Iki Aylık Bebekte Burun Tıkanıklığı

Genellikle kış aylarında bebeklerde sıklıkla karşılaşılan durumlardan birisi de burun tıkanıklığıdır. Bebeklerde yetişkinlere göre daha dar olan burun kanallarının kolayca kuruması tıkanmalara sebep olmaktadır. Bu urum endişeli bir durum değildir.

Bebeklerde Burun Tıkanıklığına Ne İyi Gelir?

Yeni doğan bebeklerde sıklıkla görülen burun tıkanıklığı için başvurulan yöntemler tuzlu su, nem oranı, yastığın düz olması ve burun aspiratörleridir. Ayrıca geniz eti bebeklerde burun tıkanıklığına da sebep olabilir. Bebeklerde burun tıkanıklığına en iyi gelen şeylerden birisi tuzlu sudur. Tuzlu su çözeltili olan burun spreyleri bebekler için burun tıkanıklığına iyi gelmektedir.

Bunun dışında burnu tıkalı bebeklerde geniz dolma ihtimali bulunmaktadır. Burun akıntısının genzine dolmasını engellemek için bebeklerin başının altına hafif bir şekilde yastığı kaldıracak bir yastık daha konulabilir.

Bebeklerde Burun Tıkanıklığı Nasıl Geçer?

Bebeklerde burun tıkanıklığı oldukça zor bir durumdur. Nefes almakta zorlanan ve tıkanıklık nedeniyle sürekli mutsuz ve huzursuz olan bebekler büyük sıkıntı yaşarlar. Bu durumda anneleri oldukça endişelendirmektedir.

Bebeklerdeki burun tıkanıklığını geçirmek için serum fizyolojik burun spreyleri oldukça iyi bir çözümdür. Serum fizyolojik bebeklerin burunlarının temizlenmesi bebekleri dolayısıyla anneleri de oldukça rahatlatacaktır.

Burun tıkanıklığı olan bebeklerin sık sık emzirilmesi gerekir. Özellikle ılık banyolar bebeklerdeki mukusun atılmasına yardımcı olabilir. Ayrıca burun tıkanıklığı nasıl geçer şeklindeki sorulara bazen cerrahi çözümler de uygulanmaktadır. Tıkanıklığa sebep olan duruma yönelik muayene ve test sonuçlarında cerrahi bir müdahaleye karar verilmiş ise uzman doktor tarafından bu cerrahi işlemi yapılmalıdır.

Burun Tıkanıklığına İyi Gelen Şeyler

Bebeklerde burun tıkanıklığını azaltmak için evlerde uygulanacak pek çok yöntem bulunmaktadır. Bebeklerde uygulanacak doğal yöntemler şunlardır:
- Tuzlu su bebeklerdeki burun tıkanıklığını çözer ve doğal tuz solüsyonu özelliği göstermektedir.
- Burun spreyleri ile bebeklerin burun içerisindeki tıkanıklığa sebep olan mukus dışarı atılır.
- Buhar bebeklerin burnu tıkayan mukusun gevşemesine yardımcı olur.
- Burun aspiratörleri bebeğin burnundaki fazla mukusun çekilmesine ve solunumun rahatlamasına yardımcı olur.
- Genzi dolan ve burun tıkanıklığı oluşan bebeklerin yastıklarının biraz daha yüksek olması geniz akıntısını engeller.

Bebeklerde Burun Tıkanıklığı Nasıl Anlaşılır?

Bebekler derdini anlatamadığı için genellikle burun tıkanıklığını annelerin anlaması gerekir. Bu gibi durumlarda bebeklerde ciddi değişimler oluşur. Özellikle bebekler ağızdan nefes alıyor ise burnu tıkalı olabilir. Bunun dışında burnu tıkalı bebekler genellikle hırıltılı nefes alırlar. Diğer belirtiler ise şunlardır:

- Bebeklerde görülen iştahsızlık veya meme reddi

- Gaz sancısı

- Sık sık uyanma ve huzursuzluk

- Uyurken horlamaya yakın sesler çıkarma

Burun Tıkanıklığı Hangi Sorunları Doğurur?

