Idrarın Sarı Gelmesi Ne Anlama Gelir

Yenilen bir besin sonrası vücudun kaşınması, kızarıklıklar, şişme, hapşırma gibi bazı belirtiler herhangi bir maddeye karşı oluşan tepkiyi gösterdiği gibi; ten rengi, saç dökülmesi, tırnakların şekli gibi belirtiler de yine vücudun verdiği sinyaller arasında. 

İdrar renginin de böbrek sağlığına dair dikkate alınması gereken önemli ipuçları verebildiğini belirten Türk Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk, özellikle çocukların bilinçlendirilmesi amacıyla yürüttükleri projeye değinerek şunları söyledi:

“Vakıf olarak hayata geçirdiğimiz projeler arasında yer alan öğrenci eğitimlerinde, idrar rengi ve sıklığı konusunu gerek sözlü, gerekse görsel çalışmalarla sıklıkla dile getiriyoruz.  Günlük yaşantı içerisinde dikkat etmeleri, sağlıkları adına idrar sıklığı ve rengini takip etmeleri konusunda yapmış olduğumuz uyarı ve bilgilendirmeler, çocuklar tarafından ailelere de iletilebiliyor.  Bu sebeple eğitimleri önemsiyor ve ara vermeden devam ediyoruz.”

İDRAR RENGİ VE KOKUSUNA DİKKAT!

Türk Böbrek Vakfı’ndan Nefroloji Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Bilal Görçin ise, idrar renginin verdiği ipuçlarının, günlük yaşamda sağlığa ilişkin bazı kararlar almaya ve sağlıklı alışkanlıklar benimsemeye teşvik edebileceğini, her tuvalete gidişte idrarın rengi ve kokusunu gözlemlemenin bir anlamda erken teşhis ve koruyucu hekimliğin ev veya işyerinde uygulanması olduğunu vurguladı:

“Böbreklerimiz karnımızın içerisinde en alt iki kaburganın altında ulaşılması zor iki organdır. En önemli görevi vücudumuzda her gün oluşan zehirli ve zararlı maddeleri kandan temizleyip atmaktır. Bunu, kişinin o gün aldığı sıvı miktarına göre idrar oluşturarak yapar. Böbreklerde oluşan idrar, idrar boruları yolu ile idrar torbasına (mesane) gelir. Mesanede belirli bir hacme ulaşan idrar, işeme hissi ile dışarı atılır. Teknolojinin bu kadar ileri olmadığı dönemlerde son ürün olan idrara bakılarak böbrekler hakkında tanılar düşünülmüştür. Çok eski hekimler idrar tahlili için, ‘idrara bakmak teleskop ile böbreğe bakmak gibidir’ demişler. İdrarın renginden ve kokusundan çeşitli hastalıkları teşhis etmişlerdir.”

 HANGİ İDRAR RENGİ NEYİN İŞARETİ?

Normal idrarın rengi sarının her tonu olduğunu belirten ve “İdrara rengini veren, ürokrom maddesidir. Açık sarı veya suya yakın renk çok sıvı tüketildiğini ve idrar yoğunluğunun en düşük seviyede olduğunu gösterirken, en koyu sarı ise sıvının az tüketildiğini veya böbreğe az sıvı geldiğini işaret eder” diyen Dr. Görçin, idrar rengindeki değişikliklerin gıdalarla veya ilaçlarla bağlantılı olabildiğini belirterek, hangi rengin hangi durumla açıklanacağını şöyle anlattı:

• Parlak sarı idrar rengi normaldir ve B vitamini alanlarda da görülür.
• Koyu sarı idrar rengi de normal olarak sınıflandırılır. B vitamini içeren gıdaların aşırı tüketimi ve bazı müshillerin kullanımında da koyu sarı renk görülebilir.
• Çok açık renk, aşırı sıvı yüklenmesi veya böbreğe aşırı sıvı gelmesi durumunda su gibi idrar görülebilir. Günde litre sıvı almasına bağlı olarak bol idrar yapması durumu olan “psikolojik polidipsi” veya böbrek tüplerinin son kısmında günlük çıkardığımız idrarı son olarak belirleyen ADH isimli hormonun olmaması veya etkisizliği sonucu oluşan, kişinin hiçbir hastalığı olmamasına rağmen günde litre sıvı almasına bağlı olarak bol idrar yapması demek olan “şekersiz şeker hastalığı” (Diabetes İnsipitus) sorunu olanlarda da bu renk idrar görülür. Bu hastalar bir günde litre su içip bir o kadar idrar çıkarırlar, daha doğrusu su işerler.
• İdrar renginin pembe-kırmızı olduğu gözlemleniyorsa ve sorun eğer idrara kan karışmasına bağlıysa, durum ciddidir ve anormaldir. Günlük beslenmede aşırı pancar ve böğürtlen tüketilmişse ve bazı antibiyotiklerin kullanımı söz konusuysa, herhangi bir hastalık olmadan da idrarda pembe-kırmızı renk görülebilir.

• Turuncu renkte idrar gözlemleniyorsa, havucun aşırı tüketiminden, B kompleks vitaminlerin veya bazı antibiyotiklerin kullanımından, bazı kan sulandırıcılardan ve kemoterapi ilaçlarından kaynaklanıyor olabilir. Böyle bir besin tüketimi veya ilaç kullanımı yoksa sıvı alımının az olduğuna işaret eder.
• Mavi idrar rengi ise çok nadirdir, mavi gıda boyası içeren besinlerin tüketildiğini veya oldukça nadir görülen bir genetik hastalığı düşündürür.
• Yeşil renkli idrar ise Psodomonans bakterisinin sebep olduğu üriner enfeksiyonu akla getirir.
• Koyu kahverengi idrar; baklagillerin aşırı tüketimi, sıtma ilaçları, bazı antibiyotikler, sinameki gibi müshiller ve kas gevşetici ilaçların kullanımı gibi durumlarda ortaya çıkar.
• Koyu mor idrar ise genetik bir hastalık olan “porfiri” belirtisidir. Sinir sistemi ve cildi tutan bu hastalığın pek çok belirtisinden biri de koyu mor idrar rengidir.
• Bulanık kırmızı-pembemsi kirli renk idrar ise en ciddi böbrek iltihaplarında görülür.
• Koyu bordo renkli idrar ise yine nefrit adı verilen böbrek iltihabının veya vaskülit adı verilen ciddi ilerleyici böbrek hastalığının belirtisi olabilir.  
• Kanlı idrar veya idrara kan karışması ise her zaman anormaldir, aciliyetle ilgilenilmesi gereken bir sorunun varlığını gösterir. Sıklıkla üriner sistemin herhangi bir bölgesindeki taş ve enfeksiyonlarda görülür. Bu hastalıklarda idrar kanamasına azalıp çoğalan şiddetli ağrı veya idrar yaparken yanma eşlik eder. İdrarda gözle görülür ve tekrarlayan kan görülmesi ağrısız ise tümör akla gelir. Böbrek, mesane, prostat tümörleri ağrısız kanama yapar.
• İdrarda köpük görülmesi, böbrekler yoluyla protein kaçağının belirtisidir. Genellikle tek başına fark edilir. Devamlı ve artarak sürmesi ciddi böbrek hastalığı belirtisidir.
• Şeker ve tansiyon hastaları, hastalıklarının ilerleyen dönemlerinde böbreklerinin etkilendiğini protein kaçağının başlaması ile anlayabilirler. Bu nedenle idrarında köpük fark eden bir şeker veya hipertansiyon hastasının hekimine başvurması gerekir.
  
  Fotoğraflar: Getty Images Turkey

İdrardaki rengin koyu ya da açık olmasına göre önemli bir sorun işareti olarak algılanmalı ve önemsenmelidir. Organların en önemli tepkileri şeklinde ortaya çıkan renk değişimleri bir klinik vaka olarak adlandırılır. Gözlerde sararma bir sarılık hastalığı belirtisi olması gibi. Bu durum bir değişiklik yaratıyorsa yani idrar rengi her zamanki durumundan farklı bir renk oluşturmuşsa dikkat etmek ve teşhis için hekime müracaat etmek gereklidir. İdrarda renk değişimi bir hastalık ve bozukluk belirtisi olabilmektedir. Erken teşhis edilmesi tedavisi için de önem taşımaktadır.

