Kara Kavruk Otu

Yıh

d)
Türk D i E K u r u m u Y a y ı n l a n
 ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU

TÜRK DİL KURUMU YAYINLARI : 578

TÜRKÇE BİTKİ ADLARI

•I II V II

SOZLUGU
Prof. Dr. TURHAN RAYTOP
 Baytop, Turhan

Türkçe Bitki Adları Sözlüğü / Turhan Baytop.— 3. bsk. — Ankara:

Türk Dil Kurumu, 2007.

512 s.; 24 cm. — (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk
Dil Kurumu Yayınlan; 578)

Bibliyografya var.
ISBN 975-16-0542-3

1. Bitki Adlan, Sözlükler I. k.a.

581.03

ISBN 975- 16-0542-3

1. Baskı : 1994
2. Baskı : 1997
3. Baskı : 2007

Baskı : Öncü Basımevi -

Tel: 0312 384 31 20

Yazarın yazılı izni olmadan bu kitap herhangi bir yöntem ile çoğaltılamaz ve
resimlerinden yararlanılamaz.

T. BAYTOP: A dictionary o f vernacular names of wild plants of

Turkey, Ankara (1994).
Publication o f the Türk Dil Kurumu (The Turkish Language Society) No. 578

5846 sayılı kanuna göre bu eserin bütün yayın, tercüme ve iktibas haklan
Türk Dil Kurumuna aittir.
 İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ................................................................................................................................. 1
I-G İR İŞ ............................................... ............................................................................ 5
II - TÜRKÇE BİTKİ ADLARI.......................................................................................... 17

İÜ - EK LİSTE-I (1997)..................................................................................................... 295

IV - LÂTİNCE BİTKİ ADLARI ........................................................................................299

V.- RENKLİ RESİMLER................................................................................................. 325

VI - KAYNAKLAR.......................................................................................................... 505
 ÖN SÖZ

Bitkilere karşı olan ilgim bana babamdan* geçmiştir. Kendisi bir topçu
subayı olarak Anadolu’da uzun süre görev yapmış ve bu sırada özellikle dağ
bitkileri ile ilgilenmiştir. Emekli olduktan sonra vaktinin büyük bir bölümünü
Kartal (Îstanbul)’daki evinde çiçek yetiştirmekle geçirmiştir.

1944 yılı son bahannda, eczacılık okulu öğrencisi olduğum sırada, kendisi ile
birlikte Palandöken (Erzurum) dağına çıkmış ve beyaz çiçekli bir çiğdem
toplamıştım. Kişisel bitki koleksiyonumun ilk örneği olan bu bitkiyi uzun yıllar
sonra Crocus suwarovianus C. Koch (Iridaceae) olarak tayin ettim. Erzurum'da
iken bana Lâleli Tabyadan topladığı lâle örneklerini ( TuJipa ju lJa C. Koch)
getirmiştir. Bu örnekler bana Anadolu’nun soğanlı bitkileri ile ilgilenme merakını
vermiştir.

Tıbbî bitkilere karşı olan ilgimde ise, öğrencisi olmakla gurur duyduğum,
doktora çalışmamın konusunu vermiş ve çalışmalarımı yönetmiş olan İstanbul
Üniversitesi Farmakobotanik ve Genetik Kürsüsü direktörü olan Ord. Prof. Dr.
Alfred Heilbronn (1885-1961)’un büyük etkisi olmuştur.

Anadolu’da Yontma taş devri (Paleolitik) nden beri insanın yaşadığını

biliyoruz. Bu ilk insanlar yabanî bitkiler ve av hayvanları ile beslenirlerdi. Cilâlı
taş devri (Neolitik) insanları tahıl yetiştirmeye ve hayvanlan evcilleştirmeye
başlamışlardır. Bununla beraber gene de yabanî bitkileri gıda olarak
kullanıyorlardı. Yaklaşık 50.000 yıldan beri Anadolu insanı yabanî bitkilerden
yararlanmaktadır. Şaşılacak olan husus bu kadar uzun bir süreden beri
yararlanılmasına karşılık Anadolu'da kullanılan yabanî bitkiler hakkında etraflı bir
araştırmanın yapılarak bunların bir listesinin hazırlanmamış olmasıdır.

