Hikaye Anlatma Teknikleri Nelerdir

Bir insanın hayatını idame ettirebilmek için hikaye anlatıcısının anlatacağı bir hikayeye, ekmek ve su kadar ihtiyaç duyabileceğini düşünmüş müydünüz? Elbette burada iyi anlatılmış bir hikayeden bahsediyoruz. Peki, iyi bir hikaye anlatıcısı olmak için kullanılması gereken hikaye anlatma teknikleri nelerdir? Yanıt ve daha fazlası yazımızın devamında!

Sözlü kültür en önemli iletişim aracıdır. Sözlü kültürün en önemli bileşenlerinden biri de hikaye ve hikaye anlatıcısıdır. Esasında hikaye anlatıcılığı ve hikaye anlatıcısı yeni duyulan kavramlar olsa da hikaye anlatıcılığı kadim bir gelenektir. Bu gelenekte, belli başlı hikayeanlatma teknikleri anlatıcının beden dili ve düzgün diksiyonuyla birleştiğinde ortaya bir sanat çıkmış olur.  Bu bağlamda hikaye anlatıcılığı için sanat, hikaye anlatıcısı için sanatçı ifadesini kullanmamız yanlış olmayacaktır.

Hikaye Anlatıcılığı Teknikleri

Hikaye anlatıcılığı, sunum yapmak gibi görevleri yerine getiren iş profesyonelleri için de çocuk gelişimi alanlarında çalışan uzmanlar için de kazanılması önemli bir beceridir. Hem iş hayatı hem de çocukların dünyasına girerek onlara fayda sağlamak açısından önem taşıyan hikaye anlatıcılığında en kritik nokta hikaye anlatım biçimleri arasında en doğru yöntemi seçebilmektir. Bu seçim hedef kitleye ve amaca göre değişir.

• Gösterme tekniği (sahneleme tekniği): Bu anlatma tekniği dikkati hikayeye yoğunlaştıran bir tekniktir. Tekniğin hikayeye yoğunlaşmayı sağlamasının nedeni diyaloğun iç konuşma şeklinde olması, olayların ve karakterin duygu ve düşüncelerinin dinleyiciye direkt olarak aktarılmasıdır.
• İroni tekniği (alay tekniği): İroni tekniğinde cümlelerin sonunda asıl anlatmak istenenin aksine işaret eden anlam vardır. Temelinde eleştirel bakışın olduğu bu teknikte dinleyiciye vurucu etkiyi yapacak olan anlam jest, mimik ve tonlamada da belli olur.
• Diyalog tekniği (konuşma tekniği): Hikaye anlatıcılığında karakterlerin birbiriyle yaptığı konuşmanın yansıtıldığı bu teknik karakterin duygu ve düşünceleri konusunda ipucu verir.
• Bilinç akışı tekniği: Bu teknikte hikaye karakterinin içinden geçenler yansıtılır. Dinleyici karakterin duygularını daha iyi anlayabilir.
• İç çözümleme tekniği: Bilinç akışı tekniğinde olduğu gibi duygu ve düşünce çok nettir.
• Monolog tekniği: Karakterin kendi kendine konuşmasının yansıtıldığı bu teknikte duygu ve düşünce bir mantık sırasında anlatılır.
• Özetleme tekniği: Bu teknikte hikaye anlatıcısı hikayenin karakterleri ve hikayenin teması hakkında bilgi vermiş olur.
• Geriye dönüş tekniği: Dinleyicide merak uyandıran bu teknikte hikaye anlatıcısı, dinleyiciyi temel karakterlerin geçmişine götürerek olayların nedenini belirtmiş olur.

Detaylıca açıkladığımız hikaye anlatıcılığı teknikleri farklı alanlarda (içerik pazarlama, reklam, masal terapisi) hikaye anlatımında kullanılır. Çocuklar için hikaye ve masal anlatımı söz konusu olduğunda bu tekniklere şunlar da dahil olur: TV, kukla, pazen tahta kartı.

Hikaye Anlatıcısı Nasıl Olunur?

Kadim bir gelenek ve sanat olarak bahsettiğimiz hikaye anlatıcılığı herkesin kazanabileceği bir beceridir. Dolayısıyla herkes hikaye anlatıcısı olabilir. Burada dikkati çekmek istediğimiz nokta şudur: Masal anlatıcılığı teknikleri gibi konular üzerinde detaylı olarak  durulan masal anlatıcılığı eğitimi masal terapisi eğitimi ile iç içe verilir. Masal anlatıcılığı mesleğinin ve psikoterapi yöntemi olarak masalın irdelendiği bu eğitimlerin asıl amacı uzman yetiştirmektir.

Masal anlatım teknikleri konusunda bilgilerin paylaşıldığı masal terapisi ve masal anlatıcılığı eğitimini alan herkesin, yasal olarak bir kurumda masal terapisi uygulayabilmesi mümkün değildir. Yalnızca klinik psikoloji alanında yüksek lisans yapan kişiler oyun terapisinin bir alanı olan masal terapisini uygulayabilir.

