Hayvanlar Grubu
Omurgalı Hayvanlar Ve Özellikleri: Omurgalı Hayvanlar Nelerdir, Hangileridir?
Giriş Tarihi: 7.3.2022 14:43Son Güncelleme: 7.3.2022 14:44
Eğitim hayatımız boyunca gördüğümüz fen bilimleri ya da biyoloji derslerinden aklımıza kalan şeyler bazı hayvanları hatırlamamıza yeterli olmayabilir. Omurgalı hayvanlar başlığı altında inceleyeceğimiz hayvanlar isminden de anlaşılabileceği gibi omurga sistemi bulunan hayvanları ifade etmektedir. Kendi içlerinde birden fazla gruba ayrılan hayvanlar aleminde omurgalı hayvanlar geniş bir yer kaplamaktadır ve birçok örneği ile karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde bir bilgi yarışmasında ya da ödev konusu olarak karşımıza çıkabilecek olan omurgalı hayvanlar nelerdir sorusunun cevabına hep beraber bakalım.
Basit bir mantık ile açıklayacak olursak hayvanlar alemi içinde sırt kısmında omurga bulunan hayvanlara omurgalı hayvanlar denmektedir. Omurga yapısı kemik, sinirler ve kıkırdak dokusundan oluşturur. Hayvanlar alemini omurgalı ve omurgasız şeklinde ayırabildiğimiz gibi omurgalı hayvanları da kendi içinde kategorilere ayırıyoruz. Şimdi yazımızın detaylarında hem omurgalı hayvanların ayrıldıkları kategorileri hem de omurgalı hayvanlara örnekleri hep beraber göreceğiz.
OMURGALI HAYVANLAR NELERDİR?
Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi omurgalı hayvan vücutlarının sırt bölgesinin içinde sinirler geçen, kemik ve kıkırdak dokudan oluşan omurgaya sahip olan canlılardır. Omurgalı hayvanlar kendi içlerinde de 5 farklı ana gruba ayrılmaktadırlar. Bunlar gruplar; kuşlar, sürüngenler, balıklar, kurbağalar (iki yaşamlılar) ve memelilerdir. Kendi içinde 5 gruba ayrılan omurgalı hayvanları, omurgalı hayvanlara örnekler vererek kendi başlıkları altında açıklayalım.
- KUŞLAR: Güvercin, martı, leylek, kaz, tavuk ve penguen kuş türleri içinde omurgalı hayvanlara örnek verilebilir.
- SÜRÜNGENLER: Nil timsahı, su kaplumbağası, yeşil kertenkele, bukalemun
- BALIKLAR: İstavrit, orkinos, yunus balığı, çipura, alabalık, kambur balina
- KURBAĞALAR (İKİ YAŞAMLILAR): Adından da anlaşılacağı gibi bu grupta sadece hem karada hem de denizde yaşayabilen kurbağalar yer almaktadır.
- MEMELİLER: Kanguru, fil, inek, keçi, tavşan gibi hayvanlar örnek verilebilir.
OMURFALI HAYVANLARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
5 kategorik başlık altında incelenen omurgalı hayvanlar aslında hepimizin günlük hayatta adını sıklıkla duyduğu ya da karşılaştığı hayvanlardan oluşmaktadır. Omurgalı hayvanların hepsini kaplayan bazı genel özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler hem omurgalı hayvanların daha iyi anlanmasını sağlayacak hem de omurgalı hayvanların ortak özelliklerinden bahsedecektir. İşte o özellikler;
- Omurgalı hayvanların hepsinde vücutlarının sırt tarafında bir sinir kordunu bulunur.
- Dolaşım sistemleri kapalı sistemdir.
- Holozoik olarak beslenirler.
- Sinir sistemleri gelişmiştir.
- Balık ve kurbağalarda dış döllenme görülürken sürüngen, kuş ve memelilerde iç döllenme görülür.
- Vücutları çok tabakalı epitel bir doku ile kaplıdır.
- İskeletleri vücutlarının içerisinde bulunur.
