Kalça Çıkığı Muayenesi

Kalça Çıkığı Belirtileri

Bebeklerde ve çocuklarda önemli bir ortopedik rahatsızlık olan kalça çıkığı, erken teşhisle ameliyata gerek kalmadan tedavi edilebiliyor. Kalça çıkığı doğum öncesinde oluşabildiği gibi doğumdan sonra da gelişebilir. Bebeklerde ve çocuklarda kalça çıkığı hakkında merak edilenleri anlattı.

Kalça çıkığı nedir?

Kalça eklemini iki anatomik yapı oluşturur. Birisi leğen kemiğinin kalça eklemi yuvasını oluşturan asetabulum kısmı, diğeri ise bu yuvanın içerisine oturan uyluk kemiğinin (femur) baş kısmıdır. Bu iki yapının birbirinden ayrılması durumuna kalça çıkığı denir.

Doğuştan Kalça Çıkığı

Eskiden ‘doğuştan kalça çıkığı’ olarak bilinen bu durum doğuştan gelebileceği gibi doğum esnasında mevcut olan yatkınlık sonrası uygulanacak kundaklama gibi yanlış uygulamalardan sonra da ortaya çıkabilir. O nedenle artık ‘gelişimsel kalça displazisi’ olarak adlandırılır. Serebral palsi hastalığında kalça çevresi kaslarının bazıları diğerlerinden daha fazla kasıldığı için kalçada çıkık zamanla gelişebilir. Bazı durumlarda ise bebek doğduğunda kalçada çıkık çoktan oluşmuştur. Kalça çıkığı genetik bir hastalık olmasa da, aile öyküsünün bulunması halinde bebekte görülme olasılığı artıyor.

Kalça Çıkığı Belirtileri

Kalça çıkığı nasıl anlaşılır? Kalça çıkığı olan bebeklerde görülebilecek ilk belirtilerden biri diz ile kalça arasındaki cilt katlantısında belirginleşme veya iki taraf arasındaki katlantılarda asimetri olmasıdır. Bebeğin altının değiştirilmesi aşamasında kalçalardan birisinin yana tam açılmaması ve hatta bezini çıkarıp takarken kalçasından atlama hissi olması veya ses gelmesi de sık görülebilecek belirtiler arasındadır. Ancak kalça çıkığı olmadan sadece gelişim geriliği olarak görülen displazi varlığında bu muayene bulgularının hiçbiri olmayabilir. Bunu fark edebilmek için ise kalça ultrasonu yapılmalıdır.

Bebeklerde kalça çıkığı tedavisi

Tedavi teşhisin konulduğu yaşa göre değişiklik gösterir. Yenidoğandan aylık olana dek bebeklerde yapılabilecek tedavi kalçanın kapalı olarak yerine yerleştirilmesi ve Pavlik bandajı gibi kalçayı yerinde tutacak bir cihaz kullanılmasıdır. Ancak nadiren bu tedavi yeterli gelmeyebilir ve anestezi altında kapalı olarak yerine koyma veya açık ameliyat yapılması gerekebilir. Her hâlükârda yapılacak tedavi sonrasında göğüs hizasından ayağa kadar uzanan alçı yapılması gereklidir. Sentetik (Amerikan) alçı yapılması yapılacak alçının daha hafif olmasını ve çocuğun taşınmasının daha kolay olmasını sağlar.

Kalça Çıkığı Ameliyatı

Kalça eklemi yerine gelmiyorsa ya da yerinde durmuyorsa açık ameliyat ile yerine getirilmesi gerekebilir. Çocuğun yaşının büyüklüğüne ve kalça ekleminin çatısının gelişme durumuna göre açık yerine koyma (açık redüksiyon) ameliyatına çatı (kemik) ameliyatı eklenmesi gerekebilir. Daha büyük çocuklarda ya da doğumda mevcut olan hareket genişliği dar olan sıkı çıkıklarda ise ilave kemik ameliyatları yapılmalıdır.