Hikaye anlatım teknikleri ve hikaye anlatıcılığındaki püf noktalarını öğrenmek ebeveynler için de faydalıdır. Hikaye anlatıcılığı ebevenylerin masal ve hikaye yoluyla çocuklarının iç dünyasını keşfetmesine yardımcı olur. Doğru tema ve doğru anlatım yöntemleri kullanılarak anlatılan hikayeler sadece dinleyicilerin değil, anlatıcının da yaratıcılığını geliştirir. Masal ve hikaye anlatıcılığı şu konularda da fayda sağlar:

• Yeni dil öğrenmede kolaylık
• Dikkatli olma ve güçlü konsantrasyon
• Etkili iletişim kurabilme
• İyi bir konuşmacı ve iyi bir dinleyici olma

İyi Bir Hikaye Anlatıcısı Olmak İçin Ne Yapmalı?

Hikaye anlatımında hikayenin ne denli etkili olacağını belirleyen en önemli faktör hikaye anlatıcılığı teknikleri diyebiliriz. Bununla birlikte doğru hikaye ve doğru teknik seçimi hikaye anlatımının amacının gerçekleşmesi için yeterli değildir. İlginin artması ve dikkatin canlı kalabilmesi için, hikaye anlatıcısının;

• Beden dili ve hareketlerini doğru kullanması,
• Ses tonunu doğru kullanabilmesi,
• Çocukları gözüyle takip ederek ilgili olup olmadıklarını kontrol etmesi,
• Hikayeyi dinleyici anlatmadan önce okuması ve vurgu yapacağı noktaları işaretlemesi,
• Kendi hayatından örnekler vermek gibi çeşitli yöntemleri kullanarak anlatımı kişiselleştirmesi,
• Sürpriz çıkışlar yapması,
• Pazen tahta kartı gibi farklı araç gereçlerle çocukları hikayeyi anlayarak dinleme konusunda istekli hale getirmesi önem taşır.

Özetle;

Hikaye anlatıcılığı Anadolu’daki en eski geleneklerden biridir. Unutulmaya yüz tutmuş olan bu gelenek yeniden canlanmıştır. Bu yazımızda hikaye anlatmanın ve iyi bir hikaye anlatıcısı olmanın inceliklerine değindik. Hikaye anlatma teknikleri hakkında daha fazla bilgi edinmek ve çocuklarla terapötik bağ kurmak için masal terapisi ve masal anlatıcılığı eğitimi alabilirsiniz. Hikaye anlatıcılığı ve masal terapisi eğitimi, ders konularıyla hikaye anlatıcısı nasıl olunur sorusuna yanıt niteliğindedir.

Hikayeler, olay çerçevesinde oluşturulan edebi eserlerdir. Yazarlar, hikayede olayları anlatırken bir takım anlatım teknikleri kullanırlar.

Anlatma Tekniği

• En çok kullanılan tekniktir.
• Okuyucuyu olayın içine çekmek ve olay içinde yaşatmak amacı ön plandadır. Bu nedenle olaylar, kahramanlar, zaman ve mekan unsurları bir bütün olarak anlatılır.
• Olay, durum, kişi, yer kavramları art arda verilir ve okuyucunun canlandırmasına kolaylık sağlanır.

Gösterme Tekniği

• Hikayedeki olayların, eylemlerin, hareketlerin, davranışların dil aracılığı ile gösterilmesi tekniğidir.
• Eylemlerin oluş biçimleri ve nasıl sonuçlandıkları gösterilir.
• Amaç, okurun dikkatini çekmek ve okuru o kurmaca dünyanın bir parçası haline getirerek okurun o eylemleri yaşıyor gibi hissetmesini sağlamaktır.
• Olaylar aracı ile değil, direkt olarak anlatılır. Anlatıcı, okuyucu ile olaylar arasına girmez.
• Okurun dikkatinin olaylar üzerine çeken bir anlatım tekniğidir.

Bilinç Akışı Tekniği

• Edebi bir metinde kahramanın kafasının içinin doğrudan okuyucuya aktarıldığı tekniktir.
• Amaç; bilincin bağımsız olarak okuyucuya sunulmasıdır.
• Derin psikolojik çözümlemeler yapılması, insanın iç dünyasını öne sermesinden dolayı anlatma tekniğinden çok gösterme tekniğidir.
• Bilinç akışı tekniği ile esere doğallık katılmış olur. Çünkü insanın iç dünyası olduğu gibi aktarılır.
• Metindeki karakterin iç dünyası tüm boyutları ile okuyucuya aktarılır.
• Aynı zamanda duygu ve düşünceler hızlı ve düzensiz olarak resmedilmeye çalışılır. Mantık aranmaz. Bu nokta çok önemlidir; iç konuşma tekniğinden bilinç akışı tekniği ayıran özelliktir.
• Kahraman bakış açısı ön plandadır.

Montaj Tekniği

• Yazarın, başkasına ait bir metni kendi eseri ile ilişkilendirerek eserine aktarması tekniğidir.
• Esere eklenen metin ile yazarın metninin uyuşması gerekir.
• Alınan metnin esere zenginlik veya derinlik katması beklenir.

