Insanlarda Şap Hastalığı

Şap hastalığı dönem dönem ülkemizde de görülerek gündeme geliyor. Şap, çift toynaklı hayvanlarda görülen viral bir hastalık olarak biliniyor. Halk arasında tabak veya dabak olarak adlandırılan şap hastalığı öldürücü olmamakla birlikte sürü içerisinde veya bölgede hızla yayılır, insanlara bulaşma oldukça nadirdir.

Şap hastalığı, sığır, domuz, koyun, keçi ve geyik gibi çatal tırnaklı hayvanları etkileyen oldukça bulaşıcı bir viral hastalık olarak biliniyor. Hastalığa neden olan Picornaviridae familyasına ait şap virüsü (FMDV) enfekte hayvanlarla veya onların salgılarıyla (tükürük, burun akıntısı veya dışkı gibi) doğrudan temas yoluyla ve ayrıca kontamine yem, su, ekipman ve giysiler yoluyla yayılıyor.

ŞAP HASTALIĞI NEDİR?

Evcil veya yabani tüm çift tırnaklı hayvanlarda görülebilen, kronik durumlarda zayıf ve yavru hayvanlarda ölüme sebebiyet veren, genellikle et, süt ve iş gücü kaybına sebep olan viral bir hastalıktır. Türkiye Tarım ve Orman Bakanlığınca ihbarı mecburi hastalıklar arasında yer almaktadır. Hastalığın mortalitesi düşük olmasına karşın yüksek morbiditeye sahiptir. Bu şu anlama gelir: Öldürücü olmamakla birlikte sürü içerisinde veya bölgede hızla yayılır. Her ne kadar zoonoz kabul edilse de insanlara bulaşma oldukça nadirdir.

ŞAP HASTALIĞI NASIL BULAŞIR?

Hastalığın yayılışı 2 farklı unsurla gerçekleşir:

1- Hasta hayvanlar

Bunların ağız salya akıntısı
İdrar ve dışkıları
Sütü
Mihraklarda oluşan vezikülerin patlaması ile

2- Taşıyıcı hayvan ve kaynaklar

Fare, Kuşlar, Yaban domuzu, Kanatlılar hastalığın yayılmasında rol oynar.
Suni tohumlama (Hastalıklı sperm veya malzeme ile)
Hastalıklı ortamda bulunan kaba yem, hayvan altlığı, su,
Hastalıklı ortamda kullanılan elbise, kıyafet ve malzemenin (sağım makinesi, kaşağı, zincir) dezenfekte edilmeden kullanılması,
Hayvan nakilleri (Hastalıklı hayvan, malzeme veya dezenfekte edilmemiş taşıma araçları ile),
Hastalıklı hayvan ürünlerinin gerekli işleme tabi tutulmadan piyasaya sürülmesi hastalığın salğın haline gelmesinde önemli rol oynar.

domuzspermsütTürkiye

Şap Hastalığı Nedir ?

Şap hastalığı, çift tırnaklı hayvanların akut seyirli, çok bulaşıcı ve zoonotik karaktere sahip viral bir enfeksiyonudur. Hastalığın bulaşma oranı yüksek olup, hassas hayvan topluluklarında (popülasyonlarında) yüzde 100'e kadar ulaşabilmektedir. Bu nedenle hastalık ekonomik, siyasi ve ticari yönlerden büyük önem taşımaktadır.

Hastalığın etkeni Picornaviridae familyasının Aphtovirus alt grubunda yer alan şap virusudur. Virusun O , A, C , SAT-1, SAT-2, SAT-3 ve ASİA 1 olmak üzere antijenik olarak farklı yedi ayrı serotipi bulunmaktadır. (O) serotipinin II, A serotipinin 32, C serotipinin 5, SAT I serotipinin I, SAT 2 serotipinin 3, SAT 3 serotipinin 4 , ASIA I serotipinin ise I alt tipi vardır. Serotipler arasında çapraz bağışıklık görülmemesi hastalıkla mücadeleyi güçleştirmektedir.