Anadolu’da 40 yılı aşkın bir süredir yaptığımız araştırmalar sonunda

aşağıdaki olayı çok belirgin bir şekilde saptamış bulunuyoruz.

Halk, botanik kitaplarında yazılı olan bitki adlarını hemen hemen hiç
bilmemektedir. Buna karşılık halkın kullandığı bitki adlarının büyük bir çoğunluğu
da botanik kitaplannda ve sözlüklerde bulunmamaktadır.

Bu garip durum Türkiye bitkileri üzerinde yapılan çalışmaları zorlaştırdığı

gibi, Türkiye bitkilerinden yararlanmamızı da, bir ölçüde, önlemektedir.
2

Biz bu önemli konunun çözümüne bir katkıda bulunabilmek amacıyla

araştırma gezilerimiz sırasında topladığımız bitki örnekleri ve Derleme
Sözlüğündeki yöresel bitki adlarından yararlanarak Türkiye’de gıda, baharat, ilâç,
boyar madde veya süs bitkisi olarak kullanılan bitkilerin yöresel adlarını bir
araya toplayan bir sözlük hazırlamaya çalıştık. Burada yöresel adm karşılığı olan
ve bitkinin tam olarak tanınmasını sağlayacak olan Latince adı saptamaya
özellikle özen gösterdik. Bu şekilde yöresel adın karşılığı olan bitkinin sağlıklı bir
şekilde tanınması sağlanmış olmaktadır.

Hazırladığımız listede Türkiye’de gıda, baharat, ilâç, boyar madde veya süs
bitkisi olarak kullanılan 1.300 kadar bitki türünün Latince adı bulunmaktadır.
Saptanan Türkçe bitki adlarının sayısı ise 4.000 civarındadır.

Türkiye’de 9.000 kadar gelişmiş bitki türü bulunduğu düşünülür ise

Sözlük’teki sayı küçük bulunabilir. Buna karşılık biz bu girişimimizin bir başlangıç
olduğunu ve ileride yapılacak araştırmalar ile bu miktarın çok artacağım
düşünüyoruz.

Bu Sözlük’ün hazırlanması için 1980 yılından beri yoğunlaştırılan, örnek ve

yöresel ad toplama çalışmaları sırasında, aşağıda adlarını yazdığım meslektaş ve
dostlarımın büyük yardımları olmuştur. Kendilerine tekrar teşekkür fırsatı
bulduğum için mutluyum.

Prof Dr. Aslan Aksoy (Malatya), Ecz. Şeref Aktemur (Çıldır), Avukat Orhan
Aküzüm (Kars), İlhan Arslanyürek (Gazi Antep), Ahmet Atilla (İstanbul), Ecz. Ahmet
Aygün (İnebolu). Ecz. Mitat Barış (Malatya). Prof. Dr. K. H. Can Başer (Eskişehir),
Ecz. Cahit Bıltır (Bolu), Ecz. Servet Bilgehan (Van). Nazım Bilgin ve Kenan Bilgin
(Sürmene). Ecz. Orhan Bülbül (Bolu). Ecz. Nurettin Çerçi (Adana). Prof. Dr. Hüsnü
Demiriz (İstanbul), Ecz. Mehmet Dolapçıoğlu (Antakya). Şoför Şinasi Ebrem
(Erzurum), Ecz. Namık Kemal Erdem (Konya). Ecz. Tuğrul Gökçen (Azdavay), Ecz.
Cem Gökdoğan (İskenderun), Ecz. İsmail Gümrükçü (Trabzon). Ecz. Hüseyin Güney
(Erzurum). Ecz. Emin Havuzluoğlu (Sivas), Hayrettin Karaca (Yalova). Ecz.
Ercüment Kazak (Kars), Mustafa Kazdal (Rize), Ecz. Orhan Kır (Tarsus), Ecz. Rüştü
Kişnişçi (Konya), Ecz. Öner Küçükyalçm (Adana), Hayati Pirselimoğlu (Trabzon),
Prof. Dr. Ekrem Sezik (Ankara), Doç. Dr. Nurhayat Sütlüpmar (İstanbul), Doç. Dr.
Gülendam Tümen (Balıkesir), Ecz. İsmet Uysal (Akseki). Ecz. Müjgân Üçer (Sivas).
Öğretmen Bahattin Yalçın (Çepni-Sivas). Prof. Dr. Faik Yaltırık (İstanbul) ve Prof.
Dr. Necmettin Zeybek (İzmir).