- Boşaltım sistemleri böbrektir.
ARKADAŞINA GÖNDER
Omurgalı Hayvanlar Ve Özellikleri: Omurgalı Hayvanlar Nelerdir, Hangileridir?
Omurgasızlar
Omurgasızlar (Latince: Invertebrata), omurgası olmayan hayvanlara verilen genel bir addır. Omurgasız olarak adlandırılan canlıların yapılarında hiçbir iç iskelet bulunmaz. Bazı omurgasız hayvanların vücudunu destekleyen bir dış iskelet bulunur.
Omurgasız canlılar, en basit çok hücreli canlı olan Trichoplax adhaerens'den itibaren başlayan Metazoa aleminin altında incelenmektedir. Omurgasız hayvanlardan bazıları; çekirge, örümcek, kelebek, sinek, solucan, ahtapot, yengeç, ıstakoz, midye ve denizanasıdır.
Omurgasızlar, Parazoa (Gerçek dokulara sahip olmayan canlılar) ve Eumetazoa (Gerçek dokulara sahip canlılar) olmak üzere iki alt sınıfta incelenirler.
Omurgasız hayvanların kıkırdak doku ve kemik dokudan oluşan iskeletleri yoktur. Bazı omurgasız hayvanların vücutlarında iskelet görevi gören değişik yapılar vardır. Örneğin yengeçlerde bulunan sert kabuk ve böceklerdeki kitin adı verilen örtü iskelet görevi yapar. Omurgasız hayvanların bir bölümü karada bir bölümü suda yaşar. Karada yaşayan omurgasız hayvanların akciğerleri yoktur. Bu hayvanlar trake solunumu ya da deri solunumu yaparlar. Suda yaşayan omurgasız hayvanlar ise solungaçlarıylasolunum yapar.
Omurgasız hayvanlar yumurta ile çoğalır. Çekirge, örümcek, kelebek, hamam böceği, sivrisinek çevremizde gördüğümüz omurgasız hayvanlardır. Ahtapot, yengeç, ıstakoz, midye, denizkestanesi, denizyıldızı, süngerler, denizanası ve mercanlar suda yaşayan omurgasız hayvanlara örnektir. İnsanların çevrelerinde sık karşılaştıkları omurgasız hayvanlar eklem bacaklılar ve solucanlardır.
Sölenterler, yumuşakçalar, eklem bacaklılar, derisi dikenliler ve solucanlar omurgasız hayvanlar grubunda incelenir.[1]
Çoğalma[değiştir OMURGASIZLAR ŞUBESİ
✔ Sinir şeridi karın bölgesinden geçer.
✔ Notokord bulundurmazlar.
✔ Dış iskelet görülür. (Genellikle)
✔ Açık kan dolaşımı görülür. (Genellikle)
✔ Omurgasızlar; süngerler, sölenterler, solucanlar, yumuşakçalar, eklem bacaklılar ve derisi dikenliler olmak üzere altı sınıftan oluşur.
1) Süngerler:
✔ En ilkel hayvandır.
✔ Genellikle tuzlu sularda yaşarlar. Tatlı sularda yaşayan türleri de vardır.
✔ Süngerlerin vücutlarında çok sayıda por (delik) bulunur.
✔ Porlardan geçen su içerisinde bulunan besinleri özelleşmiş hücreleri (amoeboidler) ile alıp sindirirler.
✔ Embriyolarından iki tane embriyonik tabaka olduğundan sistemleri gelişmemiştir.
✔ Azotlu boşaltım atığı amonyaktır.
✔ Atık maddelerini vücutlarının ortasında bulunan oskulum boşluğundan atarlar.
✔ İç iskelete sahiptirler.
✔ Tomurcuklanma ile ürerler.
✔ Euspongia officinalis Doğu Akdeniz kıyılarında yaşayan en tanınmış sünger türüdür. Bu sünger, banyo süngeri olarak kullanılır.
