Insülin Yüksekliği Nedenleri

İnsülin Direnci Nedir?

Gün içinde vücuda giren glukozu yani şekeri enerjiye dönüştürmek için insülin hormonu gerekir. Kişinin vücudundaki kasların, yağların ve karaciğer hücrelerinin insüline olağan bir biçimde karşılık vermemesi ve enerji için kanda bulunan glukozu kullanmamasına ise İnsülin direnci denir. Bu süreçte pankreas kanda oluşan fazla glukozu kontrol altına almak ve hücrelerde meydana gelen direnci kırmak için sürekli insülin üretir. Bu nedenle kan şekeri seviyesi zamanla yükselmeye başlar. Yüksek kan şekeri seviyesi de zamanla tip 2 diyabet, obezite, yüksek tansiyon ve yüksek kolestrole yol açabilir.

İnsülin Direnci Belirtileri Nelerdir?

Kişide gelişen insülin direnci belirtileri genellikle şeker hastalığı semptomları ile benzerlik gösterebilir. Yaygın görülen direnç gösterilen insülin belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Ciltteki renk pigmentlerinin artmasından dolayı renginde koyulaşma
• Hızlıca ve aşırı biçimde kilo alma
• Adet düzensizliği
• Aşırı kıllanma
• Deride yumuşama
• Kilo vermede zorlanma
• Odaklanma ve algıda güçlük yaşama
• Yemeklerden sonra uyku hali
• Sabahları yorgun uyanma ve kendini enerjisiz hissetme
• Tatlı krizleri
• Soğuk soğuk terleme ve üşüme
• Ellerde ve ayaklarda titreme
• Vücut direncinin düşmesi
• Az yiyip kilo vermede sıkıntı çekme
• Hızlı yemek isteği
• Sık ve çabuk acıkma
• Baygınlık hissi

İnsülin Direnci Neden Olur?

Aile üyelerinde insülin direnci ve tip 2 diyabet olan kişilerin kalıtımsal olarak insülin direnci oluşturmaları yüksek ihtimalle olası bir durumdur. Yanı sıra, kilo yapabilecek sağlıksız bir beslenme şekli ve hareketsiz bir yaşam tarzı olan kişilerde de sıkça görülen bir durumdur. Karaciğer, kaslar ve yağ dokular bu rahatsızlıktan en fazla etkilenen alanlardır. Diğer insülin direnci nedenleri ise şu şekilde sırlanabilir:

• Obezite
• Karın bölgesinde yağlanma olması
• Etnik köken
• Sigara kullanımı
• Alkolden dolayı olmayan karaciğer yağlanması
• Polikistik over sendromu
• Karbonhidrat ağırlıklı beslenme
• Ailede diyabet öyküsü olması
• Uyku apnesi türünde uyku problemleri
• İleri yaş özellikle 45 sonrası
• HIV, antipsikotikler ve steroidler gibi ilaçlar
• Gestasyonel diyabet
• Akromegali ve cushing sendromu türündeki hormonal bozukluklar

İnsülin Direncinin Neden Olabileceği Komplikasyonlar Nelerdir?

Tedavi edilmediği takdirde insülin direnci yüksek kişilerde meydana gelebilecek sağlık sorunları şu şekilde gelişebilir:

• Felç, inme veya kısmi felç
• Kanser
• Çok yüksek kan şekeri
• Çok düşük kan şekeri (hipoglisemi)
• Böbrek hastalıkları
• Kalp krizi
• Tip 2 diyabet
• Göz problemleri
• Alzheimer hastalığı
• Prediyabet

İnsülin Direnci Nasıl Teşhis Edilir?

Hekim ilk olarak kişinin aile öyküsünde şeker hastası olup olmadığını sorgular. Kişiyi tartar ve vücut kitle indeksini bulur.

Eğer hastalıktan yana şüphe varsa insülin direncini teşhis etmek için açlık halinde yapılan insülin direnci testi yardımcı olur. Bu test için en az 8 saat hiçbir şey yememek gerekir. Daha sonrasında kan alınarak ölçüm yapılır.

Daha sonra ise şekerli bir su içilerek şeker yüklemesi testi de yapılır. Yine kan alınarak insüline bakılır.

Hemoglobin A1c testi kişinin son 2-3 ay içerisindeki kan şekeri düzeyini gösterir. Bu test ile prediyabet veya diyabet teşhisi de konulabilir.

