Bir sözcükteki ekler atıldıktan sonra kalan anlamlı en küçük parçaya kök denir. Sözcüğün
kökü, sözcüğün tamamıyla anlamca ilişkili olmalıdır. İsim kökü, fiil kökü, ekler, çekim ekleri, yapım ekleri Sınıf Kökler Konu Anlatımı, Kökle Konu Anlatımı, 5. Sınıf Türkçe, 5. Sınıf Türkçe Konu Anlatımı
Bir sözcükteki ekler atıldıktan sonra kalan anlamlı en küçük parçaya kök denir. Sözcüğün kökü, sözcüğün tamamıyla anlamca ilişkili olmalıdır.
Örnek:
elma ağaç kök masa
Bu kelimeler kök halindedir.
İsim (Ad) Kökü
Bir varlığı, duyguyu ve kavramı belirten köklerdir. Bu köklerin sonuna -mak / -mek mastar ekleri
getirilemez
Örnek:
elma-mek ya da yaprak-mak
diyemeyiz.
Fiil (Eylem) Kökü
İş, oluş, hareket bildiren köklerdir. Bu kökler mak / mek mastar eklerini alabilir
Örnek:
Geliyorum kelimesinin kökü gel- olduğuna göre bu köke -mak/mek eki getirebiliriz.
Gel-mek
Örnek:
Yatarken kelimesinin kökü yat- göre bu köke -mak/mek eki getirebiliriz.
Yat-mak
5. Sınıf Kök (İsim Kökü - Fiil Kökü)Konu Anlatımı, 5. Sınıf Kökler Konu Anlatımı, Kök (İsim Kökü - Fiil Kökü)Konu Anlatımı
Türkçe kelimede kök nedir, isim ve fiil kökü örnekleri nelerdir gibi sorularınıza bu yazımızda cevap bulabileceksiniz. Bir kelimenin kökü, genel olarak şöyle tanımlanabilir: Kelimenin ekleri atıldıktan sonra, geriye kalan anlamlı en küçük parçaya verilen isim. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere, kök kelimenin en küçük anlamlı parçasıdır. Bununla birlikte kelimenin bütünüyle arasında anlam ilişkisi bulunması gerekmektedir. O hâlde tanımımızı geliştirerek, dil bilgisindeki kök kavramını şu şekilde ifade edebiliriz: Kelimenin isim veya fiil yönüne paralel, genel anlamıyla ilişkili olan ve içerisindeki tüm ekler atıldıktan sonra geriye kalan anlamlı en küçük parçaya kök denir.
Kökler, yapım ve çekim eklerinin tamamı çıkarıldıktan sonra bulunabilir. Bazen yanlışlıkla kelimenin kökü, bir ek gibi ayrılabilecek şekilde görülebilir. Bunlara dikkat etmeli ve kelimeyi ekine köküne ayırırken dikkatli olmalıyız. Bir kelimenin kökünü bulmak için, almış olduğu ekleri tek tek tespit etmeliyiz ki geriye kalan kısma kök diyebilelim. Aşağıda kelimelerim ekine köküne ayrılırken nasıl bir yol izlendiğini dikkatle inceleyiniz:
Örnek:başlığım > baş (kök) lık (ek) ım (ek), sessizce > ses (kök) siz (ek) ce (ek)
sevgini > sev (kök) gi (ek) ni (ek), görüntü > gör- (kök) ün (ek) tü (ek)
UYARI: Kelimenin kökünü bulurken, mutlaka kök olarak kabul edeceğimiz bölümün kelimenin tümüyle alakalı olmasına dikkat etmemiz gerekmektedir. Aksi hâlde kelimenin tamamıyla ilgisi bile olmayan bir kısmı kök olarak göstererek yanılabiliriz. Örneğin balıkçı kelimesinin kökünü balık olarak kabul etmemiz gerekir. Fakat ondan daha küçük ve anlamlı bir parça olduğu için, bal kelimesini kök olarak kabul etmek, kesinlikle yanlıştır. Evet, bal anlamlı bir kelimedir; fakat balıkçı kelimesiyle alakası yoktur. Onun için bu kelimenin kökü balık olarak kabul edilmelidir.
