Kanda Demir Yüksekliği Nedir

İSTANBUL - Genetik ya da çevresel nedenlerle, vücuttaki demir miktarı artabilir. Biyokimya Uzmanı Doç. Dr. Nezih Hekim, demir artışının en büyük nedenlerinden birinin hemokromatoz denilen doğumsal bir hastalık olduğunu belirtiyor. Bu hastalıkta bağırsaklardan demir emilimi artıyor ve zamanla organlarda aşırı demir birikimine neden oluyor. Hastalığa anne ve babadan geçen arızalı herediter hemokromatoz (HH) olarak adlandırılan, demir tutulumu sağlayan HFE geninin neden olduğu biliniyor.

Ancak, vücutta demir birikimi her zaman genetik kusurlara bağlı olmayabiliyor. Bazen düzenli alınan kan transfüzyonu, bazen Akdeniz anemisi (Talasemi), bazen de alkol tüketimi ile gelişen kronik karaciğer hastalıklarına bağlı olarak vücuttaki demir miktarında artış görülebiliyor.

Doç. Dr. Nezih Hekim’in verdiği bilgiye göre, demir haplarının aşırı kullanımı da demir zehirlenmesine yol açıyor. Az görülse de gebeliği sırasında içerisinde demir bulunan vitamin haplarını kullanan annelerin bebeklerinde de demire bağlı zehirlenmeler ortaya çıkabiliyor.

Hemokromatoz nedeni ile demir düzeyleri yüksek olan kişiler, bazen yaşamları boyunca hastalığının farkına varmıyor. Bazen de hastalık; eklem, karın ağrısı, sürekli yorgunluk ve halsizlikle kendini gösteriyor. Alkol alanlarda hastalığa bağlı şikayetler artarken, kadınlarda adet kanaması ile kan kaybına bağlı olarak hastalığın şiddetinde bir azalma söz konusu. Fazla demir halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, baş ağrısı, mide bulantısı gibi problemlere; karaciğer sirozu ve kalp kasında fonksiyon bozukluğuna yol açabiliyor.

DEMİRİN ARTTIĞI HANGİ TESTLERLE ANLAŞILIR?
Kanda demir miktarının, total demir bağlama kapasitesi (TIBC), doymamış demir bağlama kapasitesi (UIBC) ve ferritin testleri ile ölçüldüğünü söyleyen Doç. Dr. Nezih Hekim, bazı hastalıklarda genetik teste de ihtiyaç duyulduğunu belirterek şunları söylüyor: “Bu testlerle sadece hemokromatoz değil, demire bağlı diğer hastalıkların da tespit edilmesi mümkün. Açıklanamayan demir yüksekliği ile birlikte aşağıdaki hastalık veya şikayetlerden herhangi biri varsa genetik testler de istenebilir:

• Kronik yorgunluk, halsizlik, karın ağrısı (özellikle sağ üst kadran), ishal.
• Eklemlerde iltihap, kanser.
• Geç başlayan diyabet, karaciğer büyümesi, siroz.
• İktidarsızlık, libido kaybı, testis küçülmesi ve kısırlık.
• Kadınlarda amenore ve diğer adet bozuklukları.
• Hafızanın zayıflaması, depresyon.
• Kalp kası bozukluğu, düzensiz kalp atımı, kalp yetmezliği.
• Vücut kıllarında azalma.
• Hipotiroidizm.
• Denize gidilmediği halde derinin bronzlaşması.
• Sıkça grip ve nezle olma.

Bütünsel Yaşam Koçluğu çalışmasına başlayan uzman diyetisyen bir danışanım, “Çok sağlıklı bir diyet uyguluyorum, her gün min. 1 saat spor yapıyorum, günde 6 saat uyuyorum, gün içinde powernap’ler alıyorum, bedenimin ihtiyacı olan tüm vitamin, mineraller ve özellikle demir hapını takviye olarak da alıp, her gün 4 şişe yeşil su içiyorum. Uykularım düzenli, haftada 1 yoga ve masaj da yaptırıyorum. Tüm bunlara rağmen çok yorgun ve halsiz hissediyorum, eklemlerim ağrıyor. Genel olarak yaşama karşı bir isteksizlik duyuyorum, etrafta olup biten her şey beni sinirlendiriyor.” dediği anda anlamıştım. Meta Health Üniversitesi’nde sağlıklı yaşamı aşırı, bir din haline getiren kişilerde gördüğümüz bir durumdu bu: Demir fazlalığı.

