Spiral bir diğer adıyla rahim içi araç gebelik oluşmaması için kullanılan etkili doğum kontrol yöntemidir. Spiral, kullanım kolaylığı nedeniyle üreme çağındaki kadınların en sık kullandığı korunma yöntemlerinin başında gelmektedir. Hormonlu ve bakırlı spiral olmak üzere iki farklı spiral çeşidi bulunmaktadır. Spiral çeşitlerinin etki mekanizması, avantajları, dezavantajları farklılık göstermektedir.
Spiral (rahim içi araç); istenmeyen gebeliklerin oluşmasını engelleyen, kolay uygulanabilen, T şeklinde, rahim içine yerleştirilen, uzun etkili doğum kontrol yöntemidir.Spirallerin etki mekanizması;
Uzun süreli gebelik düşünmeyen kadınlar için uygun bir doğum kontrol yöntemidir. Kolay uygulanabilir olması, düşük maliyeti, gebelik oluşmasına karşı yüksek koruyuculuk oranlarının olması nedeniyle sık tercih edilmektedir.
Bakırlı spiral ve hormonlu (levonorgestrel içerikli) spiral olmak üzere başlıca iki çeşit spiral bulunmaktadır. Her iki spiral çeşidinin farklı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Hangi spiralin (hormonlu spiral, bakırlı spiral) kullanılacağına kadınların adet düzeni, adet miktarı, adet döneminde ağrı veya mevcut ek hastalıkları olup olmadığına göre karar vermek gerekiyor.
Hormonlu spiral, levonorgestrel adlı hormon içermektedir. Levonorgestrel progesteron hormonudur. Hormonlu spiral, “T şeklindedir”ve hergün çok düşük miktarda hormonun rahim iç zarına salınmasını sağlar. Bu şekilde rahim iç zarını incelterek gebelik oluşumunu engeller.
Hormonlu spiral ayrıca yoğun adet kanaması olan kadınların tedavisinde kullanılmaktadır. Salgıladığı hormon sayesinde rahim iç zarını düzelterek yoğun adet kanamalarının düzene girmesini sağlar.
Adet döneminde ağrı şikayeti olan kadınların tedavisinde hormonlu spiral kullanılmaktadır. Sonuç olarak; hormonlu spiral, yoğun adet kanamaları olan veya adet döneminde ağrı şikayeti olan kadınlarda, doğum kontrol yöntemi dışında bu problemlerin tedavisinde de kullanılmaktadır.
Bakırlı spiral; T şeklinde, ucunda bakır bulunan bir rahim içi araçtır. Rahim iç kısmını salgıladığı bakır sayesinde;
Bu şekilde hamilelik oluşumunu engelleyen bir doğum kontrol yöntemidir. Bakırlı spiral; hormonlu spiralin aksine, adet kanamalarının artmasına veya adet dönemlerinde ağrı şikayetine neden olabilmektedir. Adet kanamaları ve adet ağrıları olan kadınlarda bakırlı spiral kullanımı önerilmemektedir.
Spiral temel olarak uzun etkili bir doğum kontrol yöntemidir. Bakırlı ve hormonlu spiraller, çocuk istemeyen çiftlerde kadınların hamile kalmasını engeller. Ancak hormonlu spiraller bazı kadın hastalıklarının tedavisinde de kullanılmaktadır. Bunlar;
Son yıllarda çocuk istemeyen çiftlerde sıklıkla tercih edilen bir doğum kontrol yöntemi olan spiralin kullanımı giderek artmaktadır. Kolay uygulanabilir olması, başarısızlık şansının düşük olması, kadınlar tarafından rahat tolere edilmesi sık tercih edilme nedenlerindendir.
Bakırlı spiraller tiplerine göre yılarasında koruma sağlamaktadır.Hormonlu spiraller yıl arasında gebeliğe karşı koruma sağlamaktadır. Hormonlu spiralin salgıladığı hormon zamanla azalmaktadır ve bu hormon bittiğinde koruyuculuk etkisi ortadan kalkmaktadır.
Ancak, spiraller rahim içinde aşağı doğru kayabilmektedir ve koruyuculuk etkisi bu duruma bağlı olarak ciddi şekilde azalmaktadır. Bu nedenle belirli aralıklarla rahim içindeki spiralin yerinde olup olmadığı ultrasonla kontrol edilmelidir.
Spiral takma işlemi; adet döneminde jinekolojik muayene masasında steril şartlarda takılmaktadır.
Rahim içine yerleştirilen spiral sırasıyla bu basamaklar izlenerek takılır ve yılda bir kez ultrasonla kontrol edilir.
Spiral hamile kalmak istemeyen, spiral takılması açısından bir engeli olmayan kadınlara takılır.Spiral taktırmak isteyen kadınların işlem öncesinde detaylı bir şekilde değerlendirilmesi gerekiyor. Özellikle hormon içerikli doğum kontrol hapları gibi ilaçların kullanımının riskli olduğu kadınlarda bakırlı spiral tercih edilir.
Ancak bazı durumlarda spiral takmak kadın sağlığı açısından riskli olabilmektedir.
