Hayvansal Polisakkaritler

Polisakkaritler nedir? Önemli polisakkaritler nelerdir? Yapısal Polisakkaritler ve depo polisakkaritler nelerdir? Nişasta nedir? Nişastanın özellikleri ve görevleri nelerdir? Glikojen nedir? Glikojenin özellikleri ve görevleri nelerdir? Selüloz nedir? Selülozun özellikleri ve görevleri nelerdir? Kitin nedir? Kitinin Özellikleri nelerdir?

Karbonhidratların çeşitlerinden olan polisakkaritler glikozit bağıyla bir yada daha fazla ve birleşik olmayan monosakkaritin birleşmesiyle meydana gelen kimyasal maddelerdir. Polisakkaritlerin farklılığını ortaya çıkaran özellik, polisakkaritlerin glikoz birimlerinin farklı bir şekilde birbirine bağlanmasıdır. Polisakkaritler arasındaki bu farklılık unsuru kohezyon olayını desteklemektedir. Polisakkaritler n tane monosakkaritin (n-1) tane su molekülünü kaybetmesi sonucu oluşan büyük kimyasal bir bileşiktir. Polisakkaritleri çok şekerler ve kompleks şekerler olarak da adlandırılır.

n(Monosakkarit) ===} Polisakkarit + (n-1)Su

Polisakkaritlerin tanımını yaparken monosakkaritlerin birleşmesiyle olduğunu ifade etmiştik. Polisakkaritler oluşumunda olan monosakkritler aynı tür monosakkaritte olabilir farklı tür monosakkkaritte olabilir. Yani sadece heksoz yada pentozdan da oluşablir, hem heksoz hemde pentozun birleşmesindende polisakkarit oluşabilir. Heksozlardan türeyen polisakkaritlerin genel formülü (C6H10O5)n, yapısında pentoz bulunanların genel formülü ise (C5H8O4)n şeklindedir.

Polisakkaritler bbüyük ve komplek yapıda maddeler olduğu için hücre zarından difüzyon ile geçmezler. polisakkritleri şeker olarak adlandırmamıza rağmen polisakkaritler tatsız olmakla birlikte suda erime özelliğinede sahip değildirler. Polisakkaritlerin en önemlileri; nişasta, glikojen, kitin ve selülozdur. Glikojen, nişasta, selüloz ve kitin birden fazla sayıda glikoz molekülünün bir araya gelmesiyle meydana gelmiştir. Bu dört polisakkaritin meydana gelişi ifade edersek;

n.(C6H12O6) ® (C6H10O5)n. H2O + (n-1) H2O

Selüloz, nişasta, glikojen ve kitin arasındaki farkı gün yüzüne çıkaran özellik glikoz moleküllerinin sayısı ve birbirlerine farklı bağlanış biçimleridir.

Polisakkaritler

1- Depo polisakkaritler
a. Nişasta
b. Glikojen
2- Yapısal polisakkaritler
a. Selüloz
b. Kitin

1- DEPO POLİSAKKARİTLER

a. Nişasta 

Çok sayıda glikozun bir araya gelerek bitkilerde depo edilmesi için kullanıldığı komplek bir polisakkarittir. Nişasta endüstriyel sektörde eczacılıkta ve daha birçok sektörde kullanılır. Glikoz moleküllerinin nişasta şeklinde depo edilmesindeki temel neden, hücre içi osmotik basıncının dengelenmesidir. Çünkü glikoz suda çözünür, osmotik basıncı arttırır. Nişasta ise kısmen çözünür.

Nişastanın Özellikleri ve Görevleri

• Nişasta suda çözünemeyen kompleks şekerlerdir
• Nişasta bitkilerde depo edilen bir karbonhidrattır.
• Nişastalar büyük moleküllü yapılar olduğu hücreden geçemezler.
• Nişastanın sentez olayı hücre içinde gerçekleşir.
• Nişastanın hidrolizinde n-1 su harcanır.
• Nişastanın hidrolizi hücre içinde ve hücre dışında gerçekleşebilir.
• Nişasta lugol ile mavi ve mor rengi alır.
• Nişasta suda tam olarak çözünmezler.
• Nişasta çok sayıda glikozun birleşmesinden meydana gelen kimyasal bir maddedir.
• Nişasta bitkilerin yumru, tohum ve tanelerinde depo edilir.
• Nişasta bitkilerin enerji deposu olarak kullanılır.
• Nişastaların sindirimi ağız ve bağırsaklarda uzun sürer.
• Nişastalar glikoza dönüştürüldükten sonra kullanılmaktadır.
• Nişastalar arasındaki glikozit bağı alfa ve düz zincirli şekilde bağlanmaktadır.

b. Glikojen 

Bir çok glikozun bir araya gelmesiyle oluşan, hayvanların kas ve karaciğerinde depo edilen polisakkaritlerdir. Glikojen yalnızca hayvanlarda bulunan bir karbonhidrattır. Hayvanların kas ve karaciğerlerinde glikozu depo etmek için oluşturduğu kompleks bir yapıdır.

