerin kısa olduğu sonbahar ve kış ayları olduğu ifade ediliyor.

Uzun süre aç kalmak yağ dokularının yıkılmasına ve keton denilen atık maddelerin kana karışmasına neden olur. Ketonlar da kolaylıkla bebeğe ulaşabilir ve başta beyin olmak üzere bebeğin pek çok sistemini olumsuz etkileyebilir.

Ayrıca uzun süre sıvı ve gıda alınmamasına bağlı olarak tansiyon düşmesi, halsizlik, çarpıntı sorunlarına ek olarak iftarda aniden çok miktarda yenilen yemeklere bağlı olarak kan şekerinin çıkması da hamile anneleri olumsuz etkileyecek sorunlar arasında.

Şeker hastalığı, tansiyon, kansızlık ve düşük doğum riski gibi durumlar varsa hamile iken kesinlikle oruç tutulmamalı.

Son olarak doktorunuza danışmadan oruç tutma kararı vermeyin.

Gebelikte karbonhidrat metabolizmasındaki değişiklikler nelerdir?

Gebelikte vücudun enerji ihtiyacı artmıştır. Çocuğun gelişimi için gerekli enerjiyi sağlamak için daha fazla glikoza gereksinim duyulur. Bu nedenle gebelerde kan şekeri normale göre düşük düzeydedir. Karbonhidrat alımında azalma sonucunda hücreye yeterli glikoz giremezse, enerji öncelikle yağlardan sağlanır ve idrarda keton cisimleri görülür. Gebelikte, kanda yeterli insülin hormonu olmaması, buna karşın glikoz gereksiminin artması nedeniyle ketoza yatkınlık artar. Ketozis, hem çocuğun gelişimi, hem de gebenin sağlığı açısından tehlikeli sonuçlar doğuracak bir durumdur. Ayrıca gebelikte progesteron, östrojen, kortizon, laktojen, v.b hormonların artışı insüline karşı bir direnç gelişmesine sebep olur.
 

Gebeliğin şeker hastalığı üzerine etkisi nasıldır?

Diyabetik gebe ile diyabetik olmayan gebe arasındaki en önemli fark, diyabette ketoasidoz riskinin artmasıdır ayrıca mevcut insülin direncide tabloyu daha ağırlaştırabilir. Gebelerde insülin gereksinimi, gebe olmayanlara oranla daha fazladır.   Diyabetik gebelerde gebelik öncesine göre özellikle ilk 3 aydan sonra insülin ihtiyacı artmıştır. Diyabetik gebelerde organizmanın artmış glikoz ve insülin ihtiyacının dengelenmesi hem anne hem de çocuk açısından önemlidir. Aksi taktirde bebeklerde kalp iskelet sistemi anomalileri, gebe kadında ise erken doğum, düşük, iri doğum veya ölü doğum yapma riski artmaktadır.
 

Gestasyonel diyabet nedir?

Gebelik öncesi yeterli insülin salgılayabilen pankreas hücreleri gebeliğin ilerlemesiyle yeterli insülin salgılayamaz, bu nedenle daha önce diyabet belirtisi olmadığı halde gebelik boyunca kan şekeri yükselebilir. 'Gestasyonel Diyabet' olarak isimlendirilen bu tablo, gebelik bitiminde genellikle düzelir. Genellikle ailesinde çok sayıda diyabetik kişiler bulunan, 30 yaşın üzerinde, fazla kilolu hamileler gestasyonel diyabet açısından risk taşırlar.
 

Şeker hastalığında doğum planlaması nasıl yapılmalıdır?

Gebe kalmasında yaşamsal risk bulunmayan diyabetik anne adayları fetüsün uygun sağlık ve gelişimini sağlamak amacıyla gebe kalmadan en az 3 ay öncesinden sıkı bir kontrole alınmalıdır. Diabette metabolik kontrolün sağlanması ve komplikasyon gelişiminin önlenmesi veya ilerlemenin durdurulması açısından diyabet yaşı küçük, diyabete bağlı organ bozuklukları olmayan genç anne adaylarında risk düşüktür. Diyabet yaşı büyük, göz ya da sinir sistemi gibi organlarda başlangıç halinde bozukluklar teşhis edilmiş kişilerde, ya da ileri yaştaki annelerde ise risk yüksektir. Organ bozuklukları ilerlemiş diyabetiklerde ise, gebelik bu bozuklukları arttıracağı için hamileliğe izin verilmez.
 

Gebelik süresince kan şekeri takibi nasıl yapılmalıdır?