Kalça Çıkığı Ameliyatı Ne Zaman Yapılır?

Kalça çıkığı ameliyatları en erken yaş ay civarında yapılır. Ancak bu yaşlarda sadece bir iki kas gevşetilerek kalça eklemi yerine getirilebilirse de daha büyük yaşlarda ( ay) kalçayı tamamen açarak gevşetme işlemi yapılması gerekebilir. Kemik çatı ameliyatları genellikle ortalama 18 ay civarında yapılır. Teşhisi geciken bebekler yaşlarına uygun olacak şekilde kapalı veya açık ameliyat yöntemleri kullanılarak tedavi edilir.

Kalça Çıkığı Ameliyatı Sonrası 3 Ayda İyileşme

Ameliyat sonrası gövde alçısı yapılmakta olup alçı genellikle toplamda 3 ay tutulur. 3 ayın sonunda alçı tedavisi sonlandırılıp koruma amaçlı cihaz uygulamasına geçilir. Çatı ameliyatı yapıldıysa hafta arasında alçı yapılması genellikle yeterli olur.

Kalça Çıkığı Hangi Bebeklerde Görülür?

İlk bebekte görülme olasılığı kardeşlerde görülme olasılığına göre daha sıktır. Anne karnında iken rahim içi suyunun azalması (oligohidramnios) durumunda da kalça çıkığı görülme riski artar. Kalça çıkığı kız bebeklerde erkek bebeklere göre daha sık görülür. Genel olarak kalça çıkığının görülme sıklığı ülkemizde binde beş civarındadır.

Bebeğinizi Kundaklamayın

Anne karnında bebeğin aldığı pozisyon kalça çıkığına zemin hazırlayan en önemli nedenlerden birisidir. Doğum sonrasında bebeğin kundaklama pozisyonunda yani bacakların birbirine yapıştırılarak, kalça ve dizlerinden düzleştirilerek tutulması da bu sorunun gelişimini tetikleyen önemli nedenlerden biridir. Kundaklamanın bu soruna yol açması bacakların bir araya getirilmesinin yanı sıra kalça ve dizlerden düzleştirmeye çalışılmasından ötürüdür. Bebekleri sıkı kundaklama yerine kalçaları “gevşek şekilde” sarılabilir. Özellikle kollarının sarılması da rahat taşınmalarını sağlar. Yani kalçadan aşağısı bebek serbest bırakıldığında durduğu pozisyonda ise bu şekilde tutma kalça gelişiminde olumsuz bir etkiye yol açmaz.

Baş Aşağı Sallandırmayın

Kundaklamanın yanı sıra bebeğin doğduğunda ayaklarından tutulup baş aşağı sallandırılması da kalçadaki olası bir gevşekliğin olumsuz yönde ilerlemesine yol açabilir. Bunların dışında sağlıklı gelişen ve büyüyen bir bebekte kalça çıkığına neden olabilecek başka bir faktör yoktur. Kalça eklemi, anatomisi itibariyle, altta yatan bir gevşeklik veya yukarıda bahsi geçen olumsuzluklar olmadığında kolay kolay çıkık gelişmeyecek şekilde sağlamdır.

Kalça Çıkığı Olan Her Çocuk Geç mi Yürür?

Kalça çıkığı yürüme yaşında ciddi bir geriliğe yol açmaz. Belki sadece birkaç ay fark görülebilir. Ancak bunun da herkeste olacağını söylemek mümkün değildir. Çocuk yürüme yaşı geldiğinde aksayarak da olsa ayağa kalkıp yürür. Tedavi edilen vakalarda da geç yürüme sık görülen bir durum değildir. Tedavi edilmeyen çocuklar aksayarak yürürken tedavi edilen çocuklarda sıklıkla herhangi bir aksama olmaz. Bu durumu yaşamamış olan yaşıtlarından genellikle farkları kalmaz.

Kalça Çıkığı Muayenesi Ne Zaman Yapılır?