Virus fiziksel etkenlere karşı değişik duyarlılık göstermektedir. Isıya dayanıksız olup 37oC'de 12 saatte, 60-65oC de 1/2 saatte, 85oC de ise birkaç dakika da yıkımlanarak etkisiz hale gelmektedir. Ancak düşük ısı derecelerine ve ani donma ve çözülmelere karşı oldukça dayanıklıdır.

Şap Hastalığının Belirtileri Nelerdir ?

Hayvanlarda görülen semptomlar genellikle şap hastalığının erken belirtileri olarak kabul edilmektedir. Fakat enfeksiyon ilerledikçe semptomlar daha da kötüye gidebilmektedir. Şap hastalığının belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:

Yüksek ateş

Ağız ve burun bölgesinde yaralar

Dil, dudaklar ve ağızda şişme

Ayaklarda yaralar ve topallama

Süt verimi azalması

İştah kaybı

Depresyon

Solunum sıkıntısı

Kusma veya ishal

Titreme ya da kasılma

Şap hastalığı, belirtilerinin hızlı bir şekilde ortaya çıkması ve hayvanların çok hızlı bir şekilde enfekte olması nedeniyle ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Bu nedenle, şüpheli bir durumda, vakit kaybedilmeden veteriner hekime danışmak ve gerekli önlemleri almak oldukça önemlidir.

Şap Hastalığı Hangi Hayvanlarda Görülür ?

Şap hastalığı özellikle sığırlarda yaygın olarak görülmektedir. Ancak, domuz, koyun ve keçi gibi çift tırnaklı hayvanlarda da görülmektedir. 

Şap Hastalığı Nasıl Yayılır ?

Şap hastalığı, genellikle enfekte hayvanların solunum yolu salgıları, tükürük ve dışkısı yoluyla yayılmaktadır. Ayrıca, enfekte hayvanların ağız, burun ve ayaklarda görülen lezyonlar da enfeksiyonun yayılmasına sebep olabilmektedir.

Hastalığın yayılması, özellikle sığırlarda, bir hayvandan diğerine temas yoluyla da gerçekleşmektedir. Bu temas, hayvanların aynı çiftlikte ya da nakil yoluyla birbirleriyle temas etmesiyle olabilir. Ayrıca, enfekte hayvanların eşyaları, yemleri ve sulama suyu gibi dolaylı yollarla da hastalığın yayılması mümkündür.

Şap Virüsü Nasıl Ve Kaç Günde Bulaşır ?

Şap virüsü uzun süre aktif halde kalabilir! Enfekte karkaslarda +4oC de 24-48 saatte laktik asit oluşumuna bağlı olarak hızla inaktive(etkisiz) olurken, kan, kemik iliği, lenf bezleri ve iç organlarda uzun süre dayanabilir ve ani dondurmalarda iskelet kaslarında da uzun süre aktif halde kalabilir.

Virus çevre şartlarına da oldukça dayanıklı olup;

Yapağıda 24 gün

Sığır derisinde 4 hafta

Samanda 15 hafta

Kepekte 20 hafta

Toprakta 4 hafta

Kuru ot ve danede 5 ay süreyle enfeksiyözitesini (bulaşma yeteneğini) koruyabilmektedir.

Şap Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir ?

Şap hastalığının kontrolü için uygulanan 3 ana strateji vardır. Bunlar:

- Kesim

- Karantina

- Aşılama

KESİM

Şap hastalığına yakalanmış hayvanların ve bunlar ile temas etmiş hayvanların kesime tabi tutulmasıdır. Amaç esas virus kaynağının tüketilmesi (eliminasyonu) ve virusun hayat seyrinin (siklusunun) kırılmasıdır. Bu yöntemin dezavantajı , büyük ölçüde hayvan kaybına neden olmasıdır.

