Işletme Bilimine Giriş Aöf Pdf

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2671

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1637

SYASET BLM

Yazarlar
Prof.Dr. Davut DURSUN (nite 1, 4)
Do.Dr. Ahmet Kemal BAYRAM (nite 2)
Yrd.Do.Dr. lyas STL (nite 3)
Prof.Dr. Ylmaz BNGL (nite 5)
Prof.Dr. mer AHA (nite 6)
Prof.Dr. Tanel DEMREL (nite 7)
Do.Dr. Hamit Emrah BERfi (nite 8)

Editrler
Prof.Dr. Davut DURSUN
Yrd.Do.Dr. Mustafa ALTUNOLU

ANADOLU NVERSTES
 indekiler iii

indekiler
nsz ............................................................................................................ viii

Siyaset ve Siyaset Bilimi ......................................................... 2 1. NTE

SYASET ......................................................................................................... 3
Siyaset ve Politika Kavramlar ...................................................................... 3
Siyasetin Farkl Anlamlar ............................................................................. 4
Devlet Ynetimine liflkin Faaliyetler Anlamnda Siyaset ..................... 4
ktidar Mcadelesi Anlamnda Siyaset ................................................... 4
Deerlerin Otorite Yoluyla Datlmas Anlamnda Siyaset.................. 5
SYASET BLMNN SERVEN .................................................................. 6
Eski Yunan Dflnrlerinde Siyaset............................................................. 7
Modern Dnemde Siyaset............................................................................. 7
19. Yzylda Siyaset ...................................................................................... 8
slam Dnyas ve Siyaset Bilimi ................................................................... 11
Siyasetnameler ve Layihalar.......................................................................... 11
Farab ............................................................................................................. 12
Mverd .......................................................................................................... 13
Nizamlmlk ................................................................................................. 13
bn Teymiye................................................................................................... 13
bn Haldun .................................................................................................... 14
SYASET BLMNN KONUSU, KAPSAMI, YNTEM VE TEKNKLER... 15
Siyaset Biliminin Konusu ............................................................................. 15
Siyaset Biliminin Kapsam............................................................................ 16
Siyaset Biliminde Yntem ............................................................................ 17
Tmevarm Yntemi ............................................................................... 17
Tmdengelim Yntemi ........................................................................... 17
Siyaset Biliminde Kullanlan Teknikler ....................................................... 18
Deney Teknii ........................................................................................ 18
Karfllafltrmal Analiz Teknii ................................................................. 18
Alan Arafltrmas ...................................................................................... 18
rnek Olay Teknii ................................................................................ 19
zet................................................................................................................ 20
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 22
Yaflamn inden............................................................................................ 23
Okuma Paras 1 ........................................................................................... 24
Okuma Paras 2 ........................................................................................... 24
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 25
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 25
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 26
Yararlanlan nternet Adresleri ..................................................................... 27

Siyasetin Dili: Kavramlar, Kurumlar...................................... 28 2. NTE

KTDAR......................................................................................................... 29
ktidarn Kaynaklar ve Teknikleri .............................................................. 30
Fiziksel Kaynak ...................................................................................... 31
Ekonomik Kaynak................................................................................... 31
Sembolik Kaynak .................................................................................... 32
iv indekiler

ktidarn Grnmleri: Zor Kullanma ve Otorite........................................ 32

Sosyal ktidar: ktidarn Toplumsal Dalm ve Paylaflm
(Sekinci ve oulcu Teori) ......................................................................... 33
Klasik Elit Teorileri........................................................................................ 34
Demokratik Elit Teorileri .............................................................................. 35
Siyasal ktidar ve Ayrt Edici zellikleri ...................................................... 36
EGEMENLK................................................................................................... 38
Egemen ktidarn zellikleri......................................................................... 38
Egemenliin Tarihsel erevesi ve Halk Egemenlii ................................ 38
Klasik-Mutlakyeti ve Demokratik Egemenlik Anlayfl ............................. 39
Egemenliin Boyutlar: Egemenlik ve Dfl Egemenlik ............................ 41
Egemenlik............................................................................................ 41
Dfl Egemenlik ......................................................................................... 42
Kreselleflme ve Egemenlik.......................................................................... 43
MEfiRULUK .................................................................................................... 44
Meflruluk Kavram ve Farkl Tanmlar.......................................................... 44
Geleneksel ve Modern Toplumlarda Meflruluk ......................................... 45
Max Weberin Meflru ktidar (Otorite) Tipolojisi ....................................... 47
Geleneksel Gerekelerden Doan Meflruluk (Geleneksel Otorite) ..... 47
Karizmatik Gerekelerden Doan Meflruluk (Karizmatik Otorite)....... 48
Yasal-Ussal Gerekelerden Doan Meflruluk (Yasal-Ussal Otorite)..... 48
Meflruluun Siyasal Sistem Asndan nemi ve Meflruluk Krizi ............... 49
zet ............................................................................................................... 51
Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 52
Yaflamn inden ........................................................................................... 53
Okuma Paras ........................................................................................... .. 55
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 55
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 55
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 57
Yararlanlan nternet Adresleri ..................................................................... 57

3. NTE Bir rgtl ktidar Olarak Devlet ve Siyasal Sistemler..........58

DEVLET VE SYASAL SSTEMLER ................................................................ 59
Devlet Kavram.............................................................................................. 59
Devletin Kkeni ve fllevi ............................................................................. 63
MODERN DEVLETN OLUfiUMU ................................................................. 64
DEVLETN KfiL SORUNU ...................................................................... 67
DEVLET TRLER.......................................................................................... 68
Teki Devlet ................................................................................................. 68
Birleflik Devlet ............................................................................................... 68
SYASAL SSTEMLER ..................................................................................... 69
oulcu Sistemler ........................................................................................ 70
Tarihsel Sre inde Demokrasi Fikri .................................................. 70
adafl Demokrasi .................................................................................. 72
Liberal Demokrasi ................................................................................... 74
Sosyal Demokrasi.................................................................................... 75
Tekilci Sistemler ........................................................................................... 76
Marksist Rejimler .................................................................................78
Faflist Rejimler......................................................................................80
zet............................................................................................................83
 indekiler v

Kendimizi Snayalm...................................................................................... 84
Yaflamn inden............................................................................................ 85
Okuma Paras .............................................................................................. 86
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 87
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 88
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 89
Yararlanlan nternet Adresleri ..................................................................... 89

Siyaset ve Birey: Siyasal Katlma ........................................... 90 4. NTE

SYASET OLGUSU VE SYASAL HAYAT ..................................................... 91
SYASAL DAVRANIfi VE BREY SYASETE YNELTEN
TEMEL FAKTRLER ..................................................................................... 92
Siyasal Davranfl............................................................................................. 92
Bireyi Siyasete Ynelten Temel Faktrler ................................................... 93
Varln Koruma ve Gvenlik inde Yaflama htiyac .............................. 93
Daha yi Yaflama Arzusu .............................................................................. 94
Zt Duygulara Sahip Olma............................................................................ 95
ktidar Arzusu ............................................................................................... 95
Hrriyet inde Yaflama Arzusu .................................................................. 96
BREYN SYASAL AKTR HLNE GELMES SREC:
SYASAL TOPLUMSALLAfiMA ....................................................................... 96
Genel Olarak Toplumsallaflma .................................................................... 96
Siyasal Toplumsallaflma ............................................................................... 96
Siyasal Toplumsallaflma Faktrleri ............................................................... 98
Aile .......................................................................................................... 98
Arkadafl Grubu ........................................................................................ 99
kincil Gruplar ........................................................................................ 99
Siyasal/Toplumsal Dernek ve rgtler.................................................. 101
Haberleflme Aralar................................................................................ 101
BREYN SYASAL HAYATA KATILMASI..................................................... 102
Bir Eylem Olarak Siyasal Katlma ............................................................... 103
SYASAL KATILMA BMLER (MODELLER) ............................................ 104
Eylemin Younluk ve Zorluk Derecesine Gre Siyasal
Katlma Biimleri ........................................................................................... 104
Olaan ve Olaandfl Siyasal Katlma Biimleri ......................................... 105
SYASAL KATILMAYI ETKLEYEN FAKTRLER ......................................... 107
Sosyo-Ekonomik Faktrler .......................................................................... 107
Gelir ......................................................................................................... 108
Eitim ....................................................................................................... 108
Meslek...................................................................................................... 108
Psikolojik ve Bireysel Faktrler.................................................................... 109
Yafl ........................................................................................................... 110
Cinsiyet .................................................................................................... 110
Siyasal ve Hukuksal Faktrler ...................................................................... 111
zet................................................................................................................ 113
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 115
Yaflamn inden............................................................................................ 117
Okuma Paras .............................................................................................. 118
Kendizi Snayalm Yant Anahtar................................................................. 118
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 119
vi indekiler

Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 120

Yararlanlan nternet Adresleri ..................................................................... 121

5. NTE adafl Ynetim Biimi Olarak Demokrasi ......................... 122

DEMOKRAS KAVRAMI VE TANIMI ............................................................ 123
DEMOKRASNN TEMEL NTELKLER ........................................................ 124
DEMOKRAS KURAMI VE DEMOKRASNN GELfiM .............................. 126
DEMOKRAS EfiTLER ............................................................................... 129
Dorudan Demokrasi.................................................................................... 129
Temsil Demokrasi ........................................................................................ 130
adafl Demokrasi Modelleri........................................................................ 131
ounluku Demokrasi Modeli ............................................................. 131
Uzlaflmac Demokrasi Modeli................................................................. 133
Temsil Liberal Demokrasiye Elefltiriler ve Alternatif ................................. 135
Demokrasi nerileri...................................................................................... 135
Halk Demokrasisi.................................................................................... 136
Sosyal Demokrasi.................................................................................... 137
Radikal Demokrasi .................................................................................. 137
Mzakereci Demokrasi ........................................................................... 138
YRM BRNC YZYILDA DEMOKRASYE GEfiLER ............................. 139
zet................................................................................................................ 142
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 144
Yaflamn inden............................................................................................ 145
Okuma Paras .............................................................................................. 146
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 147
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 148
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 149
Yararlanlan nternet Adresleri ..................................................................... 149

6. NTE Siys Dflnceler ve deolojiler ............................................. 150

MUTLAKYET (OTORTER) DfiNCE.................................................... 151
Mutlakiyeti Dflncede nsan ve Toplum.................................................. 152
Mutlakiyeti Dflncede Otorite ve Devlet ................................................. 153
LBERALZM ................................................................................................. 154
Liberalizmde Birey ve Toplum ..................................................................... 155
Liberalizmde Siys Yap ve Demokrasi ...................................................... 156
Liberalizmin ktisadi Boyutu ....................................................................... 156
MUHAFAZAKRLIK ...................................................................................... 157
Muhafazakr Dflncede nsan ve Toplum................................................. 158
Muhafazakr Dflncede Dzen ve Deiflim ............................................. 158
Muhafazakr Dflncede Devlet ve Otorite ................................................ 159
SOSYALZM ................................................................................................... 160
Marxta Tarihsel Materyalizm ve Sosyal Snflar .......................................... 160
Marxa Gre Kapitalizmden Sosyalizme Geifl ............................................ 161
Dnyada Sosyalizm ve Sonular ................................................................ 162
Sosyalist Rejimlerin zellikleri ..................................................................... 162
SOSYAL DEMOKRAS ................................................................................... 163
Bernstein ve Sosyal Demokrasi Anlayfl .................................................... 164
Sosyal Demokrasinin Savunduu Deerler ................................................ 165
FAfiZM........................................................................................................... 166
 indekiler vii

Faflizmin Dflnsel Temelleri........................................................................ 167

Faflizmin Savunduu Deerler...................................................................... 168
zet................................................................................................................ 171
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 174
Yaflamn inden............................................................................................ 175
Okuma Paras .............................................................................................. 175
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 176
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 177
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 179
Yararlanlan nternet Adresleri ..................................................................... 179

Siyasal Gler........................................................................... 180 7. NTE

SYASAL PARTLER ....................................................................................... 181
KAMUOYU .................................................................................................... 185
BASKI GRUPLARI.......................................................................................... 188
BROKRAS................................................................................................... 192
BROKRAS VE SYASET ............................................................................. 193
zet ............................................................................................................... 198
Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 199
Yaflamn inden ........................................................................................... 200
Okuma Paras ........................................................................................... .. 200
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 201
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 201
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 202
Yararlanlan nternet Adresleri ..................................................................... 203

Kresel Siyaset......................................................................... 204 8. NTE

KRESEL SYASET ........................................................................................ 205
Uluslararas liflkiler Kuramlar ..................................................................... 205
dealizm ................................................................................................... 206
Realizm .................................................................................................... 206
Marksizm.................................................................................................. 206
Elefltirel Kuram ........................................................................................ 207
Uluslararas Sistemin Douflu ....................................................................... 207
SOUK SAVAfiIN BTfi VE DNYADA DEfiEN DENGELER ............... 211
Yeni Dnya Dzeni ...................................................................................... 212
KRESELLEfiME SRECNDE SYASET........................................................ 213
ULUSST SYASAL RGTLENMELER: AVRUPA BRL RNE ...... 216
ULUS-DEVLETN GELECE......................................................................... 219
zet................................................................................................................ 222
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 223
Yaflamn inden............................................................................................ 224
Okuma Paras .............................................................................................. 225
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 226
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 226
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 227
Yararlanlan nternet Adresleri ..................................................................... 227
viii nsz

nsz
Kendisinden nce kurulmufl ve kurumsallaflmfl iliflkiler ana doumla dahil
olan insann hayat, toplumsal evresiyle kurduu sosyal, ekonomik, kltrel, psi-
kolojik, tarihsel ve siyasal boyutlar bulunan iliflkiler alarnda geer. evresinde-
ki iliflkilere belli tr tepkiler ve davranfllarla katlan insann bu abalar hayat bo-
yu devam eder; evresindeki olup bitenlerden etkilenir ve olup bitenleri etkileme-
ye alflr. nsann toplumsal evresinde cereyan eden hayata dair gerekliklerin
baflnda iktidar, otorite, egemenlik ve g kullanmyla ilgili olan siyasal iliflkiler
gelir. Bu iliflkilerin farknda olunsun veya olunmasn her toplumsal yap iin bir
siyaset gerei vardr ve bunun dflnda kalnmas da mmkn deildir. Hem gn-
lk hayatmzda hem de literatrde siyasetin birbirinden farkl anlamlarda kulla-
nlmas bu alann ne kadar genifl bir yelpazeye yaylmfl olduunu gsterir. Hala
siyasetin, yafladmz hayatn bir gereklii olarak deil de kendisinden uzak du-
rulmas gereken tehlikeli bir alan veya kurnazlk, agzllk ve ilkesizlik gibi
olumsuz davranfl formlaryla birlikte anlan bir alan olarak grlmesi bu konuda
yaplmas gereken ok fleyin olduunu ortaya koymaktadr.
Siyaset Bilimi, insanlar arasndaki toplumsal iliflkilerin iktidar, g, otorite,
meflruiyet ve egemenlik ynleriyle ilgilenen ve bu iliflkilerin analizi zerinde uz-
manlaflan adafl bir sosyal bilim disiplinidir.
Yaflanan toplumsal hayatn en nemli gereklik alanlarndan biri olan iktidar
iliflkileri temelinde flekillenen siyaset olgusuna iliflkin kavramlar, kurumlar, r-
gtleri, sreleri, inan ve deerleri, atflmalar ve uzlaflmalar kendisine konu
olarak semifl olan Siyaset Bilimi, sosyal bilim dallarndan biridir. Yirminci yzyl-
da bamsz bir bilim dal olarak ortaya kmadan nce Siyaset Biliminin konula-
r dier bilim dallarnda yer almfltr. Genel olarak sosyal bilimlerin sanayi devri-
minin yol at eflitli toplumsal sorunlarn incelenmesi ihtiyacndan domufl ol-
mas durumu Siyaset Bilimi iin de ksmen geerlidir. Bununla birlikte Siyaset Bi-
liminin bamsz bir bilim dal olarak ortaya kmasnda siyaset konusunda d-
flnceleri bize kadar intikal eden Eski Yunan dflnrleri Platon ve Aristotelesten
bu yana pek ok dflnrn ve bilim adamnn nemli katks olmufltur.
Gnmzde Siyaset Bilimi iktisat ve idari bilim renimi veren fakltelerde te-
mel derslerden biri olarak kabul edilmektedir. Lisans rencilerinin ders kitab ih-
tiyacn karfllamak zere hazrlanmfl olan bu kitap, iinde yafladnz toplumda-
ki yerel, ulusal ve kresel dzeydeki siyaset olgusunu tanmay, iktidar iliflkilerini
anlamay ve aklayabilmekle ilgili bilgileri kazandrmay amalamaktadr.
Editrln Prof.Dr. Davut Dursun ile Yrd.Do.Dr. Mustafa Altunolunun
birlikte yaptklar elinizdeki Siyaset Bilimi kitab sekiz ayr nite olarak tasarland.
Prof.Dr. Davut Dursun tarafndan kaleme alnan I. NTE'de Siyaset ve Siyaset Bi-
limi konular ele alnmaktadr. Bu nitede Siyaset Biliminin tarihsel geliflimine ge-
nifl yer ayrlarak hem Batda hem de slam dnyasnda temayz etmifl nemli d-
flnrlerin temel tezleri zetlenmeye alflld. Do.Dr. Ahmet Kemal Bayram tara-
fndan yazlan II. NTE'de Siyasetin Dili: Kavramlar, Kurumlar ifllendi. ktidar,
 nsz ix

egemenlik, meflruluk gibi Siyaset Biliminin temel kavramlar bu nitede genifl bir
yelpazede verilmeye alflld. Yrd.Do.Dr. lyas Stl tarafndan yazlan III.
NTE'de Bir rgtl ktidar Olarak Devlet ve Siyasal Sistemler ele alnd. Modern
devletin oluflumu, devlet trleri ile oulcu sistemler ve tekilci sistemler bu nite-
de ele alnan konulardr. Siyaset ve Birey: Siyasal Katlma konusunun ifllendii IV.
NTE'yi Prof.Dr. Davut Dursun yazd. Bu nitede bireyin toplumsal hayatta siya-
sal rolleri oynayabilecek hale gelmesi ile siyasal srece katlma biimlerine iliflkin
konular anlatlmaktadr. adafl Ynetim Biimi Olarak Demokrasinin ele alnd-
V. NTEyi Prof.Dr. Ylmaz Bingl yazd. Demokrasi kavram, nitelikleri, geli-
flimi ve eflitlerinin yan sra yirmibirinci yzylda demokrasiye geifller konular-
nn incelendii bu blm Prof.Dr. mer aha tarafndan yazlan VI. NTE ta-
kip etmekte ve burada Siyasi Dflnceler ve deolojiler ele alnmaktadr. Mutlaki-
yeti dflne, liberalizm, muhafazakarlk, sosyalizm, faflizm gibi temel konularn
ele alnd bu niteyi Prof.Dr. Tanel Demirel tarafndan yazlan Siyasi Glere
ayrlan VII. NTE takip etmekte olup burada siyasal partiler, kamuoyu, brokra-
si konular incelenmektedir. Kitabn son ve VIII. NTEsini Do.Dr. Hamit Emrah
Berifl kaleme ald. Bu nitede Kresel Siyaset zerinde durulmakta ve kresel si-
yasetin kavramsal analizinden sonra Souk Savafl sonrasndaki durum, uluslars-
t kresel rgtlenmeler ile ulus-devletin gelecei gibi konular ele alnmaktadr.
Sekiz ayr niteden oluflan Siyaset Bilimi kitabnn baz konular dflarda tuttu-
u sylenebilir. Ne var ki girifl niteliindeki bu kitaba btn niteleri dahil etmek
mmkn deildir. Temelde editoryal bir alflma olan bu kitabn yedi ayr yazar
bulunmaktadr. Her bir yazarn yaklaflmlar, konular ele alfl tarzlar ve yazma bi-
imleri arasnda baz farklarn olduunu siz de greceksiniz. Bu tr farkllklar
korumaya alfltk. Mesela kimisi Aristoteles derken kimisi Aristo demeyi tercih et-
mektedir. nitelerin farkl yazarlarca yazlmfl olmas nedeniyle metinde ve grsel
malzemede baz tekrarlar bulunmaktadr. Kitap yayma hazrlanrken mmkn ol-
duu kadar farkllklar azaltlmaya ve bir form iinde btnlefltirmeye alflldysa
da baz farkllklar korumann gerekli olduu kanaati oluflmufltur. Bu bakmdan
bu tr farkllklarn normal grlmesi gerekir.
Bu kitabn okuyucunun eline gemesinde pek ok kiflinin byk katks ol-
mufltur. Baflta sayn yazarlara, Akretim Fakltesinin deerli yneticileri ve
uzaktan retim tasarm birimi yetkililerine, yaym gereklefltiren her dzeydeki
alflanlara ok teflekkr ederiz. Kitabn baflta rencilere ve siyasete ilgi duyan
herkese yararl olmas bizleri mutlu edecektir.

