Hızlı Trende Cam Kenarı Işareti

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ
PROJESİ)

RAYLI SİSTEMLER TEKNOLOJİSİ

TRAFİK GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMADA

KULLANILAN İŞARETLER

ANKARA2008
 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).

 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye

rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.

 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği

kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik

kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında

satılamaz.
 İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3
1. TRAFİK İŞARETLERİ VE ANLAMLARI ........................................................................ 3
1.1. İşitilen İşaretler ............................................................................................................. 4
1.1.1. Ağız Düdüğü.......................................................................................................... 4
1.1.2. Çeken Araç Düdüğü .............................................................................................. 5
1.1.3. Elektrikli Çan veya Zil........................................................................................... 5
1.1.4. Kestane Fişeği........................................................................................................ 5
1.2. Görülen İşaretler ........................................................................................................... 6
1.2.1. Görülen İşaretlerin Kullanılma Zamanları............................................................. 6
1.2.3. Sinyaller................................................................................................................. 7
1.2.4. İşaret Bayrağı......................................................................................................... 8
1.2.5. Yuvarlak Levhalar ................................................................................................. 8
1.2.6. Çalışan Takıma Dikkat Levhası............................................................................. 9
1.2.7. El İşaret Feneri....................................................................................................... 9
1.2.8. Tren İşaretleri ...................................................................................................... 10
1.2.9. Hemzemin Geçit İşareti ve Sinyali ...................................................................... 11
1.2.10. Bariyer İşareti .................................................................................................... 12
1.2.11. Yol Bitim İşareti ................................................................................................ 12
1.2.12. Mesafe Tayin İşareti .......................................................................................... 12
1.2.13. Durup Kalkma (D) İşareti.................................................................................. 13
1.3. Makas Fenerleri .......................................................................................................... 13
1.3.1.Basit makas feneri................................................................................................. 14
1.3.2. Tek Toplu İngiliz Makas Feneri .......................................................................... 14
1.3.3. AEG Tipi İngiliz Makas Feneri ........................................................................... 14
1.3.4. Makas Levhası..................................................................................................... 15
1.4. Hareket Memuru Diski................................................................................................ 15
1.5. Limit İşareti................................................................................................................. 17
1.6. Yardımcı İşaretler ....................................................................................................... 17
1.6.1. Telefon Prizi İşareti ............................................................................................. 17
1.6.2. Eğim İşareti.......................................................................................................... 18
1.6.3. Kilometre ve Hektometre İşareti ......................................................................... 18
1.6.4. Hız İşareti ............................................................................................................ 18
1.6.5. Kurp Levhası ....................................................................................................... 18
1.6.6. Haberleşme Direklerinin Boyanması................................................................... 19
1.7. Diğer İşaretler ............................................................................................................. 19
1.7.1. Manevra İşaretleri................................................................................................ 19
1.7.2. Fren Denemesi İşaretleri...................................................................................... 20
1.7.3. Seyir Halinde Olan Trenlere Verilecek İşaretler ................................................. 21
1.7.4. Bir Yola Ait Manevra Yasak İşareti .................................................................... 22
1.7.5. Tünel İçinde İşaretlerin Verilmesi ....................................................................... 23
1.7.6. Döner Köprü İşareti ............................................................................................. 23
1.7.7. Vagon Kantarı İşareti........................................................................................... 23
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 24
i
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 28
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 30
2- MEKANİK GÜVENLİK DONANIMLARI...................................................................... 30
2.1. Giriş Semaforları......................................................................................................... 31
2.1.1. ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımı................................................................ 31
2.1.2. ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımında Giriş Semaforu ................................ 33
2.1.2. Toros Tipi Emniyet Tesisatı ................................................................................ 35
2.2. Çıkış Semaforları ........................................................................................................ 36
2.2.1. Kapalı durumu ..................................................................................................... 36
2.2.2. Açık durumu; ....................................................................................................... 36
2.2.3. İhbar İşaretleri...................................................................................................... 37
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 41
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 43
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 45
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 46
ÖNERİLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 47
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 48

ii
 AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 840UH0026
ALAN Raylı Sistemler Teknolojisi
DAL/MESLEK Raylı Sistem İşletmeciliği
MODÜLÜN ADI Trafik Güvenliğini Sağlamada Kullanılan İşaretler
Bu modül trafik işaretlerinin ve mekanik güvenlik
MODÜLÜN TANIMI donanımlarının ve kullanılan yöntemlerin tanıtıldığı bir
öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL 10.sınıf modüllerini başarı ile tamamlamış olmak
YETERLİK Trafikle ilgili haberleşmeyi sağlamak
Genel Amaç
Bu modülle gerekli ortam sağlandığında, işletme
talimat ve yönetmeliklerine uygun olarak trafik güvenliğini,
işletilmesini sağlamada kullanılan işaretleri ve mekanik
MODÜLÜN AMACI güvenlik donanımlarını kullanabileceksiniz.
Amaçlar
1. Trafik işaretlerini kullanabileceksiniz.
2. Mekanik güvenlik donanımlarını kullanabileceksiniz.

Ortam
EĞİTİM ÖĞRETİM
Atölye, sınıf veya gerçek çalışma ortamı
ORTAMLARI VE Donanım:
DONANIMLARI Trafik işaretleri

Modülün içinde her öğrenme faaliyetinden sonra yer alan

ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
ÖLÇME VE kendi kendinizi değerlendireceksiniz
DEĞERLENDİRME Öğretmen modül sonunda ölçme aracı uygulayarak modül
uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
değerlendirileceksiniz.

iii
iv
 GİRİŞ
GİRİŞ

GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,

Günümüzdeki raylı sistem işletmeciliğinin akıcı, ekonomik ve emniyetli bir şekilde

yapılabilmesi, hat ve işletme kabiliyetinin arttırılması, mevcut araçlardan daha çok yarar
sağlanması, az personel ile trafiğin düzenlenmesi ile ilgili nasıl hareket edeceklerini
göstermek suretiyle bir işletme sisteminin uygulanması gerekir.

Bu amaçla; Trafik iletişiminde kullanılan raylı sistemlerdeki işaretlerden görülen,

duyulan işaretler ile mekanik güvenlik donanımlarının trafiğin güvenle sağlanmasındaki
önemi can ve mal güvenliği açısından son derece önem taşımaktadır.

Bu modülle trenlerin, makinelerin ve diğer demiryolu araçlarının trafik işlemlerini

yapmayı, trafik yönetiminde kullanılan işaretlerin anlamlarını ve kullanım şekillerini
öğreneceksiniz.

1
2
 ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyeti sonucunda işaretleri gereği gibi kullanabileceksiniz.

ARAŞTIRMA
 Bölgenizdeki raylı sistemlerde kullanılan işaretleri araştırınız.
 İşaretleri kullananları araştırınız ve araştırmalarınızı sınıfa rapor halinde
sununuz.

1. TRAFİK İŞARETLERİ VE ANLAMLARI

Trenlerin trafiği ile ilgili emirlerin görevli personele iletilmesi için kullanılan, sabit
veya hareketli, elektrikli veya elle kullanılan araç ve malzemeler ile düdükle veya insan
sesiyle veyahut kol hareketleriyle ve çeşitli renkte ışıklarla verilen tüm işaretleri belirtir.

Trenlerle, diğer demiryolu araçlarında, istasyonlarda, demiryolu bakım ve onarım

hizmetlerinde çalışan bütün demiryolu görevlileri kullanılan bütün işaretlerin anlamını
bilmek ve buna uymak ve uygulanmasını sağlamak zorundadır. Yol üzerinde hiç bir işaretin
bulunmaması yolun serbest olduğunu bildirir. Genel olarak işaretler trenin geliş yönüne göre
sağ taraftan verilmelidir. İşaretler, verilen görevli tarafından görülene, duyulana veya
anlaşılana kadar verilmeye devam edilir, duyan veya anlayan görevli de işareti aynen tekrar
ederek anladığını belirtir. Ancak, durmayı emreden işaretler durulduktan sonra tekrarlanır.

İlgililer, kendilerine verilen işaretleri ve işaret malzemelerini korumaya, bakım ve

temizliğini yapmaya ve her an çalışır durumda bulundurmaya zorunludur. Kaybedilen,
bozulan veya arızalanan ve amaca uygun çalışmayan işaretler, yerine yenisinin verilmesi
veya onarılması için işyeri amirine bildirilir. Bunların yenilenmesi ve onarılması işyeri
amirlerince sağlanır. Trafikle ilgili personelde bulunması zorunlu olan işaretler aşağıda
gösterilmiştir.
 Tren şefinde;
 Üç renkli el feneri,
 Kılıfı içinde bir yeşil ve bir kırmızı bayrak,
 Bir kutu kestane fişeği ( içinde altı adet ),
 Bir ağız düdüğü,
 Kondüktörde;
 Bir ağız düdüğü,
 Tren Üzerindeki Tren Teşkil Memurunda;
 Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri,
 Kılıfı içinde bir kırmızı, bir yeşil bayrak,
 Bir ağız düdüğü,

3
  Tren Teşkil Memurunda;
 Bir ağız düdüğü,
 Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri,
 Kılıfı içinde bir kırmızı, bir yeşil bayrak, (tren kabul edende)
 Yol Takımlarında;
 Kılıfı içinde 2 yeşil, 2 kırmızı bayrak,
 4 adet üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri,
 Bir kutu kestane fişeği ( 6 adet ),
 2 adet bir yüzü ortası yeşil kenarı beyaz, diğer yüzü ortası beyaz kenarı
yeşil, 2 adet bir yüzü ortası kırmızı kenarı beyaz, diğer yüzü ortası beyaz
kenarı yeşil yuvarlak levha,
 2 adet çalışan takıma dikkat levhası,
 Bir ağız düdüğü,
 Yol Bekçisinde;
 Kılıfı içinde 2 yeşil, 2 kırmızı bayrak,
 Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri,
 Bir kutu kestane fişeği ( 6 adet ),
 Bir ağız düdüğü,
 Geçit Bekçisinde;
 Kılıfı içinde 2 yeşil, 2 kırmızı bayrak,
 Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri,
 Bir kutu kestane fişeği ( 6 adet ),
 Bir ağız düdüğü,

1.1. İşitilen İşaretler

Trenlerin trafiği ile ilgili emirlerin ilgililere iletilmesi için kullanılan bir iletişim
şeklidir. İşitilen işaretler, gece ve gündüz aynen kullanılır.

1.1.1. Ağız Düdüğü

Ağız düdüğü ile gece ve gündüz aşağıdaki işaretler verilir:

 Bir uzun düdüğün çalınması, ileriye hareketi, nöbetçi hareket memuru
bulunmayan istasyonlar ile durak ve saydinglerde tren şefi tarafından bir uzun
düdüğün çalınması trenin hareket edebileceğini,
 İki uzun düdüğün çalınması, geriye hareketi,
 Üç kısa düdüğün çalınması, durmayı, duran bir tren için frenlerin sıkılmasını,
 Üç kısa düdüğün bir kaç kez çalınması, tehlike olduğunu ve derhal durmayı,
 İki kısa düdüğün çalınması, tampon yapılmasını, fren tecrübesinde frenin
gevşetilmesini,
 Bir kısa düdüğün çalınması, frenin muntazam olduğunu bildirir.

