Iyelik Ve Hal Eki
Türkçede İyelik (Aitlik, Tamlanan) Ekleri (-m, -n, -i, -miz, -niz, -leri)
İyelik (Aitlik, Tamlanan) Eki Nedir?
Adlara gelerek onlara aitlik anlamı katan, onların neye, kime ait olduğunu belirten eklerdir.
Ünsüzle biten bir sözcüğe geldiğinde iyelik ekleri şu şekilde karşımıza çıkar:
- kalem-im → benim kalemim ⇒ BEN/1. tekil kişi iyelik eki
- kalem-in → senin kalemin ⇒ SEN/2. tekil kişi iyelik eki
- kalem-i → onun kalemi ⇒ O/3. tekil kişi iyelik eki
- kalem-imiz → bizim kalemimiz ⇒ BİZ/1. çoğul kişi iyelik eki
- kalem-iniz → sizin kaleminiz ⇒ SİZ/2. çoğul kişi iyelik eki
- kalem-leri → onların kalemleri ⇒ ONLAR/3. çoğul kişi iyelik eki
Ünlüyle biten bir sözcüğe geldiğinde ise iyelik ekleri şu şekilde karşımıza çıkar:
- anne-m → 1. tekil kişi iyelik eki
- anne-n → 2. tekil kişi iyelik eki
- anne-s-i → 3. tekil kişi iyelik eki
- anne-miz → 1. çoğul kişi iyelik eki
- anne-niz → 2. çoğul kişi iyelik eki
- anne-leri → 3. çoğul kişi iyelik eki
Dikkat!
İyelik eki olan &#;-ı, -i, -u, -ü&#; ile, hâl (durum) eki olan &#;-ı, -i, -u, -ü&#; birbirine karıştırılmamalıdır.
- Okul- u bu sokağın sonundaymış. (iyelik eki)
- Okul-u üç günde boyayabildiler. (hâl eki)
Birinci cümlede “okul&#; sözcüğüne gelen “-u&#; eki bu sözcüğe aittik anlamı katmıştır, yani “okul&#; sözcüğünün bir varlığa ait olduğunu belirtmiştir. Bu yüzden bu cümlede “-u&#; eki, iyelik ekidir. “okul” sözcüğünün başına getireceğimiz &#;onun&#; zamiriyke aittik anlamını açıkça görebiliriz.
İkinci cümlede ise “okul&#; sözcüğüne gelen “-u” eki aittik anlamı katmamış, bu sözcüğü cümlede nesne durumuna getirmiştir. Bu yüzden bu cümlede “-u” eki, hâl (durum) ekidir.
Ad tamlamalarında tamlanana gelen ek, iyelik ekidir. Bu yüzden bu ekin diğer bir adı da “tamlanan&#; ekidir.
- okulun bahçes-i
- okul yol-u
tamlamalarında tamlanan olan “bahçe, yol&#; sözcüklerine monash.pw iyelik eki (-i, -u) getirilerek belirtili ve belirtisiz ad tamlaması oluşturulmuştur.
Tamamlanan eki nedir, iyelik ya da hal eki midir? Tamlanan eki &#;rnekleri ile konu anlatımı
5- Adını ve soy adınızı tekrar söyler misiniz?
Adınızı - Sizin
Tamlanan Eki İyelik ya da Hal Eki midir?
Tamlanan eki bir nesnenin kime ya da neye ait olduğunu bildirdiği için iyelik ekidir.
Tamlanan Eki Örnekleri ile Konu Anlatımı
A- (-ı) Tamlanan Eki
1- Komşunun yaramaz çocuğu kitabın kapağını yırtmış.
Kapak - Kapağını
2- Sence evin duvarlarını maviye mi yoksa yeşile mi boyamalıyım?
Duvarlar - Duvarlarını
3- Muhabbetin gidişatı hoşuma gitmediği için susmayı tercih ettim.
Gidişat - Gidişatı
4- Haftaya görüşemediğimiz günlerin acısını çıkartırız.
Acı - Acısını
5- Sokak lambaları bozuk olduğu için gece karanlığında göz gözü görmüyor.
Lambalar - Lambaları
6- Yazar bu eserinde çocukluk anılarını kaleme almış
Anılar - Anılarını
7- Ağzını bıçak açmıyor.
Ağız Ağzını
8- Borçlarımın tamamını kapattım.
Tamam - Tamamını
B- (-i) Tamlanan Eki
1- Ahmet ile Serdar, sınıfın en çalışkan öğrencileri arasında yer alıyor
Öğrenciler- Öğrencileri
2- Onun kaprislerini daha fazla çekemeyeceğim.
Kapris - Kaprislerini
3- Bana yaptığı çizimlerin eskizini gösterdi.
Eskiz - Eskizi
4- Yönetmenin son filmi Cannes Film Festivalinde büyük jüri ödülünü kazandı.
Film - Filmi
5- İlkokuldaki sınıf öğretmenimi çok özlüyorum.
Öğretmen - Öğretmenimi
C- (-u) Tamlanan Eki
1- Milli takımın golcü oyuncusu sakatlandığı için oyundan çıkmak zorunda kaldı.
Oyuncu - Oyuncusu
2- Kitaplığın tozunu aldın mı?
Toz - Tozunu
3- Yazdığı şiirlerin birçoğu hoşuma gitti.
Birçok - Birçoğu
4- İki yıl önce satış sorumlusu olarak çalışmaya başladığım mağazadan bugün istifa ettim.
Sorumlu - Sorumlusu
D- (-ü) Tamlanan Eki
1- Bilgisayarın monitörü kırıldığı için film izleyemiyorum.
Monitör - Monitörü
2- Kelebeklerin ömrü sadece bir gündür.
Ömür - Ömrü
3- Evlilik yıl dönümüzü kutlamak için Bodrum'a gideceğiz.
Yıl dönümümüz - Yıl dönümümüzü
4- Günlüğümü gizli gizli okuduğu için onu hiçbir zaman affetmeyeceğim.
Günlük - Günlüğümü
Not: Belirtisiz isim tamlamalarında da tamlanan eki kullanılır.
Örnekler:
1- Okul Müdürü - ü
2- Sınıf Bahçesi - i
3- Gelecek kaygısı - ı
4- Kurban Bayramı - ı
5- Karne Hediyesi - i
6- Film Analizi - i