Hamilelikte Alt Yüksekliği

Bazı gebeler ileri gebelik haftalarında şiddetli kaşıntı ile karşılaşır. Bu şiddetli kaşıntının sebebi olan  kolestaz gebelikte  olan bir karaciğerde hastalığı. Gebelik hormonları nedeniyle safranın safra kesesine geçişi engellenir. 3. trimesterde gebelik hormonları iyice yükseldikten sonra görülür ve doğumdan birkaç gün sonra kaybolur. Görülme sıklığı de 1. Kolestaz bazen ekstrahepatik kolestaz (karaciğer dışında olan), intrahepatik kolestaz (karaciğer içinde olan) veya obstetrik kolestaz olarak değerlendirilir.

Gebelik sırasında kolestaz riski olan kadınlar

• Çoğul gebelik
• Gebelik öncesi karaciğer hastalığı olan gebe
• Annesi veya kız kardeşi kolestaz geçiren gebe

Gebelik Kolestazı Nedeni

Safra kesesi karaciğerden gelen safraları depolayarak gerekli olduğunda sindirim için bağırsaklara salgılar. Gebelik hormonları safrakesesi fonksiyonu bozarak safranın akışını azaltıp durdurabilir. Safra akışı yavaşlayıp durduktan sonra safra asitleri karaciğerde birikerek kan dolaşımına geçer.

Gebelik Kolestazı Bulguları

Sık bulgular

• Özellikle ayak ve ellerde kaşıntı (çoğunlukla tek bulgu)
• Koyu idrar rengi
• Açık gaita  rengi
• Yorgunluk ve bitkinlik
• İştah kaybı
• Depresyon

Daha seyrek bulgular

• Sarılık
• Karında sağ üst kadran ağrısı
• Bulantı

Gebelik Kolestazı Tanısı

Tanı kaşıntı şikayeti, aile hikayesi ve daha önceden karaciğer hastalığı olan gebelerde  karaciğer fonksiyon testlerindeki bozulma ve safra asidelerindeki yükselme ile konur.

Gebelik Kolestazında Bebeğin Etkilenmesi

Kolestaz fetal distres, erken doğum ve ani bebek ölümlerini arttırır. Anne karnındaki bebeğin safra asitleri annenin karaciğeri tarafından atılır. Kolestaz gelişince artan safra asitleri bebeğe geçerek  bebeğin karaciğerinde stres oluşturur.

Gebelik Kolestazı Tedavisi

Tedavideki amaç kaşıntıdan kurtulma. Bazı tedavi seçenekleri:

• Yüzeysel kaşıntı merhemleri veya kortikosteroidli merhem
• Safra asid seviyesini düşürmek için ursodeoxycholic asid
• Cilde  kan akımını azaltmak için soğuk duşla vücut ısınsı düşürme
• Bebek akciğer maturasyonunu arttırmak için deksamethasone
• Kafa içinde kanamayı önlemek için doğumdan önce anneye ve doğumdan sonra bebeğe K vitamini
• Süt, karahindiba kökü ve devedikeni karaciğer için faydalı
• Safra asitleri ve karaciğer fonksiyon testleri için düzenli test

Tedavinin devamı mutlak doktorunuzca çok sıkı yapılmalı. Kesin tedavi doğum. Doğum zamanı çok iyi seçilmeli. Safra asitlerinin seviyesine göre bebek akciğer gelişimi mümkün olduğu kadar beklenmeli. Ancak hastalık anne ve bebek için tehlikeli olmaya başlayınca doğum yapılmalı.

Tedavide

• Antihistamikler
• Yulaf banyosu, vücut kremi    kullanılmamalı.

Gebelik kolestazı geçiren kadınların daha sonraki gebeliklerindeki durumları net olarak bilinmiyor. Bazı araştırmalarda tekrar gebelik kolestazı olma olasılığı %90 olarak bildirilmekte.

Belirli sağlık sorunları yalnızca gebelik döneminde ortaya çıkarak anne ve bebek sağlığını ciddi manada tehdit eder. Bu rahatsızlıklar hakkında yeterli ve doğru bilgiye sahip olmak; hem sağlıklı bir gebelik geçirmek, hem de doğum öncesinde ve sonrasında bebeğin sağlığını korumak adına oldukça önemlidir. Gebelikte karşılaşılan bu sağlık problemlerinden biri de gebelik kolestazıdır.

