Idrar Tahlilinde Blood

İdrarda her büyük büyütme alanında üçten fazla yada 1 mm3 idrarda 1000 taneden fazla eritrosit bulunması patolojik kabul edilir ve buna hematüri denir. Hematüriler çeşitli şekillerde sınıflandırılabilirler. Hematüri, gözle görülüp görülmemesine göre makroskobik yada mikroskobik olarak adlandırılır. Hematüri, tek başına bir semptom olabildiği gibi ağrı, ateş ve miksiyona ilişkin semptomlarla birlikte olabilir.

Hematüriler idrarda görülme zamanına göre inisiyal, total yada terminal olarak adlandırılır. Makroskobik hematürilerde bunların ayırımı gözle idrarın hangi kısmının daha koyu gözlendiği görülerek yapılabilir. Mikroskobik hematürilerde yada gözle ayrılamayan makroskobik hematürilerde üç bardak testi yapılır. İdrar ilk, orta ve son kısım şeklinde bardaklara sırasıyla alınır. Eritrositler ilk bardakta yoğun ise inisiyal, son bardakta yoğun ise terminal hepsinde eşit ise total hematüriden sözedilir. İnisiyal hematüriler genellikle üretra, prostat ve seminal vezikülden; terminal hematüriler posterior üretra, mesane boynu yada trigondan; total hematüriler ise mesane düzeyi yada üst üriner sistemdeki patolojilerden köken alır.

Hematüri, üriner sisteme bağlı nedenlerle oluşabildiği gibi üriner sistem dışı nedenlerde de görülebilir. Her kırmızı görülen idrar hematüri olarak kabul edilmemelidir. İdrarda eritrosit bulunması dışındada idrar rengi kırmızı gözlenebilir. Bunlar arasında; aşırı egzersiz, vajinal kanama, sistemik enfeksiyon hastalıkları, akut apandisit, akut divertikül, dekompanse kalp ve solunum hastalıkları, aşı ve serum uygulamaları sayılabilir. Alınan bazı ilaçlar ( azo boyalı antibiyotikler, bazı analjezikler), idrara kırmızı renk veren bazı pigmentler (hemoglobülin, myoglobülin, bilirubin), bazı gıdalar sayılabilir. Gerçek hematüri nedenleri arasında ise; glomerülonefritler, kanserler, üriner sistem taş hastalığı, üriner sistem enfeksiyonları, polikistik böbrek, nörojen mesane, benign prostat hiperplazisi, renal kistler, üretral karünkül, travmalar, hematolojik bozukluklar, vasküler anomaliler sayılabilir. Tanı: Hastanın şikayeti ve hikayesi dinlendikten sonra fizik muayene ve idrar analizleri yapılır. Hematürinin kaynağını saptamak için daha ileri tetkiklere ihtiyaç vardır. Bunlar ultrasonografi (US), intravenöz ürografi (IVU), sistoskopi, idrar sitolojisi ve gerekirse bilgisayarlı tomografi (BT) yada magnetik rezonans görüntüleme (MRI) kullanılabilir.

Ayırıcı Tanı: Pseudohematüri ve gerçek hematüriye neden olan hastalıkları ayırıcı tanıda düşünmek gerekiyor. Mikroskobik inceleme ayırıcı tanıda yardımcı olur.

Ağrılı hematüriler genellikle üriner sistem taş hastalığında ve üreterlerin pıhtı ile tıkanması sonucu görülür. Ağrısız hematüriler ise özellikle ileri yaşlarda üretelyal sistem ve böbrek tümörlerini akla getirmelidir. Ağır egzersiz yapanlarda ağrısız geçici hematüriler gözlenmektedir.

Çocukta mikroskobik hematüri, böbreğin yapısal anomalileri, tümörü veya taşıyla birliktedir. İnfantil tip polikistik böbrek hastalığında hematüriyle birlikte proteinüri silendirüri de bulunur.

Etyolojik sebebe yönelik medikal yada cerrahi tedavi uygulanır.

Şunu en başta belirtmek lazım ki tıpta “kum” diye bir hastalık yoktur. Yan ağrısı, idrarda yanma sızı, idrarın koyu renkte çıkması gibi şikayetlerle doktora başvurulduğunda yapılan idrar tetkikinde kan hücresi (eritrosit) ve/veya kristallerin görülmesi sonucu hastaya “kum döküyorsun” denir. Hem hasta tanı konduğu için rahatlamış olur hem de başka bir araştırmaya ihtiyaç duyulmadan tedaviye başlanır.