Topladığım bitki örneklerini tayin ederek bana büyük bir destek sağlamış
olan Prof. Dr. Asuman Baytop’a, bu Sözlük’ün basılması için beni teşvik eden Doç.
Dr. Osman Sertkaya’ya özellikle teşekkür ederim.
 3

Türk Dil Kurumu Başkanı Sayın Prof. Dr. Haşan Eren sözlük metnini, Türk
dili yazım kuralları yönünden, titiz bir biçimde inceleyerek gerekli düzeltme ve
eklemeleri yapmıştır. Kendilerine içtenlikle teşekkürü bir borç bilirim.

Bu Sözlük’ün hazırlanmasında, bu gün çok revaçta olan bilgisayar yöntemi

kullanılmamıştır. Bu nedenle de değeri veya kusurlan tamamen insanın zihinsel
gücüne ve hafızasına dayanmaktadır.

Hata ve noksanlarımızın hoşgörü smınnı aşmadığım ümit ediyoruz.

Bu Sözlük’te toplanmış olan bilgilerin. Türkiye bitkileri üzerinde çalışanlara

uzun bir süre yardımcı olacağım düşünüyoruz. Bu nedenle de yazımızı Orta Çağ’m
ünlü bilginlerinden İbn an-Nafis (ölümü 1288)’in bir kitabı için söylemiş olduğu
aşağıdaki cümle ile tamamlıyoruz.

"fger yazdıklarımın bundan bin sene sonra da geçerli olabileceğini

biimeseydim bunianyazmazdım."
TURHAN BAYTOP
İstanbul Üniversitesi
Mart 1991

♦- Mehmet Emin Baytop (1893-1980): Topçu albay. Harput'un Pekinik (Oymaağaç) köyünde doğmuş ve
23 Ağustos 1980 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir.
 II. BASKININ ÖNSÖZÜ
Türkçe Bitki Adlan Sözlüğü’nünI. baskısı Eylül 1994tarihinde tamamlanmıştır. Bu baskının
iki yıl gibi kısa bir sürede tükenmiş olması Türk halkının doğakonularına karşı olan yakın ilgisini
göstermesi bakımından çok ilgi çekici ve kıvanç vericidir.
I. baskının metni Mart 1991 tarihinde Türk Dil Kurumu’na teslim edilmiştir. Bugüne kadar
geçen 6 yıllık süre içinde, yapılan yeni araştırmalar sonucu, bazı yeni bitki adlan saptanmıştır.
Saptanan yeni Türkçe adların miktarı 85 olup, II. baskının sonuna, "Ek Liste-I (1997)"
başlığı altında konulmuştur.
Ana metin ve renkli resimler bölümlerinde herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.
Toplanan yeni bitki örneklerinin tayinleri, birinci baskıda olduğu gibi, eşim Prof. Asuman
Baytop (İstanbul Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi) tarafından yapılmıştır. Değerli yardımlan için
kendilerine tekrar teşekkür ederim.
Türkçe Bitki Adlan Sözlüğühün II. baskısını yapma karan alan ve yayımlama yüküm­
lülüğünü üstlenen Türk Dil Kurumu Başkanlığına içten teşekkürlerimi sunarım.