Diyalog Tekniği

• Hikayedeki kişilerin karşılıklı konuşması tekniğidir.
• En sık kullanılan tekniklerden biridir.
• Eserdeki kahramanlar arasında iletişim sağlanan bir tekniktir.
• Bu teknik ile kahramanların düşüncelerini ve birbirleriyle olan çatışmalarını okuyucunun anlaması amaçlanır.

İç Diyalog Tekniği

• Karakterin karşısında bir başkası varmış gibi kendisiyle konuşması tekniğidir.
• Konuşmalar dil bilgisi kurallarına uygundur.
• Herhangi bir bilinç akışı görülmez. Mantık çerçevesinde konuşmalar gerçekleşir. İç diyalog tekniği bu özelliği ile bilinç akışı tekniğinden ayrılır.
• Sohbet havası hakimdir. Anlatıcı aradan çekilir ve anlatım kahramanın kendi ile yapılır.

İç diyalog tekniği ile bilinç akışı arasındaki en büyük fark; iç konuşma tekniğinde cümleler uzun ve birbirleriyle bağlantılıdır. Kısacası iç diyalog tekniğinde cümleler mantıklıdır. Bilinç akışı tekniğinde mantıklı cümleler aranmaz ve konudan konuya geçilebilirken; iç konuşma tekniğinde konudan konuya geçiş olmaz.

Geriye Dönüş Tekniği

• Bu teknikte eserin olayı, içinde bulunduğu zamandan alınıp karakterin geçmişine veya olayın meydana geldiği zamana götürülür.
• Kısacası bu teknik anlatma zamanı ile ilgilidir.
• Geriye dönüş tekniğinin bir başka yönü; hatırlamadır.
• Geriye dönülse bile şimdiki zaman jargonu kullanılır.
• Kişiler ve olaylar hakkında bilgi verilirken kullanılması tercih edilir.

İç Çözümleme Tekniği

• İç çözümleme tekniği; kahramanların iç dünyası, duygu, düşünce ve hayallerinin ifade edildiği anlatım tekniğine denir.
• İç konuşma tekniğinde olduğu gibi bu teknikte de duygu ve düşüncelerin okuyucuya anlatılması amaçlanır.
• Bu teknikte duygu ve düşünceler üçüncü bir ağız (yazar) tarafından anlatılır.
• İlahi bakış açısı hakimdir.
• Ruhsal betimlemeler ağırlıklıdır.

İç çözümleme tekniği ile iç konuşma tekniği arasındaki en büyük fark; anlatımdaki bakış açısıdır. İç çözümleme tekniğinde duygu ve düşünceler yazar tarafından anlatılırken; iç konuşma tekniğinde kahramanın kendisi dile getirir.

Özetleme Tekniği

• En sık kullanılan tekniklerden biridir.
• Yazar olayları veya kişileri özetleyerek anlatır.
• Buradaki en temel amaç; hikayede olayların dağılmaması ve tekrara düşmemektir.

Betimleme Tekniği (Tasvir)

• Olaylar, olayların geçtiği mekanlar ve kahramanlar kelimeler ile betimlenerek okuyucunun zihninde canlandırması amaçlanır.
• Romantizmle birlikte gelişmiş bir tekniktir.
• Betimleme sadece fiziksel olarak yapılmaz. Ruhsal betimlemelerde oldukça kullanılır.

Pastiş Tekniği (Öykünme)

• Başka sanatçıların eserlerinin taklidi ile meydana getirilen sanat eseridir.
• Bir yazarın dil ve anlatım özelliklerine alay etmek amacıyla onu çağrıştıran bir biçimde öykünmedir.
• Bire bir kopya değildir.
• Asıl amaç güldürmek değildir. Bu özellik pastiş tekniğini, parodi tekniğinden ayıran özelliğidir.
• Taklidin anlaşılması önceki eserin bilinmesine bağlıdır.

Parodi Tekniği (Yansılama)

• Ciddi bir eserin bir bölümü veya bütününü alaya alarak, biçimini bozmadan ama ona başka bir özellik vererek biçimle öz arasındaki ayrılıktan gülünç etki yaratan oyun türüne parodi denir.
• Çoğunlukla edebiyat alanında kullanılır. Fakat sinema ve tiyatro da sıklıkla bu teknik görülmektedir. Tiyatroda da özellikle kabare ve orta oyununda karşımıza çıkmaktadır.
• Kısacası, ciddi tarzda yazılmış bir eserin daha komik hale getirilmesidir.
• Amacı; güldürmektir. Pastiş tekniğinden bu noktada ayrılmaktadır.

İroni Tekniği

• İroni; mimik, jest ve tonlama ile söylemek istenen şeyin altını dolaylı olarak çizer.
• İronik anlatımın en önemli noktası; gizlemektir.
• Yazar gerçeği bilmesine rağmen bilinçli bir şekilde bilmemezlik sergilemektedir.
• İronik anlatımın bir önemli noktası de eleştirel bakıştır.
• Yazar gerçeğe vurgu yaparak sarsıcı etki yaratmak ister.
• Güldürme amacı yoktur.