İdeal açlık kan şekeri düzeyi 60-90mg/dl, tokluk kan şekeri düzeyi ise 120-130 mg/dl dir. Gebelik döneminde haftada en az 2 gün kahvaltıdan önce ve 2 saat sonra, öğle ve akşam yemeğinden önce ve gece 11.00'de olmak üzere günde 5 kez kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. Gebelikte kan şekeri yükselmeden de idrarda şeker çıkabilir (Renal glikozüri). Bu nedenle günlük idrar glikoz takipleri ve aseton takibinin yapılması gerekir. Üst üste iki gün idrarda aseton tespit edildiğinde hastanın acilen doktoru ile görüşmesi gerekir.
 

Gebelik süresince diyabet tedavisi nasıl olmalıdır? 

Gestasyonel diyabetik hastalarda, metabolik kontrol diyet ile sağlanabiliyorsa, tedaviye diyete uyum kontrolleri ile devam edilir. Metabolik kontrolü ideal düzeyde olmayan, fakat kan şekeri değerleri ideal düzeylerin biraz üzerinde olan hastalarda ve metabolik kontrolü iyi olmayan kan şekeri değişken olan diyabetiklerde vakit geçirilmeden insülin tedavisine başlanmalıdır. Gebeler kesinlikle oral antidiyabetik ilaçlar kullanamazlar. Gebelik boyunca toplam kilo alımı 10-13 kg'ı aşmamalıdır.
 

Diyabetik gebelerde doğum öncesinde ve doğum sonrasında nelere dikkat edilmelidir?

Diyabetik gebeye tercihen 38.haftadan itibaren doğum yaptırılabilir. Süre 40 haftayı aşarsa veya fetusun 4000 gr üzerinde olduğu tahmin ediliyorsa tercihan sezeryan uygulanmalıdır.
Anne karnında hiperglisemiye maruz kalan bebek insülin salgılamaya başlar ve doğumdan sonrada insülin salgılamaya devam eder. Bu nedenle yeni doğan çocukta en sık görülen metabolik bozukluk, kan şekeri düşüklüğüdür. Doğumu takiben bebeğin kan şekerinin ölçülmesi ve en az iki hafta süre ile sıkı bir şekilde kan şekeri takibi, hipoglisemilerin saptanması ve tedavisi açısından önem taşır. Bebekte hipoglisemi saptanırsa ya erken beslenme programına alınmalı yada hipglisemi ağırsa içinde dekstroz bulunan serum verilmelidir.
 

Hamilelikten korunmak için neler yapılmalıdır?

Gebelikten korunma yöntemleri diyabetiklerde, diabetik olmayanlardan farklı olmamakla birlikte, ağızdan alınan doğum kontrol ilaçları diabette hormonal dengeyi ve dolayısı ile kan şekeri kontrolünü bozabilir. Diabetik kadında, enfeksiyon geliştirme riski olan rahim içi araçların (spiral) steril koşullarda takılması çok önemlidir. Tüp bağlama yöntemi ile korunma tekniği, en güvenilir yöntem olarak güncelliğini korumaktadır.

Gestasyonel Diyabet

Bundan on yıl önce doktorlar şeker hastası geç kadınlara hamile kalmalarının sakıncalı olduğunu söyleyip,çocuk yapmamalarını tavsiye ediyorlardı. Tıbbın büyük bir hızla ilerlemesi şeker hastası genç kadınların sağlıklı bebekler doğurmalarını doğal hale gelirdi.

‘’Hamilelik esnasında ana karnında başka östrojen olmak üzere bir çok hormon üretilir. Bu hormonlar kan şekerini yükseltir. Bu metabolizma ebeliğin değişikliğine pankreası bu sağlıklı cevabı veremediği için şeker hastalığı ortaya çıkar ancak, hamilelik şekeri doğum gerçekleştikten sonra geçer’’

Şeker Hastasıyım ve Hamile Kalmak İstiyorum, Ne Yapmalıyım?

Öncelikle şeker hastası kadın zahmetli geçebilecek dokuz aylık hamilelik süresine kendisini fiziksel,duygusal ve pisikolojik olarak hazırlamalıdır. Aile ve eşin tam desteği bu noktada çok önemlidir. Ardından bir endokronoloji yani hormon hastalıkları uzmanına danışıp, daha gebe kalmadan 3 ay önce kan şekerinin normale indirilmesi gerekir. Bu yaklaşım doğacak bebekte sakatlık olma ihtimalini azaltır.

Gebelik Diyabeti için Risk Faktörleri Nelerdir?

- İlerlemiş yaş,

- Aşırı kilo,

- ailede diyabet hikayesi olması veya daha önceki gebelikte şeker hastalığı risk faktörleridir.

Buna karşın hiç bir risk faktörü olmayanlarda da gebelik diyabeti görülebilir.

Hamilelik Şekeri Nasıl Teşhis Edilir?