Ancak hematüri (idrarda gözle veya tahlilde kan görülmesi) üriner sistem taş hastalığı dışında birçok hastalığa işaret edebilir. İdrarın kırmızı renkte olması rengi kırmızı olan bazı meyve sebzelerin (şalgam, pancar, siyah üzüm, siyah dut vs) yenmesinden sonra, kurşun ve civa zehirlenmelerinde, fenolfitalein içeren bazı müsil ilaçların kullanımında, compazine içeren bazı antipsikotik ilaç alımı, aspirin, kumadin gibi kan sulandırıcı ilaçların kullanımı ve bazı antibiyotiklerin (rifampin gibi) alımından sonra da görülebilmektedir. Bu nedenle idrarda kanama mı var yoksa renk değişikliği mi söz konusu bunun ayrılması gerekmektedir. Bu nedenle yapılacak olan tam idrar tahlilinde bazı yazarlara göre 3 bazılarına göre ise 5’ten fazla kan hücresi (eritrosit) görülmesi “idrarda kan var” diyebilmek için yeterlidir.

İDRARDA KANAMA SEBEPLERİ NELERDİR?

• İdrar yolu taş hastalıkları,
• İdrar yolu enfeksiyonları,
• Glomerulonefritler,
• Polikistik böbrek hastalığı,
• Nörojen mesane,
• İyi huylu prostat büyümesi,
• Böbrek kistleri,
• Travma,
• Böbrek kanseri,
• Mesane kanseri,
• Prostat kanseri,
• Üreter veya üretra kanseri,
• Hematolojik bozukluklar,
• Damarsal anomaliler,
• Egzersiz,
• Ateşli hastalıklar

İLK ÖNCE ŞİKAYETLER SORGULANMALIDIR

İdrarında kanama saptanan hastanın ilk önce şikayetleri sorgulanmalıdır. Ağrı, ateş, bulantı, idrar yaparken yanma, idrarda pıhtı olup olmadığı, hastanın kullandığı ilaçlar, mevcut hastalıkları vs. kaydedilmelidir. Ardından muhtemel sebeplere yönelik tetkikler yapılmalıdır. Yan ağrısıyla beraber idrarda kanama daha çok taş hastalıklarına işaret ederken, idrar yaparken yanma ve idrar tahlilinde lökosit görülmesi ise idrar yolu enfeksiyonunu desteklemektedir. Hasta genç ise ve şikayetleri idrar yolu enfeksiyonu lehine ise ileri tetkik yapılmaya ihtiyaç duyulmayabilir, tedavi sonrası kontrol idrar tahlili yapılarak kanamanın devam etmediği görülmelidir.

Gözle görülür kanama, tekrarlayan mikroskopik kanama ve/veya kanser için risk faktörlerinden en az biri var ise mutlaka ileri radyolojik tetkikler ve sistoskopi yapılmalıdır.

İDRARDA KANAMAYA BAĞLI ÜROLOJİK KANSERLER İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ

• 35 yaşından büyük olmak,
• Sigara içmek veya sigara dumanına maruz kalmak,
• Boya ve/veya kimyasal maddelere (benzen, aromatik aminler vb) kronik maruziyet,
• Kronik sistit veya irritatif işeme bulguları,
• Pelvik radyoterapi öyküsü olmak,
• Siklofosfamid gibi kemoteröpedik ilaçlara maruziyet,
• İdrar yollarında uzun süre kalan yabancı cisim (sonda vb. gibi)
• Ağrı kesicilerin uzun süre suistimal edilmesi.

Kanda üre/kreatinin değerinin bakılması ve eğer enfeksiyon düşünülüyorsa idrar kültüründen sonra bu hastaların idrar yollarının radyolojik tetkiklerle görüntülenmesi gerekmektedir. Her ne kadar ilk görüntüleme olarak ultrasonografi pratikte en çok kullanılmakta ise de otörler ilk seçeneğin ilaçsız tüm batın tomografisi olması gerektiğini savunmaktadırlar. Açıklanamayan gözle görülür idrarda kanama, tekrarlayan mikroskopik kanama ve/veya kanser için risk faktörlerinden biri var ise ultrasonografi veya ilaçsız batın tomografisi ve sistoskopi yapılması gerekliliği vardır. Hastanın kanamasının sebebi taş ise tomografi ile %99’un üzerinde tanı konabilmektedir.

Gözle görülen veya mikroskopik hematürisi olan 1930 hasta üzerinde yapılan bir çalışmada hastaların %12’sinde mesane kanseri, % 0,7’sinde böbrek tümörü saptanmıştır. Buradan da anlaşılıyor ki idrar kanaması önemsenmeyecek bir durum değildir.