Şimdi kök türlerine gelebiliriz. Bir kelimenin iki tür kökü olabilir. Bunlar isim ve fiil kökleridir. Bunların dışında herhangi bir kök çeşidi veya sınıflandırması yoktur. Bu köklerin ayrımı çok basittir. Köke -mak / mek ekini getirdiğimiz zaman, eğer anlamlı bir kelime ortaya çıkıyorsa fiil kökü; anlamlı bir kelime oluşmuyorsa isim kökü olarak kabul ederiz. Bunu yaparken eş sesli kelimelere dikkat etmemiz gerekmektedir. Aşağıda isim ve fiil kökleri ayrıntılı olarak anlatılacaktır.
Varlıkları, durumları, nitelikleri, ilgiyi veya duyguyu ifade eden kelime köklerine isim kökleri denilmektedir. Bu kökler, ad soylu kelimelerden oluşur. Bu tür kökler -mak / mek eklerini kabul etmezler; yani bu ekler getirildiğinde anlamsız bir kelime ortaya çıkar. İşte o zaman anlarız ki bu bir isim köküdür. Örneğin sözlük kelimesinin anlamlı en küçük parçası olan söz köküne -mak / -mek eklerini getirdiğimiz zaman, sözmek, sözmak gibi saçma ifadeler ortaya çıkmaktadır. O hâlde bu kök, bir isim köküdür diyebiliriz. Ayrıca bu kökün, bir soyut kavramın adı olduğunu da düşünerek bunu bulabiliriz. Bu kökler tek başlarına kullanılabilir.
Örnek:gönül(süz), kalb(im), kalem(lik), çanta(lar), çiçek(çi)
İsim kökleri kendi içerisinde dört grupta toplanabilir. Bunlar şöyledir:
a) Varlık kökleri: Çöl, yol, sıra, ev
b) Nitelik kökleri: İyi, güzel, kötü
c) Duygu kökleri: Ah, vah, tüh, ey
d) İlgi kökleri: Ben, sen, o, ile, için
Hareket, iş ve oluş bildiren kelime köklerine fiil kökleri denilmektedir. Bu kökler, fiil soylu kelimelerden oluşur. Bu tür kökler -mak / -mek eklerini aldıklarında anlamlı bir kelime ortaya çıkar. O zaman bu kelimenin bir fiil kökü olduğunu anlayabiliriz. Örneğin görüştüm kelimesinin kökü gör- eylemidir. Çünkü bu kelimenin anlamlı en küçük parçası olan gör- kökü, -mak / -mek eklerini almaktadır. Mastar hâlinde bulunan ve tek başlarına kullanılmayan bu kökler, ayrıca bir hareket ifade ettikleri yönüyle de bulunabilir.
Örnek:bak(ış), sez(gi), koş(ucu), ger(ilim), sev(gili)
NOT:Eş sesli kelime köklerinde çok dikkatli olunmalıdır. Bazı kelimelerin köklerini bulurken, -mak / -mek getirdiğimizde anlamlı bir kelime ortaya çıkar; fakat aslında bu kelime (fiil) bizim kelimemizden alakasız farklı bir köktür. Örneğin Yüzündeki makyajı sil. cümlesinde geçen yüzündeki kelimesinin kökü yüz olmalıdır. Fakat bu kelimeye -mak / -mek ekini getirdiğimizde yüzmek gayet mantıklı bir kelime olarak görünür; fakat bir kadının yüzü ile alakası olmayan bir kelime olduğu için biz bunun yüz şeklini düşünerek, onu isim kökü olarak kabul etmeliyiz. Aynı şekilde, yaz / yaz-, sal / sal-, kaz / kaz- gibi eş sesli kelimelerin köklerinde buna dikkat etmeliyiz.
Orkun KUTLU
-
Aşağıdaki videonun ilk kısımlarında kök kavramı ve çeşitleri anlatılmaktadır.