Hastalığın tanısında çocuk ortopedi muayenesi oldukça önemli yer tutar. Yapılacak detaylı muayene bulguları ışığında şüphelenilen olgularda kalça ultrasonografisi ile ilk 6 ay içerisinde tanı konulması mümkündür. aydan itibaren kalça röntgen grafisi çekilmesi önerilebilir. Yine de öncelik kalça ultrasonografisi olmalıdır.

Kalça çıkığı testi

‘Kalça çıkığı testi’ olarak da bilinen Graf tekniğine göre yapılan kalça ultrasonografisi sonucunda tespit edilen alfa ve beta dereceleri ışığında bir değerlendirme yapılmalıdır. Bebek 3 aylık olduktan sonra yapılan ultrasonda alfa açısı 60 derecenin altında ise tedavi şarttır.

Alçı ile Bezleme Kolaylıkla Yapılabilir

Ameliyattan sonra yapılan alçının içerisinde bebeğin altının bezlenmesi ve bezin değiştirilmesi mümkündür. Hazır olarak satılan standart çocuk bezleri kullanılabilir. Alçının idrar ve gaitadan korunabilmesi için bir bezin uçlarının alçı ile cilt arasına yerleştirilmesi, ikinci bezin ise alçının üzerinden sarılması genellikle bakımı kolaylaştırmaktadır. Alçı rahat yapılmış ise alçı içerisinde iken genellikle hiçbir sızı olmaz, bebek kucağa alınabilir ve olması gereken pozisyonda yatırılabilir.

Kalça Çıkığı Tedavi Edilmezse Kireçlenme Görülebilir

Kalça çıkığının tedavisi yaşla birlikte büyür. Yani yaş arttıkça yapılacak işlemlerin kapsamı genişler. Tedavi edilmeyen tam kalça çıkığı olması halinde çocuk yürümeye başlayınca aksama görülür. Gelişim geriliği varsa ilk yıl içerisinde bir sorun yaşamayabilir ancak buluğ çağında veya erken erişkinlik döneminde kalçada ağrı ortaya çıkabilir. Kalça çıkığı tedavi edilmeyen durumlarda kalçada kireçlenme (osteoartrit) görülebilir.

Gelişimsel Kalça Displazisi (Doğuştan Kalça Çıkığı)

Gelişimsel kalça displazisi (GKD), kalçayı oluşturan yapıların anne karnında oluşumları esnasında normal olup, sonradan çeşitli nedenler ile yapısal bozulma gösterdiği dinamik bir durum ve ortopedik bir sorundur. Kalça çıkığında femur başı yanlış pozisyonda konumlanmıştır. Bebeklerde ve küçük çocuklarda kalça ekleminin düzgün şekilde gelişmemesi sonucunda ortaya çıkar. Kalça çıkığı her zaman doğumsal olarak ortaya çıkmayabilir, bu nedenle doğuştan kalça çıkığı yerine günümüzde "gelişimsel kalça displazisi (GKD)" terimi kullanılır.

Çocuk büyürken çeşitli etkenlerin varlığında kendiliğinden düzelebilmekte ya da az bir olasılıkla daha da kötüleşebilmektedir. GKD’nin çok büyük bir bölümü erken tanı sayesinde, ileride bireyin hayatına olumsuz hiçbir etkisi olmayacak şekilde, tam olarak tedavi edilebilmektedir. Uygun tedavi alınmadığında, bu durum toplumda toplam sağlıklı yaşam günü ortalamasının düşmesine, sosyal güvenlik kurumu yükünün artmasına ve ciddi iş gücü kayıplarına neden olmaktadır.

GKD; genellikle erken çocuklukta rutin taramada fark edilir.

Yenidoğan döneminde fizik muayene çok önemlidir.

Yenidoğan döneminde ( hafta) tüm bebeklerin kalça çıkığı açısından muayenelerinin yapılması, anormal bir bulgu varlığında ya da risk faktörlerinden herhangi birinin olması durumunda ileri tetkik ve muayene için ortopedi kliniğine sevk gerekmektedir.

