Haritalarda Yer Şekillerini Gösterme Yöntemleri Nelerdir

Haritalarda yerşekillerinin gösterilmesinde en çok kullanılan yöntemler şunlardır:

1. Tarama yöntemi: Bu yöntemle taramalar eğim doğrultusunda yapılır. Taramalar iç içe geçtikçe yükselti artar.Taramaların kısa, sık ve kalın olduğu yerlerde eğim fazla, taramaların uzun, seyrek ve ince olduğu yerlerde eğim azdır.

2. Gölgelendirme Yöntemi: Yerşekillerine bir yönden ışık verildiği düşünülerek oluşturulan bu yöntemle alçak ve eğimin az olduğu yerler açık renkte, yüksek ve eğimli yerler ise koyu renklerle gösterilir.

3. Kabartma yöntemi: Yeryüzü şekillerinin kabaca gösterildiği maketlerdir. Haritaların okunmasını kolaylaştıran bu yöntem yerşekillerini çok iyi göstermektedir. Ancak taşı nması ve maliyeti sorunlar yarattığı için pek kullanılmaz.

4. Renklendirme yöntemi: Yerşekillerindeki yükselti basamaklarının ve denizdeki derinliklerin ceşitli renklerle gösterildiği yöntemdir. Bu yöntemle kullanılan renkler. derinlik ve yükseltiler şöyledir.

Örnek:
Bir fiziki haritada Çukurova ile Konya Ova'sının farklı renklerle belirtilmiş olması, bu ovaların aşağıdakilerden hangisi bakımından farklı olduğunu gösterir?

A) Yıllık yağış tutarı
B) Yükselti
C)Yüzölçümü
D)Jeolojikyapı
E) Toprak türü

Çözüm:
Fiziki haritalarda kullanılan renkler yükseltiyi belirtir.
Yanıt B

5. İzohips (eşyükselti eğrileri) Yöntemi: Deniz seviyesinden itibaren yükseltileri aynı olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilerdir.

İzohipslerin Özellikleri:

Yukarıdaki izohipslerin yükselti sıralaması şöyledir:
C > B > A

Örnek:
Deniz seviyesinden yükseklikleri aynı olan noktaları birleştirdiği düşünülen eğrilere eş yükselti eğrisi adı verilir.Bu eğrilerle çizilen haritalara topografya haritası denir.

Aynı ülkenin farklı ölçeklerle çizilen iki topografya haritası,

I. eşyükselti eğrilerinin sayısı,
II. eşyükselti eğrileri arasındaki yükselti farkı,
III. belli bir yüksekliği gösteren eşyükselti eğrisi üzerindeki
yerler bakımından karşılaştırılacaktır.

Bu iki haritada yukarıdakilerden hangilerinin kesinlikle aynı olması beklenir?

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III

Çözüm:
Haritanın ölçeği büyüdüğü zaman ayrıntı artacağı için, izohips (eş yükselti) sayısı artacak, eş yükselti eğrileri arasındaki yükselti farkı da azalacaktır. Ölçek küçüldüğü zaman ayrıntı azalacağı için izohips sayısı azalacak, yükselti farkı artacaktır. Ancak haritanın ölçeği ne olursa olsun yükselti değeri değişmeyecektir.
Yanıt C

Örnek:
Eşyükselti eğrileri (izohips) yöntemiyle çizilmiş bir yer şekli haritasında, sıfır metre eğrisinin geçtiği yerlerden biri, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kıyı çizgisi
B) Doruk noktası
C) Etek düzlüğü
D) Boyun noktası
E) Deniz dibi

Çözüm:
Deniz yüzeyinin yükseltisi sıfır metre kabul edildiğinden, kıyı çizgisi de sıfır metre eğrisi olarak geçerlidir.
Yanıt A

Çözüm:
Verilen şekle baktığımızda eğrilerin en sık (Eğimin çok, arazinin dik) olduğu 1 nolu bölgedir.
Yanıt A

Örnek:
Haritalarda izohipslerin çok sık geçtiği yerlerle ilgili olarak, aşağıdaki yorumlardan hangisine kesin olarak gidilir?