Gebelik Kolestazı Nedir?

Gebelik kolestazı; yalnızca gebelik dönemine özgü, vücuttaki safra yollarının işlevindeki bozukluk nedeniyle kandaki safra asit miktarındaki artışa bağlı olarak çeşitli şikayetlerin ortaya çıkmasıdır. Bu şikayetlerin başında ise ciltte döküntü ve kızarıklık olmadan kaşıntı yaşanması gelir. Yapılan araştırmalar, her gebelikten 1 ila 2’sinde gebelik kolestazının meydana geldiğini gösterir. Kontrol altına alınıp tedavi edilmediği takdirde, anne ve çocuk sağlığını kötü etkileyecek önemli bir rahatsızlık durumuna gelebilir.

Gebelik Kolestazı Nasıl Meydana Gelir?

Kolestaz; gebelik dışı durumlarda da meydana gelebilen, safra yollarından ince bağırsağa safra salgısının geçişindeki aksamaları tanımlamak için kullanılan sağlık problemlerinin genel adıdır. Safra salgısının engellenmesinin anatomik veya fizyolojik çok çeşitli sebepleri olabilir. Gebelik kolestazı ise bu sebeplerin dışında özel bir durum olarak görülür.

Gebelik kolestazının temel mekanizması ve nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Bununla beraber, gebelikle birlikte kandaki miktarı artış gösteren östrojen hormonunun; safra yollarındaki safra boşaltım mekanizmasını bozarak, ince bağırsağa geçen safra miktarında azalmaya yol açması ve safranın karaciğer dokularında birikmesi neden olarak gösterilebilir. Karaciğerde biriken safranın içeriğindeki safra asitleri, kana geçerek kandaki miktarını artırır ve kolestaza işaret eden semptomların gelişmesine neden olur.

Gebelik Kolestazı Nedenleri Nelerdir?

Gebelik kolestazının gelişmesinde en belirgin etken genetik faktörlerdir. Bu sebeple, ailesinde gebelik kolestazı geçirme öyküsü olan kadınların aynı rahatsızlıkla karşılaşma ihtimali yüksektir. Bununla birlikte, çeşitli durumların varlığında gebelik kolestazının meydana gelme riski artış gösterir. Bu durumlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Karaciğerde hasara neden olan sağlık sorunları: Çeşitli zehirli maddelere maruz kalınması veya karaciğeri doğrudan etkileyen bazı romatizmal hastalıklar, gebelik kolestazında biriken safra asitlerinin karaciğere verdiği hasarı daha da artırabilir.
• Kronik hepatit C enfeksiyonu: Hepatit C, karaciğerdeki safra yollarında tahribata neden olur. Bu nedenle hepatit C enfeksiyonu olan gebelerde kolestaz gelişmesi durumunda hastalık daha ağır seyreder.
• İkiz veya daha fazla sayıda bebeğe gebelik durumu: Gebelikte anne rahmindeki bebek sayısı arttıkça, gebelik hormonlarının kandaki miktarı da artış gösterir. Bunun sonucu olarak, gebelik kolestazı gelişme riski de artar.
• Tüp bebek: İn vitro fertilizasyon olarak da bilinen tüp bebek yöntemiyle birden fazla bebeğe gebe kalma ihtimali arttığından, gebelik kolestazı riski de artar.

Son olarak, daha önceki gebeliklerinde kolestaz geçirmiş olan annelerin, sonraki gebeliklerinde bu durumun tekrarlama riski giderek artar.

Gebelik Kolestazının Belirtileri Nelerdir?