4
1.1.2. Çeken Araç Düdüğü

Çeken araç düdüğü ile gece ve gündüz aşağıdaki işaretler verilir:

 Bir uzun düdük çalınması, ileriye hareket edileceğini,

 İki uzun düdüğün çalınması, geriye hareket edileceğini,
 Üç kısa düdüğün çalınması, durulacağını, duran trenlerde fren tecrübesi için
fren sıkılacağını,
 Üç kısa düdüğü, bir kaç kez tekrarlanması tehlike olduğunu ve derhal
durulacağını,
 İki kısa düdüğün çalınması, tampon yapılacağını, fren tecrübesinde frenin
gevşetileceğini,
 Bir kısa düdüğün çalınması, frenlerin muntazam olduğunu bildirir.
 Seyir halindeki trenlerde;
 Yerleşim yerlerine, hemzemin geçitlere, yarma ve tünellere, arızalı
bölgelere yaklaşırken bir uzun düdük çalınır.
 El frenlerinin sıkılması için üç kısa düdük çalınır.
 El freninin gevşetilmesi için iki kısa düdük çalınır.

1.1.3. Elektrikli Çan veya Zil

Bazı istasyonlardaki emniyet tesisatları veya bu yerlerin özelliği nedeniyle trenlerin

giriş ve çıkışlarını görevli personele duyurmak veya TSİ sistemindeki terminal veya
saydinglerde, trafik kontrolörü tarafından görevli personelle görüşme yapmak üzere
çağrılması için kullanılan çan ve ziller bulunur.

TSİ Bölgesinde zilin sesini duyan personel derhal trafik kontrolörü ile görüşür ve
alacağı emre göre hareket eder.

1.1.4. Kestane Fişeği

Şekil 1.1. Kestane Fişeği Yerleşimi

5
 Kestane fişekleri durma ve uyarma işareti olarak kullanılır ve işaretlerden önce
konulur ve ilgili personele durma veya uyarı işaretine yaklaşıldığını bildirir. (Şekil 1.1)

 Bir durma işaretinden önce ray üzerinde 50 şer metre ara ile trenin gidiş yönüne
göre birincisi sağa, ikincisi sola ve üçüncüsü tekrar sağa olmak üzere 3 kestane
fişeği konulur, bunların patlaması derhal durmayı bildirir. Kestane fişekleri bir
durma işareti ile birlikte konulmuş ise, ikinci bir talimat veya işaret alınmadıkça
hareket edilemez. Üç kestane fişeği patladığı halde hiç bir işaret yoksa durulur,
her an durabilecek şekilde ve düdük çalarak bir işaret bildirisine veya ilk
istasyona kadar ilerlenir.
 Yolun sağ rayı üzerine 800 metre ara ile konulan iki kestane fişeğinin patlaması,
önden giden bir trenin normal hızını koruyamadığını bildirir. Bu durumda,
arkadaki tren her an durabilecek şekilde hızını azaltarak, bir yol bekçisine
rastlayıncaya veya ilk istasyona kadar yoluna devam eder.

1.2. Görülen İşaretler

1.2.1. Görülen İşaretlerin Kullanılma Zamanları

Görülen işaretlerde kullanma zamanlarına göre, gece ve gündüz kullanılan işaretler

olarak ikiye ayrılır.
1- Gündüz kullanılan işaretler; güneşin doğuşundan güneşin batışına kadar kullanılır.
2- Gece kullanılan işaretler; güneşin batışından, güneşin doğuşuna kadar kullanılır.

Aşağıdaki durumlarda gündüz işareti yerine, gece işaretleri kullanılır.

a) Sisli, karlı, tipili ve benzeri havalarda gündüz işaretlerinin görülemediği yerlerde,
b) Boyu 1000 metreyi geçen veya giriş ve çıkışı görülemeyen tünellerde,
c) Özel emirlerle bildirilen yerlerde,

1.2.2. İşaretlerdeki Renk ve Işıkların Anlamları

Şekil 1.2. Renkler

6
 İşaretlerde kullanılan çeşitli renk ve ışıkların anlamları yanda belirtilmiştir.
 Kırmızı renk ve ışık; derhal durmayı emreder.
 Sarı renk ve ışık; bir dur bildirisi veren işarete gidildiğini, dikkatin artırılmasını
ve işaretin durumuna göre gerektiğinde durmak için hızın azaltılmasını bildirir.
 Yeşil renk ve ışık; TSİ sisteminde yolun geçişe serbest olduğunu, TMİ
sisteminde dikkatin arttırılması ve hızın azaltılmasını bildirir.
 Gün ışığı; yolun serbest olduğunu bildirir.
 Süt beyaz renk ve ışık; işaretlerin üzerindeki şekillere göre anlam bildirir.

1.2.3. Sinyaller

Üzerinde iki, üç veya dört renkli lambası bulunan gabarinin uygun yerine çelik boru,
konsol veya köprüler üzerine yerleştirilmiş, çeşitli renk bildirileri vererek demiryolu trafiğini
düzenleyen ve türlerine göre tanımları aşağıda belirtilen tesislere sinyal denir.

1.2.3.1 Görünüşleri Bakımından Sinyaller

 Yüksek Sinyaller: İki, üç veya dört lambalı olan, 3 ila 3.8 metre yüksekliğinde
boru direkler veya arazinin ve gabarinin uygun olmadığı yerlerde konsollar ve
köprüler üzerine yerleştirilmiş ana yol üzerinde bulunan sinyalleri,
 Cüce Sinyaller: Üç veya üç lambalı olan boyları kısa çelik borular üzerine ve
barınma yollarının çıkışlarına yerleştirilmiş sinyalleri;

1.2.3.2. Kullanılışları Bakımından Sinyaller

 Kumandalı Sinyaller: Kumanda makinesine elektriksel olarak bağlı olan ve

trafik kontrolörü tarafından kumanda edilen, ayrıca istasyon kumanda masası
olan yerlerde istasyon kumanda masasından da kumanda edilen sinyalleri,
 Otomatik Sinyaller: Kumandalı sinyaller dışında kalan, trafiğin yönüne ve
kendinden bir sonraki sinyalin durumuna göre otomatik olarak renk bildirisi
veren sinyalleri,

1.2.3.3. Görevleri Bakımından Sinyaller

 Giriş Sinyalleri: Terminal veya Saydinglerin girişlerine yerleştirilmiş olup,

yüksek dört lambalı kumandalı sinyalleri,
 Çıkış Sinyalleri: Terminal ve Sayding yollarının çıkışlarına yerleştirilmiş
yüksek ve cüce kumandalı sinyalleri,

Ana yollardan çıkış sinyalleri üç yönlü istasyonlarda ve çok hatlı bölgelerde dört
lambalı yüksek sinyal, tek hatlı bölgelerde üç lambalı yüksek sinyalleri, barınma yollarının
çıkışlarındaki cüce sinyalleri,

 Otomatik Blok Sinyalleri: Terminal ve Saydingler arasındaki blokların

girişlerine yerleştirilmiş yüksek, üç lambalı otomatik sinyalleri,

7
  Yaklaşma Sinyalleri: Terminal istasyonları haricindeki saydinglerin giriş
sinyallerinden bir önceki otomatik blok sinyallerini,
 Koruma Sinyalleri: Terminal istasyonları veya manevrası fazla olan
istasyonlarda giriş sinyalinden bir önceki kumandalı veya yarı kumandalı
sinyalleri,
 Tekrarlama Sinyali: Belirli bir uzaklıktan görülemeyen, sinyallere 400 metre
mesafeye kadar konulan ve bu sinyalin durumuna göre renk bildirisi veren, iki
renkli ve altında yuvarlak süt beyaz üzerine siyah renkli (T) harfli levha bulunan
yüksek sinyalleri,

1.2.3.4. Sinyallerde Bulunan Lambaların Sırası ve Renkleri

Alttan başlayarak;

 Dört lambalı yüksek sinyal; sarı, kırmızı, yeşil ve sarı,

 Üç lambalı yüksek sinyal; kırmızı, yeşil ve sarı,
 Cüce sinyal; Üç Lambalı; sarı, yeşil ve kırmızı,
 Cüce sinyal; iki Lambalı; sarı, kırmızı-Kırmızı, yeşil
 Tekrarlama sinyali, üstte beyaz, altta Yeşil,
 Dörtlü, yüksek sinyallerin bazı bölgelerde üstteki sarı lamba sapmayı ifade
ettiğinden tek başına yanmaz.

1.2.4. İşaret Bayrağı

Kırmızı ve yeşil renkli olan işaret bayrağı yalnız gündüz kullanılır. Kırmızı renkli
bayrak; derhal durmayı emreder.

Yeşil renkli bayrak; dikkatin arttırılması, makaslardan izin verilen hızla, diğer
yerlerden 25 km/s, süper ekspres, mavi tren, ekspres, ray otobüsü ve motorlu trenlerin 40
km/s hızla seyir edeceğini bildirir. Kılıfı içinde bayrak; yolun geçişe serbest olduğunu
bildirir.

Şekil 1.3 İşaret Bayrakları

1.2.5. Yuvarlak Levhalar

Gündüz, durma ve yavaşlama işaretleri vermek üzere kullanılan çapı 40 cm. ve orta
yuvarlağının çapı 27 cm. olan yuvarlak levhalar iki türlüdür.

 Bir yüzü, ortası yeşil kenarı beyaz, öteki yüzü ortası beyaz kenarı yeşil levha,
Ortası yeşil kenarı beyaz yüzünün görülmesi, hızın 25 km/s ye, süper ekspres,
mavi tren, ekspres, ray otobüsü ve motorlu trenlerde 40 km/s' e indirilmesini ve
8
 dikkatin artırılmasını bildirir.Ortası beyaz kenarı yeşil yüzünün görülmesi; yolun
serbest olduğunu ve normal hızla seyir edileceğini bildirir.

 Bir yüzü ortası kırmızı kenarı beyaz, öteki yüzü ortası beyaz kenarı yeşil levha,
Ortası kırmızı kenarı beyaz yüzünün görülmesi, derhal durmayı emreder.Ortası
beyaz kenarı yeşil yüzün görülmesi, yolun serbest olduğunu ve normal hızla
seyir edileceğini bildirir.

Şekil 1.4. Yeşil yuvarlak levha Şekil 1.5. Yeşil- kırmızı yuvarlak levha

Şekil 1,6. Çalışan takıma dikkat levhası Şekil 1,7. El İşaret Feneri

1.2.6. Çalışan Takıma Dikkat Levhası

Bir yüzünde, beyaz zemin üzerine siyah renkte çalışan bir işçi resmi, diğer yüzü beyaz
olan, kenarlarının uzunluğu 40 cm. olan eşkenar üçgen bir levhadır. Bu levha, demiryolu
kenarında bakım ve temizlik yapıldığı durumlarda yol takım işçilerinin çalıştığı yerden her
iki yöne de 300–500 metre uzaklığa konur. İşaretin işçi resmi bulunan yüzünün görülmesi
işçileri uyarmak amacıyla sık sık düdük çalınması ve dikkatli olunmasını emreder.