İnsülin Direnci Nasıl Tedavi Edilir?

İnsülin direnci tedavisi için ilk olarak yapılması gereken hayat tarzı değişikleri olacaktır. İlk adım düzenli bir egzersiz planı olmalıdır. Günde en az 30 dakika haftada 5 gün yürüyüş yapılması insülin direncini düşürebilir. Yanı sıra sağlıklı kilo alıp vermek de oldukça önemlidir. Bu yüzden;

• Meyve
• Kepekli tahıllar
• Sebze
• Fasulye
• Balık
• Kuruyemişler
• Baklagiller ve diğer yağsız proteinler ile beslenilmesi gerekir.

Bu tedbirleri yetersiz kalması durumunda hekim tarafından reçete edilebilen ilaçları da kullanmak önemlidir.

İnsülin Direnci Diyeti

Bu diyet kişinin yaşına, cinsiyetine, fiziksel aktivite ve hayat şekline göre belirlenmelidir. Diyette dikkat edilmesi gerekenler şu şekildedir:

• Tüm besinleri dengeli ve yeterli bir şekilde içermelidir.
• Kısa dönemli şok kilo verdiren planlamalar yapılmamalıdır.
• Lezzetli ve uygulanabilir özellikte olmalıdır.
• Kalori olarak günlük %50 karbonhidrat alınabilir.
• Günlük kalori miktarının %35’i yağlardan alınabilir.
• Protein ise günlük alınma %35 oranında bulunabilir.
• 4-6 öğün olarak sık ve az yemek yenmelidir.
• 6 ayda %10’luk bir kilo verme planlanmalıdır.
• Şeker gibi basit karbonhidratlardansa, tam tahıllı ürünler veya baklagiller gibi karbonhidratlar tüketilmelidir.

Dilerseniz konu ile ilgili videolarımızı izleyebilirsiniz.

Son zamanlarda çok sözü geçen bir kavram olan insülin direnci eğer ciddiye alınmazsa pek çok tıbbi soruna da kaynaklık edebiliyor.

İnsülin direnci kavramını muhtemelen duymuşsunuzdur, ancak ne olduğunu bilmiyor olabilirsiniz. Eğer iştahınızı kontrol edemiyorsanız, elinizden geleni yapmanıza rağmen kilo almaya devam ediyorsanız, prediyabet (şeker hastalığı tehdidi) veya diyabet (şeker hastalığı) tanısı almışsanız insülin direnci bulunması çok muhtemeldir.

Açlık kan şekeriniz normal olabilir. Aynı kapsamda yapılan hemoglobin A1c değeri de normal bulunabilir. Hatta, HOMA testi de normal bulunmuş olabilir. Tüm bunlara rağmen, kan şekerindeki dengesizlik nedeniyle sorunlar yaşayabilirsiniz.

Dengeli kan şekeri

Normal koşullar altında açlık kan şekeri 100 mg/dl altında, hemoglobin A1c değeri % 5.7 altında ve yemekten (veya glikoz yüklemesinden) sonraki 2. saat kan şekeri de 140 mg/dl altında bulunur. Kan şeker ölçütlerinin diyabet açısından değerlendirilmesi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Kan şekeri dengesizliği

Ölçütler normal olsa bile kan şekerinde hızlı düşüşler ve yükselmeler görülebilir ve bu durum kimi belirtilere yol açabilir. Bu duruma “kan şekeri dengesizliği” adı verilir.

Bu durumun nedeni, yemekten sonra hızlı yükselen kan şekerinin aşırı insülin salınımını tetiklemesi, bunun sonrasında da hızlı kan şekeri düşüşünün ortaya çıkmasıdır. Kan şekerindeki hızlı düşüş dengeleyici mekanizmaları harekete geçirerek kan şekerinin yeniden yükselmesine yol açar ve bu durum bir kısır döngü halinde sürer gider.

Bu durumun başlıca nedeni insülin direncidir.

İnsülin

İnsülin, pankreasta üretilen bir hormondur. Bu hormon kan şekerinin düzenlenmesinde görevli hormonlardan biridir ve kandaki glikozun hücrelere girmesini sağlar. Yemek yedikten veya su dışı birşeyleri içtikten sonra kanda yükselen şekeri normale getirmek için pankreastan insülin salgılanır.