Editrler
Prof.Dr. Davut DURSUN
Yrd.Do.Dr. Mustafa ALTUNOLU
1
SYASET BLM

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Siyaset ve politika kavramlarnn sre ierisindeki deiflik anlamlarn ak-

N
layabilecek,
Siyaset Biliminin ortaya kmasnda katks bulunan belli bafll dflnrlerin

N
siyasete iliflkin dflncelerini aktarabilecek,
Siyaset Biliminin konusu, kapsam, yntemi ve tekniklerini aklayabilecek,
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.

Anahtar Kavramlar
Siyaset bn Haldun
Politika Siyasetname
ktidar, Siyasi ktidar Farabi
Aristotales Siyaset Bilimi
Machiavelli Yntem
Marx Siyasal Gereklik
Weber Alan Arafltrmas

indekiler

SYASET
SYASET BLMNN SERVEN
Siyaset Bilimi Siyaset ve Siyaset
Bilimi SYASET BLMNN KONUSU,
KAPSAMI, YNTEM VE
TEKNKLER
 Siyaset ve Siyaset Bilimi

SYASET
niversite renimine yeni bafllamfl rencilerden siyasetin tanmn isteyecek
olursak birbirinden olduka farkl tanmlarla karfllaflacamz kesindir. Gerekten
de gnlk konuflma dilinde olsun toplumsal bilimler alannda olsun siyaset kavra-
mnn ok farkl anlamlarda kullanldn grmekteyiz.

Siyaset ve Politika Kavramlar

Gnlk dilde farkl anlamlarda kullanlan siyaset kelimesi Arapadan Trkeye
geen bir kelime olup bu dilde siyasa fleklinde kullanlmaktadr. SWS veya ssa
kknden gelen siysa kelimesi ynetmek, eitmek, yetifltirmek anlamna gelmek-
te ve etimolojik olarak branice Kitab- Mukaddesteki at anlamna gelen ss keli-
mesine balanmaktadr. Orijinal olarak bu kelime nce Bedevi toplumlarda hay-
vanlarn zellikle de atlarn ve develerin, terbiye edilmesi ve yetifltirilmesi iin kul-
lanlmfl, atlar tmar eden, yetifltiren, eiten ve bakan kifliye de seyis ad verilmifl-
tir. Siyaset kelimesi daha sonra flehirlerin ve insanlarn ynetimi anlamnda kulla-
nlmfl ve insanlar ynetme sanatn ifade etmifltir. Bu durumda siyaset bir ama
veya prensip gereince flehrin ynetilmesine iliflkin sanat anlamnda kullanlmfltr.
Mslman dflnrler flehir ve toplum ynetimi konusunda erdem ve faziletle ilgi-
li dflncelerini siyaset-nme ad altndaki kitaplarda toplamfllardr. Modern d-
nemde Arapa literatrde siysa ve siys kelimeleri, Bat dillerindeki politika, po-
litik ve policy kelimelerinin anlamlarn kazanarak onlarn yerine kullanlmfltr. Os-
manl Devletinde ise siyaset kelimesi genelde devlete karfl ifllenen sularn ceza-
landrlmas anlamna gelmifltir. Mesela hkmdarlarn mutlak otoritelerine daya-
narak siyas sebeplerle devlet hizmetindeki grevliler hakknda, bir soruflturma so-
nunda veya herhangi bir soruflturma yapmakszn verdikleri lm cezasna siya-
seten katl denmifltir. Abbasilerden sonraki Trk-slam ynetimlerinde grlen bu
ceza genellikle siyaset veya siyaset etmek fleklinde ifade edilmifltir.
Siyaset kelimesinin yerine kullanlan politika kelimesi, siyasetin Bat dillerin-
deki karflldr. Politikann kk Eski Yunandaki flehir devletlerini ifade eden
polis; yurttafl iin kullanlan polites; devlet yaps, siyasal rejim ve anayasa
anlamnda kullanlan politeia; vatandafllk hakkna iliflkin fleyler, devlet yaps-
n ve egemenlik hakkn ilgilendiren her fley anlamndaki politica ile politika
sanat anlamndaki politik kelimeleriyle ayn kkten gelmekte olup polis/dev-
letin ynetimine iliflkin ifller, devletle ilgili faaliyetler anlamn taflmaktadr. Eski
4 Siyaset Bilimi

Resim 1.1 Yunan dflnrlerinden Aristoteles (l. M.. 322) fle-

Geriye brakt hir devletleri, anayasalar, rgtlenmeleri ve siyasal
Politika eseriyle rejimleri inceledii Politika adl kitabnda aile, ky ve
Siyaset Bilimine flehir (polis/devlet) birliklerini doal topluluklar ola-
ciddi katklar yapan
ve insan
SIRA SZDE siyasal bir SIRA SZDE rak grmekte ve polis/devletin aile ve bireylere gre
hayvan olarak ncelii bulunduunu nk btnn paralardan
tanmlayan Eski nce geldiini sylemektedir. nsann siyasal bir hay-
Yunan dflnr
D fi N E L M D fi N E L M van (zoon politikon) olduunu syleyen Aristote-
Aristoteles (l. M..
322). lese gre polis/devletin temel amac iyi yaflamadr
O R U www.aristotelesarastirmalari.com
SKaynak: S O R U ve topluluklarn en stn ve hepsini kapsayan olan
her devlet iyi bir amala kurulmufl bir topluluktur.
En yksek iyiyi polis ama edinmekte ve bu topluluk trne de politik denmekte-
DKKAT DKKAT
dir. Bu durumda politika, topluluklarn en stn ve dierlerini kapsayan devletin te-
mel amac olan iyi yaflamay temin etmek iin gsterilen faaliyetler olmaktadr.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Aristotelesin politikay, en yksek iyiyi ve iyi yaflamay amalayan devlete
iliflkin tm faaliyetler, devlet ynetimi ve yurttaflla iliflkin ifller fleklinde tanmla-
mas kendisinden sonra gelen dflnrler ve devlet adamlar tarafndan da benim-
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
senmifl ve gnmze kadar genellikle bu anlamda kullanlmfltr.

K T A P
Aristotelesin siyasetle ilgili dflnce ve analizleri iin Aristoteles (1983) Politika eviren:
K T A P
Mete Tunay, stanbul: Remzi Kitabevi, adl kitabna bakabilirsiniz.

TELEVZYON
Siyasetin Farkl Anlamlar
TELEVZYON
Uzunca bir sre, Aristotelesin siyaset kavramna atfettii anlam kendisinden sonra
gelen dflnrler ve devlet adamlarnca benimsenmifl olsa da, siyaset biliminin ba-
msz bir disiplin hline gelifli ile birlikte kavramn farkl anlamlara gelecek biim-
NTERNET N T E R Nbafllandn
de kullanlmaya ET grrz.
Resim 1.2
Devlet Ynetimine liflkin Faaliyetler
H. Laskinin devlet
ynetimini ele Anlamnda Siyaset
ald Politikaya Politika, XIII. yzyldan itibaren Bat dillerinin sz-
Girifl: Sosyalist lklerine girmifl ve devlet ynetimi anlamnda kul-
Siyaset Anlayfl
(1966). eviren: Ali lanlmfltr. 20. yzylda kaleme alnan baz Siyaset
Seden, stanbul: Bilimi kitaplarnda da politikann Aristoteles gibi
Remzi Kitapevi iyi yaflamay temine ynelik devlet ynetimi ile
Yaynlar Kltr
Serisi:41, adl
ilgili ifller anlamnda kullanld gzlenmektedir.
kitabnn kapa. H. Laskinin Politikaya Girifl ve Marcel Prlotnun
Politika Bilimi (eviren: Nihal nol, stanbul, Var-
lk Yaynlar, 1972) adl kitaplarnda devlet yneti-
mine iliflkin konular ele alnmakta ve bafltan sona
devlet ynetimi incelenmektedir.
Kitapta bafltan sona kadar
devlet konusu ktidar Mcadelesi Anlamnda Siyaset
incelenmektedir. Kitaptaki
drt ayr blmn bafllklar: Siyaset Biliminin henz bamsz bir disiplin olarak geliflmedii ve siyasi konula-
Devletin doas, Devletin
rgtlenmesi, Devletin rn daha ok kamu ve anayasa hukuku arasnda yer ald dnemlerde siyaset ve-
ifllevleri, Devletin dier
devletlerle iliflkileri fleklinde ya politikann devlet ynetimi, devlet ynetimine iliflkin faaliyetlerin tm, devle-
dzenlenmifltir. Politikaya
Girifl adl bir kitabn tin dier devletlerle iliflkileri ve vatandaflla iliflkin ifller anlamnda kullanldn
ieriinde sadece devletin
ele alnmfl olmas bu syleyebiliriz. Byle bir anlayflta en byk rgtl insan topluluu olan devletin
anlayfl ortaya koymas ortak karlar dorultusunda ynetilmesi, bu ynde kararlar alma yetkisinin kulla-
bakmndan nemlidir.
 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 5

nlmas siyaset kavram erevesinde dflnlmfltr. Yalnz ortak karlar konu-

sunda bir toplumun btn yelerinin ittifak etmesini, alnacak kararlarn herkes ta-
rafndan benimsenmesini beklemek mmkn deildir. nk bir toplum, ne ka-
dar homojen olursa olsun, beklentileri ve karlar birbirinden farkl kesimlerden
meydana gelmektedir. Toplumsal gereklik alanndaki farkllklarn varl bireyler
ve toplum kesimleri arasnda bir atflmaya ve iktidar iliflkisine yol amaktadr. Bel-
li statleri iflgal edenler dierlerine karfl kazandklar stnlk, g ve kuvvetleri-
ni korumak, dierleri de bu pozisyonlar ele geirmek iin bir mcadeleye girmek-
tedirler. Bu atflma hli siyasetin bir iktidar mcadelesi olarak anlafllmasna imkn
vermifltir. Tannmfl siyaset bilimcilerden V.Van Dyke siyaseti, kamuyu ilgilendiren
sorunlarda kendi tercihlerini kabul ettirmek, bu tercihleri uygulatmak, baflkalarnn
tercihlerinin gerekleflmesini engellemek zere eflitli aktrlerin yrttkleri bir
mcadeledir fleklinde tanmlamaktadr ki bu tanmn znde siyasetin bir iktidar
mcadelesi olduu anlayfl yatmaktadr.
Siyasetin iktidar mcadelesi olarak anlafllmasnn temelinde, toplumsal hayatn
SIRA SZDE
karfllkl ztlklarn atflmas ve siyasetin de bu mcadelede ztlklar belli dengede SIRA SZDE
uzlafltran bir faaliyet olarak ortaya kmas anlayfl vardr. Bu yaklaflma gre siya-
set, toplumda bir aznln ounluk zerindeki ayrcalklarn srdrmesine
D fi N E L M
hizmet D fi N E L M
etmektedir. ktidar mevkilerini ele geirmifl olan grup veya snflar, toplum zerinde-
ki kontrollerini srdrme, deerlerin paylaflmnda kendi menfaatlerini gzetme ve
S O R Uktidardakiler
dierlerinin davranfllarn belirleme yetki ve gc elde etmektedirler. S O R U
mevkilerini korumak ve srdrmek, dierleri ise iktidar ele geirmek iin bir mca-
deleye giriflmektedirler. ktidar erevesinde srdrlen mcadeleyi D K K Asiyaset
T olarak DKKAT
tanmladmzda savaflla zdefllefltirmifl olmaktayz. Bu yaklaflmn en iyi rneini M.
Duverger, Politikaya Girifl adndaki eserinde vermektedir. Bu eserin iindekiler ks-

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
mna bakldnda blm bafllklarnn Savafln Etkenleri, Savafln Biimleri ve
atflmadan Birleflmeye fleklinde formle edildiini grrz. Bu eserde aslnda bil-
diimiz trde bir savafl deil siyaset olgusu incelenmektedir. Yazar siyaseti bir savafl
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
biimi olarak ele almakta ve olguyu savafln argmanlaryla analiz etmektedir.

Siyaseti bir iktidar mcadelesi olarak sunan yaklaflm iin M. Duvergernin

K T A (1984)
P Politi- K T A P
kaya Girifl. eviren: Samih Tiryakiolu, stanbul: Varlk Yaynlar, adl eseri okunabilir.

Siyaseti iktidar mcadelesi veya savafl olarak sunanlara karfllk

T E L E Vonu
Z Y Otoplumlarda
N TELEVZYON
dzeni ve adaleti hakim klmak iin gsterilen faaliyetlerin tm fleklinde takdim
edenler de vardr. Bu anlayflta olanlar toplumsal dzenin, atflan menfaatlerin uyum-
lafltrlmasnn ve adaletin salanmas iin her toplumda bir dizi abann gsterildii-
ni, temelde siyaseti bu abalarn oluflturduunu ve siyasetin amacnn
N T E R N Ebunlar
T olmak NTERNET
gerektiini savunmaktadrlar. Demek ki siyaseti hem Resim 1.3
mcadele hem de barfl ve dzeni tesis etmek iin
Kanadal siyaset
gsterilen abalar fleklinde birbirinden tamamen zt bilimci D. Easton,
kutuplardaki faaliyetler olarak anlamak mmkndr. sistem teorisini
Siyaset Bilimine
uyarlayarak yeni
Deerlerin Otorite Yoluyla Datlmas almlar
Anlamnda Siyaset getirmifltir.
Siyaseti bir sre olarak deerlendiren D. Easton,
siyaseti maddi ve manevi deerlerin otoriteye da-
yal olarak datlmas sreci fleklinde tanmlamfl-
tr. Yukarda verilen Aristogil tanm ile siyaseti nihai
karar verme yetki ve otoritesini elde etmek iin ve- Kaynak: http://en.wikipedia.org
6 Siyaset Bilimi

rilen iktidar mcadelesi fleklindeki tanmlarda toplumun yaratmfl olduu ortak

maddi ve manevi deerlerden kimlerin, nasl ve ne kadar pay alacaklar zmsz
kalmaktadr. Toplumsal hayatta bir dizi ortak maddi ve manevi deer oluflmakta ve
bunlar bir biimde blfllmektedir. Aslnda hayatn her dzeyinde devaml yeni
deerlerin yaratlmas ve bunlarn belli flekillerde blfllmesi sz konusudur. Ai-
lede, flirkette, okulda, flehirde, devlette srekli yeni deerler yaratlyor ve yarat-
lan bu deerler belli flekillerde blfltrlyor. Hem deerlerin nasl yaratlaca
hem de yaratlan deerlerin nasl blfltrlecei nemli bir sorundur.
Resim 1.4 Otoriteye iliflkin blflmden anlatlmak iste-
nen, bir deerin blflmnde srece mdahale
Eastonun nemli ederek ve gerekirse g kullanarak blflmn bel-
eserlerinden biri
olan (1979). A li flekilde yaplmasn salama yetkisine sahip olma
Systems Analysis of ve blflmn belli biimde gereklefltirilmesini sa-
Political Life. lamadr. Demek ki bir blflmn siyasal nitelikte
Chicago Un. Of
olabilmesi iin ynetilenlerin kabullerine (rza) gre
Chicago,kitabnn
kapa. srece mdahale edilmesi ve gerekirse g kullan-
ma yetkisine sahip kiflilerin (ynetenlerin) bir faali-
yeti olmaldr. Bu durumda meflru g kullanma yet-
kisine sahip kiflilerin faaliyetleri siyaset olarak ifade
edilmektedir. Siyasetin bu flekilde tanmlanmas
onun salt devlete iliflkin ifller, kurumlar ve faaliyet-
ler olarak deil her trl deerlerin blflm iin
otorite kullanmn gerektiren faaliyetler olarak an-
lafllmasn salamaktadr. Bu yaklaflm siyaset olgu-
sunun erevesini geniflletmekte olup siyaseti hem
modern ulus-devletlere hem de tm toplumsal/siyasal organizasyonlara iliflkin bir
ortak faaliyet alan olarak deerlendirmektedir.
Yukarda zetlenen farkl tanm ve yaklaflmlar gstermektedir ki siyaset konu-
sunda herkesin ittifak ettii bir tanm bulunmamaktadr. Her bir tanm veya yakla-
flm siyasal gereklik dediimiz toplumsal hayatn bir yanna dayanmaktadr. Bu
durumda siyaseti, toplumun tmn ilgilendiren iliflkileri son aflamada meflru zo-
ra dayanarak dzenleyen eylemler btn olarak tanmlayabiliriz.

SIRA SZDE Siyaset Bilimi

SIRAliteratrnde
SZDE siyasete yklenen farkl anlamlar nelerdir? Ksaca
1 aklaynz.