1.2.7. El İşaret Feneri

Kırmızı, yeşil ve gün ışığı gösteren üç renkli el feneri geceleri gaz lambası veya pille
aydınlatılarak kullanılır.
El işaret feneri ile;
 Kırmızı gösterilmesi, derhal durmayı emreder.
 Yeşil gösterilmesi, hızın 25 Km/s ye, süper ekspres, mavi tren, ekspres, ray
otobüsü ve motorlu trenlerde 40 Km/s ye indirilmesini ve dikkatin artırılmasını
ve makaslardan izin verilen hızla geçilmesini bildirir.
 Gün ışığı gösterilmesi, yolun serbest olduğunu bildirir.

9
1.2.8. Tren İşaretleri

Trenlerde esas ve geçici olmak üzere iki tür işaret bulunur.

Trenlerin esas işaretleri; gündüz son vagonun arka tamponları üstündeki sabit
elektrikli veya sinyalli bölgeler dışında sportlara takılan ve arka tarafında kırmızı cam
bulunan fener veya lambalardır. Bunlar gece ışıklandırılır. Sinyalli bölgelerde seyyar sport
fenerleri kaldırılmıştır. Gece ise; bu işaretin dışında, trenin ön tarafında, gün ışığı veren
lokomotif, mototren ve ray otobüslerinin ön sağ ve solunda bulunan lambalar ile orta üst
kısmında bulunan projektörlerdir.

Şekil 1.8. Tren işaretleri

Tek seyir eden lokomotiflerin, arka orta kısmına gündüz, ortası kırmızı kenarı beyaz
levha, gece ise, arka tarafına kırmızı ışık veren fener takılır.

Trenlerin geçici işareti; TSİ ve DRS bölgeleri dışında orer de gösterilen buluşma
istasyonu değiştiğinde, buluşma değişikliği ile giden trenin yeni buluşma istasyonuna kadar,
lokomotif, motorlu tren ve ray otobüslerinin kumanda bölmelerinin sol ön camının içine
konulan gündüz ortası kırmızı, kenarı beyaz yuvarlak levha olan buluşma değişikliği işareti
takılır. Gece ise bu levha yerine sol ön taraftaki lambanın kırmızı ışık vermesi sağlanır.

Şekil 1.9. Buluşma değişikliği işareti

İki istasyon arasında herhangi bir nedenle trenin bölünerek götürülmesi gerektiğinde,
sinyalli bölgeler dışında ilk hareket edecek kısmın son vagonunun yalnız sağ taraf arka
tampon üstündeki sporda arkaya geceleri kırmızı ışık, gündüzleri kırmızı renk gösteren bir
fener takılır. İkinci kısmın alınmasında, arka işaretleri yine muntazam takılır. Bu madde
sinyalli bölgelerde uygulanmaz.

Trenlerin esas işaretlerinden olan, ön her iki taraftaki lambalar ile üstteki projektörden,
geceleri, hem projektör hem de lambaları her hangi bir nedenle yanmazsa tren bulunduğu
yerde imdat ister. Sadece, projektörü veya lambalardan birisi veyahut her ikisi de yanmazsa,
tren ilk istasyona kadar gider ve burada yanmaları sağlanır, bu mümkün olmadığı takdirde
ilgili makamların vereceği emre göre hareket edilir.

10
1.2.9. Hemzemin Geçit İşareti ve Sinyali

Hemzemin geçit işareti, bir direk üzerine konulmuş, tek demiryolu hattındaki
geçitlerde birer metre boyunda çapraz iki kanattan, birden fazla demiryolu hattındaki
hemzemin geçitlerinde, birer metre boyunda çapraz iki kanat ve çaprazın altında yarım
çapraz bulunan bir işaret olup, kanatlar dıştan 1 cm. beyaz, 2.5 cm. kırmızı ve 5 cm. beyaza
boyanmıştır. Hemzemin geçit işareti tek hatlı veya birden fazla hatlı demiryolu ile aynı
seviyede kesişen karayolundan şoför ve sürücülere demiryolu vasıtalarının geçiş üstünlüğü
hakkına sahip olduğunu belirtmek için kullanılır.

Hemzemin geçit işareti, demiryolunun her iki tarafında karayolunun sağına ve

karayolu aracı sürücülerinin kolayca görebilecekleri şekilde konulur.

Şekil 1.10. Hemzemin geçit işareti

Otomatik hemzemin geçit koruma sistemi; TSİ sistemlerinin bulunduğu hatlar
dışındaki hemzemin geçitlerde; her türlü masrafı, bakım ve onarımı geçidin tesisini isteyen
kurum, kuruluş veya kişi tarafından karşılanarak, TCDD'nin onayı ve imzalanacak protokole
uygun olarak TSİ sistemindeki hemzemin geçit koruma sistemi esas alınarak en yüksek hızı
125 km/s. olan trenlere göre trenlerin geçide gelişinden önce, standart sürede (azami 45 sn.)
ray devresi vasıtasıyla otomatik hemzemin geçit bariyerinin kapanmasını sağlayacak şekilde
tesis edilen sistemidir.

Hemzemin geçit sinyali; hemzemin geçit ile istasyon arasındaki mesafe, ray devreli
otomatik hemzemin geçit koruma sisteminin tesisine imkân vermediği, günün 24 saatinde
nöbetçi hareket memuru bulundurulan yerlerde baş makasın gidiş yönüne göre demiryolunun
sağına konulan ve butona basılarak kumanda edilen ray devreli hemzemin geçit koruma
sistemi ile ankleşe çalışan sinyaldir. Baş makastaki sinyalin istasyondan görülemediği
yerlerde, istasyonun ilgililerce belirlenecek yerine sinyalin benzeri tekrarlama sinyali olarak
konulur ve hemzemin geçit sinyali 3-3.5 metre yüksekliğinde boru direk üzerine konulmuş
üst lambası yeşil, alt lambası kırmızı bildiri veren iki lambalı bir yüksek sinyaldir.

Sinyalin yeşil bildiri vermesi, hemzemin geçidin karayoluna kapalı demiryoluna açık
olduğunu ve trenin hareket memuru tarafından verilecek hareket emri ile hareket
edebileceğini bildirir. Sinyalin kırmızı bildiri vermesi, hemzemin geçidin karayoluna açık,
demiryoluna kapalı olduğunu bildirir.

Otomatik bariyer veya hemzemin geçit sinyali arızaları trenlere ihbar edilir.Butona
basılarak çalışan ray devreli hemzemin geçit koruma sistemi ile birlikte hemzemin geçit
sinyalinin tesis edildiği istasyonlarda butonun konulduğu nöbetçi hareket memurluğu
yazıhanesi veya sinyal kulesinde, bu sistemle ankleşe çalışan hemzemin geçidin karayoluna
kapalı olması halinde yeşil ışık, hemzemin geçidin karayoluna açık olması halinde kırmızı
11
 ışık veren ışıklı uyarı sistemi ve hemzemin geçidin karayoluna kapalı olduğunu
bildiren 5-10 saniye sesli uyarı yapan zil tertibatı bulunur.

1.2.10. Bariyer İşareti

Demiryolunun karayolu ile kesiştiği ve karayolu trafiğinin yoğun olduğu hemzemin

geçitlere konulur.

Gündüz bariyer kolunun demiryoluna paralel, karayolu üzerine inik durumda

görülmesi, gece, bariyer kolu üzerindeki fenerin karayolunun her iki tarafına kırmızı ışık,
demiryolunun her iki tarafına gün ışığı göstermesi, yolun demiryolu araçlarına açık, karayolu
araçlarına kapalı olduğunu bildirir.(Şekil 1.11)

Şekil 1.11. Bariyer İşareti Şekil 1.12. Yol bitim işareti

1.2.11. Yol Bitim İşareti

Kör yolların sonundaki tampon traversi üzerine konulan, tampon traversi olmayan
yollarda yolun ortasına dikilen, ortası kırmızı kenarı beyaz bir yuvarlak levha veya fenerdir.
Geceleri kırmızı ışık vermesi sağlanır.

1.2.12. Mesafe Tayin İşareti

İleri koruma işareti, semafor ihbar işareti ve durup kalkma (D) feneri bulunan istasyon
ve yerlerde bu işaretlere olan uzaklığını bildiren beyaz zemin üzerinde siyah meyilli çizgiler
bulunan dikdörtgen şeklinde 100'er metre ara ile konulmuş levhalardır.
Bu levhalar sırası ile;

 Meyilli 3 çizgi, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkma
fenerine 300 metre,
 Meyilli 2 çizgi, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkma
fenerine 200 metre,
 Meyilli 1 çizgi, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkma
fenerine 100 metre kaldığını bildirir.
 Siyah çapraz levha, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkma
fenerine gelindiğini bildirir.
12
 Şekil 1.13. Mesafe tayini levhası
1.2.13. Durup Kalkma (D) İşareti

İniş meyili fazla olan yerlerde, iniş yapan trenlerin fren kontrolü yapmak üzere durup
kalkması için gerekli görülen yerlere 1,5-2,00 metre yüksekliğinde bir direk üzerine
konulmuş siyah zemin üzerine süt beyaz renkte "DUR" kelimesinin baş harfi olan "D"
harfinin yazılı olduğu bir fenerdir. Arka yüzünde küçük süt beyaz yuvarlak cam bulunur,
bunun bir anlamı yoktur.

Geceleri fener içerisindeki lamba yakılarak (D) harfli yüzünün görülmesi sağlanır.
Rampa aşağı inen trenler (D) fenerini geçmeden durur ve komşu istasyon tarafından verilen
bileti fenerin yanındaki kutuya atar. D fenerinin konulacağı yerler Genel Müdürlükçe
belirlenir.

Şekil 1.14. Durup kalkma işareti

1.3. Makas Fenerleri

TSİ sisteminin tesisata bağlı makasları hariç diğer tüm makaslarda bulunan ve
makasın istasyonun hangi yoluna düzenlenmiş olduğunu bildiren makas fenerleri üç çeşittir.
Makas fenerleri gece ve gündüz aynen kullanılır. Ancak gece ışıklandırılır. Gece manevrası
olmayan istasyonlarda fener camları yerine aynı renkli fosfor takılabilir.

Şekil 1.15. Makas feneri Şekil 1.16. Makas feneri dikdörtgen sütbeyazı

13
1.3.1.Basit makas feneri

Makasın çevrilmesi ile birlikte fener kendi ekseni etrafında dönerek dört şekil gösterir.
Makas fenerinin;

 Dikdörtgen yeşil yüzünün görülmesi, makasa iğne ucundan ve sapma yapmadan

anayola girileceğini bildirir.
 Dikdörtgen süt beyaz yüzünün görülmesi, makasa ökçeden girilerek sapma
yapmadan anayola çıkılacağını bildirir.
 Süt beyaz ok işaretli yüzünün görülmesi, makasın iğne ucundan ve ok yönüne
sapma yaparak barınma yoluna girileceğini bildirir.
 Süt beyaz yuvarlak yüzünün görülmesi, makasın ökçesinden girilerek barınma
yolundan anayola sapma yaparak çıkılacağını bildirir.