İdrar üretimi için işlev gören böbrekler özellikle bu konuda en önemli görevi taşırlar. Ayrıca kanın filtre edilmesini sağlayan böbrekler, bu işlemi yaparken aminoasitler vitaminler, şeker ve bazı maddelerin kan dolaşımı için geri dönüşünü filtre ederek sağlarlar. Bu işlemler sonunda; kreatinin, ürik asit, toksin ve hormon atıkları idrar yoluyla atılır. İdrarın normal rengi soluk renkte olan sarıdır. Ürokrom adlı madde bu rengi sağlar. Böbreklerin filtreleme işlevinde bir bozukluk olması ve idrarın emiliminde bir hata oluşması ile idrar renginde değişim yaratır. Bu gibi durumlarda; beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri, boyalar ve protein gibi maddeler idrara karışabilir. Bu durumda idrar renginde değişiklik yaratır.

İdrar Renkleri ve Sebebi

Altın Sarısı Ya da Koyu Sarı İdrar: Vücudun susuz kalması koyu renk oluşmasında etkendir. Ayrıca; B kompleks vitaminler ve laksatifin fazla alınması da bu duruma işarettir.

Neon Sarı veya Parlak Sarı İdrar: Vitamin takviyesi ilaçlar alınması, suda çözünebilen B2 vitamini idrar renginde parlak sarı oluşmasına etken olur. Riboflavin(B2 Vitamini) sarı renktedir ve fazla alınması ile renk değişimi oluşturur. Vitamin takviyeleri aşırı alınması ile hipermitaminozis olam ihtimali çıkmaktadır.

Çok Açık Sarı İdrar: Aşırı sıvı alınması ile ortaya çıkan çok açık sarı idrar rengi olabileceği gibi ayrıca; diabetes mellitus veya diabetes insipidus, karaciğer hastalığı ve karaciğer sirozunda da bu durum ortaya çıkabilmektedir. Hamilelik sırasında da açık renk idrar görülebilmektedir.

Pembe ya da Kırmızı İdrar: bu renkte idrarlar ilk anda ürkütücü ve endişe verici olabilir ancak bazen koyu kırmızı meyve ve sebze yemekte (pancar ve böğürtlen) bu duruma etken olabilir. laksatifler ve antibiyotikler de alımı halinde idrarda kırmızı renge neden olabilirler. Ancak bunun yanı sıra idrar yolu enfeksiyonları ile kötü ya da iyi huylu tümörler ve benign prostat hiperplazisi de idrarda kırmızı renk olmasına neden olur. Ayrıca böbreklerde ortaya çıkan kist ve taş da bu duruma etkendir.

Yeşil ya da Mavi İdrar: bazı ilaçların metilen içermesi ile tıbbi test için kullanılan boyalar veya boya içeren gıdalar yeşil ya da mavi idrara sebep yaratabilir. Ayrıca bazı bakterilerin(Pseudomonas) neden olduğu idrar yollarında ortaya çıkan enfeksiyonlarda yeşil renk idrara neden olabilmektedir.

Turuncu İdrar: Genel olrak susuzluk nedeni ile idrarın aşırı konsantre olmasına neden olmasıyla turuncu renk oluşabilir. Kemoterapide kullanılan ilaçlar, laksatifler, bazı ilaçlar, warfarin, doksorubisin ve rifamopin bu duruma neden olabilir. Aşırı havuç suyu da idrarın bu renge dönüşmesini sağlar.

Koyu Mor İdrar: cildi ve porfiri sinir sistemini etkilemesi ile nadir görülen bir durum olarak ortaya çıkar. Vücut kimyasallarının salgılandığı genetik bir hastalık olan porfirinler; genelde koyu mor idrara neden olacak belirtiler taşır.

İdrarda ortaya çıkan renklerin tanı ve nedenleri ancak genel anlamda tıbbi bir tetkik ve araştırma sonucu ortaya çıkarılır. Ancak basit olanlarının yanı sıra ciddi sorunlar nedeni ile de idrar rengi değişebildiği için bir farklılık görülmesi halinde mutlaka tanı için bir hekime başvurmak gerekliliği önemli ve ihmal edilmeyecek bir durumdur.