Hamile kadınlarda şeker hastalığı gebeliğin altıncı ayından itibaren aranır. Ailesinde şeker hastalığı olanlar, ileri yaşta gebe kalanlar ve aşırı kilolularda testler daha erken yapılmalıdır. Önce basit bir tarama testi yapılır. Gebe kadına 50 gr glukoz içirilip bir saat sonra kan glukoz düzeyi 140 mg/dl altında ise şeker hastalığı yoktur.140 mg/dl üzerinde ise 3 saatlik 100 gr gulukoz ile yükleme yapılması gerekir. 3 saatlik yükleme neticesinde hamilelik şekerinin var olup olmadığı kesin olarak anlaşılır. Hastalık genelde gebeliğin 24-28. haftasında test edilir ve tadavi başlatılır.

Bebeğim Şeker Hastası Olarak Doğar Mı?

Annede gebelik diyabeti olduğunda bebekte doğuştan diabet riski yoktur.

Gebelikte Diyabetin Sonuçları Nelerdir?

Bebeğin doğum ağırlığında artış (irilik) olabilmektedir. Doktorunuz bu problemin farkına varacak ve ultrasonografik inceleme isteyecektir. Bebeğin büyük olduğu belirlenirse sezeryan gerekebilir. Gebelik diyabetini tedavi etmeni amacı bebeğin daha fazla irileşmesini engelleyip doğum sırasında oluşabilecek riskleri azaltmaktır. Doğum sonrasında bebeğin kan şekerinin düşmesi, bebek kanında kalsiyum düzeyinin düşmesi, akçiğerin tam gelişmemesine bağlı solunum güçlüğü ve sarılık bebekte açığa çıkabilecek diğer ciddi problemlerdir. Kan şekeri kontrol altına alınamayan hamilelerin doğurdukları bebeklerde çoçukluk döneminde aşırı kilo artışı görülebilir. Gebellik diyabeti ortaya çıkan annede,gebelik sonrasında kalıcı diyabet gelişme oranı yüksektir.

Gebelik Diyabeti Nasıl Tedavi Edilir?

Gebelik diyabeti teşhis edildiğinde bir endokronoloji uzmanı ve diyetisyenin uygulayacağı özel bir diyet,kan şekeri takibi ve eğer gerekir ise insülin tedavisine ihtiyacınız var. Hamilelikte annenin kalori gereksinimi artmıştır ve uygulacak diyet annenin kan şekerini normale düşürecek fakat bebeğe tüm besin öğelerini, minarelleri ve vitaminleri eksizsiz sağlayıp,gelişimini engellemeyecek şekilde olmalıdır. Diyet tedavisi yetersiz kalırsa glukometre adını verdiğimiz şeker ölçme cihazı alıp, kan şekerini açlık ve toklukta ölçerek,insülin tedavisine başlamak gerekir.

İnsülin İğnesine İhtiyacım Var Mı?

Gebelik diyabeti olan kadınların %10 ila %25 ‘ inde, kan glukoz düzeyini düşürmek için insilün enjeksiyonu gerekir. Annelerin insüline gereksinim duyup duymadıkları teşhis esnasında belirlenememektedir. İnsülin tedavisinin bebeğe zararı yoktur.

Gebelik Bitince Beni Ne Bekliyor?

Gebelikte uyguladığımız sağlıklı yemek yeme düzeni gelecekteki diyetiniz için baz oluşturmalıdır. Diyabetin sadece hamilelikle ilişkisi olduğunu kanıtlamak için doğumdan 12 hafta sonra şeker yükleme testi yaptırmak önerilir.

Önemli Notlar

1.Kabızlık: Kabızlık gebelik süresince bir problem oluşturabilir. Diyet uzmanınız size lifli yiyecekleri içeren karbonhidratları önerecektir. Laksatif kullanmaktan kaçınılmalıdır. Çünkü bunlar çok miktarda glukoz içerebilirler.

2.Öğünler : Gebeliğin sonuna doğru, erken yatmak ve geç kalkmak gibi bir eğilim gelişebilir. Bu öğünlerinizin kısa bir süreye sıkıştığı anlamına gelir. Diyabet açısından öğünlerinizin mümkün olduğunca gün içine yayılmasının büyük önemi vardır. böylece vücudunuz 8 saat içerisinde aşırı miktarda yiyeceğe mağruz kalıp,gece boyunca 16 saat aç kalmak zorunda olmayacaktır. Gebelik diyabeti olanlar üç ana üç ara öğün tüketerek beslenmelidirler.

3.Tatlandırıcılar : Üzerinde ‘’Diyabetikler’’ için uygundur, ‘’ilave şeker yoktur’’ yada ‘’doğal’’ ibareleri olan ürünlere dikkat etmelisiniz. Gebelikte tatlandırıcı kullanılmaz.