Şekil 1.17. Makas feneri ok Şekil 1.18. Makas feneri yuvarlak sütbeyazı
1.3.2. Tek Toplu İngiliz Makas Feneri

Tek topla çalışan İngiliz makas feneri; makasın çevrilmesiyle birlikte, fener kendi
ekseni etrafında dönerek iki şekil gösterir. Makas fenerinin;Karşılıklı iki yüzü dikdörtgen
yeşil olup, bu yüzlerin görülmesi, makasın iğne ucundan veya ökçesinden girilerek birbirini
kesen yollardan sapma yapmadan anayola geçileceğini bildirir. Karşılıklı diğer iki yüzü süt
beyaz (V) şeklinde iki ok olup, bu yüzlerin görülmesi makasın iğne ucundan veya
ökçesinden girilerek birbirini kesen yollardan sapma yaparak geçileceğini bildirir

1.3.3. AEG Tipi İngiliz Makas Feneri

AEG tipi İngiliz makas feneri; bu makas feneri ikiyüzlü olup, makas hareketleri ile
birlikte fenerin yüzleri üzerinde bulunan süt beyaz ok işaretleri hareket ederek iki şekil
gösterir.
 İki süt beyaz okun baş başa gelip eğik bir çizgi halinde görülmesi, makasa iğne
ucundan veya ökçeden girilerek birbirini kesen yollardan sapma yapmadan
doğru olarak geçileceğini bildirir.
 İki süt beyaz okun dik bir açı yapacak şekilde baş başa gelmiş şekilde
görülmesi, makasa iğne ucundan veya ökçeden girilerek birbirini kesen
yollardan sapma yaparak geçileceğini bildirir.

14
 Şekil 1.19. Tek toplu İngiliz makas feneri Şekil 1.20. AEG tipi ingiliz makas
1.3.4. Makas Levhası

Gece manevra yapılmayan veya çok az kullanılan yollardaki makaslarda, fener yerine
makas levhası bulunur. Makas levhaları makas hareketleri ile birlikte kendi ekseni etrafında
dönerek iki şekil gösterir. İki taraftan yuvarlak siyah zemin üzerinde ucu yuvarlak levhanın
ortasından başlamak üzere beyaz dilim şeklinde bir okun görülmesi, barınma yoluna
girileceğini veya barınma yolundan çıkılacağını bildirir. Levhadaki üçgenin ucu sapılacak
yönü gösterir. Levhanın, iki taraftan bir çizgi halinde görülmesi, sapma yapılmadan doğru
yola girileceğini veya doğru yoldan çıkılacağını bildirir.

Resim 1.1. Makas levhası sapma Resim 1.2. Makas levhası

1.4. Hareket Memuru Diski

Nöbetçi hareket memurları tarafından kullanılan, bir yüzü ortası kırmızı kenarı beyaz,
diğer yüzü ortası beyaz kenarı yeşil yuvarlak levhadır. Geceleri ışıklandırılarak, bir yüzünde
kırmızı ışık, öteki yüzünde yeşil ışık vermesi sağlanır.

15
 Hareket memuru diski aşağıdaki amaçlar için kullanılır.

 Trene hareket emri verilmesi için, gündüz diskin ortası beyaz kenarı yeşil yüzü,
gece ise yeşil ışık veren yüzü, trenin gidiş yönüne dönen nöbetçi hareket
memuru tarafından baş hizasında kaldırılarak tren hareket edinceye kadar,
makinist ve tren şefine gösterilir.

Şekil 1.21. Hareket memuru diski ile hareket emri

 Trenleri durdurmak için, gündüz ortası kırmızı kenarı beyaz, gece ise kırmızı
ışık veren yüzünün, gelmekte olan trenin geldiği yöne, hareket etmiş bir trene
ise trenin gidiş yönüne doğru makinist ve tren şefinin en iyi görebileceği bir
yerden baş hizasında gösterilir.

Şekil 1.22. Hareket memuru diski ile dur emri

 Gelmekte olan bir trene, nöbetçi hareket memuru tarafından diskle dur işareti
verildiğinde kabul edildiği yolun limitleri içine girdikten ve baş tarafı limiti
geçmeyecek şekilde durur. Ancak, önceden bildirilmişse, hareket memurunun
dur işareti verdiği nokta geçilmeden durulur. Duran bir trene limit yapmadığını
bildirmek üzere disk kullanılmaz.

Şekil 1.23. Hareket memuru diski ile durmadan geç emri

 Durmadan geçecek trenlere; gündüz, ortası beyaz kenarı yeşil yüzü, gece ise
yeşil ışık veren yüzü, gelmekte olan trenin personelinin görebileceği bir yerden trenin geldiği
yöne tutularak, lokomotifi nöbetçi hareket memurunun bulunduğu noktaya geldikten sonra
son vagon geçinceye kadar aynı yüzü trene paralel çevrilerek gösterilir.
16
1.5. Limit İşareti
Demiryolu çeken ve çekilen araçlarının bir yoldan diğer yola birbirine çarpmadan
geçişini sağlamak amacıyla, iki ayrı yolun birleştiği noktadan itibaren iç raylar arasındaki
açıklığın 2 metre olduğu yere konulmuş, beyaz boyalı bir işarettir. TSİ sisteminde çıkış
sinyalleri veya Yanar söner sinyale uyulacağını bildiren YS levhaları da limitleri belirler.

Şekil 1.24. Limit İşareti

Trenin son vagonundaki görevli ve makasçı, trenin son vagonu, arka destek
lokomotifi dahil giriş makaslarını geçip, kabul edildiği yolun limiti içerisine girmiş ise, tren
duruncaya kadar yeşil, limitler içerisine girmeden durmuş ise, kırmızı işaret gösterir.

Eğer trenin son kısmı buluşmadan sonra çıkacak veya öne geçecek trenin yolunu
kapatmışsa son vagondaki görevli ve makasçı, çıkacak veya girecek trenin makinistine,
kırmızı işaret göstermeye devamla beraber ağız düdüğü ile "DUR" işareti verir.

Resim 1.4. Limit İşareti Resim 1.5. YS İşareti

1.6. Yardımcı İşaretler

1.6.1. Telefon Prizi İşareti

Resim 1.6. . Telefon prizi işareti Şekil 1.25. Telefon prizi işareti
Trafik telefon devresine girmeyi sağlayacak piriz olan direklerin üzerine konulmuş ve
fosforlu beyaz zemin üzerine, siyah telefon ahizesi bulunan dikdörtgen şeklinde bir levhadır.
Bulunduğu direk üzerinde telefon prizi olduğunu bildirir.

17
1.6.2. Eğim İşareti

Eğim levhaları hat eğiminin değiştiği yerleri göstermek için, kilometrenin artış yönüne
göre hattın sol tarafına bir direk üzerine yerleştirilmiş, beyaz zemin üzerine siyah renkte
rakamlar yazılı dikdörtgen levhadır. İşaret üzerinde yazılı bilgi, kendinden sonra gelen hat
bölümü için geçerlidir. Levhanın üzerinde 2 rakam ve bu rakamlar arasında bir ok işareti
bulunur.
 Okun üzerindeki rakam, binde olarak eğimi,
 Okun altındaki rakam, yolun bu eğimle kaç metre devam ettiğini,
 Okun yönü, hattın eğim yönünü gösterir.

Şekil 1.26. Eğim işareti Şekil 1.27. Kilometre ve hektometre işareti

1.6.3. Kilometre ve Hektometre İşareti

Kilometre ve hektometre işaretleri taş, beton veya parça ray gibi malzemeden yapılır.
Kilometre işaretinin üzerine hattın o noktadaki kilometresi yazılır. 100 metre (hektometre)
işaretlerinin üzerine de, hektometre rakamı yazılır. Kilometre işaretleri 1000 metre ara ile
hektometre işaretleri de 200 metre ara ile hattın sağına konulur.

1.6.4. Hız İşareti

Belirli bazı trenlerin yapabilecekleri en fazla hızı belirtmek için haberleşme direkleri
üzerine konulan ve üzerinde bu trenlerin o yol bölümünde yapabilecekleri en fazla hızın
yazılı olduğu levhadır.

1.6.5. Kurp Levhası

Eğri (kurp) levhaları; hattın eğri yarıçaplarını göstermek için, haberleşme direkleri
üzerine konulmuş ve siyah rakamla yarıçap uzunluğu yazılmış beyaz renkli bir levhadır.

Şekil 1.28. Hız işareti Şekil 1.29. Kurp İşareti

18
1.6.6. Haberleşme Direklerinin Boyanması

Hiç bir koruyucu işareti bulunmayan istasyon ve duraklara yaklaşıldığını, tren ve

makiniste bildirmek amacıyla her iki yöndeki baş makastan başlamak üzere 750 metre
uzaklıktaki ilk 5 haberleşme direği üstten bir metre siyah, iki metre fosforlu beyaz, tekrar bir
metre siyah yağlı boya ile boyanır.

Şekil 1.30. Haberleşme direkleri Şekil 1.31. İleri işaret Şekil 1.32. Geri işaret

1.7. Diğer İşaretler

1.7.1. Manevra İşaretleri

Manevra işaretleri gündüz kolla ve ağız düdüğü ile gece ise üç renkli işaret feneri ve
ağız düdüğü ile lokomotifin durumu dikkate alınarak verilir. Lokomotif veya kumanda
bölmesinin bulunduğu taraf ön taraf, yani ileri, diğer tarafta geri olarak kabul edilir.

1.7.1.1. İleri İşareti:

Gündüz kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin ileriye doğru sallanması ile birlikte ağız
düdüğünün bir defa uzun çalınması ile ileri işareti verilir.(Şekil 1.31)

1.7.1.2. Geri İşareti:

Gündüz kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin geriye doğru sallanması ve ağız
düdüğünün iki defa uzun çalınması ile geri işareti verilir. (Şekil 1.32)

1.7.1.3. Dur İşareti:

Gündüz kolun, gece kırmızı ışık gösteren fenerin baş üzerinde yarım daire yapacak
şekilde sallanması ve ağız düdüğünün üç defa kısa çalınması ile dur işareti verilir. (Şekil
1.33)

Şekil 1.33. Dur işareti Şekil 1.34. Yavaşlama işareti

19
1.7.1.4. Yavaşlama İşareti:
Gündüz kolun, gece, gün ışığı gösteren fenerin yere paralel olarak uzatılıp yavaş yavaş
aşağı yukarı hareket ettirilmesi ve ağız düdüğünün bir uzun bir kısa çalınması ile yavaşlama
işareti verilir.(Şekil 1.34)

1.7.1.5. Tampon Yap İşareti:

Gündüz iki elin omuz hizasında birleştirilmesi, gece gün ışığı gösteren fenerin omuz
hizasında, iki yana sallanması ve ağız düdüğünün iki defa kısa çalınması ile tampon yap
işareti verilir. (Şekil 1.35)

Şekil 1.35. Tampon yap işareti Şekil 1.36. Atma manevra

1.7.2. Fren Denemesi İşaretleri

Fren denemesi işaretleri, ağız düdük ile birlikte kol veya gün ışığı gösteren fenerle
verilir.
1.7.2.1. Fren Sık İşareti:
Gündüz iki kolun baş üzerinde birleştirilmesi, gece gün ışığı gösteren fenerin sağdan yukarı
doğru yarım daire şeklinde kaldırılıp dik olarak aşağıya indirilmesi ve ağız düdüğünün üç
defa kısa çalınması ile verilir.