Spiral açısından riskli durumlar;
Spiral kullanımının riskli olacağı kadınlarda başka bir doğum kontrol yöntemi tercih edilmelidir.
Spiral, kadınların adet döneminde takılmaktadır. Adet döneminde rahim ağzı açıldığı için spiral taktırmak için adet döneminin beklenmesi önerilmektedir. Spiralin adet döneminde takılmasının diğer nedeni, yanlışlıkla erken dönemdeki bir gebeliğin atlanıp gebelik varken spiral takılmasını önlemektir.
Spiral doğumdan hemen sonra takılabilir. Ancak rahim, gebeliğe bağlı olarak büyümüş olduğu için spiral rahim içinde tutunamaz ve düşebilir. Bu duruma dikkat etmek gerekir. Spiral takıldıktan sonra ilişki içineğer işleme bağlı bir rahatsızlık yoksa herhangi bir engel yoktur.
Rahim içi spiral;muayenehanesinde, hastanede, aile planlaması merkezlerinde takılabilir. Spiral takılması sırasında anestezi gerekmez; çünkü spiral takma işlemi ağrısız bir işlemdir. İşlem sırasında steriliteye ve hijyene çok dikkat edilmelidir.
Özellikle bakırlı spiral takıldıktan sonra bazı kadınlarda yan etki olarak kasık veya karın bölgesinde ağrı şikayeti olabilmektedir. Bu kasık veya karın ağrılarıspiral takma işleminden birkaç gün sonra kendiliğinden geçmektedir.
Uzun süren rahatsız edici ağrılar gelişirse mutlaka ultrasonla spiralin yeri değerlendirilmelidir, eğer spiral rahim içinde düzgün yerleşmemişse çıkarılmalı bir sonraki adet döneminde tekrar takılmalıdır.
Bakırlı spirallerin neden olduğu bir diğer yan etki adet kanamalarındaki artıştır. Hormonlu spiralde adet kanamaları azalırken, bakırlı spiral sonrasında adet kanamaları artabilmektedir.
Spiralin kullanım ömrü bittiğinde artık kadınları gebelikten koruyamayacağı için çıkarılır. Spiral zamanında çıkarılmazsa ne olur sorusuna verilecek ilk cevap “koruyuculuğu bittiği için gebelik oluşabilir”. Ancak spiralin çıkarılması gereken başka durumlar da vardır. Bunlar;
Spiral varlığında rahim içine yerleşmiş gebelik saptanırsa, spiral eğer gebelik kesesinin altında ise erken gebelik haftalarında çekilebilir. Gebelik kesesi spiralin üzerinde yerleşmişse spiral çekilirken gebelik düşükle sonuçlanabilir. Gebelik sırasında spiralin yerinde bırakılması durumunda enfeksiyon, su gelişi ve erken doğum riski artmaktadır.
Spiralin adet döneminde çıkarılması gerekmektedir. Spiralin acil olarak çıkarılması gerekiyorsa herhangi bir dönemde çıkarılabilir ancak aciliyet teşkil eden bir durum yoksa rahim ağzının açık olduğu adet döneminde çekilmesi tercih edilir. Spiral anestezi gerekmeden çıkarılır.
Spiral çıkarıldıktan sonra özellikle dikkat edilmesi gereken bir durum yoktur. İşlem sonrasında ağrı veya kanama olursa mutlaka muayene için doktora başvurulmalı. Ağrı veya kanama, spiral çıkarılırken rahim ağzının yaralanmasından veya spiralin tamamının çıkarılmamış olmasından kaynaklı olabilmektedir.
Spiral çıkarıldıktan sonra cinsel ilişkiye girilebilir; ancak gebelik istenmiyorsa başka bir doğum kontrol yöntemine hemen başlanmalıdır.
Spiral çeşitleri ve fiyatları değişiklik göstermektedir. Bakırlı spiral fiyatı, hormonlu spiral fiyatına göre ucuzdur.
Bakırlı spiral fiyatları yaklaşık olarak tl arasında değişmektedir. Hormonlu spiral fiyatı değişmekle beraber yaklaşık olarak tl’dir. bu fiyatlar sadece takılacak olan spirallerin fiyatlarıdır.
yılı bakırlı spiral taktırma fiyatı TL ile TL arasında değişmektedir. Hormonlu spiral taktırma fiyatı TL ile Tl arasında değişmektedir. Bu fiyatlar sahip olduğunuz sağlık sigortasının türüne göre farklılık gösterebilmektedir.
Bakırlıspiral taktıran kadınların yorumları ve şikayetleri genellikle adet döneminde kanama miktarının bir miktar artması ve kasık bölgelerinde ağrı şikayeti olmaktadır. Özellikle bakırlı spiralin ilk takıldığı dönemde bu şikayetler daha sık olmakla beraber zamanla azalmaktadır.