Bebeklerdeki burun tıkanıklığı yüksek miktarda mukusun üretilmesi sonucu oluşmaktadır. Bu durum bebeklerde pek çok yönden sorun oluşturmaktadır. Burun tıkanıklığının bebeklerde yaratacak sorunlar şunlardır:

- Burun tıkanıklığı sorunu yaşayan bebekler yeteri kadar beslenemez. Böylece huzursuz ve mutsuz olur. Bu da sürekli ağlamasına sebep olabilir.

- Uyku bölünmesi ve uykuya geçişte zorluklar yaşayabilir.

- Bebekler beslenme sırasında tıkanıklıktan dolayı nefes alamadığı için hava yutabilir. Bu da bebeklerde çok sık karşılaşılan gaz sancısına sebep olur.

- Tıkanıklık giderilmediği taktirde orta kulak iltihabı enfeksiyonuna dönüşebilir. Bu nedenle bebeklerin burnu tıkandığında gerekli önlemlerin alınması, geçmediği taktirde de mutlaka bir çocuk doktoruna götürülmesi gerekmektedir.

Bebeklerde burun tıkanıklığının nedenleri nelerdir?

Bebeklerde burun tıkanıklığı burun içerisindeki dokuların şişmesi veya burun içerisinde mukus birikimi ile meydana gelebilir. Küçük bebeklerde burun deliklerinin de küçük olması, bebeğin yaşından önce sümkürmeyi öğrenememesi gibi faktörlerle burun kolayca tıkanır. Özellikle kış aylarında kuru hava, ev tozu, sigara dumanı parfüm gibi bazı irritanlar, nezle- grip gibi viral hastalıklar ile burunları tıkanabilir.

Yenidoğan bebekte ilk günlerde burun tıkanıklığı

Yenidoğan bebeklerde ise yaşamın ilk günlerinde burun boşlukları ve solunum yolunu anne karnındayken dolduran amniyon sıvısı henüz tamamen atılmamış olduğu için tıkanıklık görülebilir. Yenidoğan bebekler ilk günlerde bu sıvıyı hapşırarak burundan dışarı atmaya çalışırlar, birkaç gün içinde sıvılar kendiliğinden temizlenir.

Tıkanan burunlar temizlenmeli mi ?

Bebeklerde özellikle ilk aylarda ağızdan soluk alma içgüdüsü gelişmediği için burun solunumu nefes almak ve beslenmek için hayati önem taşır. Bebeğin burnundan hırıltılı sesler geliyor, emmekte veya uymakta zorluk çekiyorsa tıkanıklığın giderilmesi gerekir. Hiçbir sıkıntısı olmayan sağlıklı bir bebeğe sürekli burun yıkama veya aspiratör ile burun temizliği yapmaya gerek yoktur.

Yeni doğanlarda olan minik parçacıklar alınmalı mı?

Bebeğin burun deliklerinden görünen küçük mukus parçaları çoğunlukla sorun oluşturmaz, bunlar banyo sırasında veya sonrasında kendiliğinden çıkar, banyo sonrası bu görünen kirler tülbent veya kulak çubuğu ile nazikçe alınabilir.

Büyük ve tıkayıcı bir mukus varsa özellikle bebek emme ve uyumada zorluk çekiyorsa önce serum fizyolojik damlatmak sonra gerekirse aspiratörle almak gerekebilir.

Burun tıkanıklığını gidermek için en iyi yöntem nedir? Ne sıklıkla yapılabilir?

Burun tıkanıklığını gidermek için serum fizyolojik burun damlaları kullanılabilir, bunlar yeterli gelmezse aspiratör ile burun temizliği yapılabilir. Özellikle nezle grip gibi bir nedenle burun içinde yoğun mukus birikimi varsa işlem günde en fazla kez tekrar edilebilir.

Bebeklerde burun temizliği nasıl yapılmalı?

• Sağlıklı bir bebekte rutin günlük burun temizliğine ihtiyaç yoktur.
• Bebeğinizin beslenmesine veya uyumasına engel olacak bir burun tıkanıklığı varsa temizlemeniz gerekir.
• Burun temizliği gerekiyorsa bunu beslenmeden önce veya uykudan önce yapmak daha uygun olur.
• Yemekten sonra burun temizliği bebeği kusturabileceği İçin önerilmez.
• Burun temizliği yapmadan önce ellerinizi yıkamanız gerekir.
• Bebeği sırtüstü yatırıp, ince bir pike veya battaniye ile kollarını nazikçe sarmak aspirasyon işlemini kolaylaştıracaktır.