Şap hastalığının sporadik olarak seyrettiği aşılama programını bırakmış ülkelerde bu yöntem uygulanmaktadır. Ancak hastalığın yayılmasının (insidensinin) düşük olduğu ülkelerde ekonomik olan bu yöntem, hastalığın yaygın olduğu ülkelerde hem ekonomik değildir, hem de toplumsal kabulü oldukça güçtür.

KARANTİNA

Şap virusunun epidemiyolojik durumu ve edinilen deneyimler gözönünde bulundurulduğunda, sadece bu yöntem ile sonuç alınamayacağı açıktır. Ancak diğer yöntemler ile birlikte uygulandığında anlam taşımaktadır

AŞILAMA                                                                                                                                                                                                                                                                              

Amaç hastalığın yaygın olduğu ülkelerdeki hayvan topluluğunda (popülasyonunda) yüksek antikor düzeyinin sağlanmasıdır. Bu amaçla düzenli ve yoğun aşılama programları ile popülasyonda virüse karşı direnç sağlanması hedeflenmektedir. Ancak başarı sağlanabilmesi için karantina ve önleyici (profilaktik) önlemlere gereksinim vardır. Aşılama stratejisinin belirlenmesinde hastalığın epidemiyolojisi, çevresel faktörler, çiftçilerin kültür seviyesi gibi faktörler de önem taşımaktadır.

Şap Hastalığı İnsanlara Bulaşır mı ?

Şap hastalığı nadirde olsa insanlara bulaşabilmektedir. Ancak, insandan insana bulaşma görülmemektedir. Enfekte hayvanlarla temas yoluyla hastalığı bulaşabilmektedir.

Şap Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir ?

Şap hastalığına karşı koruyucu önlemler alarak, enfekte hayvanlarla temas eden kişilerin enfeksiyondan korunması mümkündür. Bu önlemler arasında, enfekte hayvanlarla temas sırasında koruyucu ekipman kullanımı, hijyenik önlemler, enfekte hayvanların izolasyonu ve şap hastalığına karşı aşılanma yer almaktadır.

Şap hastasının insana etkileri merak ediliyor. Şap hastası insana bulaşır mı sorusu da gündemde... Tarım ve Orman Bakanlığı, tüm Türkiye genelinde ikinci bir emre kadar veteriner hekim, veteriner sağlık teknikeri ve teknisyenlerin izinlerini iptal etti. Tarım ve Orman Bakanlığı "Yürütülen çalışmalar neticesinde, SAT-2 serotipi şap hastalığını taşıyan ilk vaka tespit edilmiştir." açıklamasında bulundu. Milyonlarca kişi şap virüsüne dair bilgileri sorguluyor. Şap virüsünün ne olduğu ve nasıl yayıldığı araştırılıyor. İşte Şap virüsüne dair bilgiler...

Elazığ Tarım ve Orman İl Müdürlüğünden yapılan açıklamada, "Ülkemizde görülen şap hastalığının bu türünden dolayı hayvan pazarları kapanmıştır. İkinci bir emre kadar hayvanların satışı ve hareketi yasaktır. Aksi durumda kolluk kuvvetleri tarafından 36a kanunun ilgili maddesine göre hastalıkların yayılmasının önlenmesi amacıyla Bakanlık tedbirlerine uymayanlara 46 bin 159 lira idari para cezası uygulanacaktır" denildi.

Ayrıca Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından çiftçilere gönderilen mesajda ise aşı çalışmalarına başlandığı belirtilerek tespit edilen virüs SAT-2 olup, aşı çalışmalarına özel sektör ve devlet eliyle başlanmış olup üretimi tamamlandığında sahaya verileceği vurgulandı.

 Şap hastalığı nedir?

Şap hastalığı, çift tırnaklı hayvanların akut seyirli, çok bulaşıcı ve zoonotik karaktere sahip viral bir enfeksiyonudur. Hastalığın bulaşma oranı yüksek olup, hassas hayvan topluluklarında (popülasyonlarında) yüzde 100'e kadar ulaşabilmektedir. Bu nedenle hastalık ekonomik, siyasi ve ticari yönlerden büyük önem taşımaktadır.