İnsülin direnci

İnsülin direnci, vücuttaki hücrelerde bulunan insülin reseptörlerinin insüline direnç kazanarak hücrenin içine glikoz girmesini önlemesi anlamını taşır. Bu durum ön planda kas, yağ ve karaciğer hücreleri için geçerlidir, ancak diğer hücreleri de etkiler.

Hücrelerin insüline olan cevabının azalması başlıca birkaç sonuç yaratır:

• Hücreye yeterli glikoz giremediği için hücre kendisine gereken enerjiyi yeterince üretemez ve bunun sonucunda hücrenin kimi fonksiyonlarında aksamalar olabilir.
• Glikoz hücreye giremediği için kanda yüksek kalır.
• Kandaki glikozun yüksek kalması insülin salgılanmasını daha fazla uyarır.
• Artan insülin salgınlanması sonucunda karaciğer dokusuna gereğinden fazla giren glikoz yağa çevrilir ve karaciğer yağlanmasına yol açar.
• Aynı şekilde, artan insülin salgınlanması sonucunda yağ dokusuna gereğinden fazla giren glikoz yağa çevrilir ve kilo almaya ve şişmanlamaya yol açar.
• Sonuçta insülin direnci sendromu şişmanlık, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği ve tip 2 diyabetten oluşan bir grup problemin nedeni olur. Bu duruma metabolik sendrom da denir.

İnsülin direncinin belirtileri

İnsülin direncinin nedenlerini ve sonuçlarını oluşturan bir takım göstergeler dikkat çekicidir. Bunlar şu şekilde sayılabilir:

• Bel çevresinin erkekte 95 cm, kadında 80 cm üzerinde olması
• 130/80 mmHg üzerinde seyreden kan basıncı (tansiyon)
• 100 mg/dl üzerinde seyreden açlık kan şekeri
• 150 mg/dl üzerinde seyreden açlık trigliseridleri
• Erkeklerde 40 mg/dl, kadınlarda 50 mg/dl altında seyreden HDL kolesterol
• Deri belirtileri
  • Saplı benler
  • Derinin belli bölgelerinde esmerleşme (acanthosis nigricans)
  • Erkek tipi (alından) saç dökülmesi

İnsülin direnci nedenleri ve risk faktörleri

İnsülin direncinin tanısı

İnsülin direncinin tanısı aşağıdaki yöntemlerin birleşimi ile doktor tarafından yapılır.

• Yaşam tarzı, yeme ve egzersiz alışkanlıkları, sigara ve alkol alışkanlığı sorgusu, yukarıda belirtilen diğer sorunlara ilişkin sorgulama ve aile geçmişi sorgulaması
• Fizik muayene: Vücut ağırlığı, bel çevresi ve kan basıncı ölçümünü de içeren ayrıntılı fizik muayene
• Kan testleri
• Görüntüleme
  • Karaciğer yağlanması ve polikistik over sendromu araştırması için tüm batın ultrasonografisi
  • Gerekebilecek diğer görüntüleme yöntemleri

İnsülin direncinden tip 2 diyabete geçiş

İnsülin direnci nedeniyle pankreas fazla insülin salgılar. Bu durum, aşırı insülin salgılama uyarısı ve tip 2 diyabete ailevi yatkınlık gibi nedenlerin etkisiyle bir zaman sonra pankreasın yetersiz kalması sonucunu getirir. Bunun sonucunda kan şekeri yükselmeye başlar.

İnsülin etkisinin azalması sonucu kan şekerinin yükselmeye başlaması genellikle iki şekilde olur:

• Bazal, yani açlıkta olan insülin salgısı yetersiz kalır ve açlık kan şekeri 100-125 mg/dl arasında kalır, ancak glikoz tolerans testi sonrasındaki 2. saatte şeker düzeyi 140 mg/dl altındadır. Bu duruma bozulmuş açlık glikozu adı verilir.
• Bazal, yani açlıkta olan insulin salgısı normaldir ve bunun sonucunda açık kan şekeri normal bulunur, ancak glikoz tolerans testinin 2. saatinde ölçülen kan şekeri 140- 199 mg/dl arasındadır. Bu duruma bozulmuş glikoz toleransı adı verilir.

İnsülin direncinden diyabete giden yolda bir kişide bu durumlara ayrı ayrı rastlanabildiği gibi, aynı kişide ikisi birden de bulunabilir. Bu durum sözkonusu kişinin gerek genetik özellikleri, gerekse yaşam tarzı yapısına göre değişir.