D fi N E L M SYASET
D fi BLMNN
NELM SERVEN
Siyaset Biliminin yirminci yzylda bamsz bir disiplin olarak ortaya kmasndan
S O R U nce pek ok S Odflnrn
R U nemli katklar olmufltur. Eski Yunan dflnrlerinden
adafl isimlere kadar siyaset zerinde eserler veren ve farkl flekillerde siyaset ol-
gusunu ele alan kiflilerin geriye braktklar zengin bir siyaset literatr bulunmak-
DKKAT DKKAT
tadr. Bunlarn hepsine deinme imknmz olmasa da belli baflllarna ve onlarn
alflmalarna ksaca deinmekte yarar vardr.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

AMALARIMIZ AMALARIMIZ

K T A P K T A P

TELEVZYON TELEVZYON
 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 7

Eski Yunan Dflnrlerinde Siyaset SIRA SZDE Resim SIRA

1.5 SZDE
Eski Yunan dflnrlerinden Platon (l. M.. 347), iyi Eski Yunan
ve erdemli bir devletin nasl olaca, kimlerin ynetece- dflnr Platon
D fi N E L M D fi N E L M
(l. M.. 347),
i gibi konularda ideal dflncelerini Devlet adndaki ki-
devletin bilge krallar
tabnda ortaya koymufltur. deal devlet nasl olmaldr? tarafndan
sorusuyla ilgilenen ve olmas gerekenle ilgili dflncele- S O R U ynetilmesiniS O R U
rini dile getiren Platon, devletin bilge krallar tarafndan savunmufltur.
ynetilmesini veya filozoflarn kral olmasn savunmufl- DKKAT DKKAT
tur. Platona gre Devlet; iktidar kullanan idareciler, sa-
vafllar ve retimi gereklefltiren iftiler ve halk snfla-

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
rndan oluflmaktadr. Ahenkli bir Devletin olmas iin
bu snflarn kendilerine dflen grevleri yerine getirme- Kaynak: http://en.wikipedia. org/wiki/Plato
leri gerekir, halkn (demos) grevi idarecilerle savaflla- AMALARIMIZ AMALARIMIZ
rn ihtiya duyduu retimi gereklefltirmektir.

Eski Yunan dflnrlerinin siyaset konusundaki dflnceleri iin Platonun

K T A P(2001) Dev- K T A P
let nc Basm, evirenler: Sabahattin Eyubolu-M.Ali Cimcoz, stanbul: Trkiye fl
Bankas Kltr Yaynlar, adl kitab ile Aristotelesin (1983). Politika eviren: Mete
Tunay, stanbul, Remzi Kitabevi, adl eserlerini gzden geirebilirsiniz.
TELEVZYON TELEVZYON

Bir dier Eski Yunan dflnr Aristoteles, devleti ve devlet ynetimiyle ilgili
sreleri bir inceleme ve gzlem konusu olarak ele alarak zamann siyasal sistem-
NTERNET NTERNET
lerini karfllafltrmal bir biimde ortaya koymakla adafl Siyaset Biliminin temel-
lerini atan nemli bir dflnr olarak kabul edilebilir. Ona gre insan aklnn bil-
mek (theorein), yapmak (prattein) ve yaratmak (poiein) olmak zere temel ifl-
lemi bulunmaktadr. Btn bilimler akln bu iflleminden domaktadr. Bilmek
iflleminden teorik bilimler (matematik, fizik), yapmak iflleminden uygulamal bi-
limler (ahlak, ekonomi, politika) ve yaratmak iflleminden de fliirsel (sz syle-
me/belagat, mantk) bilimler doarlar. Yapmak iflleminden doan ahlak (etik) ki-
flisel davranfllar bilimi, ekonomi aile (oikos), ailenin oluflumu ve gelir kaynaklar
ile uraflan bilim, politika da polisin (site/devlet) kuruluflu ve ynetimi ile ilgilenen
bilim olarak ortaya kmaktadr. Aristoteles Politika adl eserinde, Eski Yunan site-
lerinin siyasal rgtlenmelerini gzlemlerle ortaya koymaya ve siyasal rejimleri s-
nflandrmaya alflmfl ve kendisinden sonra gelen dflnrleri etkilemifltir.

Modern Dnemde Siyaset

Ortaa boyunca dinin etkisi altnda kalan siyaset dflncesinde 16. yzyln baflnda
yaflayan Floransal devlet adam ve tarihi N. Machiavelli (l. 1528) talyadaki prens-
likleri ele ald meflhur kitab Prens ile yeni bir r amfltr. Machiavelli yaflad
dnemdeki olaylar ve olgulardan hareketle siyaset konusundaki idealist ve ahlak
izgiyi terk ederek siyaseti gereki zemine oturtmufltur. Kitabnda prenslerin (h-
kmdarlarn) iktidar ele geirmelerini, elde tutmalarn ve dierleriyle iliflkilerini an-
latrken gzlemlere ve tarih tecrbelere yer verip siyasetin insanlara boyun edirme
niteliine dikkat ekmifltir. Prenslerin davranfllarn tartflrken ahlaka deil iktidar
ele geirme ve muhafaza etme amacna hizmet edecek gereklere dikkat ekmifltir.
O, biri yasalara uyarak dieri zora baflvurarak yrtlen mcadele olmak zere iki
tr mcadele olduunu belirtmifl ve birincisi yetmediinde ikincisine baflvurmann
gerekliliini anlatmfltr. Ona gre bir prens devleti elinde tutmak iin sk sk verdi-
i sze karfl, iyilikseverlie karfl, insanla karfl, dine karfl davranmak zorunda ka-
8 Siyaset Bilimi

Resim 1.6 lr. Bu yzden tarihin rzgrna gre, durumlarn deifl-

talyan dflnr N. melerine gre, dnmeye hazr bir zihne sahip olmaldr ve
Machiavelli
SIRA SZDE SIRA SZDE (...) elverirse iyilikten uzaklaflmasn ama gerekiyorsa k-
(l.1528) siyasette tl semesini bilsin. (...) Bir prens ama olarak flunu
olmas gereken
sesin: Devletin ele geirilmesi ve elde tutulmas...
Ddeil
fi N olan
ELM D fi N E L M
gereklie dayal Machiavelli siyasi davranfllar iyi, kt gibi ahlaki
analizleriyle Siyaset kavramlarla deil kendi gereklikleri temelinde ele al-
Biliminde
S O R U yeni bir
r amfltr.
S O R U mfltr. Onun dflncesinde amacn gereklefltirilmesi iin
her trl eylemin meflru olduu anlayfl egemendir. Si-
DKKAT DKKAT
yasetin dier toplumsal faaliyetlerden ayr bir mant ve
Kaynak: www.biyografim.net iflleyifli olduunu fark eden Machiavelli siyaseti ahlaktan
ve dinden bamszlafltrmakla kendisinden sonra gelen-

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
leri etkilemifltir. Bu anlayfl Makyavelizm fleklinde ifade edilmifl ve ou kez amaca
varmak iin hibir kural, ilke ve deer tanmama fleklinde anlafllmfltr. Oysaki Mac-
AMALARIMIZ hiavelli siyasetin
AMALARIMIZ kifli ve din ahlaktan ayr bir mant, iflleyifli ve kurallar olduunu
savunmufltur.

K T A P Machiavellinin
K siyasete
T A P iliflkin gereki dflnceleri iin Machiavelli (1984) Prens adl kitab-
n talyancadan eviren: Nazm Gven, stanbul: Anahtar Kitaplar Yaynevi, okuyabilirsiniz.

T E L E VResim
Z Y O N 1.7 TELEVZYON adafl Siyaset Biliminin nclerinden kabul edilen
Fransz dflnr Montesquieu (l. 1755), gler ayrl-
xv. yzyl
Aydnlanma ilkesini savunmufl ve olaylar arasndaki zorunlu iliflki-
ann en ilgi leri incelemifl, olmas gerekenden ok olanlarla ilgilen-
Nekici
TERNET NTERNET mifltir. Meflhur LEsprit des lois (Kanunlarn Ruhu) adl
dflnrlerinden
kitabnda bir lkede uygulanan yasalarn arka plann
Kanunlarn Ruhu
adl meflhur eserin ortaya karmaya ve niin ayn yasalarn farkl toplum-
sahibi Montesquieu larda farkl sonular verdiini aklamaya alflmfltr.
(l. 1755) Ona gre iklimin ve corafi zelliklerin yasalar ve siya-
sal davranfllar zerinde nemli bir etkisi bulunmakta-
dr. Kitabnda hkmet biimlerini, iklim ve arazinin in-
Kaynak: http://www.arqnet.pt/portal/teoria/ sanlarn gelenekleri, kurumlar ile toplumsal nedenlerin
aron_montesquieu.html yasalar zerindeki etkisini incelemeye alflmfltr. Hk-
met biimleriyle ilgili analizinde Aristotelesten oka et-
kilenmifl olmakla birlikte Montesquieu cumhuriyet, monarfli ve istibdat zerinde
durmufltur. Hkmet biimlerinin doasn ve temel ilkesini ortaya koymaya alfl-
mfl ve lkenin bykl ile hkmet biimleri arasndaki iliflkiye dikkat ekmifl-
tir. Ona gre cumhuriyet iin kk, monarfli iin orta ve istibdat iin de byk bir
imparatorluk gereklidir.

19. Yzylda Siyaset

19. yzyl adafl toplum bilimlerin doduu ve bamsz birer disiplin olarak ku-
rumlafltklar, toplumsal iliflkilerde radikal dnflmlerin yafland bir asr olmufl-
tur. retim iliflkilerindeki deifliklikler, tarm toplumundan sanayi toplumuna geifl
ve yeni toplumsal hareketler geleneksel toplum yapsnda ve nispeten statik iliflki-
lerde byk dnflmlere sebep olmufltur. Modern dnyaya ait bir giriflim olarak
ortaya kan toplumsal bilimler, yaflanan gereklik hakknda bir biimde ampirik
olarak dorulanan sistemli, dnyevi bilgi retme abasna dayanmfllardr. Her za-
man her yerde doru olan doann evrensel yasalarn aramak fleklinde tanmlanan
 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 9

bilim anlayfl toplumsal dnyadaki nesneler iin de sz konusu edilmeye bafllan-

mfltr. Bafllangta aralarnda fazla bir farkllk bulunmayan bilim ve felsefe dnye-
vi gerei arafltryorlard. Ancak deneysel, ampirik alflmalar bilimin vizyonunda
merkezi yer edindike felsefe ile bilim arasndaki ayrm giderek derinleflmifltir. Bu
geliflmede toplumsal bilimlerin deiflik disiplinleri gereklik hakkndaki ampirik
bulgulara dayal nesnel bilgi elde edilmesini salamak iin harcanan genel aba-
larn bir paras olarak dodular. 19. yzylda ngiltere, Fransa, Almanya, talya ve
Amerika Birleflik Devletlerinde toplanmfl olan arafltrmaclarn niversitelerde yo-
unlaflan toplumsal gereklikle ilgili alflmalardan zellikle sosyoloji ve iktisat bi-
limleri ne getiinden Aristotelesten beri Siyaset Biliminin dier toplumsal bilim-
lere stnl kanaati son bulmufltur.
Sosyolojinin kurucusu kabul edilen A. Comte (l. 1853) btn abasn toplum-
sal gereklikle ilgilenmede younlafltrmfltr. Onun dflncesine gre insanlk
temel evreden gemektedir; metafizik dnem, teolojik dnem ve pozitif dnem.
Comteun sosyolojiyi ne geiren ve Siyaset Biliminin gndemden dflmesinde et-
kili olan dflncesi pozitivist felsefeye dayanyor ve metafizik dflnceden tmy-
le arnmfl bulunuyordu. Gzlemlenebilen olaylarn ardnda yatan anlamlar -
zmlemenin dflnda tutuyordu. Sosyoloji iin ancak gzlemlenebilen ve llebi-
len olgular bilimsel faaliyetin nesnesi olabiliyordu. Gzlem dfl veya llebilirlii
olmayan olgular ise bilinemez olarak kabul ediliyordu.
19. yzyln en nemli ismi hi kuflku yok ki K. Marxdr (l. 1883). Marxn li-
beral iktisat anlayflna getirdii elefltiriler, toplumsal gereklii aklamada tercih
ettii diyalektik metot ve deiflimi retim iliflkileri ile SIRA SZDE ResimSIRA1.8 SZDE
aklama abalar toplumbilim ve siyaset dflnce-
Toplumsal geliflme-
sinde uzun yllar etkisi devam edecek bir devrim yi deterministik
D fi N E L M D fi N E L M
meydana getirmifltir. Toplumsal dinamizmi snf a- yaklaflmla ve re-
tflmasnda grmesi, toplumsal iliflkilerin deiflimini tim gleri arasn-
daki atflmayla ele
retim iliflkilerinin deiflimiyle aklamas ve top- S O R U S O R U
alan 19. yzyln
lum yapsn alt-yap ve st-yap olarak snflad byk ismi K. Marx
kurumlar arasndaki iliflkilerle izah etmesi nemli hem yeni bir yakla-
bir yenilik olmufltur. Aslnda K. Marx alflmalarnn
DKKAT flm getirmiflDhem
KKAT
de
an ve sonrasn
ounu retim iliflkileri ve snf mcadelesi temelin- en ok etkileyen

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
de younlafltrmfltr. Fakat retim iliflkilerinin deifl- isim olmufltur.
mesinde bafl vurduu toplumsal alt-yap ve st-ya-
p etkilefliminde st-yap kurumu olarak gsterdii Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
siyaset konusuna da eilmifltir.

K. Marxn temel tezleri iin Aron, R. (1986). Sosyolojik Dflncenin

K TEvreleri.
A P Ankara: K T A P
Trkiye fl Bankas Kltr Yaynlar, adl esere bakabilirsiniz.

Makyavelist anlayfl siyaseti toplumsal iliflkilerde belirleyicilie

T E L E V Zsahip
Y O N bir olgu TELEVZYON
olarak sunarken Marx, tam tersine siyasetin zerk bir kurum olmadn ve alt-yap
kurumlar tarafndan belirlendiini savunur. Marxa gre siyaset, siyasetilerin ve
yneticilerin aralarndaki mcadele ile aklanamaz. nk bu mcadele, aslnda
toplumsal snflar arasndaki mcadelenin bir parasdr ve temelde N T E R N Ede
T toplumun NTERNET
retim tarzna baldr. Ona gre siyaset bir st-yap kurumudur ve onu belirleyen
temel faktr, retim iliflkilerinin oluflturduu alt-yap kurumlardr. Alt-yap, yani
retim tarz deiflmedike st-yap da deiflmez. Kapitalizmin sosyolou ve iktisat-
s olan Marxa kadar toplumsal deiflmenin dflnce ve kanaatlerden kaynaklan-
10 Siyaset Bilimi

d dflnlmekteydi. O bu geleneksel izgiyi deifltirerek toplumsal deiflmenin

temelinde alt-yap iliflkilerinin, yani bir toplumun retim yeteneini ifade eden re-
tim gleri ile retim iliflkileri arasndaki eliflkinin yattn ileri srmfltr.

SIRA SZDE K. Marxn siyasete iliflkin dflncelerinde ne kan temel noktalar tartflnz.
SIRA SZDE
2
Fransz Dfliflleri Bakanlna kadar ykselmifl bir siyaset adam olan A. de
D fi N E L M Tocqueville D (l.
fi N E1859),
LM Amerika Birleflik Devletleri demokrasisi ile ilgili gzlem-
lerini Amerikada Demokrasi adl meflhur kitabnda anlatmfltr. Kitabnda ekono-
S O R U mik geliflmeS ile O R siyasal
U yaplar arasndaki iliflkileri, Amerikan toplumunun zel-
Resim 1.9 liklerini ve Avrupa toplumlarna kyasla farkllkla-
rn karfllafltrmal olarak ele almfl ve bununla Kar-
A.
D De
KKAT DKKAT
Tacquevillein fllafltrmal Siyaset Biliminin nemli bir rneini
siyasete iliflkin ortaya koymufltur.

N N
SIRA SZDE
grfllerini SIRA SZDE Tocqueville, Comte ve Marxn aksine gemifl ta-
renmek iin rihin kat yasalar tarafndan ynetilmifl olduuna,
Siyaset Biliminde
nemli yeri olan btn insanln ayn izgiden geeceine ve gele-
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
(1994). Amerikada cek olaylarn nceden belirlenebileceine inanmaz.
Demokrasi. Tarihi ortadan kaldrmaya deil onu anlafllr klma-
Trkesi: hsan
ya alflr.
KSezal-Fatofl
T A P Dilber, K T A P
Ankara: Yetkin adafl Siyaset Biliminin nc isimlerinden M. We-
Yaynlar, adl ber (l. 1920), asl meslei hukukuluun yannda Av-
kitabnn kapa. rupa ve Amerikaya inceleme gezilerinde bulunmufl,
TELEVZYON TELEVZYON niversitede ders vermifl, fiilen siyaset hayatna girmifl
biridir. Farkl urafllar ve deiflik toplumlar zerinde-
ki gzlemleri ona karfllafltrmal incelemeler yapma
NTERNET imkn vermifltir.
N T E R Nzellikle
ET zihniyet ile davranfllar ve toplumsal iliflkiler konusundaki
zmlemeleri byk ilgi grmfl, metodolojik alanda getirdii zmleme erevesi
sadece Siyaset Bilimine deil tm toplum bilimlerine byk bir katk salamfltr.
Weber, meflhur Protestan Ahlak ve Kapitalizmin Ruhu adl eserinde Protestan
ahlak anlayflnn kapitalizmin douflunda oynad rol ortaya koymaya alflmfltr.
ktisadi zihniyetle din inanlar arasnda kurduu iliflki hl ilgiyle takip edilmektedir.
Resim 1.10 Siyaset alannda ise adafl Siyaset Biliminin
temel konularndan olan iktidar, egemenlik, oto-
ktidar, egemenlik, otorite,
meflruiyet gibi temel siyasal rite ve meflruiyet gibi olgularla ilgilenmifl, brok-
olgularla ilgelenen ve rasi ve siyaset arasndaki iliflkilere dikkat ekmifl-
toplumsal eylemeleri
analizinde ekonomik tir. Siyasal iktidarn meflruluunun temellerini bir
determinizme karfl kp model erevesinde aklamaya alflmfltr. Ona
kltrn ve zellikle de gre siyaset kiflinin dier kifliler zerinde ege-
dinin insan davranfllarnn
oluflumundaki rolne menlik kurmasdr. Sz konusu egemenlik farkl
dikkat eken analizlerle M. olabilmekte ve meflrulafltrrken farkl argmanla-
Weber (l. 1920) adafl
Siyaset Biliminin ra dayanabilmektedir. Dolaysyla siyasetin teme-
flekillenmesinde etkili olan linde egemenlik ve itaat iliflkisi bulunmaktadr.
isimlerden biridir. Weberin bu iliflkide cevabn arad bafllca soru
Kaynak: http://www.e-sosyoloji.com/weber.htm insanlarn niin yneticilere itaat ettikleri sorusu-
dur. Siyasal iktidarn temel gelerinden otorite
konusunda yapt geleneksel otorite, karizmatik otorite ve hukuki/rasyonel otorite
ayrm son derece kullanfll bir analiz erevesi sunmufltur. Ona gre iktidar sadece
fliddet ve cebir zerinde kurulamaz, ayn zamanda meflruluunu ynetilenlere kabul
ettirmesi zorunludur.
 DKKAT DKKAT

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi

AMALARIMIZ AMALARIMIZ
11

M. Weberin siyasetle ilgili temel dflnceleri ve yaklaflmlar iin (2006).

K T A Meslek
P Olarak K T A P
Siyaset ev. Afflar Timuin-Mehmet Sert, stanbul: Chiviyazlar Yaynlar ile Protestan Ah-
lak ve Kapitalizmin Ruhu (1985). Tresi: Zeynep Aruoba, stanbul: Hil Yaynlar adl ki-
taplarn okuyabilirsiniz. TELEVZYON TELEVZYON

slam Dnyas ve Siyaset Bilimi

Siyaset Biliminin gelifliminde slam medeniyetinin Resim 1.11
nemli temsilcileri olan pek ok Mslman dfln- NTERNET NTERNET
Farabi tasvirli
rn, filozofun ve bilginin katksnn olduu belirtilme- rana ait bir pul.
lidir. slam dflnrlerinin siyaset olgusuna yaklaflm-
larnda temelde dinin evren ve toplum anlayfl belir-
leyici olmufl ve siyasetin de ahlaki eylemler alan ola- SIRA SZDE SIRA SZDE
rak deerlendirilmesi abas ne kmfltr. Bundan
dolaydr ki bilimlerin snflandrlmasnda Siyaset Bili-
D fi N E L M D fi N E L M
mi, bireylerin iradeleriyle yaptklar eylemleri, ahlaki
ve siyasi davranfllar inceleyen hukuk ve kelam ilim-
leriyle birlikte ayn kategoride yer almfltr. Meflhur d- S O R U S O R U
flnr Farab (l. 950) hsal-Ulm (limlerin Saym) Kaynak: http://tr,wikipedia.org/wiki/Farabi
adl eserinde doal ihtiyalarn zorlamasyla bir flehir DKKAT DKKAT
(medine, devlet) kuran insanlarn irade ile yaptklar iflleri (efal) ve hareketleri (s-
nen) ele alan bilime Medeni ilim demekte ve siyasete iliflkin davranfllarn incelen-

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
mesini ele alacak Siyaset Bilimini bu kategoride dflnmektedir. Dier bir slam d-
flnr olan Gazali (. 1111) de siyaset bilimini metafizik, ahlak ve psikoloji ile bir-
likte din ile ilgili olan ilimler kategorisine yerlefltirmifltir. slamAMALARIMIZ
dnyasnda yetiflmifl AMALARIMIZ
dflnrlerden baz nemli isimlere ve temel tezlerine deinmek yerinde olacaktr.