A) Boyundur.
B) Doruğa yakındır.
C) Plato yüzeyidir.
D) Vadi yamacıdır.
E) Eğimi fazladır.

Çözüm:
Eğimin az olduğu yerlerde izohipsler seyrekleşir, eğimin fazla olduğu yerlerde sıklaşır.
Yanıt E

Coğrafya YGS Hazırlık Konu Anlatımlı Testine Geri Dön

Çevremizdeki fiziki ve beşerî unsurlarla ilgili bilgiler semboller kullanılarak haritalara aktarılır. İlk zamanlarda yeryüzüne ait şekiller haritalarda kısmen gösterilmiştir. Zamanla yükseklik ölçen aletlerin geliştirilmesiyle yeryüzü şekillerine ait bilgiler artmış, yükseklik ölçümleri daha kolay ve kesin bir şekilde yapılabilmiştir.

Haritalarda, yeryüzü şekillerini en belirgin biçimde göstermek amacıyla bazı yöntemler geliştirilmiştir. Tarama, gölgelendirme, kabartma, renklendirme ve eş yükselti eğrisi (izohips) kullanılan yöntemlerden bazılarıdır.

Tarama yönteminde yeryüzü şekilleri, eğime bağlı olarak kalınlığı değişen çizgilerle gösterilir. Eğimin fazla olduğu yerlerde sık, kalın ve kısa; eğimin az olduğu yerlerde ise seyrek, ince ve uzun tarama çizgileri kullanılır (Harita 1.17.). Düz yerlerde tarama yapılmaz.

Gölgelendirme yönteminde yeryüzü şekillerinin herhangi bir yönden 45ºlik bir açıyla aydınlatıldığı düşünülür. Buna göre ışık alan yerler açık, gölgede kalan yerler ise koyu renklerle gölgelendirilir. Bu yöntem, yeryüzü şekillerini tek başına göstermede yetersiz kaldığı için daha çok haritacılıkta yardımcı bir yöntem olarak kullanılmaktadır (Harita 1.18.)

Kabartma yöntemi, yeryüzü şekillerinin kabartmalarının yapılarak boyanması ile elde edilen 3 boyutlu haritalardır. Bu yöntemde, yatay ve dikey ölçek olmak üzere iki tip ölçek kullanılır. Yeryüzü şekillerini gerçeğe en yakın gösteren yöntemdir. Ancak bu yöntemin yapımı maliyetli ve taşınması da zor olduğundan kullanım alanı dardır (Harita 1.19.).

Renklendirme yöntemi ile hazırlanan haritalarda (fi ziki haritalar vb.) yeryüzü şekillerinin yükselti basamakları renklerle gösterilir. Yükseltisi deniz seviyesine yakın yerler yeşil, yükseltinin arttığı yerler sarı, kahverengi ve bu renklerin tonları ile gösterilir. Bu yöntemle hazırlanan haritalarda renkler, ova ve plato gibi yerleri değil sadece yükseltiyi gösterir. Ayrıca buzullar ve kalıcı karlar beyaz, su kaynakları ise mavi renkle gösterilir. Mavi renk koyulaştıkça derinlik artar (Harita 1.20.).

Eş yükselti eğrisi (izohips) yöntemi, deniz seviyesinden itibaren aynı yükseltiye sahip noktaların birleştirilmesiyle elde edilir. Günümüzde yeryüzü şekillerinin gösterilmesinde en çok kullanılan ve en doğru sonucu veren yöntemdir.

