Çip Krizi Nedir

Çip Krizi Nedir? Araç Sektörüne Etkisi Nedir?

Küresel pandemi, Ukrayna-Rusya Savaşı gibi olumsuzluklar en temelde insan sağlığını etkiledi ancak ortaya çıkan olumsuz etkiler, bununla da sınırlı değil. Uzun bir zamandan bu yana ülkelerin gündeminde ciddi bir şekilde yer alan ve küresel enflasyonun da artışına neden olduğu ifade edilen otomotiv sektörünün de hem bugunüne hem de yarınına etki etti. 

Krizin süresiyle alakalı olarak yapılan tahminler, uluslararası önemli aktörlerin yaşadıkları ve yarattıkları problemler nedeniyle boşa çıkmaya devam ediyor. Bununla birlikte otomotiv ve teknoloji sektörünün en önemli malzemesi olan çip üretiminde yaşanan krizin açtığı yaralar kolay sarılmayacak cinsten.  

Çip Krizi Nedir?

Dünya artık başka bir noktaya doğru giderken teknolojinin etkin kullanımı tüm ülkeler adına olmazsa olmazlardan biri olarak görülüyor. Bununla birlikte teknolojinin temel parçalarından birisi çipler ve özellikle Amerika’nın Çin merkezli teknoloji şirketi Huawei’e uyguladığı yaptırımlar, COVID-19 pandemisi ve son olarak Ukrayna-Rusya Savaşı, tarihin en büyük çip krizinin yaşanmasına neden oldu. 

Tedarik planlaması, hammadde krizi ve uluslararası dolaşımda yaşanan problemler gibi pek çok konudan üst üste etkilenen silikon çip üretiminde artık yeni bir pencere açılacak gibi görünüyor.

ABD’nin uzun süre en büyük güç olduğu çip sektöründe Çin’in gücünü artırması, iki ülke arasında yaşanan gerginliğin tırmanmasına sebep oldu. Bilginin kullanımı ve işleyişinde temel rol oynayan çipin üretiminde iki dev arasında yaşanan bu savaş, tüm dünyada çipin kullanıldığı sektörlerin sekteye uğraması sonucunu doğurdu.

Bir Otomobilde Kaç Çip Var?

Çip krizinin en çok etkilediği sektörlerden birisi kuşkusuz otomotiv sektörü oldu. Çiplerin yoğun bir biçimde kullanıldığı elektrikli otomobillere dair plan yapan ülkeler, planlarında değişiklik yapmak zorunda kalırken, mevcut üretim konusunda da büyük problemler yaşandı.

Otomotiv sektörünün çip krizinden derin etkilenmesi pek sürpriz değil. Zira ortalama bir araç içerisinde 1000’den fazla çip kullanılıyor ve otoritelere göre artık çok daha sık görülen elektrikli otomobillerde çip sayısı 2000’i buluyor.

Ülkelerin özellikle COVID-19 nedeniyle kemer sıkma politikasına gitmiş olması, verilen teşviklerin kısıtlanmasına veya tamamen durdurulmasına neden oldu. Otomotiv üreticileri bu nedenle tedarik siparişlerini iptal etti ve yetersiz üretim, otomotiv sektörünü sarstı.

Bu noktada dikkat edilmesi gereken detaylardan biri bir araçta kaç çip kullanıldığı değil, çip olmadan araç üretiminin neredeyse imkânsız olduğunun anlaşılması. Sektör bu krize direkt olarak bağlı ve küresel enflasyonun getirdiği tüketim alışkanlıkları, insanları otomotiv yerine diğer sektörlerde harcama yapmaya itebilir.

Çip Krizinin Araç Sektörüne Etkisi Nedir?

Geleceğe dair en büyük projelerden biri olarak gösterilen insansız araçlarda 10.000’den daha fazla çip kullanıldığı tahmin ediliyor. İnsansız araçlar yollara inmişken silikon çiplerde yaşanan bu kriz ciddi bir planlama hatasının olduğunu net bir şekilde kanıtlıyor.

Çip sektörünün 450-500 milyar dolar gibi bir hacme sahip olduğu ifade ediliyor. Bu kadar büyük bir sektörde ABD ile Çin arasında tırmanan gerilimin üstüne, çip üretiminde hammadde sağlayan Rusya ile Ukrayna arasında yaşanan savaş krizin daha da derinleşmesi demek.