Farabinin ilimleri tasnifi iin limlerin Saym (hsal-Ulm (limlerin

K T Saym),
A P eviren: K T A P
Ahmet Atefl, stanbul, MEB Yaynlar, 1990) adl kitab okuyabilirsiniz.

Siyasetnameler ve Layihalar TELEVZYON TELEVZYON

slam dflnrleri anayasa, idare, maliye ve ceza hukuku, yneten-ynetilen iliflki-
leri ile siyasal iktidara iliflkin dflncelerini genellikle fkh kitaplarnn muhtelif b-
lmlerinde dile getirmifllerse de bunlar bir arada ele aldklar eserler de yazmfllar-
N T E R N E Tve nasihat-
dr. 9. yzyldan itibaren yaygnlk kazanan bu tr eserler siyaset-nme NTERNET

nme adyla anlmfllardr. Siyasetnameler, hkmdarlar iin kaleme alnmfl eser-

ler olup hkmdarlara ynetimde izleyecekleri politikalar ve ahlaki ilkeler konu-
sunda tavsiyelerde bulunulur. Ahlak ilkelerine uymayan kt ynetimin zararl so-
nularna dikkat ekilmeye alfllr. Bu niteliklerle siyasetnameler hem bir siyaset
hem de bir ahlak kitab olarak kabul edilebilir.
Siyasetname trndeki eserlere pek ok rnek vermek mmkndr. Bu trdeki
eserlerin en nemlileri Maverdnin El-Ahkmus-Sultniyesi (eviren: Ali fiafak, s-
tanbul, Bedir Yaynevi, 1976) ile Nashatl-Mlku (Siyaset Sanat, eviri: Mustafa
Sarbyk, stanbul, Krkambar Kitapl, 2000), Nizamlmlkn Siyasetnamesi (evi-
ri: Nurettin Bayburtlugil, stanbul, Dergah Yaynlar, 1981), Gazalinin Nasihatl-M-
lku; (eviri: Osman fiekerci, stanbul, Sinan Yaynevi, 1995), bn Teymiyenin Es-Si-
yasetfl-fieriyyesi ( Tresi: Vecdi Akyz, stanbul, Dergah Yaynlar, 1985), Muham-
med b. Turtflnin Sircul-Mlku (Sircul-Mlk/Siyaset Ahlak ve lkelerine Dair,
Yayna Hazrlayan: Said Aykut, stanbul, nsan Yaynlar, 1995), Eb Mansur es-Seli-
12 Siyaset Bilimi

bnin Adbul-Mulku (Adbul-Mulk, eviren: Sait Aykut, stanbul, nsan Yaynla-

r, 1997) gsterilebilir. Bu eserlerde genel olarak siyasal konular ele alnmakta ve d-
flnrler konuyla ilgili teorik grflleriyle gzlemlerine yer vermektedirler.
slam dnyasnda devlet yneticilerine sunulan ve dnemin devlet yapsn, kamu
ynetimine iliflkin sorunlar ve bu sorunlarn zmne iliflkin zmleri neren la-
yiha trndeki eserler de bu cmleden deerlendirilebilir. Layihalar yazldklar d-
nemin siyasal durumunu, sorunlar ve iktidar iliflkilerinin iflleyiflini ortaya koymalar
bakmndan nemlidirler. Sorunlara nerilen zmlerle nemli almlar ve tezler
iermektedirler. Bu nitelikteki eserlerin baflnda III. Murat zamannda kaleme alnmfl
olan ve yazar belirsiz Kitb- Mstetb (Yaflar Ycel (Yaynlayan), Kitb- Mstetb,
Ankara, Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Yaynlar, 1974) ile 1631
tarihinde hazrlanarak 1623-1640 yllar arasnda padiflahlk yapan IV. Murada sunul-
mufl olan Koi Bey Risalesi (Zuhuri Danflman, Koi Bey Risalesi, stanbul, MEB Ya-
ynlar, 1997) gelmektedir. Bu tr eserlerde yazld dnemdeki devlet yaps ve so-
runlar ele alndndan o dnemdeki siyasal ve idari sorunlarn ve iflleyiflin tespiti
noktasnda yararlanlabilir. Bu eserlerin sadece sorunlar ve mevcut durumu tespitle
yetinmeyip sultana eflitli zgn neriler getirmesi dikkat ekicidir.

Farab
Farabnin El-Medinetl-Fzla (eviren: Nafiz Danflman, stanbul, MEB Yaynlar,
1990) adl klasik eseri, temelde bir siyaset kitabdr. Farab, belli bir ama ile bir fle-
hirde toplanmfl kimselerin meydana getirdii topluluk anlamnda kulland medi-
nenin faziletli bir flehir olarak kurulabilmesi iin gerekli flartlara deinmekte ve
kendisinden etkilendii Platon gibi ideal devletin yaratlabilmesi iin gerekli olan
hususlara dikkat ekmektedir. Farab muhtelif insanlarn bir araya gelmelerinden
topluluk olufltuunu, bunlarn kmil veya eksik topluluklar olduklarn, kmil
olanlarn byk, orta ve kk olmak zere ksma ayrldklarn belirtmektedir.
Resim 1.12 nsan topluluklarn bu flekilde deerlendiren Fa-
rab temel tezini hayr, nasl arzu ve iradeyle elde
Farabnin meflhur
eseri El-Medinetl- edilirse ktlk de arzu ve iradeyle elde edilir n
Fazla adl kabulne dayandrmakta ve flehirde yaflayanlarn ara-
kitabnn kapa. larndaki dayanflmay ve iliflkileri kt amalara do-
ru yneltmeleri mmkn olduu gibi iyiye de ynel-
meleri mmkndr. Buna gre flehir sakinlerinin sa-
adete eriflmek amacyla yardmlafltklar bir flehir, f-
zl bir flehir olur. Zaten saadete eriflmek maksadyla
kurulan her topluluk da fzl bir topluluk saylr.
Farab fzl flehri, salkl bir vcuda benzetir.
Nasl vcuttaki eflitli organlar yardmlaflarak alflr-
larsa flehrin de byle alflmas gerekmektedir. Ona
gre nasl vcudun hakim bir organ varsa ve bu or-
gann nitelii btnn yapsn etkilemekteyse fzl
flehrin de hakim organ devlet baflkandr.
Farab kitabnda toplumunun en stn kiflisi olan fzl flehir reisinin meziyetle-
rini, en ince detaylarna kadar ortaya koymaya alflr. Gerekten ortaya koyduu
niteliklere sahip bir kiflinin bulunup bulunamayaca merak konusudur. Onun d-
flncesinde siyasal iktidar kullanan kifli toplumun en kmil kiflisi olduundan ide-
al bir kiflilikle karfl karflya olduumuz unutulmamaldr. Bunun yannda fzl fleh-
re aykr olan fleyleri de ortaya koyan dflnre gre chil flehirler, fask flehirler,
 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 13

deiflmifl flehirler ve flaflkn flehirler fzl flehirlere aykr olanlardr. Bir kez daha ha-
trlatmalyz ki buradaki flehir kelimesini devlet olarak anlamamz gerekmektedir.
slam dflnrlerine gre siyaset ahlaktan bamsz bir davranfl olmayp ahlaki
ilkelere ve llere gre iflleyen bir alandr. N. Machiavelli siyaseti genel ahlaktan ay-
r iflleyen bir alan olarak ortaya koyana kadar Batda da siyaset ahlak baml bir ger-
eklik olarak dflnlmekteydi. slam yazarlar ise siyasi iktidar yetkisini kullanan
hkmdarlarn siyasa belirleme, uygulama ve denetleme eylemlerini din tarafndan
flekillenen genel ahlak ilkeleri temelinde dflnmfl ve ele almfllardr. Ahlak ilkele-
rinin ynetim ve yneticilerin davranfllar zerinde olumlu etki meydana getirecei-
ni, erdemli bir toplum ve ynetim iin ahlakn temel esas olduunu savunmufllardr.

Mverd
Tannmfl hukukulardan Mverd (l. 1057), fkh kitaplarnn muhtelif blmle-
rinde yer alan anayasa, kamu hukuku ve siyasete iliflkin hkmleri bir araya top-
layarak nemli bir alflmaya imza atmfltr. El-Ahkmus-Sultaniyye adl kitabnda
devlet ynetimine iliflkin teorik grfllere yer veren Mverd Nasihtl-Mulkun-
da hem devlet rgtnn genel yapsn kurumlarn ve bunlarn iflleyiflini ele alr
hem de bu yapnn salkl iflleyebilmesi iin hkmdara eflitli tler, nasihatler
ve tavsiyelerde bulunur.
Kendi trnn en iyi rneklerinden biri olan Nasihtl-Mulkunda pek ok ko-
nu ele alnmaktadr. Bunlardan halkn ynetimi ve genel siyaset, vergi politikas, ge-
lirlerin paylaflm, uluslararas iliflkiler ve dfl politika ile ilgili tartflmalar ilgi ekicidir.

Nizamlmlk
Genellikle hkmdarlarn istei zerine yazlan ve kendilerine sunulan siyasetna-
melerin en tannmfl olanlarndan biri Nizamlmlkn (l. 1092) SIRAeseridir.
SZDE Nizaml- SIRA SZDE
mlkn Siyasetnamesi Seluklu Sultan Melikflahn tavsiyesi zerine kaleme aln-
mfltr. Eserde nasihatlerin yannda devrin olaylarna, Seluklu Devletinin iflleyifli-
D fi N E L M D fi N E L M
ne, aksaklklar ve alnmas gereken tedbirlere, kurumlara ifllerlik kazandrmak iin
yaplmas gereken dzenlemelere de yer verilmifltir. Nizamlmlkn din deerler
konusunda fazla titiz davranmad sylenebilir. Zira kitabn Otuzuncu
S O R U Fasl fiarap S O R U
Meclisinin Kurulmas ve fiartlarna ayrlmfltr.
Eser meliklerin, emirlerin, vezirlerin, kadlarn, hatip ve benzeri idarecilerin si-
DKKAT DKKAT
yaset, ahlak ve davranfllarn tanzim etmek iin yazlmfl olup devrin sapkn siya-
sal hareketleri hakknda da bilgi vermektedir. Toplam elli bir fasldan ibaret olan

N N
Siyasetnamede devlet ynetimiyle ilgili konular ele alnmaktaSIRA SZDE
ve yneticinin yap- SIRA SZDE
mas gerekenler belirlendikten sonra bununla ilgili tarih ve din argmanlar sunul-
maktadr. Hikye bafll ile zetlenen tarih olaylardan yneticilerin ders kar-
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
malar, yaflanmfl tecrbelerden faydalanmalar umulmaktadr.

Siyasetname tr eserlerin en meflhuru olan Nizamlmlkn (1981). K Siyasetname

T A P (Siye- K T A P
rul-mlk), adl eserini, Trkesi: Nurettin Bayburtlugil, stanbul: Dergh Yaynlar oku-
yabilirsiniz.
TELEVZYON TELEVZYON
bn Teymiye
slam siyaset teorisinin en zgn isimlerinden olan bn Teymiye (l. 1328), siyaset
ve devlet ynetimiyle ilgili el-Hisbe ile es-Siyasetufl-fieriyye adl eserleriyle ne k-
mfltr. El-Hisbede bireyin ekonomik faaliyetleri ve devletin buna N T Emdahalesini
RNET ele NTERNET
almfltr. Es-Siyasetufl-fieriyye ise genel olarak anayasa ve kamu hukukunun bir
14 Siyaset Bilimi
SIRA SZDE SIRA SZDE
zeti niteliindedir. Bu eserde anayasa, idare, maliye hukuku gibi siyasal iktidar
D fi N E L M
ilgilendiren konulara yer verilmifltir. Ayrca kitap hukuk hkmleri ortaya koyma-
D fi N E L M
nn yannda hkmdarlara ve devlet grevlilerine nasihat vermekte olduundan
yol gsterici, t verici bir ahlak ve nasihat kitab olarak da deerlendirilebilir.
S O R U S O R U
bn Haldun
DKKAT Cemil MeriinD K KOrta
AT an karanlk gecesinde muhteflem ve mnzevi bir yldz;
ne ncs var, ne devamcs olarak takdim ettii bn Haldun (l. 1408) XIV. yz-
ylda Kuzey Afrikada yaflamfl ve eflitli devletlerde grev almfl bir devlet adam,

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
tarihi, tarih felsefecisi, hukuku, ilahiyat, dflnr, sosyal bilimci, kltr tarihi-
si, siyaset teorisyeni, eitimci gibi ok genifl bir yelpazede deerlendirilen nemli
AMALARIMIZ
bir isimdir.AMALARIMIZ
Dnya tarihi niteliindeki Kitabul-ber adl yedi ciltlik kitabna yazd
girifl mahiyetindeki Mukaddimesi ile tannmfltr.

K T A P Bu konuda (1982).
K T A bn
P Haldunun Mukaddime. Hazrlayan: Sleyman Uluda, Cilt: I, II, s-
tanbul: Dergh Yaynlar, adl eserini okuyabilirsiniz.

TELEVZYON bn Haldun
T E L E V Mukaddimede
ZYON ortaya koyduu grfl ve konular ele alfl biimiy-
le byk bir yenilik yapmfl, o gne kadar pek bilinmeyen kavram ve tezler ileri
srerek yeni bir bakfl getirmifltir. Genelde siyasete iliflkin kitaplarda Kitap ve Sn-
netin siyasetle ilgili hkmlerin ortaya konulmas, tarih tecrbelerin nakledilmesi
NTERNET N T E R N E Ten iyi ahlaki davranfln tlenmesi fleklindeki nasihatnme
ve hkmdarlara
yntemini deifltirerek bakfln topluma, toplumsal olaylarn arka planna ve olay-
larn gerisindeki temel yasalar keflfe evirerek ampirizmi ve analitik dflnceyi b-
tnlefltirmeye alflmfltr. O, tarihe ne sadece olaylarn bir katalou ne de yalnz
gemifl zamanlarda vukua gelmifl olanlarn bir hikyesi gibi deil, devletlerin yk-
selmelerinin ve sukutlarnn sebeplerini anlamak iin renilecek bir ilim gz ile
bakar. bn Haldun, tarihi nasl farkl bir temele oturttuunu Btn ve iyz itiba-
riyle tarih; dflnmek, arafltrmak ve olan fleylerin (vekyin) sebeplerini bulup or-
taya koymaktr. Olan fleylerin ilkeleri incedir, hadiselerin keyfiyeti ve sebepleri
hakkndaki bilgi derindir cmleleriyle ortaya koymaktadr.
bn Haldunun zgnl ve siyaset teorisine olan katks ncelikle ortaya koy-
duu yeni kavramlarda ve medeniyetin geliflim izgisini yakalama abasnda orta-
ya kmfltr. O tarihin gdc gcnn belirlenmesine zel nem vermifltir. Bu
erevede ortaya koyduu asabiyet teorisi ile ilgiyi bedevilik ve hadarilik hlleri
arasndaki dinamizme kaydrmfltr. Ayn soydan gelenler veya aralarnda yaknlk
bulunanlar arasndaki dayanflma duygusu olarak tanmlanacak asabiyet, bir
topluluun muhaliflere karfl birlikte hareket etmelerini, belli organizasyonlar ger-
eklefltirmelerini, g ve iktidar kazanmalarn salayan bir olgu olarak sunul-
mufltur. bn Haldun asabiyet kavramn dayanflma ruhu, cemaat ruhu, grup duy-
gusu, kabilecilik, kan ba, toplumsal dayanflma anlamlarnda kullanmfltr. bn
Haldun ilkel hayattan medeni hayata (hadarilie); aile, afliret ve kabile birliklerin-
den devlet yapsna; hukuksuzluun ve kaba kuvvetin egemen olduu dnemler-
den hukuk devleti dzenine geiflin her aflamasnda asabiyetin temel rol oynad-
n savunmufltur. Devletlerin ve siyasal topluluklarn kuruluflunda ve kurulmalarn-
dan sonra da asabiyetin etkili olduunu, hkmdarn iktidarn srdrebilmesi iin
asabiyeti canl tutmak zorunda olduunu, asabiyetin azalmas durumunda asabiye-
ti daha yksek topluluklar tarafndan iktidarn yklacan ve stnln asabiye-
ti yksek gruplara geeceini ileri srmfltr.
 DKKAT DKKAT

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi

AMALARIMIZ 15
AMALARIMIZ

bn Haldunun asabiyet teorisi hakknda daha detayl bilgi edinmek

K iin
T AMustafa
P ar- K T A P
cnn konu hakkndaki makalesi (Asabiyet, TDV slam Ansiklopedisi, Cilt:III) ile mit
Hassann (1988) monografik alflmasn bn Haldunun Metodu ve Siyaset Teorisi. stan-
bul: Toplumsal Dnflm Yaynlar, okuyabilirsiniz. TELEVZYON TELEVZYON

SYASET BLMNN KONUSU, KAPSAMI, YNTEM

VE TEKNKLER
N T E RBilimi
20. yzyln ikinci yarsnda davranfl ekoln de katksyla Siyaset N E T bamsz NTERNET

bir disiplin olarak geliflmifltir. 1945lere gelene kadar siyasal faaliyet, olay ve olgu-
lar zellikle hukuk bilimleri, tarih ve sosyoloji gibi farkl bilim dallarnn konular
arasnda yer almaktayd. Bu bakmdan siyasete iliflkin konular hukuk, sosyoloji ve
tarih bilimlerinin kapsamlar arasnda dalmfl hlde bulunuyordu. kinci Dnya
Savaflndan sonra Amerika Birleflik Devletlerinin ekonomik ve stratejik alanda bir
numaral dnya gc olarak etkili olmas, nc Dnyann uluslararas sahneye
kmas ve niversitelerin nitel ve nicel olarak yaygnlaflmalar toplumsal bilimle-
rin geliflmesine nemli katk salamfltr. Bat dfl dnya ile ilgili tezler yeniden sor-
gulanrken toplumsal gerekliin arafltrlmasna eflitli fonlar ayrlmfltr. Bu yeni
ynelifl Siyaset Biliminin gelifliminde de etkili olmufltur.