Aşağıdaki durumlar söz konusu olduğunda ise o kişinin artık diyabetik olduğuna karar verilir.

İnsülin direnci sonuçları

İnsülin direnci aşağıda sayılan durumların ortaya çıkma riskini belirgin şekilde arttıran bir durumdur.

İnsülin direnci için korunma ve tedavi

• Egzersiz: Ortalama günde 30 dakika yürüyüş veya eşdeğeri bir aktivite
• Sağlıklı bir vücut ağırlığı: Mevcut kilonun % 10 kadarını vermek bile büyük yarar sağlar.
• Sağlıklı diyet: Sebze, tam tahıllar, baklagiller, kuruyemişler, balık ve yağsız etten oluşan bir diyet. Akdeniz tipi beslenme veya DASH diyeti bu konuda çok yardımcı olur.
• Gerektiğinde ilaç: Doktorun gerekli görmesi durumunda metformin veya başka ilaçlar da tedavi için kullanılabilir.

Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.

İnsülin hormonunun görevleri nedir?

İnsülin, pankreastan salgılanan yağ, protein ve şeker metabolizmasını düzenleyen bir hormondur. Besinler, ağızdan alındıktan sonra şekere parçalanarak kan dolaşımına geçer. Vücudumuzun başlıca enerji kaynağı olan kan şekerindeki yükselme algılandığında, pankreasa bir sinyal gönderilir. Bu sinyalden sonra, pankreas kana insulin salgılar. İnsülin, hücrelerdeki “insülin reseptörü” adı verilen bir yapıya bağlanır. Böylece kan dolaşımındaki şeker, enerji sağlamak için kullanılmak üzere hücre içine alınır. Şeker hücrelere girdikçe kan şekeri düzeyleri normale döner.

İnsülin Direnci nedir?

İnsülin direnci, vücuttaki şekeri kontrol etmek için salgılanan insülinin etkisini göstermesindeki zorluk olarak tanımlanabilir. İnsülin reseptörü çeşitli nedenlerle insülinin bağlanmasına izin vermez ise; insülin kanda yeterli miktarda olduğu halde görev yapmıyormuş izlenimi verir. Bu nedenle, insülin direnci olan hastalarda pankreas daha fazla insülin salgılamak durumunda kalır. Bu da pankreastan gereğinden fazla insülin salgılanması anlamına gelir.

İnsülin direnci geliştiğinde, dolaşımda fazla insülin bulunmasına rağmen etkilerini gösterememektedir. Kaslarda ve yağ dokusunda insülinin aracı olduğu şeker kullanımı azalırken, karaciğerde şeker yapımının artması sonucu ortaya çıkan metabolik bozulma, insülin direncinin temelini oluşturmaktadır.

İnsülin direnci neden olur?

İnsülin direnci genetik yatkınlık, hareketsiz yaşam tarzı ve sağlıksız beslenme sonucu oluşur. İnsülin direnci veya tip 2 diyabeti olan kişilerin yakınlarında genetik faktörlerin etkisi ile insülin direnci daha sık görülmektedir. Ancak son zamanlarda çevresel faktörlerin etkisini de hissetmeye başladık. İnsanların yürümek yerine sık sık araç kullanması, saatlerce oturup çalışması, televizyon ve bilgisayar karşısında fazla saat geçirmesi daha sedanter bir yaşama neden olmaktadır, bu da insülin direnci riskini artırmaktadır. Ayrıca ‘fast food’ olarak da adlandırılan yanlış beslenme şekilleri ve yüksek kalorili gıdalarla beslenmek de diğer bir çevresel faktör olarak tanımlanabilir.

Fazla kilolu kişilerde insülin direnci sık görülmektedir. Özellikle bel çevresinde aşırı yağ birikmesinin, insülin direnci gelişmesinde önemli bir neden olduğu kabul edilmektedir. Araştırmalar, sadece enerji deposu olarak görülen karın bölgesindeki yağın, insülin direnci, yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol ve kalp damar hastalıkları gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilecek hormonlar ürettiğini göstermiştir.

İnsülin direncine neden olabilecek diğer faktörler:

• D vitamini eksikliği
• Polikistik over sendromu
• Uyku apne sendromu
• Cushing sendromu
• Hipogonadizm
• Akromegali
• Steroid kullanımı

İnsülin Direnci Belirtileri Nelerdir?