TURHAN BAYTOP
İstanbul Üniversitesi
Mart 1997
 6

yetişen bitki türlerinden yaklaşık üçte birinin Türkçe adının bulunması, halkın
bitkilere karşı olan yakın ilgisini açık bir şekilde göstermektedir.

Halk yenen, ilâç olarak kullanılan, boyar madde elde edilen, güzel kokulu
veya zehirli olan bitkileri iyi bir şekilde tanımakta ve bunlara özel adlar
vermektedir. Aynı sözlükte yabanî bitkiler ile yapılan bazı yemeklerin (Otaşı,
Otekmeği, Otlupeynir gibi) adlan da kayıtlıdır. Aynca, yenebilen bitki köklerini
çıkarmakta kullanılan âletlerin adlan da vardır. Kazgıç veya Kazgılıç (Bitki kökü
çıkartmaya yarayan ucu sivri bir ağaç parçası), Küsküç (Çiğdem yumrularını
topraktan çıkartmak için kullanılan sivri uçlu değnek) ve Kengerhan (Kenger
sürgünlerini çıkartmakta kullanılan demir çubuk) bir örnek olarak verilebilir.

Türkçe bitki adları ile ilgili ilk bilgiler XI. yüzyılda Kâşgarlı Mahmut
, tarafından yazılmış olan ve Türk dilinin ilk sözlüğü olarak kabul edilen "Divanü
lügat -it Türk" te bulunmaktadır. Bu sözlükte kayıtlı olan bitki adlanndan birçoğu
halen de Anadolu’da kullanılmaktadır (66).

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Türkçe bitki adlarını veren ilk kitap,

İshak bin Murad tarafından 1390 yılında Gerede’de yazılmış' olan "Edviye-i
Müfrede" adlı eserdir. Bu kitapta bulunan Türkçe bitki adlannın hemen tümü bu
gün de Anadolu’da kullanılmaktadır (60, 80A),

1839 yılında İstanbul’da açılan Mekteb-i Tıbbiye—i Adliye-i Şâhâne (Askeri

Tıp Mektebi) de öğretimin Fransızca olması nedeniyle bu mektepte öğretim yapan
botanik hocaları, Fransızca bitki adlarını Türkçeye çevirerek kitaplanna
almışlardır. Zamanın ünlü botanik hocalanndan Dr. Salih Efendi (1816-1895). Dr.
Mehmed Ali Paşa (1834-1914) ve Dr. Esad Şerefeddin (Köprülü) (1866-1942)'in
kitaplarında (45. 70, 90), genellikle Fransızcadan çeviri yoluyla meydana
getirilmiş, pek çok bitki adı bulunmaktadır. Çeviri yoluyla elde edilen bu adlar,
sonraki botanik kitapları ve sözlüklere girerek dönemimize kadar gelmiştir.
Bunların hemen tümü "Türkçe Sözlükle kayıtlıdır (124). Biz çeviri yoluyla
üretilmiş olan adlardan ancak çok tanınmış olanlarını Sözlük’ümüze aldık.

Doğu ülkelerinde 35 yıl hekimlik yapmış olan Dr. John Martin Honigberger
tarafından hazırlanmış olan bir bitki adlan listesi 1852 yılında yayımlanmıştır
(55). özellikle tedavi alanında kullanılan bitkilerin Latince. İngilizce, Fransızca.
Almanca. Türkçe, Arapça, Farsça ve Hintçe adlarını taşıyan bu liste yardımıyla XIX.
yüzyılın ortalannda kullanılan Türkçe bitki adlannı öğreniyoruz.

Bazı Türkçe bitki adlarının Latince karşılıkları Edmond Boissier (1810—

1885)’nin ünlü eseri "Flora 0rientalis"in 1884 yılında yayımlanan 5. cildinin
sonuna eklenmiş olan "Index Nominum Vernaculorum” adlı listede bulunmaktadır.
Bu liste P. Ascherson (1834-1913) tarafından hazırlanmış olup bazı bitkilerin
 7

Arapça, Farsça, Grekçe ve Türkçe (Kırgızca, Tatarca) gibi dillerdeki yerli adlarını
vermektedir. Bu listede 20 kadar bitki türünün Türkçe adı kayıtlıdır (36).