Serum fizyolojik damla kullanımı

• Serum fizyolojik vücut sıvıları ile eşit oranda tuz konsantrasyonuna sahip (%0,9 NaCl) damlalardır. Yenidoğan döneminden itibaren burun tıkanıklığı için güvenle kullanılabilir.
• Her iki burun deliğine de iki veya üç damla serum fizyolojik damlatın saniye kadar bekleyin.
• Daha sonra bebeği yüzüstü çevirip burnunu silin, bu sırada bebeğiniz serum fizyolojikle beraber varsa burnunun içinde biriken mukusu atabilir. Bazen bu sırada hapşurabilir.

Aspiratör ile burun temizliği:

• Aspiratörler iki çeşit; puar( pompa) şeklinde olanlar ve nefes ile çalışanlar.
• Aspiratör ile burun temizliği yapmadan önce burun içerisindeki mukusu yumuşatmak için serum fizyolojik uygulamak ya da bebeğe banyo yaptırmak faydalı olacaktır.
• Her iki burun deliğine ikişer damla serum fizyolojik damlatın.
• Puar(pompa) aspiratörü sıkarak içindeki havayı dışarı boşaltın. İçindeki havayı boşalttığınız sıkılmış şekildeki aspiratörü bebeğin burnuna yaklaştırıp burun deliğinden mukusu aspire ettikten sonra bir kenara koyduğunuz kağıt peçete üzerine, aspire ettiğiniz mukusu sıkıp boşaltın. Aspire etme işlemini bu şekilde diğer buruna da uygulayıp gerekirse kez tekrar edin. Aspiratör içindeki havayı veya mukusu burun içine doğru püskürtmemeye dikkat edin. Puar şeklinde olan aspiratörleri ilk kullanımdan önce ve her kullanımdan sonra sabunlu suyla iyice yıkayıp bolca durulamak gerekir.
• Nefes ile çalışan aspiratörün kullanımı: Burun içine serum fizyolojik uyguladıktan sonra aspiratörün emici ucunu buruna yaklaştırıp diğer ucuyla nefesinizle aspire edin. Haznede biriken mukusu bir kenarda kağıt peçete üzerine üfleyip boşalttıktan sonra gerekirse kez işlemi tekrarlayın. Her kullanımda filtreyi değiştirmeniz gerekir.
• Burnun tahriş olmasını, kanamasını engellemek için aspirasyonda zorlayıcı olmamak ve mümkün olduğunca nazik davranmaya dikkat etmelisiniz.

Burun spreyleri

Spreyler damlalara göre daha fazla basınç ile buruna sıvı püskürtür. Bazıları yenidoğan döneminden itibaren kullanım için uygun olsa da spreyler çoğunlukla 3 aydan büyük bebekler ve bazıları da 3 yaş üstü çocuklar için uygundur. Spreyin basınç ve içeriğinin bebeğiniz için uygun olduğunu kontrol edip kullanmalısınız. Serum fizyolojik içeren veya daha yüksek konsantrasyonda tuz içeren burun spreyleri de mevcuttur. Yüksek tuz içerenlerin yenidoğan bebeklerde fazla kullanımı tuz dengesini bozabilir. Deniz suyu içerenlerde burun mukozasını desteklediği düşünülen eser elementler (Bakır, Manganez, Sülfür, Çinko, Magnezyum, vb.) bulunabilir. İlaç içeren burun spreylerinin doktor tavsiyesi olmadan bebek ve çocuklarda kullanılmaması gerekir.

Burun temizleme esnasında bazen anneler çok hassas davransa da daha ilk denemede kanama olabiliyor, bunun nedeni nedir ve ne yapılmalı?

Bebeğinizin cildi gibi burun içini kaplayan mukoza tabakası da ince ve hassastır, ayrıca bol miktarda kılcal damar mevcuttur. Bu nedenle aspiratör ile temizlik yaparken kolayca tahriş olup az miktarda kanayabilir. Kanama kısa sürede kendiliğinde durur. Burun kanaması olduysa artık aspiratör ile temizlik yapmamak, günlük serum fizyolojik ile burnu nemlendirmek, kanama devam ederse doktora başvurmak gerekir. Devam eden kanamalar için doktorunuz burun nemlendirici krem önerebilir.