Hastada gebelik kolestazının gelişmesinin birinci şartı gebeliğin meydana gelmesidir. Gebelik kolestazı, gebeliğin son üç ayında (son trimester) ortaya çıkar. Bu aylarda aşağıdaki belirtilerin varlığı gebelik kolestazı şüphesini artırır:

• Kaşıntı: Gebelik kolestazının en önemli belirtilerindendir. Herhangi bir cilt döküntüsünün ve kızarıklığının yokluğunda, el ve ayak iç kısımları dahil olmak üzere vücutta yaygın kaşıntı hissinin meydana gelmesi ile tanınır.
• Koyu renkli idrar: Kanda artış gösteren safra asitlerinin böbreklerden süzülerek idrara geçmesiyle, idrar rengi zamanla koyulaşma gösterir.
• Açık renkli dışkılama: Safra yollarından bağırsağa safranın geçişinin zayıflamasıyla, alınan besinlerdeki yağların sindirimi bozulur ve dışkıdaki yağ miktarı artar. Bunun sonucunda macun kıvamında, açık renkli dışkılama görülür.
• Sarılık: Safranın karaciğerde birikmesinin bir sonucu olarak, karaciğer hücreleri hasar görür. Bu durumun devamında karaciğer fonksiyonlarında aksamalar meydana geldiğinden, kandaki diğer zehirli maddelerin miktarının artmasıyla sarılık ortaya çıkar.
• İştah kaybı: Kanda artan zehirli maddelerin sonucu olarak iştahta azalma görülür.
• Karın ağrısı: Özellikle karaciğerin yer aldığı karnın sağ üst kadranında ağrı oluşabilir.
• Bulantı: Karın ağrısı ve iştahta azalmaya, bulantı ve kusma eşlik edebilir.

Gebelik kolestazı sıklıkla zararsız bir durum olarak seyretme eğiliminde olsa da; vücutta meydana getirdiği aksaklıklar nedeniyle anne ve bebek sağlığını olumsuz etkileyebileceği unutulmamalıdır. Özellikle aşağıdaki durumlara yol açtığı bilindiğinden, erken tanı ve tedavisi önem kazanmaktadır:

• Erken doğum
• Bebekte büyüme ve gelişme geriliği
• Ölü doğum
• Bebekte doğum sonrası ciddi solunum problemleri

Bunların yanında, gebelik kolestazında annede besinlerdeki yağların sindiriminde sorunlar ortaya çıktığından, özellikle yağla birlikte emilen bazı vitaminlerin eksiklikleri gözlemlenebilir. Bunlar arasında K vitamini, eksikliğinde çeşitli kanama problemleri gelişebildiğinden; özellikle doğum esnasında önemlidir.

Gebelik Kolestazı Tanısı Nasıl Konur?

Gebelik kolestazı belirtileri geliştiren gebelerin bir hekim değerlendirmesine başvurması gerekir. Hekim tarafından alınan öykü ve yapılan fiziki muayene sonucunda bazı biyokimyasal kan tetkiklerine başvurulur. Sonuçta kanda artış gösteren safra asitleri ve zehirli maddeler tespit edilerek gebelik kolestazı tanısı konur. Bunun yanında, çeşitli vitaminlerin eksiklikleri de önceden tespit edilerek doğum öncesi gerekli takviyeleri sağlanabilir.

Buradaki bir diğer önemli konu, gebelikte gelişen bir diğer karaciğer hastalığı olan gebeliğin akut yağlı karaciğeri ile gebelik kolestazının birbirinden ayrımının yapılmasıdır. Akut yağlı karaciğer; gebelikte anne ve bebek yaşamını ciddi olarak tehdit eden ve sonraki gebeliklerde tekrarlamayan önemli bir rahatsızlıktır. Bilinmeyen sebeplerle karaciğer dokusunun zarar görmesi ile tanınan bu rahatsızlıkta da kolestaza benzer şekilde sarılık, bulantı, halsizlik gibi belirtiler izlenir. Ancak tablo daha şiddetlidir; kan tetkiklerinde karaciğer hasarı ciddi miktarda saptanır ve önceki gebeliklerde veya aile öyküsünde benzer bir tablonun varlığı tespit edilemez.

Gebelik Kolestazı Tedavisinde Neler Yapılır?

Gebelik kolestazı tedavisinde amaç, kanda artış gösteren safra asitlerinin miktarını azaltmak ve bu rahatsızlıkla beraber ortaya çıkan sorunların gebelik süresince kontrol altına alınmasını sağlamaktır. Bu doğrultuda, gebelik kolestazı tanısı konan kişilere uygun görülen ilaçlar reçete edilerek safra asitlerinin kandaki miktarı azaltılır. Ayrıca, safra yollarındaki bozukluk nedeniyle emilimi azalan gıdaların ve vitaminlerin takviyeleri yapılır. Kaşıntı şikayetine yönelik çeşitli ilaç tedavilerine başvurulur.