Siyaset Biliminin Konusu

Klasik Siyaset Bilimi inceleme alan olarak devleti kendisine konu alyor ve devletle
kendini snrlandryordu. Bu yaklaflmda devletin kuruluflu, temel ifllevleri, amalar,
kurumlar, vatandaflla iliflkileri gibi konular inceleniyordu. Bu bakmdan Siyaset Bili-
mi bir bakma bir devlet bilimi olarak anlafllyordu. Bu anlayfln kkleri Aristotelese
kadar geriye gitmektedir. Siyaset Biliminin temel inceleme konusunun devlet oldu-
unda srarl olanlar hl bulunmakla birlikte genel eilim bu deildir. Devlet Siya-
set Biliminin konular arasnda yer almakta ancak onunla snrl bulunmamaktadr.
Siyasetin iktidar mcadelesi olarak tanmlanmas ve toplumsal glerin de bu er-
eveye dhil edilmesiyle Siyaset Biliminin alan da birden genifllemifl oldu. Siyaset
Biliminin bir iktidar bilimi olarak geliflmesi onu devletin yan sra toplumsal iktidar
alanlarna da yneltmifltir. Siyasal nitelikteki g, etki ve otoritenin sz konusu oldu-
u devlet dflndaki iktidar alanlar da Siyaset Biliminin kapsamna dhil edilmifltir.
Toplumsal hayatta mevcut her trl iktidar trleriyle bir bilimin ilgilenmesi sz
konusu olamayacandan Siyaset Biliminin incele- Resim 1.13
me konusunun sadece siyasal iktidarla snrl olma-
adafl Siyaset
s bir mecburiyet olmufltur. Bu anlayflta Siyaset Bi- Bilimcilerinden H.
limi, bir siyasal iktidar bilimi olarak ortaya kmak- Lasswel
ta ve toplum yapsnda meflru zor (cebir) kullanma
tekeli erevesinde iflleyen otorite, g ve iktidar
iliflkilerinin oluflturduu btn incelemektedir. Bu-
radaki meflru zor (cebir) kullanma nitelii, iktidar
trleri ierisinde siyasal olann hangisi olduunu
belirleyen ve dierlerinden ayrfltran, dolaysyla Si-
yaset Biliminin inceleme konusunun ne olduunu
belirleyen temel ayra olmaktadr.
Bu durumda gnmzde Siyaset Biliminin temel Kaynak: http://communucationtheory.org/lasswells-
konusu iktidar, g ve otoriteye iliflkin davra- model/
nfllar, oluflumlar, faaliyetler, kurumlar ve iliflkilerdir
16 Siyaset Bilimi

diyebiliriz. Bu yeni anlayfl sosyolojik zellik gstermekte ve siyasal olayn sosyal

temelde aklanmas abasnn bir rn olmaktadr. adafl siyaset bilimcileri Siya-
SIRA SZDE SIRA
set Bilimi ile SZDE
ilgili tanmlarn genellikle iktidar kavramyla iliflkilendirerek yapmfl-
lardr. Mesela D. Easton, yukarda belirtildii gibi siyaseti bir toplumda deerlerin
otoriteye dayal olarak blfltrlmesi srecidir fleklinde tanmlarken H. Lasswel
D fi N E L M D fi N E L M
Siyaset Bilimini iktidara biim verilmesinin ve iktidarn paylafllmasnn incelenme-
sidir diye yazmfltr. Bu durumda Siyaset Bilimi, konusu siyasal iktidar olan bir bi-
S O R U S O R U
lim olarak anlafllmaldr.

DKKAT Gnmzde Siyaset

D K K A TBilimi iktidar, g ve otoriteye iliflkin davranfllar, oluflumlar, fa-
aliyetler, kurumlar ve iliflkiler gibi konularla ilgilenmektedir.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Siyaset Biliminin Kapsam
Siyaset Biliminin kapsam, UNESCOnun 1948 ylnda Pariste dzenledii bir top-
AMALARIMIZ lantda drt temel konu ile snrlandrlmfltr:
AMALARIMIZ
I. Siyaset Teorisi
A. Siyaset teorisi
K T A P B. Siyasal
K T Adflnceler
P tarihi
II. Siyasal Kurumlar
A. Anayasa
TELEVZYON B. Merkezi
T E L E V Z Yhkmet
ON
C. Blgesel ve yerel ynetimler
D. Kamu ynetimi/idare
E. Devletin ekonomik ve toplumsal grevleri
NTERNET NTERNET
F. Karfllafltrmal siyasal kurumlar
III. Siyasal Gler. Toplumsal Katmanlar
A. Siyasal partiler
B. Siyasal birlikler ve dernekler
C. Vatandafllarn devlet ve hkmet ynetimine katlmas (Seimler ve seim
sistemleri)
D. Kamuoyu
IV. Uluslararas liflkiler
A. Uluslararas siyaset
B. Uluslararas rgtlenme ve kurumlar
C. Uluslararas hukuk
UNESCOnun bu dzenlemesiyle kapsam belirlenmifl olan Siyaset Bilimi hem
bamsz bir disiplin olarak geliflmifl hem de uluslararas kabul gren bir ierie ka-
vuflmufltur. Daha ok ampirik bir snflandrma grnts veren bu tablo, lkemiz-
de ve dnyada genel kabul grmfltr. Bu tabloda ne kan ana konular siyaset
teorisi, siyasal kurumlar, siyasal gler ve uluslararas iliflkilerdir.
Bu tablodaki konularn bir ksm zamanla farkl bilim dallar fleklinde geliflirken
bir ksm alt disiplinler fleklinde geliflmifltir. Mesela drdnc ana konu olarak be-
lirtilen Uluslararas liflkiler, bamsz bir bilim dal olarak geliflirken, Siyasal D-
flnceler Tarihi, Siyaset Teorisi, Kamu Ynetimi, Karfllafltrmal Kamu Ynetimi,
Anayasa, Yerel Ynetimler, Devlet Sistemleri, Siyaset Sosyolojisi, Siyaset Psikoloji-
si, Siyasal Partiler, Kamuoyu gibi farkl bilim dallar olarak geliflmifltir. Btn bun-
lar siyaset olgusunu farkl ynleriyle ele alan disiplinler fleklinde grlebilir.
Amerikan Siyaset Bilimi Dernei (APSA; American Political Science Assosiation)
1973 ylnda yeni bir bakflla Siyaset Biliminin kapsamn ve alt disiplinlerini yeni-
 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 17

den belirlemifltir. Bu dernek tarafndan belirlenen tablo ile UNESCOnunki arasn-

da benzer yanlar bulunduu gibi farkl yanlar da vardr. Bu alflma ulusal bir a-
bann rn olduundan belirlenen ierikte ulusal ve yerel nitelikler ne kmak-
tadr. Ayrca Amerikan toplumsal bilim anlayfl ve davranfl eilimin etkileri be-
lirgin olarak ne kmaktadr. Sz konusu tablonun temel konular flu flekildedir:
Siyasal kurumlar ve davranfllar
Metodoloji
Uluslararas hukuk, rgtler ve siyaset
Siyasal istikrar ve siyasal deiflme
Siyasal teori
Kamusal siyasann tayini ve ierii
Kamu ynetimi
ABDnin siyasal kurumlar, siyasal sreler, gler ve davranfl

Yabanc dilde yazlmfl bir Siyaset Bilimi kitab ile Trkede yazlmfl bir SZDE
SIRA Siyaset Bilimi ki- SIRA SZDE
tabnn iindekilerini karfllafltrnz; farkl ve benzer yanlarn belirleyiniz. 3
D fi N E L M D fi N E L M
Siyaset Biliminde Yntem
Temelde bilimin iki ana yntemi vardr ve bunlar tmdengelim
S O(dedksiyon)
R U ile S O R U
tmevarm (endksiyon) yntemleridir.

DKKAT DKKAT
Tmevarm Yntemi
Tmevarm yntemi, tikel yani tek tek olgulardan genel sonularn karld bir

N N
sreci ifade etmektedir. Bu srete nce gzlemlemek suretiyle SIRA olgular
SZDE toplanr, SIRA SZDE
ardndan toplanan ampirik bulgular zmlenir, snflandrlr, bunu takiben de ge-
nellemelere gidilir. Son aflamada ise genellemeler snanmak iin yeniden gzlem
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
dnyasna dnlr. Bu tr bilimsel faaliyette tek tek olgularnSIRA
gzlenmesiyle
SZDE var- SIRA SZDE
lan sonulardan genellemelere gidilmektedir. Tmevarmclara gre bilim gzlem-
le bafllar; gzlem bilimsel bilginin zerinde infla edilecei salam bir temel teflkil
KD fi T NAE L P M K T A P
etmektedir ve bilimsel bilgi tmevarmla gzlem nermelerinden oluflmaktadr. D fi N E L M

Tmdengelim Yntemi S O R U
TELEVZYON
S O R U
TELEVZYON
Buna karfllk tmdengelim ynteminde ise bilimsel faaliyet, verili bir iddia yahut
aklayc genelleme erevesinde olgularn rtlmesi, dorulanmas yahut teyit
DKKAT DKKAT
edilmesi sreci fleklinde ifllemektedir. Burada yntemde genellemelerden olgulara
ve bunlarn teyit edilmesi veya rtlmesine gidilmektedir. NKsaca
T E R N E Tbilim adam NTERNET

N N
SIRA SZDE
nce genel nermeler ileri srer ve bu nermeleri adm adm teste tabi tutarak - SIRA SZDE
rtr veya teyit eder. Genel nermeden karlan tikel nermeler ve olgular snan-
maya tabi tutulur, tikel nerme veya olgu dorulanrsa genelleme pekiflmifl, yan-
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
lfllanrsa genelleme rtlmfl olur.

Siyaset Biliminde yntem konusunda Erkan Akn (1997). Bilim ve Siyasal

K T ASistem.
P Ankara: K T A P
Birey ve Toplum Yaynlar adl alflmay okuyabilirsiniz.

Siyasal olgularn karmaflkl, insanlarn bamsz iradeleriT Eile

L E hareket
V Z Y O N etmeleri, TELEVZYON
toplumsal iliflkiler alannda genellemeler yapmamz zorlafltrmaktadr. Pozitivist
bilim anlayfln savunanlarla buna karfl elefltiri getirenler arasnda ciddi tartflmalar
bulunmaktadr. zellikle pozitivist bilim anlayfl doal bilimlerle toplumsal bilim-
NTERNET NTERNET
18 Siyaset Bilimi

ler arasnda bir fark grmezken buna karfl olanlar bu iki alandaki nesneler arasn-
da fark olduunu, yani doa bilimlerin nesneleri ile toplumsal bilimlerin nesnele-
rinin farkl olduunu ileri srmektedirler. Doa bilimlerinin nesneleri deer bam-
sz olabilirken toplumsal bilimlerin nesneleri olan insanlar deer baml ve ahlaki
varlklardr. Bu bakmdan sadece Siyaset Bilimi deil tm toplumsal bilimler insa-
nn ahlaki bir varlk olduu gereini grmezlikten gelemezler. Neticede siyasal
eylem ve davranfllar belli deerlere gre gerekleflmekte olup siyasal tutum ve
davranfllarn bir deerler btn olarak ortaya kan kltr, ideoloji ve inanlar-
dan bamsz olmas dflnlmemektedir.

Siyaset Biliminde Kullanlan Teknikler

Siyasal olgular, olaylar ve fleylerle ilgili bilimsel bilgilerin retilmesinde metot ola-
rak ister tmevarm ister tmdengelim tercih edilsin her durumda incelenen nesne
veya nesneler hakknda gzlemde bulunmak, verileri toplamak, bunlar zmle-
mek, genellemelere gitmek, yeniden ampirik alanda test edilmesine ynelmek s-
recinde eflitli inceleme ve arafltrma tekniklerinden yararlanlr. Bu tekniklerin bel-
li baflllarna ksaca gz atmakta yarar var.

Deney Teknii
Doa bilimlerinin sklkla kulland teknik laboratuarda deney yapmadr. Deney,
inceleme nesnemizle ilgili deiflkenlerin laboratuar ortamnda yeniden retilmesi-
ne, bu srete iliflkilerin kontroll ve sistematik flekilde gzlenmesine, deiflken-
ler arasndaki iliflkilerle ilgili bulgularn kayt altna alnmasna, iliflkilerin istedii-
miz kadar tekrarlanmasna ve hipotezlerin snanmasna imkn vermektedir. Siya-
sal olaylar laboratuarda yeniden retmemiz, tekrarlamamz ve toplumsal dnya-
daki olaylar olduu gibi burada da canlandrmamz mmkn deildir. Bu bakm-
dan olaylar veya deiflkenler arasndaki sebep-sonu iliflkileri deneylerle dorula-
namayacandan kesin nedensellik balarn, siyasal iliflkilerde egemen olan ya-
salar ortaya karmak mmkn deildir. Bu durumda Siyaset Biliminde deney-
sel aklama imkn ok snrl olup siyasal olaylarn deneyle test edilmeleri im-
knsz gibidir.

Karfllafltrmal Analiz Teknii

Bir siyasal olgunun deiflik toplumlardaki grnmnn bir btn iinde ele aln-
masna imkn veren karfllafltrmal analiz, Siyaset Biliminde oka kullanlan tek-
niklerden biridir. Belli bir siyasal olgu, nesne veya olay, btn toplumlarda ayn
yap ve nitelikler gstermedii gibi ayn ifllevler de grmemektedir. Bu bakmdan
bir siyasal olgunun anlafllabilmesi ve aklanabilmesi, benzer olgu ile karfllafltrl-
mas ile mmkndr. Bu bakmdan karfllafltrma teknii hem bir olgunun farkl
toplumlardaki grnmne hem de ayn toplumda iki ayr zamandaki durumunun
tespitine imkn vermektedir.

Alan Arafltrmas
Siyasal olgularn belli bir toplumsal ortamda nasl bir grnm sergiledii alan
arafltrmas tekniiyle belirlenebilir. Bu teknik, olgunun gerek hayat iinde ince-
lenmesinde kullanlmaktadr. Bunun iin arafltrmac bizzat alana girmekte ve ol-
guyu dorudan gzlemeye alflmaktadr. Olgunun ne tr deiflkenlerden etkilen-
dii, bu deiflkenlerin nasl bir etki meydana getirdikleri gibi sorularn cevaplan-
masna alflmaktadr. Bu erevede ilgililere sorulacak sorularn hazrlanmas,
 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 19

bunlarn uygulanmas, cevaplarn deerlendirilmesi ve bunlardan baz sonularn rneklem Grubu:

Arafltrlmas dflnlen
karlmas gibi hususlar belli teknikleri gerektirmektedir. Alan arafltrmasnda olgu anaktlenin tamam yerine
ile ilgili herkesin gzlenmesi ve incelenmesi imknsz olduundan ktleyi temsil onu temsil eden bir parann
alnarak anaktlenin
edecek bir rneklem grubunun oluflturulmas ve arafltrmann bu grup zerin- zelliklerinin belirlenmeye
den srdrlmesi gerekmektedir. alfllmasna rnekleme
denir. Anaktlenin tmnn
arafltrlmas hem imknsz
rnek Olay Teknii hem de pratik anlam
rnek olay teknii de siyasal bilimlerde kullanlan tekniklerden biridir. zellikle olmadndan rnekleme
sonucu anaktleyi temsil
inceleme nesnesinin bykl ve homojenlii dikkate alndnda olguyu temsil eden bir rneklem grubu
ettiine inanlan herhangi bir rnek olay derinlemesine incelenerek ana ktle hak- oluflturulmas gerekir.
rneklem grubunun
knda baz sonulara varlabilir. Mesela azgeliflmifl lke siyasal sistemi incelenecek- anaktleyi temsil
se tm azgeliflmifl lkelerin siyasal sistemlerini tek tek incelemek yerine azgeliflmifl kabiliyetine sahip olmas ve
anaktlenin zelliklerini tam
lke siyasal sistemini en iyi temsil ettiine kanaat getirilen bir rnein incelenme- olarak yanstmas temel
siyle sz konusu ana ktle hakknda bir hkme varabilmek mmkndr. flarttr.
20 Siyaset Bilimi

zet

N
A M A
Siyaset ve politika kavramlarnn sre ierisin- Devlet yneticilerinin kimler olmas gerektiine
1 deki deiflik anlamlarn aklamak. iliflkin dflncelerini aklayan Platonun ide-
Siyaset ve politika kelimeleri birbirinin yerine alizmine karfllk Aristoteles gereklii benimse-
kullanlmakla birlikte etimolojileri ve geliflimleri mifl ve devletin temel amacnn en yksek iyi-
farkl olmufltur. Arapa kkenli siyaset, eitmek, yi ve iyi yaflamay temin olduuna ynelik
yetifltirmek ve ynetmek anlamnda olup at ye- analizler yapmfltr. Ortaa boyunca dinin etki-
tifltiricisi ve eiticisine verilen seyis ile ayn kk- sinde kalan siyaset dflncesinde, 16. yzyln
ten gelmektedir. Daha sonra insan ve flehir y- bafllarnda, N. Machiavelli meflhur Prens kita-
netimi anlamn kazanan siyaset kelimesinin Ba- byla byk bir yenilik yapmfl ve siyaseti ger-
t dillerindeki karfll politikadr. Eski Yunanda- ekilie ynlendirmifltir. Siyaseti iyi ve kt gi-
ki flehir devletlerini anlatan polisin ynetimine bi ahlaki kavramlarla deil rasyonelikle deer-
iliflkin ifller ve faaliyetler anlamnda kullanlan lendiren Machiavelliyi takip eden Montesquie-
politika zamanla farkl anlamlar kazanmfltr. u, gler ayrl ilkesiyle nemli bir katk yap-
Gnmzde siyaset, hem gnlk dilde hem de mfltr. Sosyal bilimlerin kurulduu 19. yzylda
bilim alannda farkl anlamlarda kullanlmaktadr. pozitivist yaklaflmla A. Comte, diyalektik yn-
Devlet ynetimine iliflkin her trl faaliyetler an- temle K. Marx, demokrasinin geliflimine iliflkin
lamnda kullanlmaya devam edildii gibi iktidar analizlerle A. de Tocqueville gibi isimlerin kat-
mcadelesi anlamnda da kullanlmaktadr. Bafl- ks siyaset dflncesinde yeni almlar getir-
kalarn etkileme anlamndaki iktidarn ele gei- mifltir. 20. yzyln bafllarnda M. Weberin top-
rilmesi iin verilen mcadele de siyaset olarak ta- lumsal eylemi merkeze alan yaklaflm yeni bir
nmlanmaktadr. Bunun yannda toplumda mad- bakfl sunmufltur.
di ve manevi deerlerin son aflamada zora dayal Siyaset Biliminin gelifliminde slam dnyasnda
olarak datlmas sreci, toplumun genelini ilgi- yetiflmifl dflnrlerin de katklar nemlidir. Ge-
lendiren konularn son tahlilde meflru zora bafl- nellikle slam dflnrleri siyasete iliflkin dfln-
vurularak dzenlemelerin yaplmas da siyaset ce ve tavsiyelerini siyasetname/nasihatname tr
kavramyla ifade edilmektedir. Grld gibi si- eserlerde dile getirmifllerdir. Bilimlerin tasnifinde
yasetin genifl bir kullanm alan mevcuttur ve tek Siyaset Bilimine de yer veren dflnrler deiflik
bir tanmla snrlandrlmas mmkn deildir. konularda katklar yapmfllardr. Farabi, Gazali,
Maverdi, bn Haldun, Nizaml-mlk, Koi Bey,

