Ihsan Ne Demek Din Kültürü

İhsan: Bağışlama, bağış olarak verme. Bağışlanan şey. Yardım, iyilik, lutuf. Tasavvufta, Allâh’ı görüyormuş gibi yaşanan kulluk hayâtı ve kalbî kıvam anlamlarına gelmektedir.

Hz. Peygamber (s.a.v.) ihsanı şöyle tanımlar: ‟İhsan, Allah’ı görüyormuşsun gibi ibadet etmendir. Çünkü sen onu görmesen de o seni görmektedir.”(Buhârî, İman, 37; Müslim, İman, 1.) Hadisten anlaşılacağı üzere dinimize göre insan, öncelikle İslam’ın iman esaslarına inanmalıdır. Bunun yanı sıra Allah’a (c.c.) karşı ibadetlerini yerine getirme konusunda titiz olmalıdır. Ayrıca ibadetlerini ve işlerini yerine getirirken ihsan üzere olmalıdır. Yani Allah’ın (c.c.) her an kendisini gördüğü bilinci içinde davranmalıdır.

İhsan sahibi kişiler, bütün güzel özellikleri, hasletleri kendilerinde toplamak için gayret gösterirler. Gerek ibadetlerini gerekse diğer tüm işlerini en güzel şekilde ve hakkını vererek yapmaya çalışırlar. Allah’a (c.c.) hakkıyla ve en güzel şekilde kulluk etmeyi hayatlarının en önemli gayesi hâline getirirler. Allah’ın (c.c.) her zaman ve her yerde kendilerini gördüğü bilinci içinde olurlar. İyi insan olmak ve iyilik yapmak için ellerinden gelen çabayı harcarlar. İnsanlara yardım eder, onların hatalarını bağışlarlar. Bir ayette, ‟O takva sahipleri ki bollukta da darlıkta da Allah için harcarlar; öfkelerini yutarlar ve insanları affederler. Allah da güzel davranışta bulunanları sever.”(Âl-i İmrân suresi, ayet.) buyrularak bu duruma dikkat çekilir. Her şeyde ihsanı emreden Allah (c.c.) da ihsan sahibi kullarını yani muhsin olan kimseleri sever ve onlardan razı olur. Bu husus bir ayette şöyle açıklanır: ‟Allah yolunda harcayın. Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın. Yaptığınızı güzel yapın; Allah güzel (iş) yapanları (muhsin kimseleri) sever.”(Bakara suresi, ayet.)

İhsan;

• ibadetlerini en güzel şekilde yapmaktır.
• kimse görmediğinde bile kötülük yapmamaktır
• işini, en güzel şekilde yapmaktır.
• her zaman iyiliği ve iyi olmayı tercih etmektir.
• komşu ve akrabaya iyilik etmektir.
• anne babaya saygılı ve itaatkâr olmaktır
• Allah’ı (c.c.) görüyor gibi yaşamaktır.

Iyilik, güzellik, uygun ve güzel olanı en güzel ve kusursuz bir şekilde yapmak. Ihsan; Allah`ın huzurunda olduğunu onu gönül nuruyla görüyormuş gibi tasavvur ederek kulluk vazifelerini yerine getirmek. Bu anlamda ayet-i kerimede "öyle değil! Kim muhsin olduğu halde kendini Allah`a teslim ederse, onun mükafatı Rabbinin katındadır" (el-Bakara, 2/). Inanç ve gönül planında ihsan ve teslimiyet Allah`ın kullarından istediği kurtuluş beraatıdır. Anne-baba hakkındaki tavsiyelerde de onlara "ihsan" ile davranılması istenmiştir (bk. el-Bakara, 2/73; en-Nisa, 4/36; el-En`âm, 6/; el-Isrâ, 17/32).