Genel Önlemler

Hiçbir etkili önleyici yol bulunmamaktadır.

Erken tespit en önemlisidir.

Kalça displazili hastalar doğumda çocuklarını dikkatli şekilde muayene ettirmelidir.

Risk faktörleri

• Doğumda makat pozisyonunda geliş
• İlk çocuk
• Çoğul gebelikler
• Dişi cinsiyet
• Aile öyküsü (aile öyküsü bulunan kişilerde artmış risk meydana gelir)
• Bebeğin suyunun azalması
• Kundak yapılmış olması

Belirtiler ve Bulgular

Yaşamın ilk birkaç yılı boyunca hiçbir semptom ortaya çıkmamasına rağmen; görülebilecek belirtiler: 

• İki bacak arasında uzunluk farkı olması,
• Yürüyen bebeklerde aksama, topallama (bazı bebekler sorun olan bacağını sürükleyerek ilerler)
• Yürüme sırasında bir kalça ekleminin diğerinden farklı hareket etmesi,
• Kalça eklemi hareketlerinde sınırlılık,
• Kalça eklemi hareketlerinde tıklama sesi duyulması,
• Bacakların dışa doğru açılamaması,
• Kalça ve bacaklardaki deri katlantılarının sayı ve şeklinde asimetri,
• Kaba motor gelişiminde (oturma, emekleme, yürüme gibi) gerilik

Tanıda - Ultrasonografi

Bebeklerde Kalça Ultrasonu: Ultrasonografi, erken bebeklik döneminde gelişimsel kalça displazisinde (GKD) tanısal bir araç olarak kullanılmaktadır.

Bebeklerde Kalça Çıkığı Tedavisi

Erken dönemde rahatsızlık teşhis edildiyse, tedavi ameliyatsız yapılabilir.

 İlk 6 ayda; sadece atel ve basit bazı önlemlerle tedavi

6 aydan büyük bebeklerde; genel anestezi altında cerrahi işlemle tedavi (çıkık femur başı yerine yerleştirilir). Sonrasında alçı uygulaması gerekir. Tedaviden sonra hasta takibe alınır ve olası bir olumsuz durumda müdahale edilir.

Tedavi ilk 6 ayda yapılırsa tamamen iyileşme oranı %’e yakındır.

Çocuklarda kalça çıkığı eskiden doğuştan kalça çıkığı olarak adlandırılmaktaydı. Ancak günümüzde Gelişimsel Kalça Çıkığı olarak adlandırılmaktadır. Bunun nedeni kalça çıkığının bebek anne karnındayken başlıyor olmasıdır. Anne karnında bebekte kalça çıkığı bulguları ne kadar erken oluşmaya başlarsa, doğduktan sonra kalçalar o kadar ileri derecede etkilenmiş olmaktadır. Daha geç etkilenenlerde hastalık daha hafif olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kalça çıkığı tam çıkık, yarı çıkık ve muayene sırasında eklemde hafif oynama olarak sınıflandırılır. Tüm bu tiplerin tedavi edilmesi gerekir. Hafif olan tiplerde tedavi daha çabuk sonlandırılırken, tam çıkık olanlarda daha uzun sürmektedir.

Kalça Çıkığı Nedenleri ve Riskli Bebekler

İlk çocuk
Kız çocuk
Makat gelişi doğum
Amnion sıvısının az olması
Ailede kalça çıkığı hikayesi olması
İkiz-üçüz bebekler