Armenag K. Bedevian’m 1936 yılında Kahire’de yayımlanmış olan sözlüğünde

3.600 kadar bitki türünün Latince, Arapça, Ermenice, İngilizce, Fransızca,
Almanca, İtalyanca ve Türkçe adlan bulunmaktadır. Yalnız yayınlara dayanılarak
hazırlanmış olan bu sözlük. Osmanlı İmparatorluğu döneminde kullanılan bitki
adları yönünden önemli bir kaynak olmakla birlikte, yöresel Türkçe bitki adlannı
hemen hemen hiç almamıştır (31).

Hüseyin Kâzım Kadri (1870—1934)’nin 1927-1945 yıllan arasında yayımlanmış

olan 4 ciltlik 'Türkçe lügati" adlı sözlüğü (57) birçok bitki adının Arapça. Farsça.
Rumca veya Avrupa dillerindeki kökenlerini ve Uygur. Çağatay, Kazan, Azeri,
Koybal, Yakut, Altay, Çuvaş ve Kırgız lehçelerindeki karşılıklarını vermesi
bakımından çok önemli bir kaynaktır.

P. H. Davis’in hazırladığı "Flora of Turkey" adlı eserde de bazı bitki türlerinin

Türkçe adları verilmiştir. Bu adlara ait özel bir indeks bulunmadığı için bu
yayında kayıtlı Türkçe adlann Latince karşılıklarını bulmak çok zor olmaktadır.

Türkçe bitki adlannm Latince karşılıklanm gösteren geniş bir liste. 1940
yılında yayımlanan. Ord. Prof. Dr. Alfred Heilbronn’un kitabının sonunda bulun­
maktadır. A. Heilbronn bu listenin hazırlanış biçimini şöyle açıklamaktadır (53):

"Kitabın nihayetine konulmuş olan Türkçe nebat isimlerinin en büyük kısmı Prof. Esad
Şerafettın'in "Nebatat- 1 saydelaniyye" namındaki kitabından, bir kısmı da A. K. Bedeviyan'ın
■lllustrated Polyglottie Dictkmary of Hant Names" ismindeki kamusundan alınmıştır. listede bulunan
nebat isimlerinin diğer bir kısmı da Başasistan Bn. Dr. Mehpare Başarman’m Anadolu’da yapmış olduğu
seyahatler esnasında, halk arasından toplanmıştır."

Anadolu’da halk arasında kullanılan bölgesel kelimelerin ilk derlemesi Millî

Mücadele yıllannda (1920 yılları) muallimlere (öğretmenlere) yapılan tamimler
(duyurular) ile başlamıştır (48). Gelen malzemenin tasnif edilerek hemen yayım­
lanması olanağı bulunamamış ve ne yazık ki önemli bir bölümü de Sakarya savaşı
sırasında (1921) yok olmuştur. Geri kalan malzemenin sıralamasına 1925 yılında
başlanmıştır. Hamit Zübeyr [Koşay] ve îshak Refet [Işıtman], toplanan bu
malzemeden yararlanarak 1932 yılında "Anadilden Derlemeler" adlı 448 sayfalık
bir sözlük yayımlamışlardır (48). 1952 yılında Hamit Koşay ve Orhan Aydın bu
sözlüğe bir cilt eklemişlerdir (69).