1.7.2.2. Fren Gevşet İşareti:

Gündüz tek kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin, baş üzerinde yarım daire çizecek şekilde
sağa sola sallanması ve ağız düdüğünün iki defa kısa çalınması ile verilir.

Şekil 1.37. Frenleme yap işareti Şekil 1.38. Frenleri gevşet işareti
1.7.2.3. Fren Muntazam İşareti:
Gündüz tek kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin, aşağıdan yukarıya dik olarak
kaldırılması ve ağız düdüğünün bir kısa çalınması ile verilir.

20
1.7.3. Seyir Halinde Olan Trenlere Verilecek İşaretler

1.7.3.1. Yolun Açık Olduğunun Bildirilmesi

Yolun açık olduğu, gündüz kılıfı içinde bayrak ile gece ise gün ışığı gösteren fenerle
bildirilir. Hiç bir işaretin bulunmaması da yolun serbest olduğunu bildirir. Yol açık işareti,
trenin yoluna devam etmesine engel bir durum olmadığını bildirmek için verilir.

1.7.3.2. Hız Azaltılmasının Bildirilmesi

Hızın azaltılması için, gündüz yeşil bayrak veya ortası yeşil kenarı beyaz yuvarlak
levha, gece ise, yeşil ışık gösterilir. (Şekil 1.38)

Hızın azaltılması işareti aşağıdaki durumlarda verilir.

 Yolun bir kısmında normal hızın azaltılması gerekiyorsa,
 Özel olarak bildirilen ve üzerinden yavaş geçilmesi gereken, köprü ve tünel gibi
tesislere yaklaşırken,
 Yolun ve makasların zorunlu kıldığı yerlerde,
 Yağışlı havalarda, trafiğin akışını engelleyecek sel ve heyelan olasılığı olan
yerlerde,
Hız azaltma işareti, hızın azaltılması gereken nokta veya bölgenin en az 500 metre
öncesinden verilir.

Şekil 1.38. Hız azalt işareti Şekil 1.39. Dur işareti

1.7.3.3. Durmanın Bildirilmesi

Gündüz kırmızı bayrak veya ortası kırmızı kenarı beyaz yuvarlak levha, gece kırmızı
ışıkla verilir. (Şekil 1.39)

Trenlere aşağıdaki durumlarda durma işareti verilir :

 Anayol üzerinde herhangi bir nedenle duran bir trenin korunması için,
 Buluşma değişikliği işareti taşıması gereken bir tren, bu işareti taşımıyorsa,
 Tren trafiği emniyetini tehlikeye düşürecek bir engel veya arıza varsa,
 Vagonlarda, trenin trafik emniyetini bozacak bir arıza veya aksaklık görülürse,
 Bir trene arkadan gelen bir trenin yaklaştığı görülürse, arkadan gelen trenin
durdurulması için,
 Trenin vagonları birbirinden ayrılırsa,
 Trenin sonundaki işaretleri yoksa veya görülmüyorsa,

1 ve 3 üncü bentlerde yazılı durumlarda durma işareti, durulması gereken noktadan,

yolun meyiline göre, yolun meyili %0,5'e kadar 750 metre, %0,5'den %0,10'a kadar 850
metre, %0,10'dan fazla ise 1050 metre önce verilir.

21
 Durma işaretleri önüne, gece ve gündüz ve durma işaretinden başlamak üzere 50'şer
metre ara ile 3 adet kestane fişeği konur.

1.7.4. Bir Yola Ait Manevra Yasak İşareti

Yalnız ait olduğu yoldaki giriş ve çıkışları düzenleyen bir fenerdir. Topla veya
emniyet tesisatına bağlı olarak çalışır. Derayman pabucu olan ve olmayan olmak üzere iki
türü vardır.

Şekil 1.40. Manevra yasak işareti

1.7.4.1. Drayman Pabucu Bulunan Yollarda:
Drayman pabucunu hareket ettiren aletle bağlantılı olarak, kendi ekseni etrafında
dönen dört yüzlü bir fenerdir. Bir yüzünde yuvarlak süt beyaz cam üzerinde yatay bir siyah
çizgi, bunun karşısındaki yüzünde yan yana iki adet süt beyaz yuvarlak, diğer yüzünde
yuvarlak süt beyaz cam üzerinde siyah eğik bir çizgi, bunun karşısındaki yüzünde iki adet
eğik süt beyaz yuvarlak bulunur.
 Bir taraftan yuvarlak süt beyaz üzerinde yatay siyah çizgi, diğer taraftan yan
yana yuvarlak sütbeyazın görünmesi, derayman pabucunun ray üzerinde olduğunu bu
yola giriş ve çıkışın yasak olduğunu,

 Bir taraftan yuvarlak süt beyaz üzerinde 45 derece eğik siyah çizginin, diğer
taraftan eğik vaziyette iki süt beyaz yuvarlağın görünmesi, bu yola giriş ve çıkışın
serbest olduğunu bildirir.

1.7.4.2. Derayman Pabucu Olmayan Yollarda: 3.5 metre yüksekliğinde bir direk
üzerine konulmuş iki yüzlü sabit bir fenerdir. Bu fenerin iki yüzündeki şekiller bağlı olduğu
makas veya emniyet tesisatının hareketiyle birlikte hareket ederek şekil değiştirir.
 Yuvarlak beyaz üzerindeki siyah yatay çizgi ve karşısındaki yüzünde süt beyaz
yuvarlakların yan yana görünmesi, bu yola her iki taraftan giriş ve çıkışın yasak
olduğunu,
 Yuvarlak süt beyaz üzerinde 45 derece eğik siyah çizginin ve diğer yüzünde
eğik süt beyaz yuvarlakların görünmesi, bu yola giriş ve çıkışın serbest
olduğunu bildirir.

22
1.7.5. Tünel İçinde İşaretlerin Verilmesi
Tünel içinde verilmesi zorunlu olan işaretler önce trenin geldiği yönde tünel ağzında
verilir, daha sonra da tünel içinde aynen tekrar edilir.

1.7.6. Döner Köprü İşareti

Döner köprü üzerindeki yola paralel olarak uygun bir yerine konulmuş, bir fener ile
her iki yüzünün ortası kırmızı kenarı beyaz yuvarlak levhadır.İki durumu vardır.

Şekil 1.41. Döner köprü işareti

1.7.6.1. Kapalı Durumu:
Gündüz döner köprüye girilecek yolun her iki yönünden ortası kırmızı, kenarı beyaz
yuvarlak levhanın görülmesi, gece her iki yönden kırmızı ışığın görülmesi döner köprüye
girilemeyeceğini bildirir.

1.7.6.2. Açık Durumu:

Gündüz her iki yönden levhanın çizgi halinde görünmesi, Gece iki yönden yeşil ışığın
görünmesi, döner köprüye dikkatli girilebileceğini bildirir.

1.7.7. Vagon Kantarı İşareti

Vagon kantarı kulübesi üzerine konulmuş, kantar hareketleriyle birlikte hareket edip
kendi ekseni etrafında dönen, her iki yüzü ortası kırmızı, kenarı beyaz yuvarlak levhadır. İki
durumu vardır :

1.7.7.1. Kapalı Durumu:

Her iki yönden ortası kırmızı, kenarı beyaz levhanın görülmesi, kantar kefesinin
kalkık olduğunu ve kantar yolu üzerinden geçilemeyeceğini bildirir. Gece aydınlatılır.

1.7.7.2. Açık Durumu:

Her iki yönden levhanın bir çizgi halinde görülmesi, kantar kefesinin inik olduğunu ve
kantar yolundan geçmenin serbest olduğunu bildirir.

Şekil 1.42. Döner köprü işareti

23
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Trafikle ilgili haberleşmeyi sağlamak için aşağıdaki işlem basamaklarını yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

 Ağız düdüğü ile bir uzun düdük  Trafik işaretlerinin zamanında
çalarak trenin ileriye hareketini kullanılmasına dikkat ediniz.
bildiriniz. 
 Ağız düdüğü ile iki uzun düdük  Kaza ve olayların önlenmesine duyarlı
çalarak trenin geri hareketini olunuz.
bildiriniz. 
 Ağız düdüğü ile üç kısa düdük  Güvenlik kurallarına uyunuz.
çalarak trenin durması veya duran 
bir tren için frenlerin sıkılmasını  Mesleğinizle ile ilgili etik ilkelere uygun
bildiriniz. davranınız.
 Ağız düdüğü ile birkaç kez üç kısa
düdük tekrarlayarak tehlike
olduğunu ve trenin hemen durmasını
bildiriniz.
 Ağız düdüğü ile bir kısa düdük
çalarak trende frenlerin muntazam
olduğunu bildiriniz.
 Araç düdüğü ile bir uzun düdük
çalarak trenin ileriye hareketini
bildiriniz.
 Araç düdüğü ile iki uzun düdük
çalarak trenin geri hareketini
bildiriniz.
 Araç düdüğü ile üç kısa düdük
çalarak trenin durması veya duran
bir tren için frenlerin sıkılmasını
bildiriniz.
 Araç düdüğü ile birkaç kez üç kısa
düdük tekrarlayarak tehlike
olduğunu ve trenin hemen durmasını
bildiriniz.
 Araç düdüğü ile bir kısa düdük
çalarak trende frenlerin muntazam
olduğunu bildiriniz.
 Seyir halindeki trenlerde;
 Yerleşim yerlerine, hemzemin
geçitlere, yarma ve tünellere, arızalı
bölgelere yaklaşırken bir uzun
düdük çalınız.
 El frenlerinin sıkılması için üç kısa
24
 düdük çalınız.
 El freninin gevşetilmesi için iki kısa
düdük çalınız.
 Ağız düdüğü ile verilen işaretin araç
düdüğü ile tekrarlanmasına kadar
tekrar edin. Yeşil
 Durmayı emreden işaretler Şekil 1.47. Makas feneri
aldığınızda önce durun sonra işareti
tekrarlayın.
 Tren hızını koruyamıyorsa 800
metre ara ile 2 tane kestane fişeği
koyun ve ilk istasyona kadar
ilerleyin. Arkadan gelen tren öndeki
trenin hızını koruyamadığını
anlayacak ve her an durabilecek
şekilde devam edecektir.
 50 şer metre ara ile sağ, sol ve sağa
3 kestane fişeğinin patlaması ile
derhal durun. Kestane fişekleri bir Şekil 1.48.Tek topla çalışan İngiliz makas feneri
durma işareti ile birlikte konulmuş
ise, ikinci bir talimat veya işaret
almadıkça hareket etmeyiniz. Üç
kestane fişeği patladığı halde hiç bir
işaret yoksa durun, her an
durabilecek şekilde ve düdük
çalarak bir işaret bildirisine veya ilk
istasyona kadar ilerleyin.
 Makasla hangi yola sapılacaksa
veya sapmadan devam edilecekse
makas kolu çevrilerek veya
kumanda masasından kumanda Resim 1.7 Makas fenerleri
edilerek ayarlandığında makas
fenerinin ona göre dönerek işaret
etmesi sağlanır.
 Makas fenerlerinin gece
görülebilmesi için yanmasını
sağlayın.
 Hareket memuru diski ile trene
hareket emri vermek için gündüz
HAREKET DUR
ortası beyaz kenarları yeşil olan
tarafı, gece yeşil ışık veren tarafı Şekil 1.49. Hareket memuru diski
trenin gidiş yönüne dönerek omuz
hizasında kaldırın. Makiniste ve tren
şefine tren hareket edinceye kadar
gösterin.
 Trenleri durdurmak için, gündüz