Kalça Çıkığı Belirtileri ve Riski

Bebekte boyunda eğrilik, ayaklarda şekil bozuklukları, omurgada eğrilik gibi hastalıklar varsa, kalça çıkığı görülmesi riski daha fazladır. Ayrıca bebekte kalp ve damar hastalığı, idrar yolları hastalıkları ve mide bağırsak hastalıkları da varsa, kalça çıkığı riski yüksektir. Yenidoğan döneminde (ilk 2 ayda) kalçadan hareket ile klik sesi gelmesi, aşırı hareket ile kalçada gevşeklik hissedilmesi önemlidir. Kalça çıkığının tespit etmenin en erken ve doğru yolu yenidoğan döneminde bebeğe kalça ultrasonografisi yapmaktır. Ultrasonografi anneye gebelik sırasında birçok kez yapılmaktadır. Ancak gebelik sırasında yapılan ultrasonografilerde bebeğin kalçasının muayenesi yapılmamaktadır. Bu nedenle her şey normal olan bir gebelikte doğumdan sonra bebekte kalça çıkığı saptanabilmektedir. Yenidoğan döneminde el ile muayenede % 10 oranında hatalı sonuç çıktığı yapılan çalışmalarda saptanmıştır. Bu nedenle yenidoğan döneminde mutlaka kalça ultrasonografisi ile kalçalar muayene edilmelidir. 4 aydan sonra ise kalça ultrasonografisi artık doğru sonuç vermesi azaldığından, kalça röntgeni çekilmektedir.

Doğduktan sonra kundak uygulaması ailenin sağlam kalçaları olan bir bebeğe yapabilecekleri en büyük kötülüktür. Sağlam ve yuvasında olan kalçalar kundak uygulaması ile yerinden çıkabilmektedir.

Çocuğumda kalça çıkığı problemi olduğunu nasıl anlarım ?

• 3 aylıktan daha büyük bebeklerde kalçalarda yana açılmada kısıtlanma, bacak boylarında eşitsizlik, kasık ve bacak çizgilerinin eşit olmaması çok önemli bulgulardır.

• 12 aydan sonra çocuklar artık yürümeye başlarlar.Yürümeye başladıktan sonra, tek taraflı tam çıkık varsa o zaman çocuktaki aksama fark edilir.

• İki taraflı çıkıklarda aksama tecrübeli kişiler tarafından fark edilebilir.

• Çocuğun ayakta duruşunda karın öne daha çıkıktır ve arkadaki bel çukuru daha oyuktur.

Tek taraflı ve çift taraflı çıkıklar çocuğun yürümesini geciktirmezler. Çocuk normal çocuklar gibi yaşından önce yürür.

Kalçası çıkık olan çocuklarda, yenidoğan dönemi de dahil hiçbir dönemde bacak hareketleri kalçada huzursuzluk ve ağlamaya neden olmaz. Bez değiştirirken huzursuz olması ve olmaması kalça çıkığının bir bulgusu değildir.

Tedavide altın dönem yenidoğan dönemindeki ilk 3 aydır.  Yapılan çalışmalarda ilk 3 ayda kalçanın hem kemik hem de kıkırdak dokularının iyileşme potansiyeli en fazladır. Bu dönemde tedavi bazen 1 ayda bile tamamlanabilmektedir.

Yenidoğan döneminde ultrason ile tanı konan kalça çıkıklarında Pavlik bandaj ile kısa sürede iyileşme sağlanmaktadır. Pavlik bandaj yıllardır dünyada en yaygın kullanılan ve fizyolojik bir tedavi şeklidir. Kalçalar bükük ve yana açık şekilde tutularak, iyileşme sağlanmaktadır.

1 yaş civarında artık ameliyat yapılması gerekmektedir.
yaştan sonra ise kalça yuvasına ve bacak kemiğini de kesecek ve düzeltecek daha kapsamlı ameliyatlar yapılmaktadır.
7 yaştan sonra saptanmış kalça çıkıklarında ameliyat yapılmamaktadır.
Kalçalar olduğu haliyle bırakılmaktadır.
yaşlarında ağrı yapmaya başlarsa o dönemde ameliyat yapılmaktadır.

Bu nedenle 7 yaşından önce kalça çıkığı tedavilerinin hepsi tamamlanmış olmalıdır.