Eş yükselti eğrilerinin özellikleri

• Kapalı eğriler şeklinde iç içe çizilir.
• Bu eğriler birbirini kesmez.
• Eş yükselti eğrisi üzerindeki bütün noktaların yükseltisi aynıdır. Yanda verilen haritadaki A, B ve C noktalarının yükseltisi (150 metre) aynıdır (Harita 1.21.).
•  En geniş eğri en alçak yeri (D noktası), en dar eğri ise en yüksek yeri (E noktası) gösterir. Bu eğriler, birbirini en alçaktan en yükseğe doğru çevreler. Bu durum çukur alanlar için geçerli değildir.
•  Eğriler arasındaki yükselti farkı haritanın tamamında aynıdır. Bu yükselti farkına ekuidistans ya da eş yükselti eğrisi aralığı denir.
•  Eşit aralık haritanın ölçeğine göre değişir. Küçük ölçekli haritalarda eşit aralık değeri büyüktür. Büyük ölçekli haritalarda ise eşit aralık değeri küçüktür.
•  Eğimin arttığı yerlerde eğriler sık, azaldığı yerlerde ise seyrek çizilir.
• Deniz seviyesinden geçen eğriye kıyı çizgisi denir. Kıyı çizgisinin yükseltisi “0” metredir (Harita 1.22.).
• Birbirini çevrelemeyen komşu iki eş yükselti eğrisinin ve akarsuyun her iki tarafındaki eğrinin yükseltisi aynıdır.
• İç içe kapalı halkalar şeklinde çizilen eğriler tepeleri (Görsel 1.34.) gösterir.
• Dağ ya da tepelerin en yüksek noktasına zirve (doruk) denir. Eş yükselti eğrilerinde zirve, nokta “.” ya da üçgen “ ” sembolü ile gösterilir (Harita 1.23.).
•  İki tepe arasında kalan alçak yerlere boyun denir.
• Vadi ve tepelerin kenarları ile sırtların her iki tarafında kalan kısımlara yamaç denir (Görsel 1.35.).
• Akarsuyun aktığı yerde bulunan vadi, izohips haritalarında V şeklinde gösterilir (Görsel 1.36.). Bu şeklin sivri ucu yüksek yerleri gösteriyorsa vadi, alçak yerleri gösteriyorsa sırt olur (Harita 1.24.)
• İzohipslerden daha kalın ve farklı renkli çizgilerle akarsular gösterilir. Bu çizgiler izohipsleri keser. Akarsuların denize döküldükleri yerde taşıdıkları alüvyonları biriktirmesi ile denize doğru oluşan çıkıntılara delta (Görsel 1.37.) denir. Gelgitin görüldüğü kıyılarda (okyanuslar), akarsu ağızlarına suların dolmasıyla oluşan su girintilerine haliç (Görsel 1.38.) denir.
• Çevresine göre alçakta bulunan alanlara kapalı çukur (Görsel 1.39.) denir. İçeriye dönük ok işaretleri ile gösterilir.
•  Eş yükselti eğrilerinin deniz kenarında birbirine çok yakın çizildiği yerde falez (Görsel 1.40.) adı verilen uçurumlar yer alır. Falezlerin olduğu kıyılarda denizin derinliği fazladır. Bu alanlarda genellikle kıta sahanlığı dardır (Harita 1.25.).

• Çevresine göre alçakta kalmış düzlüklere ova denir. Ovalarda izohips çizgileri oldukça seyrektir.
•  Akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış, çevresine göre yüksekte kalan düzlüklere plato denir (Görsel 1.41. ve Harita 1.26.).

Haritalarda yüzey şekilleri birçok yöntem ile gösterilebilir. Bu dersimizde sizlere haritalarda yer şekillerinin gösterilme metotları ile ilgili ayrıntılı bilgi vereceğim.

Bu yöntemde yer şekilleri renkler ile gösterilir ve her renk bir yükselti ve derinlik basamağını ifade eder.

• 0 ve altı ( Denizler ) -> Mavi ( Derinlik arttıkça mavinin tonu da artar )
• 0 -200 m -> Koyu Yeşil
• 200 – 500 m -> Açık Yeşil
• 500 – 1000 m -> Sarı
• 1000 – 1500 m -> Turuncu
• 1500 – 2000 m ->Açık Kahverengi
• 2000 – 2500 m -> Koyu Kahverengi
• Buzullar ve Kalıcı karlar -> Beyaz veya Mor

• Bu yöntemde yer şekillerine belirli bir yönden (Genellikle Kuzeybatı) 45derecelik bir açı ile ışık geldiği düşünülür.
• Işığa bakan yamaçlar ve düzlükler açık, gölgede kalan yerler ise koyu olarak görünür.
• Engebeli yerlerde ışık gölge farkı daha fazla iken, düz yerler açık renk ile gösterilir.