Hastalığın etkeni Picornaviridae familyasının Aphtovirus alt grubunda yer alan şap virusudur. Virusun O , A, C , SAT-1, SAT-2, SAT-3 ve ASİA 1 olmak üzere antijenik olarak farklı yedi ayrı serotipi bulunmaktadır. (O) serotipinin II, A serotipinin 32, C serotipinin 5, SAT I serotipinin I, SAT 2 serotipinin 3, SAT 3 serotipinin 4 , ASIA I serotipinin ise I alt tipi vardır. Serotipler arasında çapraz bağışıklık görülmemesi hastalıkla mücadeleyi güçleştirmektedir.

Virus fiziksel etkenlere karşı değişik duyarlılık göstermektedir. Isıya dayanıksız olup 37oC'de 12 saatte, 60-65oC de 1/2 saatte, 85oC de ise birkaç dakika da yıkımlanarak etkisiz hale gelmektedir. Ancak düşük ısı derecelerine ve ani donma ve çözülmelere karşı oldukça dayanıklıdır.

 Özetlemek gerekirse;  Evcil veya yabani tüm çift tırnaklı hayvanlarda görülebilen, kronik durumlarda zayıf ve yavru hayvanlarda ölüme sebebiyet veren, genellikle et, süt ve iş gücü kaybına sebep olan viral bir hastalıktır. Türkiye Tarım ve Orman Bakanlığınca ihbarı mecburi hastalıklar arasında yer almaktadır.

Şap hastalığının belirtileri

Sığırlarda ateş, iştahsızlık, depresyon ve süt veriminde azalma ilk klinik bulgulardır. 24 saat içerisinde salya akışı başlar ve dil-dişetinde veziküller şekillenir. Keseciklere (veziküllere) interdigital bölgede, koroner bölgede, meme derisinde, ağız ve burun mukozasında rastlanabilir. Veziküllerin yırtılması ile geniş ülseratif yaralar şekillenebilir. 

Dildeki yaraların (lezyonların) genellikle birkaç günde iyileşmesine karşın ayaklardaki ve nazal bölgedeki lezyonlar çoğunlukla ikinci (sekunder) bakteriyel enfeksiyonlara maruz kalırlar. Sekunder bakteriyel enfeksiyonlar sonucu pneumoni ve mastitis görülebilir, tırnak düşebilir.

Hastalığın en belirgin yayılma yolu havada bulunan virüsün solunum sistemi ile alınmasıyla olmaktadır. Enfekte veya kuluçka dönemindeki hayvanlar solunum, deri, sekret ve ekstretleri, süt ve sperma ile virüsü saçmaktadır. Hastalık bulaşık (kontamine) hayvan ürünleri, bulaşık (kontamine) araç ve aletler, insan, yabani hayvanlar, kuşlar, rüzgar ve nakil araçları ile de bulaşabilmektedir.

Şap hastalığı insana geçer mi?

Hastalığın en belirgin yayılma yolu havada bulunan virüsün solunum sistemi ile alınmasıyla olmaktadır. Enfekte veya kuluçka dönemindeki hayvanlar solunum, deri, sekret ve ekstretleri, süt ve sperma ile virüsü saçmHastalık bulaşık (kontamine) hayvan ürünleri, bulaşık (kontamine) araç ve aletler, insan, yabani hayvanlar, kuşlar, rüzgar ve nakil araçları ile de bulaşabilmektedir. İnsanlar da ise enfekte hayvanlar ile temas veya enfekte et ve süt ürünleri ile enfeksiyonu nadiren aldıkları bildirilmektedir.

Bazı kentlerde çift tırnaklı hayvanlarda görülen SAT-2 serotipi şap virüsü nedeniyle Tarım ve Orman Bakanlığı, ithalat, ihracat ve kesim maksatlı sevkler dışındaki tüm hayvan hareketlerini yasakladı. Tedbirler kapsamında hayvan pazarları da kapatılırken, hızla aşılama çalışmaları başlatıldı.