2) Sölenterler:
✔ Genellikle denizlerde yaşar. Ancak tatlı sularda yaşayan türleri de vardır.
✔ Bazı türlerinde dış iskelet vardır. (Mercan)
✔ Embriyosunun yapısındaki embriyonik tabaka sayısı iki tane olduğunda n sistemler tam olarak gelişmemiştir.
✔ Sinir sisteminin görüldüğü ilk canlı grubudur. Bu sinir sistemi oldukça basittir. İlk sinir hücresi bu canlılarda görülmüştür.
✔ Vücutlarının merkezinde bir vücut boşluğu bulunur. Ağızları ile aldıkları besinleri burada sindirir. Atık maddelerini de bu boşluğa bırakır. Ağızlarını aynı zamanda anüs olarak kullanarak atık maddelerini dışarı atarlar.
✔ Ağızlarının etrafında tentekül adı verilen uzantılar vardır. Bu yapılar ile avlarını yakalayabilirler.
✔ Vücutlarının dışında yakıcı kapsüller vardır. Bu yakıcı kapsüller düşmanlara karşı korunmalarında görev yapar. Bazı sölenterlerde yakıcı kapsüller ölümlere neden olabilir.
✔ Tomurcuklanma ve metagenez ile üreme yaparlar.
Örnek: Deniz anası, hidra, medüz, mercan ve deniz şakayığı…
3) Solucanlar:
✔ Yassı, yuvarlak ve halkalı olmak üzere üç grubu ayrılır.
a) Yassı Solucan
✔ İnce, yassı vücutları vardır.
✔ Durgun sularda ve gölcüklerde serbest olarak ya da bir canlı vücudunda parazit olarak yaşayabilirler. Holozoik ya da parazit olarak beslenirler.
✔ Tek açıklıklı sindirim sistemleri vardır. Ağız aynı zamanda anüs olarak görev yapar.
✔ Merkezi sinir sisteminin ve özelleşmiş boşaltım organının ilk kez görüldüğü canlıdır.
✔ Solunum organları yoktur. Solunumlarını vücut yüzeyi ile yaparlar.
✔ Genellikle hermafrodittirler ve kendi kendini dölleyebilirler. Ayrıca rejenerasyon ile eşeysiz üreyebilirler.
✔ Örn: Tenya, Karaciğer kelebeği, Planarya…
b) Yuvarlak Solucan:
✔ İnce, uzun ve yuvarlak vücutları vardır.
✔ İki açıklıklı (tam) sindirim sisteminin ilk görüldüğü canlıdır.
✔ Solunum ve boşaltım için özelleşmiş organları yoktur. Vücut yüzeyi ile gerçekleştirirler.
✔ Sularda ve nemli topraklarda serbest olarak ya da bir canlı vücudunda parazit olarak yaşayabilirler. Holozoik ya da parazit olarak beslenirler.
✔ Ayrı eşeylidirler.
✔ Örnek: Trichinella spiralis Wuchereria bancrofti
c) Halkalı Solucan:
✔ Vücutları halkasal ve segmentlidir.
✔ İki açıklıklı sindirim sistemine sahip olup, sindirim kanalında özelleşmelere sahiptir.
✔ Karada ya da suda yaşayan türleri vardır.
✔ Suda yaşayanları solungaç, karada yaşayanları deri solunumu yapar.
✔ Nefridyum denilen boşaltım organları vardır. Azotlu boşaltım atıkları amonyaktır.
✔ Kapalı dolaşım görülür. Hemoglobinleri kan plazmasında bulunur.
✔ Hermafrodittirler.
Örnek: Toprak solucanı, poliket, sülük…
4) Yumuşakçalar:
✔ Vücutları yumuşaktır. Bazı çeşitlerinde dış iskelet bulunur. (Midye, salyangoz…)
✔ Genellikle sularda yaşarlar. Nemli topraklarda yaşayanları da vardır. Genellikle holozoik beslenirler.
✔ Suda yaşayanları solungaç solunumu yapar.