25
 ortası kırmızı kenarı beyaz, gece ise
kırmızı ışık veren yüzünü, gelmekte
olan trenin geldiği yöne, hareket
etmiş bir trene ise trenin gidiş
yönüne doğru makinist ve tren
şefinin en iyi görebileceği bir
yerden baş hizasında gösterin.
 Durmadan geçecek trenlere; gündüz, DUR
ortası beyaz kenarı yeşil yüzü, gece
ise yeşil ışık veren yüzü, gelmekte Şekil 1.50. İşaret bayrağı
olan trenin personelinin görebileceği
bir yerden trenin geldiği yöne
tutularak, lokomotifi nöbetçi hareket
memurunun bulunduğu noktaya
geldikten sonra son vagon geçinceye
kadar aynı yüzü trene paralel
çevirerek gösterin.
 Trenin son vagonundaki görevli ve
makasçı, trenin son vagonu, arka
destek lokomotifi dahil giriş
makaslarını geçip, kabul edildiği
yolun limiti içerisine girmiş ise, tren
duruncaya kadar yeşil, limitler
içerisine girmeden durmuş ise,
kırmızı işaret gösterir.
 Eğer, trenin son kısmı buluşmadan
sonra çıkacak veya öne geçecek
trenin yolunu kapatmışsa son
vagondaki görevli ve makasçı,
çıkacak veya girecek trenin
makinistine, kırmızı işaret
göstermeye devamla beraber ağız
düdüğü ile "DUR" işareti verir.
 Trenlerin son vagonlarındaki
kırmızı işaretleri kontrol ediniz.
 Trenlerin ön tarafındaki gün ışığı
veren projektörleri kontrol ediniz.
 Tek seyir eden lokomotiflerin, arka
orta kısmına gündüz, ortası kırmızı
kenarı beyaz levha, gece ise, arka
tarafına kırmızı ışık veren fener
takın.
 Tren geliş yönünde ve omuz
hizasında gündüz kırmızı bayrak,
gece kırmızı ışıklı fener gösterilerek
derhal durmasını sağlayın.

26
 Tren geliş yönünde ve omuz
hizasında gündüz yeşil bayrak, gece
yeşil ışıklı fener gösterilerek
dikkatin arttırılmasını ve müsaade
edilen hızlarda seyredilmesini
sağlayın.
 Kılıfı içinde bayrakla yolun geçişe
serbest olduğunu bildirin.
 Hiçbir işaret göstermeyerek de
yolun geçişe serbest olduğunu
bildirebilirsiniz.

27
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak

belirleyiniz.

OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Çoktan Seçmeli Sorular

1. Aşağıdakilerden hangisi ağız düdüğünün iki uzun çalınması ile verilen işarettir?
A) İleriye Hareket B) Geriye Hareket C) Dur D) Yavaşla

2. Demiryolunun karayolu ile kesiştiği ve karayolu trafiğinin yoğun olduğu yerlere

aşağıdaki işaretlerden hangisi konur?
A) Limit İşareti B) Tren İşareti C) İleri Koruma İşareti D) Bariyer İşareti

3. Aşağıdakilerden hangisi bir dur bildirisi veren işarete gidildiğini bildirir?

A) Kırmızı Renk B) Yeşil Renk C) Sarı Renk D) Gün Işığı Rengi

4. Aşağıdakilerden hangisi kondüktör de bulunması zorunlu işarettir?

A) Kırmızı Bayrak B) Yeşil Bayrak C) Ağız Düdüğü D) Kestane Fişeği

Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.

(……)5. Eğim levhasının üzerinde 2 rakam ve bu rakamlar arasında bir ok işareti

bulunur. Okun üzerindeki rakam, binde olarak eğimi ifade eder.

(……)6. Makas fenerinde süt beyaz yuvarlak yüzünün görülmesi, makasın iğne
ucundan girilerek barınma yolundan anayola sapma yaparak çıkılacağını bildirir.

(……)7. 1,5-2,00 metre yüksekliğinde bir direk üzerine konulmuş siyah zemin üzerine
süt beyaz renkte "DURAK" kelimesinin baş harfi olan "D" harfinin yazılı olduğu bir
fenerdir.

(……)8. Demiryolu çeken ve çekilen araçlarının bir yoldan diğer yola birbirine
çarpmadan geçişini sağlamak amacıyla, iki ayrı yolun birleştiği noktadan itibaren iç raylar
arasındaki açıklığın 2 metre olduğu yere konulmuş, beyaz boyalı bir işarete limit işareti
denir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz

28
UYGULAMALI TEST

Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı

gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayir

Ağız düdüğü ile verdiğiniz işaret anlaşılıp tekrar edildi mi?
Ağız düdüğü ile treni istediğiniz yöne gönderebildiniz mi ?
Araç düdüğü ile verilen işareti anlayıp tekrar ettiniz mi?
Kestane fişeğini uygun şekilde raylara döşediniz mi?
Kestane fişeği patladığında durup, her an durabilecek şekilde
ilerlediniz mi?
Makasları kumanda ettiğinizde uygun işareti gösterip
göstermediğini kontrol ettiniz mi?
Makaslara gelinince hızınızı azalttınız mı?
Hareket memuru diski ile trene ileriye hareket emri verebildiniz mi?
Hareket memuru diski ile trene dur emri verebildiniz mi?
Tren giriş makasını geçip, kabul edildi yolun limiti içerisine girip
tren duruncaya kadar yeşil limitler içerisine girmeden durmuş ise,
kırmızı işaret gösterdiniz mi?
Trenin son kısmı buluşmadan sonra çıkacak veya öne geçecek
trenin yolunu kapatmışsa, çıkacak veya girecek trenin makinistine,
kırmızı işaret göstermeye devamla beraber ağız düdüğü ile "DUR"
işareti verdiniz mi?
Trenin ön ve arka tarafındaki işaretleri denetlediniz mi?
Kırmızı işaret bayrağı veya kırmızı el feneri ile trene dur işareti
verdiniz mi?
Yeşil işaret bayrağı veya yeşil el feneri ile trene dikkat arttır işareti
verdiniz mi?
Kılıfı içinde işaret bayrağı ile trene yolun serbest olduğu işaretini
verdiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden

geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

29
 ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyeti sonucunda mekanik güvenlik donanımlarını kullanabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır:

 Mekanik güvenlik donanımlarını araştırınız.
 Mahallinizdeki mekanik güvenlik donanımlarını inceleyiniz ve sınıfa rapor
halinde sununuz.

2- MEKANİK GÜVENLİK DONANIMLARI

İstasyonlarda tren seyrüseferinin güvenliğini sağlamak amacıyla makas dil uçlarının,
buna bağlı olarak giriş ve çıkış sinyallerinin ( semaforlarının) istasyondan idare edilmesini
sağlayan düzeneğe Mekanik Güvenlik Donanımı denir. Semaforlar trenlerin istasyonlara
emniyetle giriş ve çıkışlarını düzenleyen bir işarettir. Semaforlar giriş ve çıkış semaforu
olmak üzere ikiye ayrılır.

Semaforlar 8 metre yüksekliğindeki demir kafes direkler üzerine konulmuş, iki metre
boyunda 20-25 cm kalınlığında bir taraf ucu yuvarlak ve ortası beyaz kenarı kırmızı boyalı
saçtan yapılmış, bir, iki veya üç koldan meydana gelmiştir. Geceleri, kolların yerine, yeşil ve
kırmızı ışık veren fenerleri bulunur. Kolların arka yüzleri siyaha boyalıdır.

Toros tipi emniyet tesisatlarında, yalnız giriş semaforu bulunur. Çıkış semaforu
yoktur. Makaslar elle düzenlenir semafor açılınca bağlı makasları da kilitler.

İ tipi emniyet tesisatlarında hem giriş semaforu hem de çıkış semaforları bulunur.
Makaslar emniyet tesisatından düzenlenir ve kilitlenir.

Resim 2.1.Semafor

30
2.1. Giriş Semaforları
2.1.1. ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımı

İstasyon binası veya özel olarak yapılmış başka bir bina (kule) içerisine konulan
Kumanda aleti vasıtasıyla makasların ve semaforların uzaktan idare edilmesini dolayısıyla
trenlerin seyrüsefer emniyetini sağlayan düzenektir. Mekanik Sinyal Tesisatları içerisinde en
gelişmiş ve ihtiyaca en iyi cevap veren sistemdir.

( İ ) Tipi Mekanik Sinyal Tesisatını incelemek için İç Tesisat ( Kumanda Aleti ve

Temel Altı Makara Aksamı) ve Dış Tesisat olarak iki kısma ayırmak mümkündür. Şimdi
sırasıyla bu tesisatları, olabilecek arızalarını ve ıslah edilmelerini inceleyelim.

2.1.1.1. İç Tesisat

Kumanda Aleti: Üzerinde kumanda, sinyal, makas ve kilit manivelalarının bulunduğu,

bu manivelaların belli bir prensip dâhilinde çalıştığı düzenektir. Bu düzenekte manivelaların
belli bir prensip haricinde çalışmalarını önleyen manivelaların bulunduğu kumanda kasası,
kumanda aletinin arkasında bağlı olarak bulunur. Aletinin çalışma prensibi bir anklaşman
planı dahilinde belirlenir ve bu anklaşman planı kumanda aletinin üzerinde, kullanan kişinin
görebileceği şekilde asılıdır. Kumanda aletinin üzerindeki manivelaları tek tek incelersek
aşağıdaki başlıklar halinde yapabiliriz.