N
A M A
Siyaset Biliminin ortaya kmasnda katks bu- bn Teymiye gibi pek ok dflnr eserlerinde
2 lunan belli bafll dflnrlerin siyasete iliflkin d- siyasete iliflkin konularn tartflmalarn yapmfl ve
flncelerini aktarmak. geriye nemli katklar brakmfllardr.
Siyaset olgusunu konu alan Siyaset Biliminin
uzun bir tarihsel gemifli bulunmaktadr. Eski Yu-
nan dflnrleri Platon ve Aristotelesten adafl
siyaset bilimcilerine kadar pek ok kifli bu bilim
dalnn geliflmesinde nemli katklar olmufltur.
 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 21

N
AM A
adafl Siyaset Biliminin konusu, kapsam, yn- Bir toplumsal bilim olan Siyaset Bilimi de dier
3 temi ve tekniklerini aklamak. bilim dallar gibi tmevarm veya tmdengelim
adafl Siyaset Biliminin konusu, siyasetin tan- yntemlerini kullanmaktadr. nceleme konusu
mna gre deifliklik gstermektedir. Klasik Siya- olan olgunun nitelii ve flartlar dikkate alnd-
set Biliminin konusu, devlet ve devlete iliflkin nda tercih edilen yntemin de fark olaca
faaliyetlerken gnmzde bu anlayfl deiflmifl aktr. Siyasal olgularn incelenmesinde deiflik
olup genel olarak kabul gren siyasetin iktidar teknikler kullanlabilmektedir. Herhangi bir siya-
mcadelesi fleklindeki tanmndan hareketle bu sal olgunun farkl yaplarnn ortaya konulmasn-
bilimin konusu iktidar, g ve otorite olarak ka- da karfllafltrmal analiz, belli bir toplumdaki
bul grmfltr. Ne var ki toplumsal hayatn her mevcut durumu tespit etmek iin alan arafltrma-
dzeyinde varolan iktidarn konu olarak benim- s, benzer olay ve olgular ortaya koymak iin r-
senmesi bu bilimin alann ok geniflletecein- nek olay gibi farkl teknikler kullanlmaktadr.
den siyasal iktidarla snrlandrlmfltr. adafl Si- Toplumsal hayatn ve gerekliin en nemli bo-
yaset Biliminin temel konusunun siyasal ikti- yutunu temsil eden siyaset olgusu, adafl top-
dara iliflkin faaliyetler, kurumlar ve iliflkiler ol- lumsal bilim dnyasnda bilimsel alflmalarn
duu belirtilebilir. nemli bir konusunu oluflturmaktadr. Siyaset Bi-
Siyaset Biliminin kapsam konusunda, genellik- limi, bamsz bir bilim dal olarak kendine zg
le UNESCOnun 1948 ylndaki Paris toplantsn- konu, yntem ve tekniklere sahip olup bu alan-
da benimsenen ve siyaset teorisi, siyasal kurum- da yaplan inceleme ve arafltrmalarla yetkinlii
lar, siyasal gler ile uluslararas iliflkilerin yer al- herkes tarafndan kabul edilmifl bir bilim daldr.
d tablo benimsenmekte ise de ulusal farkllk- Dier lkelerde olduu gibi Trkiyedeki niver-
lar ve ihtiyalar dikkate alan farkl yaklaflmlarn sitelerin lisans ve lisans st programlarnda Si-
da tercih edildiini grmekteyiz. yaset Bilimi bamsz bir bilim dal olarak re-
tilmekte ve arafltrmalar yaplmaktadr.
22 Siyaset Bilimi

Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi Eski Yunan dflnr Pla- 5. Afladaki ifadelerden hangisi K. Marxa gre yan-
tonun siyasete iliflkin kitabnn addr? lfltr?
a. Devlet a. Siyaset, siyasetilerin ve yneticilerin aralarnda-
b. Prens ki mcadele ile aklanr.
c. Politika b. Siyaset bir st-yap kurumudur ve onu belirle-
d. Kanunlarn Ruhu yen temel faktr retim glerininin oluflturdu-
e. Siyasetname u alt-yap kurumudur.
c. Toplumsal deiflmenin ve dinamizmin temelin-
2. Siyaset kelimesi ile ilgili olarak afladaki ifadeler- de retim iliflkilerindeki deiflim ile snflar ara-
den hangisi yanlfltr? sndaki menfaat atflmas yatmaktadr.
a. Siyaset kelimesi Arapadan Trkeye gemifltir. d. Toplumsal gereklii diyalektik metotla ve top-
b. Siyaset ile at bakcs ve terbiyecisi anlamndaki lumsal deiflimi de retim gleri ve retim ilifl-
seyis kelimesi ayn kkten gelmektedir. kileri ile aklamak gerekir.
c. Siyaset kelimesi flehirlerin ve insanlarn yneti- e. Siyaset zerk bir kurum deildir, alt-yap ku-
minde kullanlmfl ve insanlar ynetme sanatn rumlar tarafndan belirlenir.
ifade etmifltir.
d. Osmanl Devletinde siyaset kavram iktidar m- 6. Siyasi iktidarn temel elerinden olan otoriteyi gele-
cadelesi anlamnda kullanlmfltr. neksel otorite, karizmatik otorite ve hukuki/rasyonel oto-
e. Siyaset kelimesinin Bat dillerindeki karfll po- rite fleklinde e ayrarak analiz eden dflnr kimdir?
litikadr. a. K. Marx
b. Montesquieu
3. D. Easton siyaseti hangi anlamda kullanmfltr? c. M. Weber
a. Herhangi bir konuda izlenen yol anlamnda. d. A. Comte
b. Farkl toplum kesimlerinin iktidar mcadelesi e. Aristoteles
anlamnda.
c. Devlet ynetimine iliflkin her trl faaliyetler 7. Eski Yunan dflnr Aristotelese gre devletin te-
anlamnda. mel amac nedir?
d. Maddi ve manevi deerlerin otoriteye dayal a. Vatandafllarn gven iinde yaflamasn temin et-
olarak datlmas sreci anlamnda. mek.
e. Herhangi bir kalabal ya da bir grup insan b. En yksek iyiyi ve iyi yaflamay salamak.
gruh deil de toplum yapan husus anlamnda. c. Savafllarda baflarl olmak.
d. Demokrasiyi iflletmek.
4. Afladakilerden hangisi N. Machiavellinin dflnce- e. Vatandafllarn refah seviyesini ykseltmek.
lerini yanstmaz?
a. Siyaset din ve ahlak kurallarna uygun olarak 8. Afladakilerden hangisi siyasetname trndeki eser-
yaplmaldr. ler iin doru deildir?
b. Hkmdarlar siyasi hedeflere varabilmek iin a. Siyasetnameler hem bir siyaset hem de bir ahlak
her fleyi gze almaldrlar. kitabdr.
c. Siyasetin kurallar ile din ve ahlak kurallar ayn b. Siyasetnameler hkmdarlar iin kaleme aln-
deildir. mfllardr.
d. Siyasi amaca ulaflmak iin gerekirse g ve kuv- c. Siyasetnameler temelde fkh kitaplar olup h-
vet kullanmaktan kanmamak gerekir. kmdarlarn izleyecekleri siyaseti gsterirler.
e. Siyasetin amac devletin ele geirilmesi ve elde d. Siyasetnamelerin dier bir ad da nasihat-n-
tutulmasdr. medir.
e. Siyasetnameler ahlak ilkelerine uymayan kt
ynetimlerin zararl sonularna dikkat ekmeye
alflrlar.
 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 23

Yaflamn inden

9. Afladakilerden hangisi Siyaset Biliminin temel dal-

larndan biri deildir?
a. Siyasal kurumlar
Siyaset uval Deldirmemektir!
Siyaset, un uvaln patlatmama sanatdr. Rivayet olu-
nur ki, Muhyiddin ibn Arab bir gn skenderiye lima-
b. Sosyal siyaset nnda gemiden un boflaltmakta olan hamallar seyret-
c. Uluslararas iliflkiler mektedir. Bafl hamal ykseke bir yere kmfl srekli
d. Siyaset felsefesi talimat vermektedir: Enes, evladm, uval siyasetle tut.
e. Uluslararas hukuk Malik, olum, uval siyasetle tafl. Ahmet, yavrum, u-
val siyasetle indir! bn Arab hamalbaflna yaklaflr ve
10. Afladakilerden hangisi islam dflnr bn Hal- uval siyasetle indirmenin ne manaya geldiini sorar.
dunun bir topluluun ilkel hayattan medeni hayata, ai- Cevap: Siyasetle indirmek, uval patlatmamaktr. Pat-
le, afliret ve kabile birliklerinden devlet yapsna geiflte ladktan sonra, dnmenin faydas yoktur! (...).

etkili olduunu savunduu, topluluun dayanflma ru-
hu, cemaat ruhu, grup duygusu, kabilecilik, kan ba, Kaynak: zel, M. (07 Kasm 2002). Siyaset, uval del-
toplumsal dayanflma gibi anlamlarda kulland kav- dirmemektir!, Yeni fiafak.
ramdr?
a. Cemaat dayanflmas
b. Din ba
c. Birlik ruhu
d. Asabiye
e. Organik dayanflma
24 Siyaset Bilimi

Okuma Paras 1 Okuma Paras 2

El-Medinetl-Fzladan! Mukaddimeden
Byk topluluk, yeryzndeki btn insanlardan ibaret- bn Haldun, bedevi cemiyetlerin, iptida afliret ve kabi-
tir. Ortancas, yeryzndeki [ayr ayr] milletlerden teflek- lelerin sevk ve idaresine riyaset (baflkanlk), hadarlerin-
kl eder. K ise bir milletin topraklarnda oturan fle- kine mlk (hkmdarlk, saltanat) adn vermektedir.
Hadar bir cemiyetin baflnda melik (hkmdar, sultan,
hir halkndan ibarettir. Eksik topluluk ise, ky, mahalle,
padiflah) vardr ve hkmdarn bir mlk (devleti) ve
sokak veya ev halkndan teflekkl eder. Evden kk olan
devletin teflkilt bulunmaktadr. Bedev cemiyetlerin
kulbe de bu cmledendir. Mahallenin ve kyn her iki- baflnda ise bir reis (baflkan) vardr ama reisin bir devle-
si de flehre tbidir; flu farkla ki ky, flehre hdm olmas iti- ti ve devlet teflkilt bulunmamaktadr. Fakat gerektiin-
bariyle; flehre bir cz olmasyla tbidir. Bu kabilden ev, de baflnda reisin bulunduu kabilenin genci, yaflls, er-
sokan bir cz, flehir millet topraklarnn bir cz, mil- kei, kadn onun etrafnda birleflerek fedakr ve cesur
let de dnya nfusunun bir cz saylr. Mamafih hayrn birer asker oluverir. Tehlike ve ihtiya, btn kabileyi
efdal ve kemlin ls -flehirden ufak olan topluluk mer- yekvcut bir asker birlik hline getirebilir. (...) (B)ede-
kezlerinde deil- flehirlerin snrlar iinde elde edilir.(...) v bir cemiyette dil ve msavat reislik tarznda bir ida-
re vardr. Toplum; reisi, bir byk ve baba olarak kabul
(fi)ehri teflkil eden unsurlar, yaradlflta eflitli ve birbirle-
etmifltir, reisin siyaseti, asker ve emniyet teflkilt olma-
rinden stn yapdadrlar. Bunlarn arasnda riyaset vazi-
d iin, verdii hkm mutlaka istiflareye ve ikna et-
fesini gren bir insanla, mertebece ona yakn baflka kim- meye dayanr. Kendine has meziyet ve fazileti, flahs
seler bulunur. Bunlarn her biri, kendi kabiliyet ve mele- haslet ve kabiliyetleri sebebiyle cemiyetin btn fertleri
kelerini reisin gayelerine uygun bir surette kullanr. Bu severek ve gnll olarak ona itaat eder, tavsiye ve ikaz-
yksek rtbe sahiplerinin emrinde baflka kimseler bu- larna nem ve deer verirler. Onun en byk istinatg-
lunduu gibi, bunlarn da emrinde baflkalar bulunur. h ve mhim meyyidesi, toplumdaki gelenek ve gre-
Mertib silsilesiyle bylece alala alala nihayet en afla neklerin bu flekilde teflekkl etmesidir. Cemiyette ka-
tabakalara varlr ki bu sonuncular, artk baflkalarna em- nun ve kaide, treden ibarettir. Reis asalet ve kudret sa-
hibidir, belli bir soydan gelmifl, asabiyete sahip olmufl,
retmeyip yalnz aldklar emirleri yerlerine getirirler.(...)
mcadelelerde ehliyet ve liyakatn kabul ettirmifltir. K-
Fzl flehrin reisi de gelifli gzel herhangi bir adam ola-
saca, reisin, bedevi bir cemiyeti sevk etmesi tamamiyle
maz. Riyaset iki fleyle olur. Birisi reisin riyasete tabiat ve rehberlik tarzndadr.(...) Hadarilerde ve flehirlerde g-
yaradlfl ile mstaid bulunmasiyle; dieri reisin heyetce rlen mlk ve devlet teflkilat ile ona dayanan sevk ve
ve irdi melekesi ile riyasete mastaid bulunmasiyle. (...) idare, tegallbe, galibiyete, kahra ve istilya dayanr.
Chil flehir yle bir flehirdir ki, halk, saadeti ne tanrlar ne Bedevilikte reisin hkmne itaat mecburiyeti yoktur ve-
dflnrler. Kendilerine retilse bile ne onu kabul eder- ya onun hkmne itaat etmek trenin icabdr. Toplum-
ler ne de ona inanrlar. Onlar ancak shhat, servet, flehvet, da kabul grd lde reisin emirleri geirlilik kaza-
serazad olmak, sayg ve itibar kazanmak gibi zevahire, ha- nr, ona muhalefet etmenin meyyidesi yoktur. Halbuki
melikin ve hkmdarn ferman kesindir, ona muhalefet
yatn gayesi nazariyle bakarlar. flte bu fleylerin her biri ca-
lmle neticelenebilir. Ksaca riyasetle mlk, reisle me-
hil flehir halknca birer saadet saylr. Onlarn en byk
lik birbirinden farkl fleylerdir. Riyaset ve reis iptida top-
saadetleri de btn bu fleylerin bir arada toplanmasdr... lumlardaki vasat ve flartlarn, mlk ve melik hadari top-
lumlardaki itima vasat ve flartlarn mahsuldr.
Kaynak: Farab (1990). El-Medinetl-Fzla, ev. Na- (...) Mlk tarznda olan siyaset, idare ve icraat galebe ve
fiz Danflman, stanbul: MEB Yaynlar, s. 79-91. kahra dayanr. ktidar ve hakimiyet, galip ve kahir ola-
nndr. Her trl murakabe ve meyyideden uzak olan
bu idare tarz sorumsuz olduundan keyfilie ve zulme
aktr; istismara ve suistimale elverifllidir. Hkmdarlk
-ehil olsun veya olmasn- padiflahn ocuuna intikal
eder; mlk melikin oluna miras kalr. Mlk tarzndaki
siyaset ve idare, hukuk statsn esasta kendisi tayin
eder. Mlkn menfaati ve maslahat icap ettirdii zaman,
dini hkmlere bakmadan olumlu veya olumsuz tavr-
n ortaya koyar. Bunun byle olmas gayet tabiidir.

Kaynak: Uluda, S. Mukaddime. I. s.135-8.