Ülkelerin otomotiv planlarının bir anda yerle bir olması ve krizin başlamasıyla birlikte küresel enflasyon konusunda yaşanan problemler, otomotiv sektöründe fiyatların beklenmedik bir şekilde artmasına ve hatta bazı markaların kepenk indirmesine dahi neden oldu.

Üstelik konu sadece fiyat artışıyla da çözülemedi. Sıfır araç almak isteyenler, ceplerinde paralarıyla otomobil bayilerine gitmiş olmalarına rağmen araçların çip krizi nedeniyle fabrikalardan çıkamamış olması, istenilen araçların satın alınamaması anlamına geldi.

Otomotiv sektörünün en önemli aktörlerinden birisi olarak gösterilen Mazda, yaşanan çip krizi nedeniyle araç üretiminde küçülmeye giden markalardan biri olmuştu. Bir diğer otomotiv devi Honda’da 2021 yılındaki kârında ciddi bir düşüş yaşandığını açıklamıştı.

Tüm bu dinamikler sonrası Türkiye gibi araç konusunda ithalat payı büyük olan ülkelerde ikinci el pazarında tam anlamıyla enflasyon oluştu ve sektör içi dolaşım ciddi bir şekilde sekteye uğradı.

Çip Krizi Ne Zaman Sonlanacak?

Otomotiv sektörü, teknoloji sektörü gibi ana sektörler ile bu sektörlerin üreticileri, ürünlerin alıcıları ve ülkelerin yöneticileri yaşanan çip krizi karşısında bir önlem almak hedefindeler. Ancak bu konuyla alakalı alınan veya alınabilecek önlemler tek başına bir krizin sonlandırılabilmesini sağlayacak yeterlilikte olmayabilir. Zira krizin çıkmasının çok derin farklı sebepleri var ve bu sorunlardan biri giderilse bile kriz devam edebilir.

Çin ile Amerika arasında yaşanan Huawei gerginliği siyasi niteliği büyük bir krizdi ve beklenenden çok daha büyük sonuçlar doğurdu. Bu süreçte COVID-19’un da ortaya çıkması sonrasında tedarik zincirinde yaşanan problemler krizi zaten çok ciddi biçimde derinleştirdi.

Tüm bu sorunlar halledilmiş olsa dahi bu zamana kadar geçen sürede oluşan zararın telafisi kolay olmayacak gibi görünüyor.

Öte yandan ne yazık ki halihazırda devam eden bir Ukrayna-Rusya Savaşı olduğu da unutulmamalı. 2022’nin ilk aylarında ortaya çıkan savaş hâlâ daha aktif bir şekilde devam ediyor ve çip üretiminde doğal kaynağın tedariki konusunda büyük bir problem yaratıyor.

Krizin iyiden iyiye derinleştiği dönemlerde en olumlu tarihlerden biri 2023 olarak tahmin ediliyordu. O zamanki olumsuz şartlara önemli çip üreticilerinden biri olan Tayvan’da yaşanan kuraklık, küresel enflasyon ve savaş eklendiğinde 2023’te de bu krizin etkisinin hissedileceğini söylemek mümkün.

Dünya, 2021 yılının son demlerini yaşadığımız bu günlerde, hala Covid-19 virüsünün yol açtığı pandemi sorunuyla aktif bir şekilde mücadele ediyor. İçinde bulunduğumuz bu süreçte -tabii bir virüs kadar olmasa da- farklı mikro boyutlu problemlerin de makro düzeyde bazı tıkanmalara yol açtığına şahit oluyoruz. Çip krizi de şüphesiz bunun en somut örneği!

Çip krizi, dünyada teknolojiye dayalı bütün sektörleri doğrudan etkiledi ve etkilemeye de devam edecek gibi görünüyor. Otomotiv sektörü ise bu iş kolları arasında hiç kuşkusuz ilk sırada yer alıyor. Bunun nedeni de üretilen her yeni araç için ortalama bin adet çipe ihtiyaç duyuluyor olması… Peki, dünyada neden çip krizi var? En önemlisi de ne zaman sona erecek? Hadi, detaylara geçelim!

Çip Krizi Nedir?

Çip krizi, yarı iletken (çip) üretiminde 2021'in ilk çeyreğinde başlayan arz-talep dengesizliğini ifade ediyor. Çip üretiminde ham madde üretimi ve dolayısıyla tedarik aksaklıklarından kaynaklanan bu sorun; akıllı telefonlardan ev aletlerine, otomobillerin temel komponentlerinden sürücü destek sistemlerine kadar pek çok alanda üretim kısıtlamalarını da beraberinde getiriyor.