Her şeyin azı karar, çoğu zarar

Kanda demir fazlalığı 3 şekilde oluşuyor:

1. Genetik olarak hemokromatoz hastası iseniz.
2. Düzenli alınan kan transfüzyonu, Akdeniz anemisi (Talasemi), ya da aşırı alkol tüketimi
3. Demir zengini yiyecekleri tüketirken extra alınan demir hapları

Normal koşullarda insan bedenin günlük demir ihtiyacı:
• Erkekler için 10 mg
• Kadınlar için 20 mg
• Çocuklarda 2mg’dir.

Şayet düzenli ve sağlıklı bir yaşama rağmen:

• Sürekli bir halsizlik, karın ağrısı ve ishal
• Hafıza zayıflaması, depresyon
• Libido kaybı
• Düzensiz kalp atımı
• Eklem ve kemik ağrıları

yaşıyorsanız, kandaki demir miktarınızı ölçtürmek iyi olacaktır. Kandaki demir miktarı, total demir bağlama kapasitesi (TIBC), doymamış demir bağlama kapasitesi (UIBC) ve feritin testleri ile ölçülür. Kan testinde, kan örneğiniz analiz için laboratuvara gönderilir. Transferin doygunluğu 45’ten büyük ya da eşitse, anormal kabul edilir. Ayrıca, proteine bağlı demir seviyesi de kontrol edilir. Bir diğeri de serum feritin testidir. Kadında 200mg/L ve üzeri erkekte 300mg/L ve üzeri anormal kabul edilir. Feritin testi demir depolayan protein seviyesini gösterir. İki testin de anormal çıkması durumunda; C282Y mutasyonunu kontrol etmek için özel bir kan testi yapılır.

Kandaki demir yüksekliği, düşüklüğü kadar önemli bir durum

Uzun vadede kanser riskini arttırır, erken yaşlanmaya, organlarda oksitlenmeye sebep olur. Şeker hastalığı, kalp rahatsızlıkları, nefes darlığına da sebep olacaktır kanda uzun süre yüksek bulunan demir. Kalp kadar karaciğer rahatsızlığının da habercisi olabilir.

Böyle bir durum ile karşılaştığınızda doktorunuza başvurun, tıbbi ve günlük önlemler ile kandaki demir seviyesini düşürmek için çalışmalara başlayın. Tıbbi olarak kandaki demir yüksekliği “flebotomi” adı verilen bir yöntem ile tedavi edilir. Bu yöntemde kişiden düzenli olarak (2 haftada 1) yarım litre kan alınır. Tüm kanın neredeyse on ikide biri. Düzenli feritin seviyesi kan testleri ile izlenir.

Sanılanın aksine, beslenmede demir yoğunluğu yüksek yiyecek ve içecekleri kesmek çok da etki yaratmayacaktır.

Ancak yine de demir emilimini azaltmak için demir içeren gıdaları ve C vitamini demir emilimine yardımcı olduğundan belli bir dönem beslenmenizden çıkarabilirsiniz. Tedavi süresinde alkol azaltılmalı, mümkünse hiç alınmamalıdır. Vücutta demir fazlalığı, demir kullanan bakteriler için uygun ortam hazırlar ve enfeksiyon riskini arttırabilir. Bu durumda çiğ deniz ürünleri yememek de mantıklı olacaktır. İyileşme sürecinde yemek sonrası çay ya da kakao tüketimi demir emilimini azaltacağından uygulanabilecek bir yöntemdir.

Türkiye’de ilk defa 2 yıl önce powercoaching.us tarafından sunulan, IMMA (International Meta Medicine Assosiation) sertifikalı Meta Health Practitioner – Sağlık Koçu eğitimi 2016 yılında Ocak ayında olacaktır. Yüksek Performans’ta Sağlıklı Yaşam Koçluğu almak ya da eğitimleri için bana email atabilirsin: [email protected] / [email protected]