SİSTOSKOPİ ALTIN STANDART OLARAK KABUL EDİLİR

Mesane, prostat ve üretranın (alt idrar kanalı) en iyi görüntüleme yöntemi sistoskopidir. Sistoskopi lokal veya genel anestezi altında fiberoptik cihazlarla üretradan içeriye girilerek gerçek görüntülerle alt idrar yolu organlarının görüntülenmesidir.

Başka bir sebebi olsa bile gözle görülen pıhtılı kanaması olan her hastaya sistoskopi yapılmalıdır. Görüntüleme yöntemleriyle sebebi izah edilemeyen ve özelliklede üriner kanser için risk faktörleri var ise sadece tahlilde görülen kanaması olsa bile sistoskopi yapılmalıdır. Eğer bu yöntemlerle (usg, CT, sitoloji ve sistoskopi) herhangi bir sebep saptanmazsa bile hastaların belli periyodlarla kontrolleri yapılmalıdır.

SİSTOSKOPİ NASIL YAPILIR?

Sistoskopi lokal, spinal veya genel anestezi altında yapılabilir. Lokal anestezi ile sistoskopi yapılmasının avantajı hastaların anestezi (narkoz) almamış olmaları ve işlemden hemen sonra normal işlerine dönebilmeleridir. Spinal veya genel anestezi ile sistoskopinin avantajı ise kanamanın sebebi görülürse buna aynı seansta müdahale edilebilmesidir.

İdrarda kan görülmesi yani “hematüri”, nedeni mutlaka belirlenmesi gereken bir sorun. Genellikle idrar yolu enfeksiyonu, idrar yolu taş hastalığı, böbrek kistleri, prostat büyümesi gibi iyi huylu hastalıklar nedeniyle ortaya çıksa da, daha ciddi ve kötü huylu bir hastalığa bağlı da oluşabiliyor.  İdrarda kan görüldüğü andan itibaren ağrı, sancı, yanma ya da vücutta yüksek ateş olup olmadığına dikkat edilmeli. Eğer bu durumlardan biri ya da bir kaçı varsa mutlaka doktora başvurulmalı.

BAZI BESİNLERİN TÜKETİMİ DE İDRAR RENGİNİ DEĞİŞTİREBİLİR

İdrarda kanamanın nedeni yaşa göre değişkenlik gösteriyor fakat idrar yolu enfeksiyonları her yaşta ön planda. İdrarda kanamanın kendini pembe, kahverengi ya da kırmızı renk idrarla gösterdiğini belirten Üroloji Uzmanı Op. Dr. Egemen İşgören, “Bu durum kırmızı kan hücrelerinin varlığına da işaret eder. Çok küçük miktarda kan bile idrarın kırmızı görünmesine neden olabilir ve genellikle ağrısızdır. Eğer idrarda kan pıhtıları varsa ağrı ortaya çıkabilir. Bazı ilaçlar, pancar, meyan kökü ve böğürtlen gibi bazı besinler ile ağır spor ve egzersiz gibi nedenlerle de idrar rengi kırmızı olabilir. Bu durumda idrardaki renk değişikliği birkaç gün içinde kendiliğinden düzelir. Bazı kötü huylu hastalıklarda da kanama birkaç gün içinde kendiliğinden gerileyebileceği için kırmızı ya da kanamalı idrar doğrudan ilaç, besinler ya da egzersiz gibi nedenlere bağlanmamalı, hemen doktora başvurulmalıdır” dedi.

İDRARDA KANAMAYA YOL AÇABİLECEK DURUMLAR

İdrar yolu enfeksiyonlarında.
İdrar yolları taş hastalığında.
Prostat büyümesinde.
Böbrek hastalıklarında.
Böbrek, mesane ve prostat kanseri varlığında.
Orak hücreli anemi ve Alport sendromu gibi kalıtımsal hastalıklarda.
Kaza ve darbe sonucu ortaya çıkan böbrek yaralanmalarında.
Bazı kanser ilaçları, penisilin, kan sulandırıcı ilaçların kullanımında.
Ağır egzersiz sonrasında görülebilir.

TEDAVİ, HASTALIĞA GÖRE DEĞİŞİYOR

İdrarda kanamanın nedenini tespit etmek için öncelikle doktor muayenesi yapılması ve hastanın idrar, kan ve radyolojik testler ile değerlendirilmesi gerektiğini belirten İşgören, “İdrar yolu enfeksiyonlarında antibiyotik tedavisi, iyi huylu prostat büyümesinde ilaç tedavileri ile prostat boyutunun küçültülmesi ya da cerrahi müdahale, idrar yolu taş hastalığında şok dalga tedavisi ya da cerrahi müdahale, mesane tümörü varlığında ise endoskopik cerrahi uygulanır” değerlendirmesinde bulundu.