 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 25

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. a Yantnz yanlfl ise Eski Yunan Dflnrlerinde Sra Sizde 2
Siyaset konusunu yeniden gzden geiriniz. K. Marxn diyalektik metodunda siyaset baml bir ol-
2. d Yantnz yanlfl ise Siyaset ve Politika Kavram- gu olarak ele alnr. Tpk kltr, din, sanat, vb. st ya-
lar konusunu yeniden gzden geiriniz. p unsurlar gibi siyaset de ekonomik alt yapya yani
3. d Yantnz yanlfl ise Deerlerin Otorite Yoluyla retim iliflkilerine bamldr. Marxa gre siyaseti, siya-
Datlmas Anlamnda Siyaset konusunu yeni- setiler ve yneticiler arasndaki mcadele ile aklaya-
den gzden geiriniz. mayz. nk bu mcadele, aslnda snflar arasndaki
4. a Yantnz yanlfl ise Modern Dnemde Siyaset mcadelenin bir parasdr ve bu zellii ile retim tar-
konusunu yeniden gzden geiriniz. zna baldr. Kapitalist retim tarzn dikkate alarak
5. a Yantnz yanlfl ise 19. Yzylda Siyaset konu- sylemek gerekirse, burjuvazi ile ifli snf arasndaki
sunu yeniden gzden geiriniz. giderilmesi mmkn olmayan uyuflmazlk, yani ifli s-
6. c Yantnz yanlfl ise 19. Yzylda Siyaset konu- nfnn burjuvazi tarafndan smrlmesi ile ortaya -
sunu yeniden gzden geiriniz. kan mcadelede siyaset aslnda burjivazinin karlarna
7. b Yantnz yanlfl ise Eski Yunan Dflnrlerinde hizmet etmek zere vardr. Bu anlamda ekonominin si-
Siyaset konusunu yeniden gzden geiriniz. yaset zerindeki mutlak belirleyicilii Marx iin vazge-
8. c Yantnz yanlfl ise Siyasetnameler ve Layiha- ilmez bir dflncedir.
lar konusunu yeniden gzden geiriniz.
9. b Yantnz yanlfl ise Siyaset Biliminin Kapsam Sra Sizde 3
konusunu yeniden gzden geiriniz. Siyaset Biliminin kapsam konusunda farkl uygulama-
10. d Yantnz yanlfl ise slam Dnyas ve Siyaset lar dikkat ekmektedir. Bu konuda yazlmfl kitaplarn
Bilimi ile bn Haldun konusunu yeniden gz- ieriklerinde ortak noktalar ve konular ne ksa da ulu-
den geiriniz. sal ve yerel farkllklardan kaynaklanan deiflik ierikler
de gzden kamamaktadr. Mesela Michael G. Roskin,
Robert L. Cord, James A. Medeiros ve Walter S. Jones ta-
rafndan yazlmfl Political Science: An Introduction, (Pe-
Sra Sizde Yant Anahtar arson, 2011), adl eserin iindekilerine bakldnda flu
Sra Sizde 1 konularn ele alndn gryoruz: Siyasetin temelleri
Siyaset Bilimi literatrnde siyaset esas itibariyle (teoriler, ideolojiler, devletler, anayasalar, rejimler), si-
farkl anlamda kullanlabilmektedir: i) devlet ynetimi- yasal davranfllar (siyasal kltr ve kamuoyu), siyasal
ne iliflkin faaliyetler; ii) iktidar mcadelesi; iii) deerle- etkileflimler (siyasal iletiflim, bask gruplar, partiler, se-
rin otorite yoluyla datlmas. Siyaset, Aristotelesin imler), siyasal kurumlar (yasama, yrtme ve brokra-
kavrama ykledii anlama benzer bir biimde, baz Si- si, yarg), siyasal sistem ne yapar? (siyasal ekonomi, si-
yaset Bilimi kitaplarnda, iyi yaflamay temin etmeye yasal g kullanm, uluslararas iliflkiler).
ynelik devlet ynetimi ile ilgili ifller anlamnda kulla- Andrew Heywoodun Politics, (Third Edition, New
nlmaktadr. York, Palgrave Macmillan, 2007) adl kitabn iindekile-
Siyaset bilimi bamsz bir disiplin olarak gelifltike, si- rinde flu konular gryoruz: Siyaset teorileri (siyaset
yaset sadece devletle ilgili ifller anlamnda deil, kap- nedir?, hkmetler, sistemler ve rejimler, siyasal ideolo-
sama alan devleti aflacak biimde iktidar mcadelesi jiler, demokrasi, devlet), milletler ve kreselleflme (mil-
anlamnda kullanlmaya bafllanmfltr. Farkl bireylerin letler ve milliyetilik, kresel siyaset, milletalt siyaset),
ya da gruplarn dierleri zerindeki ayrcalklarn sr- siyasal etkileflim (ekonomi ve toplum, siyasal kltr,
drmesine hizmet etmesi asndan siyaset aslnda bir kimlik ve meflruluk, kitle iletiflimi ve siyasal iletiflim,
iktidar mcadelesini temsil etmektedir. Son olarak, D. temsil, seimler ve oyverme, siyasal partiler ve parti sis-
Easton toplumun yaratmfl olduu ortak maddi ve ma- temleri, gruplar ve menfaatler ve hareketler), hkmet
nevi deerlerden kimlerin, nasl ve ne kadar pay ala- sistemleri (anayasalar, hukuk ve yarg, parlamentolar,
caklarna iflaret eder bir biimde, siyaseti, deerlerin yrtme gc, brokrasi, askeri g ve siyasal gler),
otorite yoluyla datlmas anlamnda kullanmaktadr. siyasa ve performans (siyasa sreleri ve performans
sistemi).
26 Siyaset Bilimi

Yararlanlan Kaynaklar
Bunlara karfllk Blent Daverin Siyaset Bilimine Girifl Akn, E. (1997). Bilim ve Siyasal Sistem. Ankara: Birey
(Ankara, Siyasal Kitabevi, 1993) adl eserinin iindekile- ve Toplum Yaynlar.
rine bakldnda flunlar gryoruz: Temel kavramlar Aristoteles. (1983). Politika. ev. Mete Tunay, stan-
(siyaset ve politika terimleri, siyaset sanat, siyaset bili- bul: Remzi Kitabevi.
mi), siyasetin temelleri (psikolojik temeller, siyasetin Aron, R. (1986). Sosyolojik Dflncenin Evreleri. An-
sosyolojik temelleri, ekonomik temeller), siyasal ku- kara: Trkiye fl Bankas Kltr Yaynlar.
rumlar (hukuk ve devlet, devlet teflkilat), siyasal hayat Bosworth, C. E. (1997). Siysa, The Encyclopedia of
ve davranfllar (siyasal katlma, siyasal etki, siyasal par- Islam. New Edition, Vol. IX, Leiden.
tiler, bask ve menfaat gruplar, kamuoyu, siyasal ide- am, E. (1987). Siyaset Bilimine Girifl. stanbul: Der
olojiler, propaganda). Ahmet Taner Kfllalnn Siyaset Yaynlar.
Bilimi (Ankara, mge kitabevi, 1997)nin iindekilerinde arc, M. (1991). Asabiyet, TDV slam Ansiklopedi-
flunlar yer alyor: Siyaset bilimi nedir, siyasal yaflamn si. Cilt:III, stanbul: TDV Yaynlar.
etkenleri (alt yapsal etkenler, st yapsal etkenler), si- Dahl, R. A. (1991). Modern Political Analysis. Fifth
yasal yaflamn boyutlar, (birey, kk gruplar, toplum- Edition, New Jersey: Prentice-Hall International Edi-
sal snflar, toplum), siyasal gler (siyasal partiler, bas- tions.
k gruplar, sekinler). Grld gibi farkl Siyaset Bi- Danflman, Z. (1997). Koi Bey Risalesi. stanbul: MEB
limi kitaplarnda genellikle ortak konular varsa da ta- Yaynlar.
mamen farkl konular da yer almaktadr. Siyaset, siyaset Daver, B (1993). Siyaset Bilimine Girifl. Ankara: Siya-
teorisi, siyasal kurumlar, siyasal gler, seimler gibi sal Kitabevi Yaynlar.
konular ortakken kreselleflme, federalizm, demokra- De Tocqueville, A. (1994). Amerikada Demokrasi.
tikleflme, ulus alt sistemler gibi farkl konular da dikkat ev. hsan Sezal-Fatofl Dilber, Ankara: Yetkin Ya-
ekmektedir. ynlar.
Duverger, M. (1984). Politikaya Girifl. ev. Samih Tir-
yakiolu, stanbul: Varlk Yaynlar.
El-Maverdi, E. (1976). el Ahkmus-Sultniyye. ev.
Ali fiafak, stanbul: Bedir Yaynevi.
El-Mverdi, E. (2000). Siyaset Sanat. ev. Mustafa Sa-
rbyk, stanbul: Krkambar Kitapl.
Erkal, M. (1988). el-Ahkmus-Sultaniyye, Trkiye
Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi. Cilt: I, stan-
bul: TDV Yaynlar.
Erylmaz, B. (2002). Brokrasi ve Siyaset: Brokratik
Devletten Etkin Ynetime. stanbul: Alfa Yaynlar.
Es-Selib, E. (1997). Hkmdarlk Sanat (Adbul-Mu-
lk). ev. Sait Aykut, stanbul: nsan Yaynlar.
Farab. (1990). El-Medinetl-Fzla. ev. Nafiz Danfl-
man, stanbul: MEB Yaynlar.
Farab. (1990). hsal-Ulm (limlerin Saym). ev.
Ahmet Atefl, stanbul: MEB Yaynlar.
Fedayi, C. (2011). Siyaset Bilimi. Ankara: Kadim Ya-
ynlar.
Fndkolu, Z. F. (1965). ktisat Sosyolojisi Asndan
Sosyalizm. stanbul: stanbul niversitesi ktisat
Fakltesi Yaynlar.
Girdner, E. J. (1996). People and Power/An Intro-
duction to Politics. stanbul: Literatr Yaynlar.
 1. nite - Siyaset ve Siyaset Bilimi 27

Gulbenkiyan Komisyonu. (1996). Sosyal Bilimleri Turan, . (ty.). Siyasal Sistem ve Siyasal Davranfl. s-
An. ev. fiirin Tekeli, stanbul: Metis Yaynlar. tanbul: Der Yaynlar.
Hassan, . (1988). bn Haldunun Metodu ve Siyaset Turtfli, M. (1995). Sircul-Mlk/Siyaset Ahlak ve
Teorisi. stanbul:Toplumsal Dnflm Yaynlar. lkelerine Dair. Said Aykut, stanbul: nsan Yayn-
bn Haldun. (1980). Mukaddime. Cilt: I, II, III, Terc- lar.
me: Zakir Kadiri Ugan, stanbul: MEB Yaynlar. Vergin, N. (2010). Siyasetin Sosyolojisi/Kavramlar,
bn Haldun. (1982). Mukakdime. Haz. Sleyman Ulu- Tanmlar, Yaklaflmlar. 7.Bask, stanbul: Doan
da, Cilt: I, II, stanbul: Dergh Yaynlar. Kitap.
bn Teymiye. (1985). Siyaset/es-Siyesetfl-fieriyye. Weber, M. (1985). Protestan Ahlak ve Kapitalizmin
ev. Vecdi Akyz, stanbul: Dergah Yaynlar. Ruhu. ev. Zeynep Aruoba, stanbul: Hil Yaynlar.
Kalaycolu, E. (1984). adafl Siyasal Bilim/Teori Weber, M. (1998). Sosyoloji Yazlar. ev. Taha Parla,
Olgu ve Sreler. stanbul: Beta Basm Yaym Da- 2. Bask, stanbul: letiflim Yaynlar.
tm. Weber, M. (2006). Meslek Olarak Siyaset. ev. Afflar
Kapani, M. (2000). Politika Bilimine Girifl. 12. Basm, Timuin-Mehmet Sert, stanbul: Chiviyazlar Yayn-
stanbul: Bilgi Yaynevi. lar.
Laski, H. (1966). Politikaya Girifl: Sosyalist Siyaset Ycel, Y. (Yaynlayan) (1974). Kitb- Mstetb. An-
Anlayfl. ev. Ali Seden, stanbul: Remzi Kitapevi kara: Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fa-
Yaynlar Kltr Serisi: 41. kltesi Yaynlar.
Levend, A. S. Siyaset-Nameler, Trk Dili Arafltrma-
lar Yll Belleten. Ankara: Trk Tarih Kurumu
Yaynlar. Yararlanlan nternet Adresleri
Lewis, B. (1984). Siysa, In Quest of An Islamic Hu- www.aristotelesarastirmalari.com
manizm iinde, Ed. A. H. Green, Cairo: American http://en.wikipedia.org
University in Cairo Press. http://en.wikipedia. org/wiki/Plato
Machiavelli. (1984). Prens. talyancadan ev. Nazm www.biyografim.net
Gven, stanbul: Anahtar Kitaplar Yaynevi. http://www.arqnet.pt/portal/teoria/ aron_montesquieu.
Mverdi, el-Ahkmus-Sultaniyye. html
Morris G. C. (1997). Montesquieu ve Siyasi Tecrbenin http://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx
eflitleri, Siyasi Dflnce Tarihi. Ed.: David Thom- http://www.e-sosyoloji.com/weber.htm
son, ev. Ali Yaflar Aydoan ve dierleri, stanbul: http://tr,wikipedia.org/wiki/Farabi
fiule Yaynlar. http://communucationtheory.org/lasswells-model/
Mumcu, A. (1985). Osmanl Hukukunda Zulm Kav-
ram. Ankara: Birey ve Toplum Yaynlar.
Najjar, F. M. (1984). Siyasa in Islamic Political Philo-
sophy, Islamic Theology and Philosphy. Ed. By
Michael E. Marmara, Albany: Studies in Honor of
George E. Havran.
Nizamlmlk. (1981). Siyasetname (Siyerul-mlk).
ev. Nurettin Bayburtlugil, stanbul: Dergh Yayn-
lar.
zel, M. (2002). Siyaset, uval deldirmemektir!, Yeni
fiafak, 17 Kasm.
Platon (Eflatun). (2001). Devlet. nc Basm, ev.
Sabahattin Eyubolu-M.Ali Cimcoz, stanbul: Trki-
ye fl Bankas Kltr Yaynlar.
Prlot, M. (1972). Politika Bilimi. ev. Nihal nol, s-
tanbul: Varlk Yaynlar.
fiirvani, H. H. (1965). slamda Siyasi Dflnce ve da-
re. ev. Kemal Kuflu, stanbul: rfan Yaynevi.
2
SYASET BLM

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

N
ktidar ve siyasal iktidar kavramlarn tanmlayabilecek,
Egemenlik kavramn tanmlayp, kreselleflme ve egemenlik iliflkisini

N
yorumlayabilecek,
Meflruluk, otorite tiplerini ve meflruluun siyasal sistemler iin nemini ak-
layabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.

Anahtar Kavramlar
ktidar Meflruluk
Siyasal ktidar Otorite
Egemenlik

indekiler

KTDAR
Siyasetin Dili:
Siyaset Bilimi Kavramlar, EGEMENLK
Kurumlar MEfiRULUK
 Siyasetin Dili:
Kavramlar, Kurumlar
KTDAR
ktidar, Siyaset Bilimi literatrnn ana kavramlarndan birisidir. Siyasal olgularn bi-
limsel olarak zmlenmesi srecinde iktidarn ne olduu, nasl ortaya kt, nasl
iflledii ve nasl paylaflld meselesi zerine yaplan tartflmalar ok nemli yer tu-
tar. Siyaset literatrnn dier temel kavramlarndan egemenlik ve meflruluk iktida-
rn sfatlarndandr.
Etimolojik olarak kudret kelimesinden treyen ve mlk, erk, saltanat, kontrol ede-
bilme gc gibi anlamlara gelen iktidar; genel anlamda bir bireyin yahut bireyler top-
luluunun kendi istekleri dorultusunda, rzalar olup olmadna bakmakszn dier
insanlarn davranfllarn etkileyebilme, ynlendirebilme veya denetleyebilmesi; toplu-
mu ynetme, ynlendirme gc, bu gc elinde bulunduran otorite, iliflki veya organ
anlamna gelmektedir. Ayrca iktidarn, baflkalarnn davranfllarn kontrol edebilme
kapasitesi anlam da vardr. Sosyal bilimlerde iktidarn tanmlanmasnda ska gnder-
me yaplan Max Webere gre ise iktidar, bir toplumsal iliflkide, bir kifli ya da grubun
kendi iradesini, direnleri aflp yerine getirme olanadr. Yani iktidar bir toplumsal ilifl-
ki, sosyal yaflam dzleminde var olur.
nsanlar arasndaki farkllklar, toplumsal Resim 2.1
yaflama eflitsizlik olarak yansr. Baz insanlar
Antonio Gramsci:
daha gl, bazlar zayf, daha zengin veya 1891-1937 yllar
daha fakir olabilir. Bu farkllklar bir kifli ya arasnda yaflamfl
da grubun itaat retme becerisini elde etme- talyan yazar,
lerine yani muktedir olmalarna yol aar. Yi- politikac, siyaset
felsefecisi ve
ne bu farkllklar, toplumlarn hiyerarflik ola- dilbilimci.
rak rgtlenmelerine neden olmaktadr. kti-
dar en genel anlamyla bir kifli ya da grubun
dier kifli ya da gruplar kendi arzusu ve d-
flncesi dorultusunda etkileyip ynlendire-
bilmesi olarak tanmlandnda iktidarn her
trden toplumsal iliflkide var olduu sonucu-
na varlr.
Bir etkileme, belirleme becerisi olarak ik-
tidarn farkl yzleri, boyutlar ortaya kar. k-
tidar bazen karar verme, gndem belirleme, Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/Antonio_Gramsci
gndemi saptrma becerisi olabilecei gibi ba-
zen de hegemonik (ikna ederek, bilin infla
ederek -A. Gramsci) tarzda baflkalarnn dflncelerini, isteklerini veya ihtiyalarn be-
30 Siyaset Bilimi

lirleme (S. Lukes) fleklinde ortaya kabilir. Bir anlamda iktidar iliflkisinin bir taraf (A),
karyla atflsa da dier taraf (B) etkiler; Bye gerek karnn ne olduu retilir,
Bnin durumu belirlenir, onun iin eriflilebilir olan bilgiler ynlendirilebilir. Bu adan
propaganda, ideoloji afllama, psikolojik kontrol gibi uygulamalar da iktidarla ilgilidir.
SIRA SZDE SIRA SZDE
Bu yolla insanlarn tercihleri bile belirlenebilir. Bylece baz meseleler kamusal tartfl-
mann dflnda tutulabilir. Bu adan iktidarn bir grnen ak iflleyifli bir de dorudan
D fi N E L M gzlemlenemeyen
D fi N E L iflleyifli
M vardr. rnein bir iktidar gndemi belirleyerek, tartflmala-
r snrlandrarak, hakikatin ne olduunu belirleyerek, slah ederek, normallefltirerek,
bilgiyle birleflerek (M. Foucault) istenilen kararlarn kmasn salayarak iflleyebilir.
S O R U
Hatta bu tr Siflleyifl
O R U daha da etkili olabilir.