Gebelik kolestazı süresince anne ve bebek yakından takip edilir. Bu hastalık, erken doğum gibi çeşitli komplikasyonlara zemin hazırlayabildiğinden, hekim kontrolleri sıklaştırılır ve olası bir komplikasyon durumunda erken müdahalenin yapılması hedeflenir.

ALT (Alanin Aminotransferaz) Nedir? 

Alanin Aminotransferaz (ALT), bir enzim türüdür. Vücudumuzun farklı bölümlerinde de bu enzimden bulunur ancak ağırlıklı olarak karaciğerimizde yer alır. İnsan bedeni tükettiği besinleri enerjiye çevirmek için ALT enziminden yararlanır. Doktorunuz, karaciğer sağlığınızla ilgili bir sorun olduğunu düşünürse bir kan testi ile ölçüm isteyebilir. Ölçüm sonuçlarının normal değerlerden yüksek çıkması karaciğer sorunu yaşadığınıza işaret ediyor olabilir.

ALT Testi Hangi Durumlarda Yapılır?

ALT testinin istenmesini gerektiren semptomlar şunları içerir:

• Midede ağrı ya da şişkinlik,
• Kusma, mide bulantısı,
• Kilo kaybı,
• Ciltte ve gözlerde sararma,
• Kaşıntı,
• Yorgunluk ve enerjisizlik,
• Açık renkte dışkı,
• Koyu renkli idrar.

Bu belirtilerin dışında hepatit hastalığı geçirmek, ailede karaciğer hastalığı öyküsü bulunması, çok alkol tüketimi ve karaciğere zarar verme ihtimali olan bir ilacın kullanılması nedeniyle de kontrol amaçlı ALT ölçümü istenebilir. Karaciğere dair bir tedavi görüyorsanız tedavinin nasıl gittiğini anlamak için de belli aralıklarla ALT testi yapılabilir. Öte yandan diyabet ve obezite sorunu olan kişilerde de ALT değerine bakılır.

Doktorunuz ALT kan testinin yanı sıra farklı kan testleri de isteyerek sorunun neden kaynaklandığını anlamak ister. ALT testinin yanında sıklıkla Asparat Aminotransferaz (AST) adlı başka bir enzimin değeri ölçülür. AST enzimi karaciğerin yanı sıra kalp, kaslar ve pankreas gibi yerlerde de bulunur. Karaciğeriniz zarar görürse kandaki AST seviyesi de yükselebilir.

ALT ve AST ve diğer bazı enzim değerlerinizi karşılaştıran doktorunuz, karaciğerdeki hasarın miktarını ve altında yatan nedenin ne olduğunu anlamaya çalışır. ALT ve AST değerlerinin yanı sıra şu değerlerinizin ölçümü de teşhis için gerekebilir;

• Albümin,
• Alkalen fosfataz, Gamaglutamil transferaz
• Bilirubin,
• Laktat dehidrojenaz (LDH),
• Toplam protein.

ALT Testi Nasıl Yapılır?

ALT testi için kolunuzdan kan alınır. Özel bir hazırlık süreci yoktur. Doktorunuz testten bir süre önce sıvı alımını ve beslenmeyi bırakmanızı isteyebilir. İdeal olarak testten önceki 48 saat alkol veya karaciğerden atılan ilaç alınmamalı, 8 saat kalori içeren yiyecek içecek tüketilmemelidir.

ALT Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

Öncelikle şunu belirtelim; ALT değerinizin yüksek çıkması her zaman önemli bir hastalıktan kaynaklanmayabilir. Önemli karaciğer hastalıkları, ALT değeri yüksek çıkan kişilerin yüzde 5’inden daha azında görülür. Bunun durum, başka etkenlerin de ALT değerlerinizin yüksek çıkmasına sebep olabilmesinden kaynaklanır.