Münafıklar Hz. Peygamber (s.a.s)`e gelmişler ve yaptıkları kötülükleri gizlemek ve güzel göstermek için "Biz ihsan ve uzlaştırmadan başka bir şey yapmak istemezdik" (en-Nisa, 4/61) diyerek Allah adına yemin etmişlerdir. Bu ifade tarzından ihsan kavramının Araplar arasında bilinen ve kullanılan bir kavram olduğu anlaşılıyor. Ancak Islâm bu kavrama farklı bir anlam yükleyerek mutlak iyilik, güzellik ve iyi davranış olgusunu ilâhî iradenin kabulüne ve rızasına uygun olarak yapıları iyilik tarzında değiştirmiştir. Nitekim bu manayı Kur`an`ın ifadelerinde ve Hz. Peygamberin hadislerinde müşahede etmek mümkündür. Cibril (a.s) sahabilerden Dıhye (r.a)`in şeklinde Hz. Peygamber (s.a.s) in huzuruna gelmiş ve ona "ihsan nedir?` sorusunu sormuştur. Peygamber (s.a.s) ihsanı şöyle tanımlamıştır: "Allah`a onu görüyormuşsun, sen onu (gözle) görmesen de o seni görüyormuşçasına kulluk etmendir" (Buhârî, Tefsiru sûre (31); Iman, 37; Müslim, Iman, 57; Ebu Davud, Sünne, 16; Tirmizi, Iman, 4; Ibn Mace, Mukaddime, 9). Seyyid Şerif ihsan teriminin tarifini yaparken bu hadisi zikrederek şöyle demektedir: "Basiret nuruyla Rabbü`l-Âlemîn`in huzurunda olduğunu tasavvur ederek kulluğu yerine getirmektir. Hadisteki "sanki onu görüyormuşsun" ifadesi Allah`ın bizatihi görülmesinin maksat olmadığını, Allah`ın sıfatlarını idrak ederek kulluk etmenin istenildiğini anlatmaktadır" (Seyyid Şerif e/-Cürcani, et-Ta`rifât, s. l2).

Ihsan yalnız ibadetle ilgili meselelerde mü`minin yükümlü olduğu bir sorumluluk değil, bütün söz ve işlerindeki değişmez tavrıdır. Hz. Peygamber "Allah her şeyde ihsan ile davranılmasını kullarının üzerine gerekli kılmıştır. Bundan dolayı "öldürdüğünüzde güzel davranın, hayvanların kesiminde güzel davranın" (Müslim, Sayd, 57; Ebû Dâvud, Edâhî, 11; Tirmizî, Diyat, 14; Nesai, Dahaya, 22, 26; Ibn Mace, Zebâih, 3) buyurmuştur. Yapıları iyiliklerin hasbî ve Allah rızası için olmasının gerekliliğine de işaret eden Hz. Peygamber (s.a.s) şöyle buyurmuştur:"Insanlar bize iyi davranırsa onlara iyilik yaparız şayet kötü davranırlarsa onlara kötülük yaparız diyen şahsiyetsizlerden olmayın. Kendinizi, insan/ar iyi davranırsa onlara iyilikle mukabele etmeye, şayet kötülük yaparlarsa onlara aynıyla karşılık vermeye alıştırın" (Tirmizî, Birr, 63).

Yapılan iyıliğin ve ihsanın inkar edilmesi hoş görülmemiş, birtakım insanların yapıları iyilikleri inkâr etmelerinin kendilerinin cehenneme girmesine sebep olan bir haslet olduğu bildirilmiştir. Kocalarını ve kocalarının iyiliklerini inkar eden kadınların cehenneme gireceği bildirilmiş (bk. Buhari, Iman, 21; Kusuf, 9; Müslim, Kusuf, 17). Ihsanın insanlar arasındaki münasebetlerdeki etkisi ve önemi anlatılmıştır.

Insanlara güzellikle davranan, Allah`a kulluk yaparken kulluğun gereği olan; kulluk yapıları zatı iyi tanımanın gereklerini yerine getiren muhsinlerin Allah`ın rahmetine çok yakın olduğunu Hz. Peygamber (s.a.s) bildirmiştir (Dârimî, Mukaddime, 56).