DKKAT Propaganda Dfikir

K K Aafllama,
T psikolojik kontrol gibi uygulamalar kiflilerin tercihlerini,
dflncelerini biimlendirir ve bu adan iktidar iliflkilerinde nemli rol oynarlar.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Resim 2.2 Baskn bir iradenin, bireyler ve gruplar
zerine dayatlmasdr iktidar. Bu hakimiyeti
M. Foucault, 1926-
AMALARIMIZ
1984 yllar AMALARIMIZ dayatmann ok eflitli yollar olabilir. Michel
arasnda yaflayan Foucaultnun ifadesiyle iktidar, flebeke, a
Fransz dflnr. benzeri bir rgt araclyla ifller. ktidar
K T A P K T A P tm toplumsal dzlemlerde birtakm strateji-
ler gelifltirir (bu stratejiler sadece yneticile-
rin iktidarndan ibaret deildir) ve iktidar tm
TELEVZYON TELEVZYON topluma yaylmfltr. ktidar tek merkezli de-
ildir. Bu flebekenin, an bir tarafnda bilgi,
dier tarafnda bilim, cinsellik, ekonomi, din
vs. olabilir. Yani sosyal iliflkiler anda tek
NTERNET NTERNET
bir iktidar deil, bu flebekenin farkl kolla-
rnda iflleyen iktidarlar vardr. Hatta F. Ni-
Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/Michel_Foucault
etzsche, hayatta kalma-yaflama ile iktidar ira-
desi, istenci arasnda zorunlu bir iliflki oldu-
unu iddia ederek tm yaflamn aslnda ikti-
darn artrlmasna ynelik bir aba olduunu belirtir.
Siyasal sistem, bir
toplumda siyasi iktidar ktidar toplumsal hayatn ayrlmaz bir paras, ayn zamanda toplumsal dzenin
yetkisi kullanan kurumlarn ana dayanadr. Siyaset en genel anlamyla bir kollektivite (toplum, topluluk) ad-
belli bir dzenlilik ve
karfllkl etkileflim iinde na balayc kararlar alma ve yrtme sreci olarak tanmlandnda, her toplum-
oluflturduklar btnlk. sal oluflum kendine zg bir siyasal sistem (rejim) gelifltirir. Bu siyasal sistem ay-
n zamanda toplumsal dzeni tesis edecek ve iflletecek iktidar elde etme mekaniz-
malarnn neler olduu ve iktidarn nasl iflletileceini belirleyen iktidar yaplar
oluflturur. flte bu yaplarla beraber iktidar sahipleri herkesin uyaca kurallar ko-
yarlar. Bu adan iktidar, toplumsal iliflkilerin bir dzen iinde ifllemesini salar.

ktidarn Kaynaklar ve Teknikleri

Baflkalarnn davranfllarn etkileyebilme gcne sahip olmak, baz aralara ve
farkllklara sahip olmay gerektirir. Dierleri zerinde bir etki kurabilmek, bir fark-
llk ya da dierlerinin sahip olmad aralar kullanabilmeyi gerektirir. Bu farkl-
lklar veya aralar maddi olduu kadar maddi olmayabilir de. Ekonomik zenginlik,
fiziki g, silah gc gibi maddi farkllklarn yannda bilgi, yetenek, stat, kiflilik
zellikleri gibi maddi olmayan farkllklar iktidar iliflkisinde birer kaynaa dnflr.
ktidarn farkl kaynaklar ve farkl biimleri vardr.
 SIRA SZDE SIRA SZDE

D fi N E L M D fi N E L M

2. nite - Siyasetin Dili: Kavramlar, Kurumlar 31

S O R U S O R U

ktidarn fiziksel, ekonomik ve sembolik olmak zere kayna vardr.

DKKAT DKKAT

Bir iktidar iliflkisi servete, konuma, bilgiye, karizmaya dayanabilir ya da sadece

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
otoriteden kaynaklanabilir. Ayn flekilde iktidarn farkl grnmleri de olabilir. k-
tidar bazen etkileme, zorlama, ynlendirme, zor kullanma bazen de denetim bii-
minde karflmza kabilir. ktidarn amalar da farkl olabilir. AMALARIMIZ
ktidarn amac birey- AMALARIMIZ
sel, toplumsal olabilir; siyasal veya iktisadi olabilir ya da istikrarl bir siyasal dzen
olabilir. Ksaca iktidar bu ynyle toplumsal yaflamn birok alannda yer alr ve
farkl kaynaklara bal olarak ortaya kar. K T A P K T A P
Toplumsal dzlemde iflleyen iktidarn kayna fiziksel (zor kullanma gc,
kuvvet kullanm), ekonomik (maafl, dllendirme) veya sembolik (sayg, prestij,
propaganda, meflruluk) olabilir. Bu kaynaklara bal olarak iktidar,
T E L E V Z kaba
Y O N kuvvete, TELEVZYON
parasal gce, itibara veya otoriteye dayal olarak elde edilip uygulanabilir.

Fiziksel Kaynak
Fiziksel kaynak kapsamnda, denetim kurmann en nemli arac N T kuvvet
E R N E T kullanm- NTERNET
dr. Kuvvet kullanm, fiziksel kaynaa dayal olarak polis ve askeri g rnein-
deki gibi maddi olabilir. Ama her kuvvet kullanm maddi olmak durumunda de-
ildir; zor kullanma tehdidi, yldrma, sindirme, korkutma, sembolik fliddet bask
ve denetim iin fiziksel kaynaa dayal kuvvet kullanm rnekleridir. Bir iktidar
iliflkisinde fiziksel kaynaa dayal olarak kuvvet kullanm yasal ya da meflru olabi-
lecei gibi yasa dfl ya da gayrimeflru olabilir. rnein, genel arama tarama kap-
samnda polisin kimlik sormas yasal bir kuvvet kullanmdr ama ayn polisin ken-
di ocuunu dverek cezalandrmas, yasa dfl kuvvet kullanmn rnekler. Her
iki iliflki de fiziksel kaynaa dayal kuvveti ara olarak kullanan bir denetim, ikti-
dar iliflkisidir ve bu kaynaa dayal iktidar iliflkilerinde ska baflvurulan teknik, zor
kullanmadr. Zor kullanma iktidar iliflkilerinin en grnr zelliklerinden biridir.
Hatta modern toplumlarda devletin kulland en stn iktidar olan siyasal iktida-
rn en nemli ayrt edici zellii, meflru zor kullanma tekelini elinde tutmasdr. En
kibar iflleyen modern demokratik toplumlarda bile nihai ikna arac fliddettir. Zira,
fliddet aralar zerindeki denetim ve bu denetimi iflletecek polis, asker teflkilatla-
r oluflturmak siyasal iktidarn temel niteliklerindendir ve bu nitelik var olmadan
hi bir devlet ayakta kalamaz.

Ekonomik Kaynak
Ekonomik kaynak, iktidar tesis etmenin dier kaynadr. Ekonomik kaynaklara sa-
hip olanlar, bu kaynaa dayanarak iktidar elde edip bu konumlarn devam ettirir-
ler. ktidar elde etmek iin sahip olduklar ekonomik kaynaklar datma ve belli
kifli ya da gruplar yararlandrma yoluna gidebilirler. Geleneksel toplumlarda kay-
nak datm ve paylaflmnda ncelikli olarak hanedan yeleri, avane ve brokrat-
lar gzetilirken modern toplumlarda bu paylaflm belli yasal kurallara ve ilkelere
balanmfltr. Ekonomik kaynaa dayal olarak iktidar iliflkilerinde baflvurulan dier
bir yntem de rtbe, makam, dl gibi avantajlarn datlmasdr. rnein, iflveren-
ifli arasndaki iktidar iliflkisinin kayna nemli lde ekonomiktir. Bu iktidar ilifl-
kisinde zor kullanma yoktur ama ekonomik yaptrmlar vardr. dllendirme ya da
cezalandrma (para cezas, rtbe ykseltme ya da iflten kovma gibi), bu kaynaa da-
yal iktidar iliflkilerinde ska baflvurulan bir tekniktir. Bu kaynak ve teknik, hem
sosyal hem de siyasal iktidar iliflkilerinde yaygn olarak kullanlr.
32 Siyaset Bilimi

Sembolik Kaynak
ktidar tesis etmenin bir dier kayna da sembolik kaynaktr. Bu kaynak, itibar ka-
zandran bir kaynaktr ve iktidar iliflkisini meflrulukla bezeyerek otoriteye dnfl-
mesini salar. Sembolik kaynaklar kapsamndaki teknikler arasnda propaganda,
endoktrinasyon (fikir afllama) ve ynlendirme (maniplasyon) yer alr. Ynlendir-
me, zellikle kitle iletiflim aralarnn yaygnlaflmasyla ska karfllafllan bir teknik
olmufltur. Kaynaklar ve bilginin dolaflm zerinde denetim salandnda siyasal
kltr zelliklerine gre baz geleneksel deerler (bayrak sevgisi gibi) n plana -
karlarak denetim kolaylafltrlr. ktidar elde etme ya da iktidar srdrme aflama-
snda iktidar sahipleri, denetimlerindeki iletiflim aralarn (yazl-grsel basn), ei-
tim kurumlarn propaganda ya da maniplasyon amal kullanarak gerekleri sap-
trabilir ya da iktidar sahiplerinin stn varlklar olarak alglanmasn salayabilir-
ler. Kitleler bu yolla flartlandrlr ve iktidar sahiplerine itibar kazandrlr. Kitle ile-
tiflim aralarnda imaj yaratma (image-making) yntemleriyle iktidar sahiplerinin
abartl bir tarzda sunulmas; bayrak, vatan gibi baz ulusal sembollere, geleneksel
deerlere srekli vurgu yaplmas, mevcut iktidar iliflkisini meflrulafltrma ve iktidar
sahiplerine itibar kazandrma abalardr.
Meflruluk niteliini kazanan iktidar iliflkisi (yani iktidarn kabul edilebilir oldu-
una dair kanaat) uzun sre ayakta kalabilir. Bir anlamda meflruluk kurumsallafl-
mfl, etkin ve srekli iktidarn temelidir. Bu yzden tm iktidarlar meflru olduklar-
na dair bir kanaat oluflturma abasna girerler ve sembolik kaynaklar kullanrlar.
Sembolik kaynak, iktidar tesis etmenin en ekonomik ve en verimli kaynadr. Fi-
ziksel ve ekonomik kaynaklar hem pahal hem de sreklilik asndan skntl ol-
duundan iktidar sembolik kaynaa dayandnda meflrulaflr, otoriteye dnflr
ve byle bir iktidar iliflkisinde itaat, gnlllk ve sempatinin sonucunda deta
kendiliinden ortaya kar.

SIRA SZDE ktidarn verimli

SIRA iflleyifli
SZDE asndan fiziksel, ekonomik ve sembolik kaynaklar karfllafltrnz.
1
ktidarn Grnmleri: Zor Kullanma ve Otorite
D fi N E L M D fi N E L M
ktidarn kaynaklarndaki farkllk, iktidarn farkl grnmlerle ortaya kmasna
da yol aar. ktidarn zor kullanma ve otorite biiminde iki u grnmnden bah-
S O R U setmek mmkndr.
S O R U ktidar iliflkileri ekonomik ve fiziksel kaynaa dayal oldu-
unda iliflki cebir yani zor kullanma grnmnde ortaya kar. Zor kullanma bi-
imindeki iktidar en grnr, en sonu alc ama ayn zamanda en riskli ve en pa-
DKKAT DKKAT
hal iktidar iliflkisidir. rnein; gstericileri datmak isterken cop kullanan polisin
uygulad iktidar, zor kullanmaya rnektir. Bu iliflkide polisin maafl, niformas,

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE hepsi mali bir klfettir. Ayrca risklidir nk baz durumlar-
kulland ara-gere
da polisin gc gstericileri datmaya yetmeyebilir. Byle bir durumda devlet
otoritesi ciddi sarslma riskiyle yz yze gelecektir.
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
ktidarn dier utaki grnm ise sembolik kaynaktan beslenen otorite gr-
nmdr. En genel anlamyla otorite bir iktidar biimidir ve bazen de meflru iktidar,
K T A P ynetme-hkmetme
K T A P olarak grlr. ktidar en genel anlamyla dierlerinin davran-
fln etkileme becerisi fleklinde nitelendirildiinde otorite de bunu yapma hakk ola-
rak tanmlanacaktr. Otorite, bir zorlama veya maniplasyondan ziyade kabul gr-
TELEVZYON mfl itaat ykmllne
TELEVZYON dayanr. Zor kullanma grnmnde itaat, kaba kuvvete
dayal olarak tesis edilirken otorite iliflkisi kaba kuvvete dayanmaz. taat adeta ken-
diliindendir. Bir iktidar iliflkisinde emir verenlerin emir vermesini bir hak, dierleri-

NTERNET NTERNET
 2. nite - Siyasetin Dili: Kavramlar, Kurumlar 33

nin de bu emre itaati bir dev olarak grmesi otorite iliflkisidir. Otoritede zor kullan-
ma yoktur, itaat kendiliinden ortaya kar ve bu yzden otorite grnmndeki ik-
tidar iliflkisi, en ucuz ve en kesin sonu alc iktidar iliflkisidir. rnein, tek bir trafik
polisinin bir iflareti veya ddyle ok sayda arac durdurmas veya hareket ettir-
mesi otorite iliflkisidir. Bu yzden her ynetim sistemi, zor kullanmann pahall ve
srdrlemezliinden dolay belli bir derecede otorite iflletmek zorundadr.
Ksaca belirtmek gerekirse iktidarn ekonomik, sembolik, fiziksel kaynaklar ile
zor kullanma ve otorite fleklinde grnmleri vardr. rnein iktidar bazen fiziksel
SIRA SZDE bazen de
kaynaklar kullanlarak plak g ya da zor kullanma klna brnrken, SIRA SZDE
sembolik kaynaa dayal olan otorite biiminde karflmza kabilir. Ancak bir irade
olmakszn bu kaynaklarn, tekniklerin devreye sokulmas mmkn deildir. Yani
D fi N E L M D fi N E L M
iktidarn kullanmndaki temel bileflen iradedir. Kayna, grnm deiflse de de-
iflmeyen gerek, iktidar iliflkilerinin evrenselliidir. ktidar iliflkileri her tr toplum-
S O R U
da, tm toplumsal dzlemlerde ortaya kan eflitsiz, asimetrik iliflkilerdir. S O R U

ktidar, fiziksel ve ekonomik kaynaklara dayal olarak plak g, zorD kullanma;

KKAT sembolik DKKAT
kayna kullanarak da otorite biiminde grnebilir.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Sosyal ktidar: ktidarn Toplumsal Dalm ve Paylaflm
(Sekinci ve oulcu Teori)
Emir ve itaat iliflkisiyle birlikte, bir etki veya kapasiteyi de arfltran
AMALARIMIZ iktidar, top- Ekonomik iktidar, ideolojik
AMALARIMIZ
lumsal yaflamn tm dzeylerinde grlr. Bir fleyleri yapma iktidarndan ok, bir iktidar ve siyasal iktidar,
toplumsal iktidarn
fleyler zerindeki iktidara odaklanldnda, belli birey veya gruplarn kendi irade- biimidir.
lerini dierlerine dayatmasnn bir sonucu olarak sosyal iktidarK ortaya
T A kar.
P Bu a- K T A P
dan toplumsal iliflkiler iinde iflleyen toplumsal iktidar kavram, daha kapsam-
l bir ereve iinde farkl iktidar biimlerini de kapsar. Toplumsal iktidarn bi-
imi vardr. Bunlar: (i) Ekonomik iktidar: Nadir olan mal ve Tkaynaklar
E L E V Z Y O N elde tutup TELEVZYON
dierlerinin emek gcne sahip olmak, (ii) deolojik iktidar: Bir otorite tarafndan
desteklenen belirlenmifl bir yapya ait fikirleri ve inanlar elde tutmak, (iii) Siyasal
iktidar: Fiziksel zor kullanmay mmkn klan bir takm donanmlara sahip olma
NTERNET NTERNET
ile temellenmifl yetki.
Siyasal iktidar da dhil olmak zere tm iktidar uygulamalar sosyal olarak in-
fla edilir. Soysal infla srecinde iktidar bir flebeke olarak toplumsal yaflamn her bo-
yutuna (bilim, din, siyaset, eitim...) nfuz eder ve kanlmaz olarak toplumun
tm bireyleri bu flebekenin bir paras olur. Bu alardan dflnldnde iktida-
rn iflledii iki ana dzlemden bahsedilebilir: Siyasal iktidarn da yer ald kurum-
sal olarak iflleyen yapsal iktidar (rnein, devlet-yurttafl iliflkisi) ve kifliler aras
iliflkiler zerinden iflleyen mikro-iktidar (rnein, retmen-renci iliflkisi). Sos-
yal iktidarn kapsaycl erevesinde her iktidarn kanlmaz olarak ayn zaman-
da bir mikro iktidar iliflkisi olduu belirtilmelidir.
Sosyal iktidar olgusunun kapsaycl erevesinde ele alnan daha sosyolojik
bir mesele de iktidarn kimler tarafndan nasl kullanld meselesidir. Siyaset sos-
yolojisi kapsamnda, iktidarn sosyal hayatta iflleyifli, paylaflm ve dalm konu-
sunda, drt ana yaklaflm vardr. Bunlar: korporatizm, Marksizm, elitizm ve de-
mokratik oulculuktur. Korporatizm iktidar, zel sektr (meslek rgtleri) ile
devletin iflbirlii erevesinde ele alr ve toplumun iktisadi, kltrel, siyasal tm fa-
aliyetlerinin bu iflbirlii erevesinde dzenlenmesi gerektiini savunur. Marksizm
ise ekonomi merkezli aklamasnda, toplumda iktidarn eflitsiz daldn belirte-
rek iktidarn, retim aralarna sahip olan ynetici snfn elinde younlafltn ne
34 Siyaset Bilimi

Resim 2.3 srer. ktidar farkl kurumlara dalmfl gibi g-

rnse de egemen snf bu iktidar, kendi karlar
Robert Michelsin dorultusunda alt snf yelerinin toplumu d-
demokrasilerde
oligarflik eilimleri nfltrme abalarn engellemek iin kullanr. Sos-
analiz ettii Parti yolojik nitelii ar basan bu analizlerin yannda
Politikalar adl Siyaset Bilimi literatrnde n plana kan yakla-
kitabn Franszca
basksnn kapa. flmlar, elitizm (sekinci) ve elitist geleri de ba-
rndran demokratik oulculuk (poliarfli) yakla-
flmlardr.
Elitist teorinin (sekinci kuram) kkleri Platon
veya bni Halduna kadar gtrlebilse de mo-
dern dnemdeki en nemli temsilcileri G. Mosca,

Açık ders malzemeleri nedir?

Açık Ders Malzemeleri, öğretim kaynaklarının internet üzerinden aktarımı esasına dayanmaktadır. Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri ders kredisi veya herhangi bir derece vaad etmez ve öğretim üyeleri ile iletişim kurmanıza yardımcı olmaz. Fakat çeşitli derslerin materyallerine kolaylıkla erişmenizi sağlar.
ANKADEM Ankara Üniversitesi'nin Moodle üzerinden tüm dünyadaki öğretim elemanları, öğrenciler ve kendi-kendine öğrenenler için açık ve ücretsiz öğrenme kaynakları sunduğu Açık Ders Malzemeleri platformudur.

Kimler için faydalıdır?

Yardımcı materyal arayan bir öğrenci iseniz, yeni bir ders hazırlamaya çalışan bir öğretim elemanı iseniz, veya ilgilendiğiniz bir konuda daha fazla bilgiye sahip olmak isteyen bir bireyseniz,
Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemelerini yararlı bulacağınızı umuyoruz