Çipin Ham Maddesi Nedir?

“Yarı iletken” olarak da adlandırılan çiplerin yapımında, yine bir yarı metal olan silisyum elementi kullanılıyor. Silisyum ise doğada oksijenden sonra en çok bulunan element olma özelliğini taşıyor. Günümüzdeki cihazların ana parçalarından olan transistörler, diyotlar ve bellekler için ideal bir malzeme olması, silisyumu teknoloji sektörünün de en temel ihtiyaçlarından biri haline getiriyor.

Çipler Hangi Ülkede Üretiliyor?

Dünyada silisyumun en çok çıktığı ülkeleri sırasıyla Çin, Rusya, ABD, Norveç, Fransa ve Brezilya oluşturuyor. Ancak konu dünyanın en büyük çip üreticileri olduğunda, bu sıralama hemen hemen tamamıyla değişiyor. Dünyanın çip üssü olma ayrıcalığını Asya’da Japonya, Tayvan, Çin ve Güney Kore üstlenirken; diğer taraftan ABD de çip üretiminde hayli önemli bir konumda yer alıyor.

Otomobilde Çip Nedir? Araçlarda Çip Ne İşe Yarar?

Çipler, özellikle de yeni nesil araçların şasisinden gövdesine, gösterge panelinden enerji birimlerine kadar hemen her kısmında yer alıyor. Bu nedenle sıfır araçlarda çip krizi diğer alanlara kıyasla çok daha büyük bir sorun teşkil ediyor. Keza modeli fark etmeksizin, pek çok yeni araç modelinde binden fazla çip olduğu biliniyor. Detaylı bir aktarım yapmak gerekirse, durumu şu tabloyla özetlemek mümkün:

Çip Krizinin Nedeni Nedir?

Dünyada çip krizinin ortaya çıkmasının altında ağırlıklı olarak pandemi koşulları yatıyor. Çünkü otomobil üreticilerinin pandemi başında önlem amacıyla üretimlerini durdurması, çiplerin 2020 boyunca -artık 5G teknolojisinin de yüksek sesle konuşulduğu- tüketici elektroniğine kaymasına yol açmıştı. Diğer yandan aynı yıl, dünyanın en büyük silisyum üreticisi olan Çin’de pandemiye ek olarak farklı sorunlar da baş gösterdi. Ülkedeki kuraklıktan dolayı hidroelektrik santral (HES)’lerdeki enerji üretimi bir hayli düştü.

HES’ler Çin’deki silisyum madenlerinin ana enerji kaynağı olduğu için bu alanda da zincirleme olarak önemli kayıplar yaşandı. Otomotiv sektörü son hız iş başı yaptığında ise tüm bu ve buna bağlı nedenlerden dolayı çip bulmakta bir hayli zorluk yaşadı. Çip sorunu, şu an sadece otomotiv sektörünü ve tüketici elektroniği üretimini değil; ulaşımın ve taşımacılığın esas olduğu reel sektörler de dahil tüm üretim kollarını yakından ilgilendiriyor.

Çip Krizi Çözüldü mü? Son Durum Nedir?

Dünyada çip krizinin, etkisi uzun vadeye yayılan birden çok nedeni bulunuyor. Buna diplomatik ilişkiler de dahil olduğu için söz konusu krizin sektör otoriteleri tarafından kolay aşılamayacağı öngörülüyor. Otomobil üreticileri başta olmak üzere yeterli çip stoku bulunmayan pek çok teknoloji şirketi, 2022’ye yönelik üretim ve kâr hedeflerini çoktan geriye çekti bile. Tabii bunun en çok da otomobillerin ve diğer teknolojik aletlerin satış fiyatlarına yansıması bekleniyor. Dolayısıyla, üretiminde teknoloji kullanılan diğer ürünlerin fiyatlarına da…

Peki, Çip Krizi Ne Zaman Biter?

Dünyanın önde gelen çip üreticileri ile otomotiv sektörü liderlerinin öngörüleri, çip krizinin 2023’e dek sürebileceği yönünde birleşiyor. Çip teknolojisinde silisyum harici kaynakların kullanımı için yapılacak Ar-Ge çalışmalarının ise başlandığı takdirde en az bir yıl süreceği düşünülüyor. Bu doğrultuda teknolojik ürün üreticilerine, çip krizinin bitmesini beklemek ve bu süreci en az zararla atlatabilmek için farklı pazar politikaları benimsemek düşüyor. Yine de, mevcut tüm problemlerin bir yenisini getirmemesi dileğiyle…