Yüksek ALT değeri şu sorunlarla bağlantılı olabilir;

• Alkole bağlı karaciğer hasarı: Uzun süreler boyunca fazla alkol tüketimi karaciğer hücrelerinin ölmesine neden olur. Bu kayıplar nedeniyle karaciğerde yoğun miktarda bulunan ALT, kan dolaşımına geçer,
• Karaciğer yağlanması,
• Hepatit hastalığı,
• Siroz rahatsızlığı,
• Karaciğeriniz için toksik olan ilaçlar kullanmak: Bazı ilaçların kullanımı karaciğere zarar vererek ALT seviyesini artırabilir. İlaç kullanımı yüksek ALT değeri oluşmasını en yaygın görülen nedenlerinden biridir,
• Karaciğer kanseri,
• Karaciğere yeterli kan gitmemesi,
• Demir veya bakır depo hastalıkları,
• Genetik yapınız,
• Vücudunuzun diğer yerlerinde görülen hücre hasarı.

Bunların dışında obezite ve diyabet hastalarında da ALT değeri yüksek çıkabilir. Obezite sorunu olan kişilerde diyabet ve karaciğer enfeksiyonu gibi problemler gelişebilir.
ALT değerini etkileyebilecek diğer unsurlar şöyle sıralanır;

• Adet dönemlerindeki kadınların ALT değeri yukarı ya da aşağı yönlü değişim gösterebilir,
• Yaş yüksekliği nedeniyle ALT değerlerinizde azalma görülebilir.

ALT Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Alanin Aminotransferazın (ALT) test sonucunun olması gereken seviyeden düşük olması nadir rastlanan bir durumdur. Sıklıkla sağlığınızda bir soruna neden olmaz. Öte yandan bu durum B6 vitamini eksikliği ya da böbreklerde yaşanan bir soruna işaret edebilir. ALT değerinin düşük çıkması durumunda doktorunuz ne gibi bir sorundan kaynaklandığını anlamak için başka testler de isteyebilir. 

Normal ALT Değeri Kaç Olmalıdır?

Normal ALT değeri U/L olarak değerlendirilir. Yine de laboratuvar sonuç belgesinde olması gereken aralık belirtileceği için bu belgede yer alan referans değeri baz almanız doğru olur.

ALT Seviyenizin Düşmesine Katkıda Bulunabilirsiniz

Alanin Aminotransferaz (ALT) seviyeniz olması gereken aralığın üzerindeyse mutlaka altında yatan nedenin bulunması ve buna göre tedavi yolunun seçilmesi gerekir. Bunun yanı sıra yaşam tarzı değişiklikleri yaparak ALT seviyenizin düşmesine katkıda bulunabilirsiniz. Bunu yapabilmek için diyetinizde de bir takım değişiklikler yapmanız gerekir.

• Kahve İçin: Kahvenin yapısında bulunan antioksidanlar ve kafein desteği ile ALT seviyenizin azalmasına destek olabilirsiniz. Bu noktada kararında kahve içmek önemlidir. Bu miktarı doktorunuza danışarak belirleyebilirsiniz.
• Egzersiz Yapın: Düzenli olarak egzersiz yapmak karaciğerinizin yanı sıra sağlığınıza pek çok faydası var. Yapılan araştırmalara göre egzersiz yapmak, karaciğerde yaşanan sorunların tedavisine katkıda bulunmaktadır.
• Fazla Kilolarınızdan Kurtulun: Kilo vererek karaciğerinizde bazı sorunların oluşmasının engellenmesine ya da tedavisine katkıda bulunabilirsiniz. Zayıflamak, karaciğer yağlanması tedavisinin önemli etkenlerinden biridir. Kilo vermek karaciğer doku kalınlaşmasının engellenmesini destekler. Kilo vermenin yanında spor da yaparsanız karaciğer kanserine yakalanma ihtimalinizi azaltabilirsiniz.  
• Folik Asit Alımını Artırın: Vücudunuzdaki folik asitin düşük olması karaciğer sağlığınıza zarar verebilir. Bu nedenle folat miktarı fazla olan besinleri tüketmek karaciğer sağlığınıza katkıda bulunabilir. Folat seviyesi yüksek besinler arasında ıspanak, karaciğer, kuşkonmaz, börülce gibi yiyecekler bulunur.