✔ Bazı türlerinde kapalı kan dolaşımı görülür. (Ahtapot, mürekkep balığı…) Hemoglobinleri kan plazmasındadır.
✔ İç organları gelişmiştir.
✔ toprağı kazma, sürünme, avlarını yakalama gibi görevler için özelleşmiş ayakları vardır.
✔ Ayrı eşeylidirler ve eşeyli üreme yaparlar.
Örnek: Kalamar, Midye, Ahtapot, Mürekkep balığı, Salyangoz
5) Eklem Bacaklılar:
✔ En fazla tür çeşidi bulunan hayvan grubudur.
✔ Kabuklular, örümcekler, böcekler ve çok ayaklılar olmak üzere dört gruptan oluşur.
a) Kabuklular:
✔ Dış iskelete sahiplerdir.
✔ Suda yaşar ve solungaç solunumu yaparlar.
✔ Ayrı eşeylidirler.
Örnek: Istakoz, yengeç, karides, su piresi…
b) Örümcekler:
✔ Baş ve göğüs bölgesi kaynaşmış ve karın bölgesi olmak üzere vücutları iki segmentten oluşmuştur.
✔ Göğüs segmentinden dört çift eklemli üye çıkar.
✔ Kitapsı akciğer solunumu yapar.
✔ Ayrı eşeylidirler.
Örnek: Örümcek, akrep, kene, tarantula…
c) Böcekler:
✔ Hayvanlar aleminin en fazla türe sahip grubudur.
✔ Kitinden oluşmuş dış iskeletleri vardır.
✔ Vücutları baş, göğüs ve karın olmak üzere üç segmentten oluşmuştur.
✔ Üç çift eklemli bacakları vardır.
✔ İki çift kanatları vardır. (Genellikle) Kanatlarının olması dünya üzerinde çok fazla yayılım göstermelerine neden olmuştur.
✔ Bir çift antenleri vardır. Bu nedenle duyu organları gelişmiştir.
✔ Açık kan dolaşımı görülür.
✔ Trake solunumu yaparlar.
✔ Malpighi tüpü adı verilen boşaltım organları vardır.
✔ Başkalaşım geçirirler. (Metamorfoz)
✔ Karaya çok iyi uyum sağladıklarından azotlu boşaltım ürünü ürik asittir.
✔ Çizgili kaslara sahiplerdir. Bu nedenle çok hızlı hareket edebilirler.
✔ Ayrı eşeylidirler.
Örnek: Arı, sinek, uğur böceği, kelebek…
d) Çok Ayaklılar:
✔ Karada ve nemli yerlerde yaşarlar.
✔ Vücutları uzun ve segmentlidir. Her segmentten bir ya da iki çift eklemli üye çıkar.
✔ Trake solunumu yaparlar.
Örnek: Çıyan, kırkayak…
6) Derisi Dikenliler:
✔ Denizlerde yaşarlar.
✔ Kalker yapılı iç iskeletleri vardır.
✔ Vücutlarının alt kısmında bulunan ayakları ile aktif olarak yer değiştirebilirler.
✔ Solungaç solunumu yaparlar.
✔ Ayrı eşeylidirler.
✔ Rejenerasyon ile eşeysiz üreme yaparlar.
Örnek: Deniz hıyarı, Deniz kestanesi, Deniz yıldızı…
nest...
OMURGASIZLAR ŞUBESİ
✔ Sinir şeridi karın bölgesinden geçer.
✔ Notokord bulundurmazlar.
✔ Dış iskelet görülür. (Genellikle)
✔ Açık kan dolaşımı görülür. (Genellikle)
✔ Omurgasızlar; süngerler, sölenterler, solucanlar, yumuşakçalar, eklem bacaklılar ve derisi dikenliler olmak üzere altı sınıftan oluşur.
1) Süngerler:
✔ En ilkel hayvandır.
✔ Genellikle tuzlu sularda yaşarlar. Tatlı sularda yaşayan türleri de vardır.
✔ Süngerlerin vücutlarında çok sayıda por (delik) bulunur.