Hormonlu spiral kullananların yorumları ise daha çok spiralin ilk takıldığı dönemde ara kanamaların olması, uzun dönemde de adet görememek oluyor. Hormonlu spiral kullananlar adet ağrılarında azalma olduğunu, yoğun adet kanamalarının azaldığını belirtiyorlar.
li yılların başından itibaren yepyeni bir doğum kontrol yöntemi ile tanıştık. Oldukça yaygın kullanılan bir yöntem olan rahim içi araç yani spiral ile büyük benzerlik taşıyan bu yeni sistem spiralden farklı olarak bakır değil kadınlık hormonlarından biri olan progesteron içermekteydi. Dünyada rahim içi sistem olarak adlandırılan bu yöntem Türkiyede Hormonlu spiral adı ile tanındı ve adında gereksizce yer alan bu hormon kelimesi ve yarattığı etkiler nedeni ile halk arasında uzunca bir süre tercih edilen bir yöntem olmadı.
Rahim içi sistem ya da ticari adı ile Mirena, rahim içine yerleştirilen ve 5 yıl boyunca çok düşük dozda progesteron hormonu salgılayarak gebeliği önleyen, istenmeyen gebelikleri önlemede çok yüksek başarıya sahip ve geri dönüşü olan bir yöntemdir. Bazı çalışmalarda etkisinin 7 yıla kadar devam ettiği gösterilmiştir.
Mirena Nasıl etki eder?
Mirena takıldığı andan başlayarak çok yavaş ve az mıktarda levonorgestrel adı verilen bir hormon salgılamaya başlar. Bu hormon normalde yumurtalıklardan salgılanan ve bazı doğum kontrol haplarında da kullanılan bir çeşit progesterondur. Bu hormon sadece endometrium yani rahim zarı üzerinde etkili olarak bu zarın kalınlaşmasını engeller. Bu sayede döllenmiş yumurta rahim içinde implante olacak yani yerleşecek yer bulamaz ve gebelik oluşmaz. Ayrıca Mirenanın sadece implantasyon değil sperm canlılığı ve hareketi, yumurtlama ve rahim ağzı salgısı üzerinde de etkili olduğu düşünülmektedir. Rahiz ağzı salgısını yoğunlaştırarak spermlerin hareketini engeller. Mirenanın tek bir şekilde değil tüm bu etkileri bir arada olacak şekilde gebeliği engellediğine inanılmaktadır.
Neden kanamayı engeller ya da azaltır ?
Adet kanaması gebelik durumunda, döllenmiş yumurtanın rahim içinde yerleşmesini sağlamak amacı ile kalınlaşmış olan rahim zarının aktif kısmının gebelik olmaması durumunda bozulup dejenere olarak dökülmesi ve bu zarın bir döngüye başlamasıdır. Rahim zarı yani endometrium vücuttan salınan hormonların etkisi ile gelişir ve kalınlaşır. Yumurtlamadan sonra ise salınan progesteron nedeni ile kalınlaşamaz. İşte rahim içi sistem önceden progesteron salgılayarak rahim zarının kalınlaşmasına engel olur. Bu sayede döllenme olsa bile bu döllenen yumurtanın yerleşebileceği zar tabakası olmayacak, gebelik olmayan durumlarda da dökülüp kanamaye neden olacak kalın bir zar olmadığı için ya hiç kanama gerçekleşmeyecek ya da çok az mıktarda olacaktır
Nasıl kullanılır
Hormonlu spiral ya da daha doğru söylenişi ile rahim içi sistem adet kanamasının başlangıcından itibaren ilk 7 gün içinde doktorunuz tarafından spiral gibi yerleştirilir.
Yan etkileri nelerdir
Rahim içi sistem takıldıktan sonra ilk ay lekelenme tarzında kanamalar devam edebilir ve bunun bir sakıncası yoktur. Takip eden dönemde kanamalar giderek azalır ve çoğu zaman tamamen kesilir. BUNUN HİÇBİR SAKINCASI YOKTUR.
Bazı hastalarda takıldıktan sonra birkaç saat ya da gün kramplara eden olabilir
Çok nadiren kanamalar çok aşırı miktarda olabilir ve sistemin çıkartılması gerekebilir
Güvenilirliği ne kadardır?
Rahim içi sistem bilinen en yüksek başarı oranlarına sahiptir ve gebeliği önlemede etkinliği %99un üzerindedir.
Ne zaman çıkartılmalıdır?
Rahim içi sistem hasta gebelik istediği zaman yada 5. yılın sonunda adet döneminden bağımsız olarak herhangi bir günde doktorunuz tarafından çıkartılabilir
Kimler kullanamaz?
Tam bir fikir birliği olmamakla birlikte genelde emziren annlerin hormonal bir doğum kontrol yöntemi kullanması önerilmemektedir.
Diğer kullanım alanları
FDA yılında rahim içi sistemin bazı jinekolojik hastalıklarda ve durumlarda tedavi amaçlı kullanımına onay vermiştir.
Buna göre aşırı ve düzensiz kanamanın tedavisinde mirena oldukça etkili bir şekilde kullanılmakta hatta çoğu zaman ameliyat gerekliliğini bile ortadan kaldırmaktadır.
Ayrıca adenomyozis ve endometriozise bağlı ağrıların giderilmesinde mirena çok etkilidir. yılında yayınlanan bir çalışmada cerrahi sonrası endometriozisin tekrarlanmasını engelleyebileceği gösterilmiştir.
REFERANSLAR