Resim 2.2. İ Tipi Emniyet Tesisatı Kumanda Aleti

Kumanda Manivelaları: Kumanda manivelaları, kumanda aleti üzerinde ayrı bir altlık
üzerinde bulunur. Makas, sinyal ve kilit manivelalarına göre çok daha küçük olup kumanda
kasası içinde bulunan ve bağlı bulundukları cetvellerin ileri geri hareketini sağlarlar.
Kumanda manivelaları, sinyal manivelalarından önce, sinyal manivelalarının
kullanılmalarını temin için kullanılır, Anklaşman planına göre hareket sırası ikincidir. Ancak
açılacak sinyal için makaslar asli vaziyetinde kalacaksa hareket sırası birincidir. Kumanda
manivelaları sadece semafor manivelalarının kullanımına imkân sağladığı için; hangi
semafor manivelalarının kullanımına imkân tanıyorsa, o semaforun ismini alır. Bu

31
 manivelalar aşağı ve yukarı olmak üzere iki hareketli olduğu için etiketlerine iki
hareketin de ismi yazılır, örneğin; Kumanda Manivelası A 1/2 semaforunun kullanımını
temin ediyorsa a1-a2 ismini alır, Eğer B ve C semafor manivelalarının kullanılmasını temin
ediyorsa b ve c ismini alır.

Semafor Manivelaları: Semafor Manivelaları, kumanda manivelalarının bulunduğu

altlığın hemen yanında sırayla bulunurlar. Bu manivelalar 170 derecelik bir hareketle ismini
aldığı semaforu tahrik ettirir. Etiketlerinde tahrik ettirdiği semaforun ismi yazılıdır. Örneğin;
A 1/2 semaforunun birinci kanadını tahrik ettiren semafor manivelasının etiketinde Al
yazılıdır. Semafor manivelaları, çalışmasına imkân sağlayan kumanda manivelasının
hareketinden sonra çalışır. Başka türlü çalışma imkânları yoktur. Semafor manivelaları
ihtiyaca göre iki semafora ya da çift kanatlı semaforun sırayla her iki kanadına da kumanda
etmesi sağlanabilir, Bu durumda semafor manivela kasnağı birbirinin aksi yönüne dönen iki
kasnağın, kasnak içersine konulan bir dişli düzeneğiyle iki semafora kumanda etmesi
sağlanır. Semafor manivelaların etiketlerinde kumanda ettiği semaforların ismi yazılır.
Örneğin A1-A2,B-C gibi.

Makas Manivelaları: Kumanda Aletinde Semafor ve kilit manivelalarından sonra

bulunur. Bunlar makasları tahrik ederek kilit yapmalarını sağlarlar. Aynı zamanda
anklaşman planına göre kumanda manivelalarının çalışmasını temin ederler. Bunlar da
semafor manivelaları gibi 170 derecelik bir hareketle makasların düzenlenmesini edilmesini
sağlar.

Resim 2.3. Makas ve semafor manivelaları

Kilit Manivelaları: Kilit manivelaları çok yolla ve dolayısıyla çok makaslı istasyon ve
garlarda herhangi bir sinyali ilgilendiren makasların kilitlenmesi için kullanılır. Kilit
manivelasının kumanda aletindeki hareket sırası makas manivelasından sonradır.

Resim 2.4. Kilit manivelaları

32
2.1.1.2. Dış Tesisat

Tek Kanatlı Semaforlar: Tek kanatlı semaforlar 8 metrelik kafesli direk, bir semafor
kanadı, bu kanadı çalıştıracak kasnak ve çubuklar ile kanadın pozisyonuna göre kırmızı veya
yeşil renk veren bir fenerden ibarettir.

Çift Kanatlı Semaforlar: Çift kanatlı semaforlar da tek kanatlı semaforlar gibi 8
metrelik kafesli direk, semafor kanadı, kanat çubukları ve tek kanatlı semaforlardan daha
değişik birlikte çalışan semafor kasnağı bulunur. Bu semaforlarda üst kanadın altında ikinci
bir kanat daha bulunur. Bu kanat açıldığında trenin barınmaya gireceğini bildirir. Bu semafor
da tek kanatlı semaforlardan fazla olarak ikinci kanat için bir semafor feneri bulunur. Bu
fener sadece yeşil (Kanat açıkken) renk verir, Ya da hiç renk vermez.

Resim 2.8. Çelik tellerin havai kazıkları üzerinde transmisyonu

Tel germe Aletleri: Bağlı bulunduğu transmisyon tellerinin hava şartlarına göre uzayıp
kısalması durumunda tellerin gerginliğini temin eden araçlardır,

Transmisyon Telleri: Mekanik güvenlik donanımlarında kullanılan araçların tahrikini

sağlayan tellerdir. Çelik teller galvanizli 130 Kg/mm2 çekme kuvvetine dayanıklı 4 mm.,5
mm, olarak iki çeşittir.4 mm. olan galvanizli çelik teller sinyal hatlarında, 5 mm. galvanizli
çelik tel olanlar da makas hatlarında kullanılırlar. Ayrıca galvanizli çelik tellerin
dönüşlerinde, kasnaklara girişlerinde ve kasnaklarda 5,5 mm. çelik kordon tel kullanılır.

Hattı Havai Köşebentleri Ve Makaraları: Hattı havai köşebentleri üzerlerinde hattı

havai makaralarını taşıyarak transmisyon tellerinin istenilen yere ulaşmalarını sağlayan
genellikle 1 m. boyundaki köşebentlerdir. Bunların 50 cm. toprağa gömülerek dik vaziyette
kalmaları sağlanır.

2.1.2. ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımında Giriş Semaforu

Baş makastan 200 ila 300 metre geriye yolun sağına konulmuş olup, 1, 2 veya 3 kolu
bulunur. Kapalı ve açık olmak üzere iki durumu vardır.

33
2.1.2.1. Kapalı durumu

Gündüz; tren tarafından en üstteki kolun semafor direğine 90 derece açı yapacak
şekilde görülmesi,Gece; tren tarafından kırmızı ışığın görünmesi, semaforun kapalı olduğunu
ve işaretin önünde mutlaka durulacağını bildirir.

Resim 2.9.Giriş semafor kapalı pozisyon Şekil 2.1.Giriş semafor kapalı pozisyon
2.1.2.2. Açık durumu

Gündüz; üstteki tek kolun tren tarafından, semafor direğine 135 derece açı yapacak
şekilde kalkık görünmesi, sapma yapmadan doğru yola girileceğini,

Resim 2.10. Bir sapma yapmadan doğru yola girilecek semafor işareti

Şekil 2.2.Bir sapma yapmadan doğru yola girilecek işareti

34
 Resim 2.11. Bir sapma yaparak barınma yoluna girilecek semafor işareti

Şekil 2.3.Bir sapma yaparak barınma yoluna girilecek işareti

İki kolun semafor direğine 135 derece açı yapacak şekilde görünmesi, bir sapma
yaparak barınma yoluna girileceğini, Üç kolun semafor direğine 135 derece açı yapacak
şekilde görünmesi, iki veya daha fazla sapma yaparak, herhangi bir barınma yoluna
girileceğini, bildirir.Gece; bir yeşil ışığın görünmesi, sapma yapmadan doğru yola
girileceğini, İki yeşil ışığın görünmesi, bir sapma yaparak barınma yoluna girileceğini, Üç
yeşil ışığın görünmesi, iki veya daha fazla sapma yaparak herhangi bir barınma yoluna
girileceğini, bildirir.

Şekil 2.4. Bir veya birden fazla sapma yaparak barınma yoluna girilecek işareti
2.1.2. Toros Tipi Emniyet Tesisatı

Toros tipi mekanik güvenlik donanımı çalışma prensibi, içerdiği elemanlar açısından I
tipi mekanik güvenlik donanımından farkı; Toros tipi tesisatında makasların topla
düzenlenmesi ve çıkış semaforunun olmamasıdır. Kumanda aleti I Tipi tesisattan farklı olup
manivelalar öne arkaya değil de sağa veya sola çevrilerek sinyal açılır, makas yapılır.

35
 Resim 2.12. Toros tip güvenlik donanımı kumanda aleti

2.2. Çıkış Semaforları

Trenin gidiş yönüne göre kumanda ettiği yolun sağına ve limitlerinin içine konulmuş
olup tek kolludur, ancak, bazı özel durumu olan istasyonlarda çift kollu da olabilir. Şekil ve
görünüş itibariyle giriş semaforunun aynıdır. Kapalı ve açık olmak üzere iki durumu vardır :

2.2.1. Kapalı durumu

Gündüz; semafor kolunun semafor direği ile 90 derece açı yapacak şekilde
görünmesi,Gece; kırmızı ışığın görülmesi, semaforun kapalı olduğunu trenin hareket
edemeyeceğini bildirir.

Şekil 2.5. Çıkış semaforu kapalı işareti

2.2.2. Açık durumu;

Gündüz; semafor kolunun semafor direği ile 135 derece açı yapacak şekilde kalkık
görünmesi,Gece; yeşil ışığın görünmesi, semaforun açık olduğunu, bu yoldaki trenin hareket
edebileceğini bildirir. Semafor işaretinin arkasında görünen gün ışığının bir anlamı yoktur.

36
 Şekil 2.6. Çıkış semaforu açık işareti
2.2.3. İhbar İşaretleri

Giriş ve çıkış semaforları ile birlikte çalışan ve semaforların açık veya kapalı
pozisyonlarını bildiren yardımcı işarettir. Bunlar İleri İhbar ve çıkış semaforu İhbarı olmak
üzere çalışma amaçlarına göre ikiye ayrılır.

2.2.3.1. İleri Koruma İşareti

Semafor tesisatı olmayan bazı istasyonları uzaktan korumak amacıyla baş makastan en
az 700 metre uzaklığa 3 ila 3,5 metre yüksekliğinde bir direk üzerine konmuş, ortası kırmızı
kenarı beyaz dikdörtgen şeklinde bir levhadır.

Resim 2.14. İleri koruma kumanda kolu

Geceleri, kırmızı ve yeşil ışık veren feneri bulunur. İstasyon binası içinde veya makas
başında bulunan bir kumanda kolu ile idare edilir. İşaretin kapalı ve açık olmak üzere iki
durumu vardır.

37
  Kapalı durumu
Gündüz; ortası kırmızı kenarı beyaz dikdörtgen levhanın, gece ise; kırmızı ışığın
görülmesi ileri korumanın kapalı olduğunu ve trenin işareti geçmeden durmasını bildirir.

Resim 2.15. İleri koruma işareti Şekil 2.7. İleri koruma işaretinin kapalı durumu
 Açık durumu

Gündüz; işaretin tren tarafından yere paralel yatık ve bir çizgi halinde görülmesi, gece
ise; yeşil ışığın görülmesi, işaretin açık olduğunu ve baş makasa kadar ilerleneceğini ve
makasta makasçının vereceği işarete göre hareket edileceğini bildirir.

İleri koruma işaretinin normal durumu kapalıdır, bir trenin istasyona kabul
edilmesinde bir sakınca bulunmadığında, trenin gelişinden önce açık duruma getirilir. Tren
kabul edildiği yolun limitleri içine girdikten sonra mutlaka kapatılır.

İleri koruma işaretinin gündüz arka tarafındaki beyaza boyanmış yüzü ile gece
arkadan görünen gün ışığının bir anlamı yoktur.

İleri koruma işaretinin kapalı iken geçildiğinin belirlenmesi için, ray üzerine kestane
fişeği konulmasını sağlayacak bir sistem ileri korumanın yakınına konulabilir.