✔ Porlardan geçen su içerisinde bulunan besinleri özelleşmiş hücreleri (amoeboidler) ile alıp sindirirler.
✔ Embriyolarından iki tane embriyonik tabaka olduğundan sistemleri gelişmemiştir.
✔ Azotlu boşaltım atığı amonyaktır.
✔ Atık maddelerini vücutlarının ortasında bulunan oskulum boşluğundan atarlar.
✔ İç iskelete sahiptirler.
✔ Tomurcuklanma ile ürerler.
✔ Euspongia officinalis Doğu Akdeniz kıyılarında yaşayan en tanınmış sünger türüdür. Bu sünger, banyo süngeri olarak kullanılır.
2) Sölenterler:
✔ Genellikle denizlerde yaşar. Ancak tatlı sularda yaşayan türleri de vardır.
✔ Bazı türlerinde dış iskelet vardır. (Mercan)
✔ Embriyosunun yapısındaki embriyonik tabaka sayısı iki tane olduğunda n sistemler tam olarak gelişmemiştir.
✔ Sinir sisteminin görüldüğü ilk canlı grubudur. Bu sinir sistemi oldukça basittir. İlk sinir hücresi bu canlılarda görülmüştür.
✔ Vücutlarının merkezinde bir vücut boşluğu bulunur. Ağızları ile aldıkları besinleri burada sindirir. Atık maddelerini de bu boşluğa bırakır. Ağızlarını aynı zamanda anüs olarak kullanarak atık maddelerini dışarı atarlar.
✔ Ağızlarının etrafında tentekül adı verilen uzantılar vardır. Bu yapılar ile avlarını yakalayabilirler.
✔ Vücutlarının dışında yakıcı kapsüller vardır. Bu yakıcı kapsüller düşmanlara karşı korunmalarında görev yapar. Bazı sölenterlerde yakıcı kapsüller ölümlere neden olabilir.
✔ Tomurcuklanma ve metagenez ile üreme yaparlar.
Örnek: Deniz anası, hidra, medüz, mercan ve deniz şakayığı…
3) Solucanlar:
✔ Yassı, yuvarlak ve halkalı olmak üzere üç grubu ayrılır.
a) Yassı Solucan
✔ İnce, yassı vücutları vardır.
✔ Durgun sularda ve gölcüklerde serbest olarak ya da bir canlı vücudunda parazit olarak yaşayabilirler. Holozoik ya da parazit olarak beslenirler.
✔ Tek açıklıklı sindirim sistemleri vardır. Ağız aynı zamanda anüs olarak görev yapar.
✔ Merkezi sinir sisteminin ve özelleşmiş boşaltım organının ilk kez görüldüğü canlıdır.
✔ Solunum organları yoktur. Solunumlarını vücut yüzeyi ile yaparlar.
✔ Genellikle hermafrodittirler ve kendi kendini dölleyebilirler. Ayrıca rejenerasyon ile eşeysiz üreyebilirler.
✔ Örn: Tenya, Karaciğer kelebeği, Planarya…
b) Yuvarlak Solucan:
✔ İnce, uzun ve yuvarlak vücutları vardır.
✔ İki açıklıklı (tam) sindirim sisteminin ilk görüldüğü canlıdır.
✔ Solunum ve boşaltım için özelleşmiş organları yoktur. Vücut yüzeyi ile gerçekleştirirler.
✔ Sularda ve nemli topraklarda serbest olarak ya da bir canlı vücudunda parazit olarak yaşayabilirler. Holozoik ya da parazit olarak beslenirler.
✔ Ayrı eşeylidirler.
✔ Örnek: Trichinella spiralis Wuchereria bancrofti
c) Halkalı Solucan:
✔ Vücutları halkasal ve segmentlidir.
✔ İki açıklıklı sindirim sistemine sahip olup, sindirim kanalında özelleşmelere sahiptir.
✔ Karada ya da suda yaşayan türleri vardır.
✔ Suda yaşayanları solungaç, karada yaşayanları deri solunumu yapar.