• Ağır bir yemek sonrası, şekerli bir gıda yedikten sonra gereğinden fazla bir ağırlık hissi, uyku hali oluşması
• Acıkınca el titremesi, terleme, baygınlık hissi
• Kilo alma, kilo verememe
• Sık tatlı yeme isteği
• Sık ve çabuk acıkma
• Kendini enerjisiz hissetme, sabahları yorgun kalkma
• Konsantrasyon ve algılama güçlüğü
• Horlama ve uyku bozuklukları
• Bel çevresinin giderek genişlemesi
• Koltuk altı, kasık, boyun bölgelerinde esmerleşme
• Karaciğer yağlanması
• Kadınlarda adet düzensizliği, tüylenme artışı

 İnsülin direnci hangi hastalıklara neden oluyor?

• Tip 2 Diyabet: Giderek daha çok insülin salgılanması pankreası yorar ve insülin üretim kapasitesi azalır. Zamanla prediyabet (gizli şeker) ve diyabet (şeker hastalığı) tablosu karşımıza çıkabilir.
• İnme
• Kalp damar hastalıkları
• Hipertansiyon
• Karaciğer yağlanması
• Lipid bozuklukları
• Polikistik over sendromu

İnsülin Direnci Tanısı Nasıl Konulur?

İnsülin direncinin tanısı için açken ve tokken yapılan kan şekeri ve insülin testi belirleyicidir. Gerekli durumlarda “Şeker yükleme testi” ile kan şekeri ile insülin değerlerinin değişimine bakarak değerlendirme yapılabilmektedir. İnsülin direnci teşhisinde kullanılan HOMA değeri; kan şekeri ve insülin değerlerinden hesaplanan matematiksel bir formülün sonucudur. HOMA 2.7 nin üstündeki değerler insülin direncini göstermektedir.

Metabolik Sendrom nedir?

• İnsülin Direnci Sendromu olarak da adlandırılan bu sendrom, diyabet ve kalp damar hastalığı gelişim riskini arttıran, birden fazla risk faktörünün bir arada bulunduğu metabolik bir disfonksiyonu tanımlar.

Aşağıdaki kriterlerden 3’ünün olması, insülin düzeyine bakmadan da İnsülin Direnci Sendromu ya da Metabolik Sendrom olarak adlandırılmaktadır.

• Bel çevresinin kadınlarda 88 cm, erkeklerde 102 cm üzerinde olması (Türkiye’de bu değerler kadın için >90 cm, erkekler için >100 cm olarak kabul edilmektedir.)
• Açlık kan şekerinin 100 mg/dl’den yüksekliği
• Kan basıncının 130/85 mmHg üzeri olması veya antihipertansif ilaç kullanımı
• Trigliserid düzeyinin 150mg/dl’nin üzeri olması
• HDL-kolesterolün (iyi kolesterol) kadınlarda 50mg/dl erkeklerde 40mg/dl’den düşük olması 

İnsülin Direnci Tedavisi

İnsülin direnci tedavisinde yapılması gereken yaşam tarzı değişiklikleridir. Tıbbi beslenme tedavisi, egzersiz ve hareketin artırılması, uyku düzeninin sağlanması ve sürdürülebilir olması önemlidir. Sadece egzersiz ve sağlıklı besleme ile %60 düzeylerinde insülin direnci düzeltilebilir.

Tıbbi beslenme tedavisi; bireyin yaşı, cinsiyeti, fiziksel aktivite ve yaşam şekline göre kişiye özgün olarak belirlenir. İnsülin direnci olan kişilerin çabuk acıktıkları için sık küçük öğünler şeklinde ve glisemik indeksi düşük besinlerle beslenmeleri uygun olur. Kilolu bireylerin vücut ağırlığının 6 ayda yaklaşık %5-10’unun azaltılması hedeflenmelidir.

Haftada 5 gün 30 dk sürecek orta- yüksek tempoda yürüyüşler yapılmalı. Egzersiz sonrası kaslar, insüline daha duyarlı hale gelerek, insülin direnci azalır.

Yaşam tarzı değişikliğini uygulayamayan veya yarar görmeyen hastalara bazı ilaçlarla tedavi önerilebilir. Metformin özellikle HbA1c % 5.7-6.4 arasındaki açlık ve/veya tokluk kan şekeri normal sınırın üzerinde olan, gebelik diyabeti öyküsü bulunan, vücut kitle indeksi 35 kg/m² ‘den büyük olan kişilerde diyabet gelişme riskini %30 azaltmaktadır.