Ibn Sirin Ruya Tabiri

Özet:

Rüyalar, geçmişten bu güne insanda merak uyandırmış birtakım mistik tecrübelerdir. İnsan ve toplum hayatının bu denli içinde olan bir konunun edebî eserlere yansıması tabii bir durumdur. Toplum hayatına dair birçok edebî tür klasik Türk edebiyatı sahasında, yer almaktadır. Rüyada görülen kavramlara dair yorum üretilen eserlere “tabirname” adı verilmiştir. İlk örneklerine Arap edebiyatında rastlanan bu tarz eserler genel itibariyle “bab” sistemi ile tasnif edilmişlerdir. Her bir bab, birbiriyle ilişkili olan konu veya nesnelerin rüyada görülmesi ve tabir edilmesi üzerine kurgulanmaktadır. Önemli muhaddis ve rüya tabircilerinden İbni Sîrîn’in tabirnamesi Türk edebiyatında en çok tercümesi yapılan tabirnamelerden olmuştur. Kütüphanelerimizde bulunan İbni Sîrîn tercümelerine dair nüshalarda bab sayıları ve içerikleri açısından birtakım farklar bulunmaktadır. Hazırlanan çalışmada İbni Sîrîn tercümeleri nüshalarına dair yeni bilgiler verilmiş ve Ankara Millî Kütüphane’de kayıtlı İbni Sîrîn tercümelerinden biri incelenmiştir. Ayrıca incelenen yazma, bir başka İbni Sîrîn tercümesi ile bab içerikleri açısından karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Öz: Doğulu bilginlerin ilahi ve uyarıcı bir mesaj, tanrısal bir bilgi kaynağı olarak kabul ettikleri rüya ile ilgili akıl yürütmeler ulema ve urefa kadar üdebanın da zihnini meşgul etmiş, Türk-İslam edebiyatının ürettiği eserlerde de fikir malzemesi olmuştur. İnsana ait belki en gizemli zihinsel faaliyetlerden olan rüyanın ne olduğuna dair sorulara ayrıntılı cevaplar niteliğinde çeşitli teoriler ortaya konmuş, bu teoriler rüya konusunu ele alan ilmî, felsefi ya da tasavvufi eserlerin yanı sıra şiirde, hususen mesnevilerin muhtelif bölümlerinde yerlerini almıştır. Biz bu makalede Yûsuf Hâs Hâcib, Sultân Veled, Âşık Paşa, Hoca Mes'ûd, Mu'înî, Hamdullâh Hamdî, Lârendeli Hamdî, Vücûdî, Yahyâ Bey, Lâmi'î, Hasan Ziyâ'î, Şâhî ve Sâlim Efendi'nin rüyanın mahiyeti ve işlevi, rüya çeşitleri, rüyayı şekillendiren fiziksel koşullar ve rüya tabiri ile ilgili verdikleri teorik bilgileri, kaleme aldıkları mesnevilerden takip etmeye çalışacağız. Böylelikle genelde divan şiirinin, özelde mesnevi türünün ilim, felsefe ve din alanına giren konularla da ne ölçüde ilgilendiğini, şairlerin fikirlerini sunmak için bu türden nasıl yararlandığını görmeyi amaçlıyoruz. Anahtar Kelimeler: Divan şiiri, mesnevi, rüya teorisi, rüya çeşitleri, rüya tabiri. Dream Theories In Mesnevis Abstract: Reasonings concerning with the dreams which had been regarded as a divine and cautionary message, as a celestial source of information by the eastern scholars; had filled of men of letters' minds as the same way that they had filled the scholars' and those who are wise; also became material of thought for the literary works which had been produced by Turkish-Islamic literature. Several theories which are responsive for the answers to the questions concerning that what the dream, maybe the most mysterious mental activity which belongs to mankind is; took places at poems, especially at the several parts of Mesnevis as well as scientific, philosofical or tasavvufian works. In this article, we are going to try to follow the theorical enlightenments with regard to the essence and function of the dreams, sort of the dreams and interpretation of the dreams; from the Mesnevis that consigned to writining by Yûsuf Hâs Hâcib, Sultân Veled, Âşık Paşa, Hoca Mes'ûd, Mu'înî, Hamdullâh Hamdî, Lârendeli Hamdî, Vücûdî, Yahyâ Bey, Lâmi'î, Hasan Ziyâ'î, Şâhî and Sâlim Efendi. By this means, we aim to notice that what degree did the Divan Poetry in general and specificly the Mesnevis interest about the subjects that included in science, philosophy and religion; also how did the poets make use of this genre to express their opinions. Giriş En basit manasıyla uykuda görülen şey, ifadesi ile tanımlanan rüya, Batılı bilginlere göre gün içerisinde karşılaştığımız olayların bilinçaltında büründüğü hal, Doğulu bilginlere göreyse daha çok ilahi ve uyarıcı bir mesaj, insanın ruhu ile gördüğü ve aklı ile idrak ettiği bir olay ya da uykuda misal âlemini seyreden ruhun gördükleridir