İstasyondan hareket ederek çıkan bir trenin personeli, seyir ettiği yöndeki çıktığı
istasyona girişe kumanda eden ileri korumanın açık olduğunu görürse, derhal trenini
durdurur ve nöbetçi hareket memurundan yeniden emir almadıkça treni hareket ettirmez ve
durumu trafik cetveline yazarak birlikte imzalar. Bu sırada tren baş taraftan derhal işaretlerle
emniyet altına alınır.

Resim 2.16. İleri koruma işaretinin açık durumu Şekil 2.8. İleri koruma işaretinin açık durumu

38
Resim 2.17. Semafor ihbar işareti kapalı durumu Şekil 1.9. Semafor ihbar işareti kapalı durumu
2.2.3.2. Semafor İhbar İşareti

Giriş semaforu olan istasyonlarda giriş semaforunun açık olup olmadığını belirtmek
için giriş semaforundan 500 metre ileride bulunur. Semafor açıldığında ileri ihbar da açılarak
semaforun açık olduğunu ihbar eder. İleri İhbar işareti 3 ila 3.5 metre yüksekliğinde bir direk
üzerine yerleştirilmiş, iki yönlü ihbar kasnağı, yuvarlak ortası sarı, kenarları beyaz bir saç
tepsi ve sarı yada yeşil renk veren bir fenerden oluşur. Giriş semaforu açıldığında, semafor
kasnağından gelen transmisyon telleri vasıtasıyla, kumanda aletinden verilen hareket
semafora geldiği gibi ileri ihbara da gelerek işaretin açılmasını temin eder. Bu hareket ileri
ihbar kasnağını sağa veya sola çevirerek yani giriş semaforunun hangi kanadı açılırsa açılsın
ileri ihbar kasnağı da dönerek kasnağa bağlı çubuğu hareket ettirir ve ihbar tepsisini yere
yatay duruma getirir.

 Kapalı Durumu

Gündüz; tren tarafından işaretin ortası sarı kenarı beyaz yüzünün, gece; tren tarafından
sarı ışığın, görülmesi giriş semaforunun kapalı olduğunu ve giriş semaforu önünde
durulacağını bildirir.

 Açık Durumu

Gündüz; tren tarafından levhanın yatık ve bir çizgi halinde, gece; tren tarafından yeşil
ışığın, görülmesi, giriş semaforunun açık olduğunu ve istasyona girilebileceğini
bildirir.Semafor ihbar işaretinin konulacağı yer bir tünel içine rastladığında, bu işaretin
yalnız feneri tünel duvarı ile yapı gabarisi arasına konularak, sadece feneri kullanılır.

(İ) tipi emniyet tesisatı bulunan istasyonlarda, ayrıca giriş semaforunun hemen
önünde, çıkış semaforunun durumunu gösteren bir çıkış semaforu ihbar işareti bulunur.

39
 Resim 2.18. Semafor ihbar işareti açık durumu Şekil 2.10. Semafor ihbar işareti açık durumu
2.2.3.3. Çıkış Semaforu İhbar İşareti

Giriş semaforunun hemen önünde bulunan bu işaret çıkış semaforunun açık ya da

kapalı olduğunu göstermektedir. Şekil ve çalışma prensibi olarak ileri ihbarın aynısı olup tek
yönlü çalışırlar. Yani sadece istasyonun doğru yolundaki çıkış semaforu açıldığında açılır,
diğer sapan yollardaki çıkış semaforu açıldığında ise pas ihbar kasnağı gelen hareketi ihbar
tepsisine aktarmaz ve kapalı kalmasını sağlar.

Resim 2.19. Çıkış semaforu ihbar işareti

40
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Mekanik güvenlik donanımlarını işlem basamaklarına göre kullanınız.

İşlem Basamakları Öneriler

 İ Tipi mekanik güvenlik donanımında önce
 Mekanik güvenlik donanımlarının
makasları ayarlayınız. 1,2,3,gibi numaralı
zamanında kullanılmasına dikkat
olan kollar makas koludur.
ediniz.
 Tren, sapma yapmadan ana yola devam
 Kaza ve olayların önlenmesine
edecekse, makas kumanda kolunu yukarıda
duyarlı olunuz.
bırakın. Sapma yaparak barınma yoluna
 Güvenlik kurallarına uyunuz.
girecekse makas kolunu 170 derece aşağı
 Mesleğinizle ile ilgili etik ilkelere
çekiniz.
uygun davranınız.
 Daha sonra makasların konumunun
değiştirilememesi için manivela kilit
manivelasıyla kilitleyiniz.
 Üzerinde iki harf olanlar giriş semaforudur.
Aşağı doğru 170 derece çekiniz.
 Tren istasyonda durmadan devam edecekse
çıkış semaforlarını da açınız.
 Trafiğin durumuna göre, toros tipi mekanik
güvenlik donanımında, giriş semaforlarının
Resim 2.21. Makas ve semafor kumanda
açık veya kapalı durumuna kumanda etmek
kolları
için sağa veya sola çeviriniz.
 Toros tipi mekanik güvenlik donanımında
sadece semaforlar kontrol edebilirsiniz.
Makasların makastaki görevli tarafından elle
düzenlenmesi gerekir.
 İleri koruma işaretinin normal durumu
kapalıdır, bir trenin istasyona kabul
edilmesinde bir sakınca bulunmadığında,
trenin gelişinden önce kumanda aleti ile açık
duruma getiriniz. Tren kabul edildiği yolun Resim 2.22. Kilit manivelaları
limitleri içine girdikten sonra mutlaka
kumanda aletinden kapatınız.
 İleri koruma tesisatlarında makasların
güvenliği söz konusu değildir. Trenlerin
istasyonlara girişleri Tren Teşkil memuru
tarafından sağlanır. Bu nedenle makastaki
görevlinin vereceği işarete göre hareket
ediniz.

Resim 2.22. Kilit manivelaları

41
 Resim 2.23. Toros tipi manivelaları

Resim 2.23. İleri koruma kumanda kolu

42
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak

belirleyiniz.

OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Çoktan Seçmeli Sorular

1. Aşağıdakilerden hangisi trenlerin istasyona emniyetli olarak giriş ve çıkışlarını

düzenleyen işarettir?
A) Semafor B) Hareket Memuru Diski
C) Yuvarlak Levha D) Limit İşareti

2. Semafor ve makasların düzenlenmesi aşağıdakilerin hangisi ile sağlanır?

A) Ağırlık Demirleri B) Teller
C) Elektrik D) Manivela

3. Yandaki işaretin adı nedir?

A) Semafor İhbar İşareti B) Giriş Semaforu
C) İleri Koruma İşareti D) Çıkış Semaforu

4. Toros tipi mekanik güvenlik donanımında makaslar nasıl düzenlenir?

A) Uzaktan Kumanda ile B) Teller ile
C) Tren Teşkil memuru tarafından elle D) Elektrik ile

Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.

(……)5. I Tipi Emniyet Tesisatındaki makas veya semafor düzenlemeleri elektrikle

sağlanır.

(……)6. Bağlı bulunduğu transmisyon tellerinin hava şartlarına göre uzayıp kısalması
durumunda tellerin gerginliğini temin eden araçlara havayi hat köşebentleri ve makaraları
denir.
(……)7. Giriş semaforunda 3 kolun semafor direğine 135 derece açı ile kalkık
görülmesi iki sapma yapmayarak barınma yoluna girileceği anlaşılır.

(……)8. Toros tipi mekanik güvenlik donanımında semaforlara kumanda etmek için
kumanda kolu ileri geri hareket ettirilir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz

43
UYGULAMALI TEST

Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı

gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayir

 İ tipi mekanik güvenlik donanımında makasları ayarladınız mı?
 Kilit manivelaları ile makasları kilitlediniz mi?
 Semafor kumanda kolunu aşağı doğru çekerek semafor işaretini
ayarladınız mı?
 Tren durmadan geçecekse çıkış semaforunu açtınız mı?
 Toros tipi mekanik güvenlik donanımında giriş semaforları
açtınız mı?
 Tren teşkil memuru tarafından makas istenilen yola düzenlendi
mi?
 İleri koruma işaretinin kapalı olduğunu kontrol ettiniz mi?
 Tren kabul edilecekse, ileri koruma işaretini açtınız m?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden

geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise modül değerlendirmeye geçiniz.

44
 MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME)

Trafik işaretleri ve anlamları ile mekanik güvenlik donanımları faaliyetleri ve

araştırma çalışmaları sonunda kazandığınız bilgi ve becerilerin ölçülmesi ve
değerlendirilmesi için kendinizi kontrol listesine göre değerlendiriniz. Bu değerlendirme
sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayir

1- Raylı sistemlerde kullanılan işaretleri tanıyor musunuz?
2- Raylı sistemlerde kullanılan işaretlerin anlamını biliyor
musunuz?
3- İşaretleri tekrarlamayı biliyor musunuz?
4- İ tipi mekanik güvenlik donanımında makasları
düzenleyebiliyor musunuz?
5- İ tipi mekanik güvenlik donanımında kilit manivelalarını
düzenleyebiliyor musunuz?
6- İ tipi mekanik güvenlik donanımında semaforları
düzenleyebiliyor musunuz?
7-Toros tipi mekanik güvenlik donanımında semaforları
düzenleyebiliyor musunuz?
8-İleri koruma tesisatını kullanabiliyor musunuz?

DEĞERLENDİRME

Yapılan değerlendirme sonunda hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz.

Bütün cevaplarınız evet ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size
çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz

45
 CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ- 1 CEVAP ANAHTARI

1 B
2 D
3 C
4 C
5 DOĞRU
6 YANLIŞ
7 YANLIŞ
8 DOĞRU

ÖĞRENME FAALİYETİ- 2 CEVAP ANAHTARI

1 A
2 B
3 A
4 C
5 DOĞRU
6 YANLIŞ
7 DOĞRU
8 YANLIŞ

Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.

46
 ÖNERİLEN KAYNAKLAR
ÖNERİLEN KAYNAKLAR
 http://gallery118542.fotopic.net/

 http://www.railfaneurope.net/pix/de/signalling/signals/mechanical/pix.html

 http://www-users.rwth-aachen.de/christoph.schmitz2/smsignal.html

 http://www.viessmann-modell.com/de/produkte/ho.php?sprache_nr=1&gr_nr=2

 İşaretler ve mekanik güvenlik donanımları ile ilgili bütün yazılı veya görsel
kaynaklar

47
 KAYNAKÇA
KAYNAKÇA

 ARSLAN, Cemalettin Eğitim merkezi Öğretmeni SİVAS

 ŞEN, Mehmet Ali, Tren Trafiği, TCDD Eskişehir Eğitim Merkezi Müdürlüğü,
Eskişehir, 2005

 Trenlerin Hazırlanması ve Trafiği Yönetmeliği, TCDD Eskişehir Eğitim

Merkezi Müdürlüğü, Eskişehir, 2003

 http://e40003.me.metu.edu.tr

 http://karaca.page.tl

 www.trainsofturkey.com

48