Burun tıkanıklığı için hangi durumlarda doktora başvurmak gerekir?

• Burun tıkanıklığı ile beraber bebeğinizde ateş, döküntü, gözlerde, alında, burun çevresinde şişlik varsa
• Burun tıkanıklığı iki haftadan uzun sürerse
• Nefes almada güçlük varsa veya sık nefes alıyorsa
• Beslenmede belirgin zorluk veya emmesinde azalma olduysa
• Bebeğiniz çok huzursuz görünüyorsa doktora başvurmanız gerekir.

Burun tıkanıklığı olan çocuğun uykusu da sorunlu oluyor. Daha rahat bir uyku için neler yapılabilir?

Burun temizliği ve nemlendirmenin yanısıra oda nemlendiricisi kullanılabilir, kalöriferlerin üzerine su kabı veya büyük ıslak havlu yerleştirilebilir. Oda nemlendiricisi kullanıldığında içindeki sıvının her gün yenilenmesi ve nemlendirici haznenin her gün yıkanması gerekir. Ayrıca odanın düzenli olarak en az günde 2 kez havalandırılması, parfüm, deterjan kokusu ve sigara dumanından bebeğin uzak tutulması önerilir.

DR. HİLDA ÇERÇİ ÖZKAN
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

İlk Yıl Bebekte Burun Kanallarının Açık Olması Neden Önemli ?

Burun içi hava yolu, yeni doğan bebeklerde ve çocuklarda yetişkinlere nazaran dardır. Bu yüzden burada oluşan herhangi bir problem, bebekte ciddi sıkıntılara yol açabilir. Burun solunumu yani nazal solunum, özellikle ilk aylarda ağızdan solunum içgüdüsü bulunmayan bebekler için hayati önem taşır. Emmenin devamlılığı için, meme ağızdayken bebeğin nefes alış verişini burundan sağlaması gerekir. Burun tıkanıklığı, bebeğin emmesini de büyük ölçüde engeller. Burun aynı zamanda havanın nemlendirilmesi, ısıtılması, temizlenmesi, basıncının ve akış hızının düzenlenmesi, koku alma ve orta kulağın havalandırılması fonksiyonlarına da sahiptir. Burnun tıkalı olduğu tarafta, akciğer solunum kapasitesi de düşük olur.

Bebekler Sümkürebilir mi ?

Bebekler sümküremez ve burunlarını temizleyemezler.  Sümkürme sonradan öğrenilen bir harekettir. Sümkürme eylemini gerçekleştirmek için çocuğun solunum kaslarını kontrol etmeyi öğrenmiş olması gerekir. Bu sebeple yeni doğan ve bebeklerin yaptığı çoğu eylem refleks şeklindedir. Bu koordinasyon en erken 2 yaşında, çoğunlukla da 2, yaş arasında kazanılır. Bir çocuğun sümkürme yetisini kazanabilmesinde aile ve çevresel faktörler de etkili olur. Çocuklar bu davranışı genellikle ebeveynlerini örnek alarak öğrenirler.

Bebeklerde Burun İçi Temizliği Nasıl Yapılmalıdır ?

Sağlıklı bir bebekte burundan nefes alıp verirken sıkıntısı yoksa rutin burun temizliği gerekli değildir. Fakat bebeğin nefes alıp verirken burnundan ses geldiği duyuluyorsa, bebek uykuya dalmakta zorlanıyor, bebek uyurken sık sık uyanıyor, bebek emerken bırakıyor veya bebek ağlıyor ise burun içi temizliğinin yapılması gerekir. Bebeklerde burun temizliği en rahat banyo sonrası yapılır. Banyo sırasında bebeğin burun içerisine giren su, burun içindeki mukus kalıntılarını yumuşatarak bebeğin burnundan atılmasına yardımcı olur. Banyo sonrası bu kirler yumuşak bir kağıt mendil, kulak çöpü, tülbent veya burun aspiratörleri yardımıyla alınabilir. Bunun dışında burunda tıkanıklık devam ediyorsa, serum fizyolojik içeren solüsyonlar bebeğin burnuna damlatılabilir. Bununla bebek rahatlamıyorsa serum fizyolojikle yıkama sonrası mukus tıkaçları burun aspiratörleriyle temizlenebilir.