✔ Nefridyum denilen boşaltım organları vardır. Azotlu boşaltım atıkları amonyaktır.
✔ Kapalı dolaşım görülür. Hemoglobinleri kan plazmasında bulunur.
✔ Hermafrodittirler.
Örnek: Toprak solucanı, poliket, sülük…
4) Yumuşakçalar:
✔ Vücutları yumuşaktır. Bazı çeşitlerinde dış iskelet bulunur. (Midye, salyangoz…)
✔ Genellikle sularda yaşarlar. Nemli topraklarda yaşayanları da vardır. Genellikle holozoik beslenirler.
✔ Suda yaşayanları solungaç solunumu yapar.
✔ Bazı türlerinde kapalı kan dolaşımı görülür. (Ahtapot, mürekkep balığı…) Hemoglobinleri kan plazmasındadır.
✔ İç organları gelişmiştir.
✔ toprağı kazma, sürünme, avlarını yakalama gibi görevler için özelleşmiş ayakları vardır.
✔ Ayrı eşeylidirler ve eşeyli üreme yaparlar.
Örnek: Kalamar, Midye, Ahtapot, Mürekkep balığı, Salyangoz
5) Eklem Bacaklılar:
✔ En fazla tür çeşidi bulunan hayvan grubudur.
✔ Kabuklular, örümcekler, böcekler ve çok ayaklılar olmak üzere dört gruptan oluşur.
a) Kabuklular:
✔ Dış iskelete sahiplerdir.
✔ Suda yaşar ve solungaç solunumu yaparlar.
✔ Ayrı eşeylidirler.
Örnek: Istakoz, yengeç, karides, su piresi…
b) Örümcekler:
✔ Baş ve göğüs bölgesi kaynaşmış ve karın bölgesi olmak üzere vücutları iki segmentten oluşmuştur.
✔ Göğüs segmentinden dört çift eklemli üye çıkar.
✔ Kitapsı akciğer solunumu yapar.
✔ Ayrı eşeylidirler.
Örnek: Örümcek, akrep, kene, tarantula…
c) Böcekler:
✔ Hayvanlar aleminin en fazla türe sahip grubudur.
✔ Kitinden oluşmuş dış iskeletleri vardır.
✔ Vücutları baş, göğüs ve karın olmak üzere üç segmentten oluşmuştur.
✔ Üç çift eklemli bacakları vardır.
✔ İki çift kanatları vardır. (Genellikle) Kanatlarının olması dünya üzerinde çok fazla yayılım göstermelerine neden olmuştur.
✔ Bir çift antenleri vardır. Bu nedenle duyu organları gelişmiştir.
✔ Açık kan dolaşımı görülür.
✔ Trake solunumu yaparlar.
✔ Malpighi tüpü adı verilen boşaltım organları vardır.
✔ Başkalaşım geçirirler. (Metamorfoz)
✔ Karaya çok iyi uyum sağladıklarından azotlu boşaltım ürünü ürik asittir.
✔ Çizgili kaslara sahiplerdir. Bu nedenle çok hızlı hareket edebilirler.
✔ Ayrı eşeylidirler.
Örnek: Arı, sinek, uğur böceği, kelebek…
d) Çok Ayaklılar:
✔ Karada ve nemli yerlerde yaşarlar.
✔ Vücutları uzun ve segmentlidir. Her segmentten bir ya da iki çift eklemli üye çıkar.
✔ Trake solunumu yaparlar.
Örnek: Çıyan, kırkayak…
6) Derisi Dikenliler:
✔ Denizlerde yaşarlar.
✔ Kalker yapılı iç iskeletleri vardır.
✔ Vücutlarının alt kısmında bulunan ayakları ile aktif olarak yer değiştirebilirler.
✔ Solungaç solunumu yaparlar.
✔ Ayrı eşeylidirler.
✔ Rejenerasyon ile eşeysiz üreme yaparlar.
Örnek: Deniz hıyarı, Deniz kestanesi, Deniz yıldızı…