• Bu yöntemde yer şekilleri eğim durumuna göre boyu, sıklığı ve kalınlığı değişen çizgilerle gösterilir.
• Eğimin fazla olduğu yerlerde çizgiler kısa, kalın ve sık.
• Eğimin az olduğu yerlerde ise çiziler ince, uzun ve seyrektir.
• Düz alanlar ise boş bırakılır.

• Yeryüzü şekillerini gerçeğe en yakın gösteren haritalardır.
• Yer şekilleri 3 boyutlu olarak gösterilir. Yükseltiler gerçeğe uygun olarak renklendirilir.
• Taşıması zordur, yapım maliyeti yüksektir bu yüzden çok tercih edilen bir yöntem değildir.

İzohips yöntemi ile haritalarda yer şekilleri gösterilir. Bu konu çok detaylı bir konu olduğu için ayrı bir başlık altında konuyu incelemeyi tercih ettim. Bu konuya ve İzohipsler ile ilgili detaylı bilgiye aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

İzohips Haritalarının Özellikleri ve Yerşekillerinin Gösterilmesiİzohips Haritalarının Özellikleri ve Yerşekillerinin Gösterilmesi konusuna bu sayfadan ulaşabilirsiniz.

Haritalar, insanların yönlendirme, keşif ve yerel özellikleri anlamak için kullandıkları önemli araçlardır. Ancak, haritaların anlaşılırlığı ve kullanılabilirliği, yer şekillerinin doğru ve etkili bir şekilde gösterilmesine bağlıdır. Haritalarda yer şekillerini göstermek için kullanılan bir dizi yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemler, haritaların okunmasını kolaylaştırır ve kullanıcıların yerleri daha hızlı ve etkili bir şekilde tanımlamalarına yardımcı olur.

Bu sebeple hazırladığımız içeriğimiz haritalarda yer yüzü şekillerini göstermek için kullanılan yöntemleri açıklamaktadır. Hazırsanız eğer yeryüzü şekillerini göstermek için hangi yöntemlerin kullanıldığına bakalım.

Haritalarda Yer Şekillerini Göstermede Kullanılan Yöntemler

Haritalarda yer şekillerini göstermek için birçok farklı yöntem kullanılır. Bu yöntemler, coğrafi özelliklerin doğru ve anlaşılır bir şekilde temsil edilmesini sağlar. İşte haritalarda yer şekillerini göstermede kullanılan bazı yaygın yöntemler:

1. Renklendirme Yöntemi

Haritalarda yer şekillerini göstermek için kullanılan en yaygın yöntemlerden biri renklendirme yöntemidir. Bu yöntem, yüzey şekillerinin yükselti aralığına göre çeşitli renkler kullanarak gösterilmesini sağlar. Yer şekilleri, yeşil ve kahverengi tonlar gibi farklı renklerle temsil edilir. Daha düşük yüksekliklere sahip yerler yeşil renkle gösterilirken, daha yüksek yüksekliklere sahip olanlar kahverengi renkle belirtilir. Renklendirme yöntemi aynı zamanda denizi göstermek için de kullanılır, kıyıdan açık maviden koyu maviye doğru renk tonları kullanılarak derinlikleri temsil eder.

2. Gölgelendirme Yöntemi

Haritalarda yer şekillerini göstermek için bir diğer etkili yöntem gölgelendirme yöntemidir. Bu yöntemde, yer şekilleri 45° eğimli bir ışıkla aydınlatıldığı varsayılır ve ışık alan bölgeler boş bırakılırken, gölgede kalan bölgeler gri veya kahverengi tonlarıyla belirtilir. Gölgelendirme, haritalara üç boyutlu bir görünüm kazandırarak kullanıcılara yer şekilleri hakkında daha fazla bilgi sağlar.

3. Tarama Yöntemi

Haritalarda yer şekillerini göstermek için kullanılan bir diğer yöntem tarama yöntemidir. Bu yöntemde, yer şekilleri eğim durumuna göre değişen çizgilerle temsil edilir. Eğimi yüksek olan bölgelerde kısa, kalın ve sık çizgiler kullanılırken, eğimi düşük olan bölgelerde ince, uzun ve seyrek çizgiler kullanılır. Düz alanlar ise genellikle boş bırakılır. Tarama yöntemi, haritalarda eğim ve yükseklik farklılıklarını göstermek için etkili bir yol sunar.