Bunlar pompa şeklinde olan aspiratörler ve nefesle çalışan burun aspiratörleri olarak iki türlüdür. Nefesle çalışan aspiratörün bir ucu bebeğin burnuna yerleştirilir, diğer uçta temizlik yapan kişinin ağzındadır ve nefesle bebeğin burun salgıları çekilir. Bu metot pompa şeklinde olan aspiratörlere göre daha etkilidir. Bu her iki metot, bebeğin burnunun daha fazla tahriş olmaması için sık yapılmamalıdır. Bebeklerin burun içi mukozaları çok hassas olduğundan temizlerken zorlamak ufak kanamalara sebep olabilir. Serum fizyolojiğin yeterli olmadığı durumlarda tuz içeriği daha yüksek olan hipertonik solüsyonlar kullanılabilir fakat bu solüsyonların da fazla miktarda tüketilmesi sıvı elektrolit dengesizliği oluşturabileceğinden doktorun tavsiye ettiği miktarlarda kullanılmalıdır. Yüksek basınçlı burun spreyleri bebeklerde önerilmez.

Bebeklerde Burun Tıkanıklığının Hastalıklarla İlişkisi

Yenidoğan bebekler burundan nefes alıp verirler. Ağız beslenme aracıdır. Bu nedenle emzirmenin rahat bir şekilde devam ettirilmesi için bebeğin burnunun açık olması çok önemlidir. Bunun yanında havayı nemlendiren, ısıtan ve filtre eden burun tıkalı olduğunda ağızdan nefes alıp vermek soğuk kirli kuru havanın akciğerlere kolayca ulaşmasına yol açtığından alt solunum yolu enfeksiyonu riskini de artırır.
Bebek ve çocuklar en çok mevsimsel olarak sık rastlanan solunum yolu enfeksiyonları yüzünden burun tıkanıklığı yaşarlar. Bu enfeksiyonlar burun salgısında artışa ve burun tıkanıklığına sebep olur. Burun tıkanıklığı devam ederse orta kulak iltihabı ya da sinüzit gibi daha ciddi üst solunum yolu enfeksiyonları, akciğer kapasitesinde azalmaya bağlı alt solunum yolu enfeksiyonlarına yatkınlık oluşabilir. Ayrıca burun tıkanıklığının kronik olması durumunda ise uzun dönemde ağız-diş yapısında, çene ve yüz gelişiminde bozulmalar olabilir. Kronik oksijen azlığı ileri evrelerde kalp ve akciğer sağlığını da olumsuz yönde etkiler.

Bebeklerde Burun Tıkanıklığının Uykuyla İlişkisi

Burnu tıkalı olan bebek rahat uyuyamaz, sık sık uyanır ve daha da önemlisi, ağızdan solunumu devam ettiremedikleri için solunum duraksaması yani apne riski taşırlar. Bu durumun kronikleşmesi halinde bebeğin büyüme ve gelişmesi de etkilenebilir.

Bebeklerde Burun Tıkanıklığının Beslenmeyle İlişkisi

Bebeklerin emzirme sırasında sorun yaşamaması için burun yolları açık olmalıdır. Eğer bebeğin burnu tıkalıysa düzgün ememez ve burunda oluşan sekresyon akarak genzine yapışır.  Bu sebeple bebek yeterince beslenemez, huzursuz ve neşesiz olur. Beslenme sırasında fazla hava yutmaya bağlı gaz sancıları da olabilir.

Bebeklerde Burun Tıkanılığının Oyun ve Öğrenmeyle İlişkisi

Bebeklerde burun tıkanıklığı tedavi edilmediği takdirde ilerleyen yaşlarda çocuklarda fiziksel ve zihinsel bazı problemlere yol açabilir. Dikkat dağınıklığı ve öğrenme güçlüğü bunların başında gelir. Burnu tıkalı olan ve rahat nefes alamayan bebekler huzursuz olurlar. Bu durumda onların günlük yaşantıdaki hareketlerini yapmalarında sorun yaratır. Keyifsiz ve zor nefes aldıklarından oyun oynamak istemeyebilirler. Öğrenecekleri yeni bir durum veya oyun karşısında ilgisiz olabilirler. Bebeğin sağlıklı gelişimi için öğrenme becerilerinin gelişmesi gerekir. Bu sebeple bebeğin rahat nefes alması sağlanmalı, gerekli tedavi yöntemleri kullanılmalıdır.