Glikojenin Özellikleri ve Görevleri

• Glikojen hayvanların hücrelerinde depo ettiği bir maddedir.
• Glikojen hayvanlara ek olarak mantar ve bakterilerin yapısında da depo edilir.
• Glikojeni bitkiler üretmez.
• Glikojeni bitkiler tüketmez.
• Glikojeni hayvanlar ve bakteriler üretir.
• Glikojeni hayvanlar ve bakteriler tüketir.
• Glikojen çok sayıda glikozun dehidrasyonu sonucu oluşan kompleks yapılardır.
• Glikojen hayvanların karaciğer ve kas yapılarında depo edilir.
• Karaciğerde depo edilen glikojenler ihtiyaç duyulmsı halinde glikoza dönüştürülerek kana karıştırılır.
• Kas yapısında bulunan glikojenler ise sadece kas enerjisi için kullanılır.
• Glikojen nişastaya oranla suda daha iyi çözünür.
• Glikojenler nişastanın yapısına oranla daha dallanmış bir yapıdadır.

2- YAPISAL POLİSAKKARİTLER

a. Selüloz 

Genel formülü (C6H10O5)n olan, bitkilerde hücre yapısının büyük bir kısmını oluşturan kağıt, yapay ipek ve patlayıcı maddelerin yapımında kullanılan bir karbonhidrat çeşididir. Bitkilerin hücre çeperini oluştururlar. Selülozlar hayvanlar tarafından sindirilemez.

Selülozun Özellikleri ve Görevleri

• Selülozlar çok sayıda glikozun dehidrasyonu sonucu oluşmaktadır.
• Selülozlar nişas ve glikojen gibi dallanmış bir yapı göstermez.
• Selüloz bitkilerin hücre çeperinin temel maddesini oluşturmaktadır.
• Selüloz bitkilerin dik, sert ve güçlü kalmasını sağlamaktadır.
• Selülozlar kesinlikle suda çözünmeyen maddelerdir.
• Selüloz sindirme işlemi bazı otçul hayvanların sindirim sisteminde yer almaktadır.
• Selülozu sindiricek sindirim sistemleri birçok hayvanda ve insanda bulunmaz.
• Ancak selüloz bağırsaklardan mukus salgısını yardığı, mukus da besinlerin bağırsaklardaki hareketine yardımcı olduğu ve kabızlığı önlediği için selülozun sağlıklı bir diyette yer alması oldukça önemlidir.

b. Kitin

Eklem bacaklıların ve kabukluların dış iskeletini oluşturan yapısında azot (N) molekülünü bulunduran proteinli polisakkarittir. Kitinin yapısı (C8H13O5N)n şeklinde olduğu için doğal olarak birçok canlının yapısında bulunan ve bir glikoz türevi olan N-Asetilglikozaminin uzun zincirli polimeridir.

Kitinin özellikleri ve görevleri nelerdir?

• Kitin yapısında Azot (N) bulunduran tek karbonhidrat çeşitidir.
• itinde birçok polisakkarit gibi birçok monosakkaritin birleşmesinden oluşur.
• itin örümcek, istakoz, yengeç, karides gibi birçok eklembacaklı sınıfına dahil hayvanların iskelet yapısında bulunur.
• itin hayvanlara ek olark mantarlarında hücre çeperlerinde yer almaktadır.
• itin yapısında azot bulundurduğu için suda çözünemez.
• itin karbonat ile birleşerek daha sert bir hale dönüşebilir.
• Kitin yumuşak ve esnek bir özelliğe sahip olduğundan ameliyatlarda kitin ipliği kullanılır. Ameliyatta kullanılan bu iplikler yara iyileştikten sonra kendilinden ayrışmaktadır.

ÖNEMLİ BİR NOKTAYI TEKRARLAYALIM:

Tüm polisakkaritler tek çeşit monomerden yani monosakkarit olan glikozdan oluşmaktadır. Monomerlerin (glikozları) aynı olmasına rağmen glikozitlerin bağlanma şekli ve glikoz sayısınını farklı miktarda olması polisakkarit çeşitlerini ortaya çıkarmaktadır. Bu anlatılanları bir örnek ile açıklamak gerekirse, kitin ve selülozda glikozit bağları ters bağlanmıştır. Glikojen, nişastaya oranla daha dallanmış haldedir. Bu farklı durumların meydana gelmesinin nedeni reaksiyonlar sırasında görev alan enzimlerin farklı olmasından kaynaklanmaktadır.

Polisakkaritlerin Çeşitleri ve Özellikleri (Konu Anlatımı) &#; PDF