4. Kabartma Yöntemi

Haritalarda yer şekillerini üç boyutlu ve gerçeğe yakın bir şekilde göstermek için kabartma yöntemi kullanılır. Bu yöntemde, yer şekilleri ölçek dahilinde küçültülerek kabartmalar yapılır. Kabartmalar, yükseltileri ve yüzey şekillerini daha belirgin hale getirir, böylece kullanıcılara detaylı bir görsel sunar. Kabartma yöntemi, dağlar, tepeler, vadiler ve diğer önemli yer şekillerini vurgulamak için kullanılır. Ancak, bu yöntem diğer yöntemlere göre daha karmaşık ve maliyetli olduğu için sıkça tercih edilmez.

5. İzohips Yöntemi

Yer şekillerini göstermek için kullanılan bir diğer yöntem izohips yöntemidir. İzohips, deniz seviyesine eşit yükseklikte olan yerlerin noktaların birleştirilmesiyle oluşturduğu bir çizgidir. İzohips çizgileri, haritada eş yükseklik seviyelerini gösterir ve kullanıcılara yükselti farklılıklarını anlamalarına yardımcı olur. İzohips yöntemi, dağlar, tepeler, ovalar ve diğer yükseklik değişikliklerini göstermek için kullanılır.

İzohips Yöntemiyle Yeryüzü Şekilleri Nasıl Gösterilir?

Boyun

Tepe ve sırtlar arasında alçakta kalan düzlüklerdir. İzohipslerin eğimlerine bağlı olarak şekillenen bu alanlar, arazi üzerinde belirgin bir aşağılık hissi verir.

Vadi

İzohips çizgilerinin tepelerden "v" şeklinde aşağı doğru inildiği yerlerdir. Vadinin eğimi, "v" şeklinin açık kısmının akış yönünü, kapalı kısmının ise kaynağın bulunduğu yönü gösterir.

Sırt

İki yamacın birleştiği ve su bölümü çizgisinin geçtiği sınırlardır. Bu noktalarda, suyun akışı farklı yönlere ayrılır ve eğimli yamaçlar oluşur.

Çanak

Çanaklar veya kapalı çukurlar, çevresine göre yükseltisi daha düşük olan alanlardır. Bu alanları tanımak için eğim yönünde bir ok işareti kullanılır ve bu ok, çukurun merkezini gösterir.

Kıyı çizgisi

Kıyı çizgisi, deniz seviyesini temsil eden sıfır metre eğrisidir. Bu çizgi, kara ile deniz arasındaki sınırları belirler ve jeolojik süreçlerin etkisiyle zaman içinde değişebilir.

Delta

Deltalar, akarsuların denize döküldüğü yerlerde oluşan üçgen şeklindeki çıkıntılardır. Bu çıkıntılar, akarsuların taşıdığı tortuların denizde biriktirilmesiyle oluşur ve genellikle verimli tarım alanları olarak kullanılır.

Haritalarda renklendirme yöntemi ne anlama gelir?

Haritalarda renklendirme yöntemi, yer şekillerini yükselti aralığına göre çeşitli renkler kullanarak göstermektir. Daha düşük yükseklikler yeşil renkle gösterilirken, daha yüksek yükseklikler kahverengi renkle temsil edilir.

Yer şekillerini gösteren haritalara ne ad verilir?

Yer şekillerini gösteren haritalara fiziki haritalar denir. Bu haritalar, yeryüzündeki fiziki özellikleri, yükseklik farklarını ve coğrafi detayları göstermek için kullanılır. Fiziki haritalar, renk skalaları ve kontür çizgileri gibi görsel göstergelerle, dağlar, nehirler, göller, vadiler ve diğer coğrafi özelliklerin şekillerini vurgular. Bu haritalar, arazi üzerindeki eğimleri ve yükseklikleri anlamak, yolculuklar planlamak, keşif yapmak ve coğrafi bilgi edinmek için yaygın olarak kullanılır.

Haritalar hangi amaçlarla kullanılır?

Haritalar, navigasyon, keşif, turizm, askeri operasyonlar gibi birçok farklı amaç için kullanılır ve insanlara yerleri anlama ve tanıma imkanı sağlar.