Halk tarafından bitkilere verilen yöresel adlar ile ilgili bazı folklor yayınlan
vardır (6, 8, 11, 68, 81, 86, 96, 110). Bunlarda genellikle bitkiye verilen yöresel
adlann listesi ve bazı kullanışlan yer almaktadır. Türkçe bitki adı ve kullanılışı
verilen bitkilerin bilimsel Latince adları verilmediği için çok kere Türkçe adm
hangi bitki türüne ait olduğunu saptama olanağı bulunamamaktadır.
8

Türkiye bitkilerine verilen Türkçe adlar için tükenmez bir kaynak olan Türk
Dil Kurumunun anıtsal eseri "Derleme Sözlüğü'' de aynı noksanlığa sahiptir.
Türkçe adlar karşısında: "Kırlarda yetişen, yapraklan dikenli, taze iken pişirilerek
yenilen lezzetli bir ot" veya "Bir çeşit tarla otu" gibi tarifler verilmekte ise de,
bunlar bitkiyi tanımak için yeterli olamamaktadır.

Türkiye yabanî bitkilerinin yöresel adlannm Latince karşılıklarını, toplanan

bitki örneklerinin tayinine dayanarak, veren ilk liste. 1968 yılında Prof. Dr.
Asuman Baytop tarafından yayımlanmış(13) ve bunu diğer araştıncıların yayınlan
izlemiştir (4. 9. 38. 41. 76. 81. 82. 83. 92. 99. 102. 103. 105. 113. 114. 116. 120).

Türkiye dışında yaşayan Türk topluluklannm da Türkçe bitki adlan ve

bunlardan yararlanma olanakları hakkında, araştırmalara dayanan yayınlan
vardır. Gıda, boyar madde veya ilâç olarak Azerbaycan bölgesinde kullanılan
bitkilere ait ilk liste Yahya İsayev (Jehja İsajev) tarafından 1935 yılında Bakü’de
yayımlanmıştır. Yahya Isayev'in kitabı "Azerbaycanm yabanî biten faydalı bitkileri"
adını taşımakta ve Latin alfabesi ile Türkçe yazılmış olup Azerbaycan bölgesinde
yetişen 500 kadar bitki türünün Türkçe. Rusça ve Latince adlarını vermektedir
(61). Bu yayında bulunan Türkçe adlardan önemli bir bölümü, halen Doğu Anadolu
bölgesinde, aynı bitki türleri için kullanılmaktadır. Bu çalışmayı Azerbaycan.
Özbek ve Uygur dillerindeki bitki adları sözlükleri (56. 59. 87. 116, 117) izlemiştir.

Türk lehçeleri (Altay, Azeri, Başkurt. Çuvaş. Gagavuz. Karaçay-Balkar.

Karaim. Kara Kalpak, Kazak, Kırgız, Kınm Tatar. Tatar. Tuva. Türkmen. Uygur,
Özbek ve Yakut) kapsamına giren Türkçe bitki adları Bayan Ingeborg Hauenschild
tarafından bir sözlük halinde yayımlanmıştır(52). Bu çalışma bilhassa Sovyetler
Birliği’ne bağlı devletlerdeki yayınlara dayanmaktadır. Türk lehçelerindeki Türkçe
bitki adlan için önemli bir kaynak durumundadır.

Bitkilere verilen adlar, halk arasında kullanılan, yöresel dil ile yakından
ilgilidir. Türkiye’nin bazı bölgelerinde Arapça (Güneydoğu Anadolu Bölgesi), Farsça,
(Doğu Anadolu Bölgesi). Lazca (Doğu Karadeniz Bölgesi) ve Grekçe (Batı Anadolu.
Girit göçmenlerinin yoğun olduğu bölgelerde) kökenli bitki adlan da
kullanılmaktadır. Bu nedenle, yaygın olarak kullanılan, yabancı kökenli bitki
adlarının çok tanınmış olanlan da Sözlük’e alınmıştır.

Buna karşılık Türkçe kökenli birçok bitki adı komşu ülkelerde (örneğin
Kuzey İran ve Azerbaycan) halk arasında geniş bir şekilde kullanılmaktadır (61,
84).

Bitkilere verilen Türkçe adlar, bölgelere göre büyük değişiklikler

göstermektedir. Ad gruplan yönünden bunlar Ege bölgesi, Karadeniz bölgesi, Doğu
Anadolu bölgesi ve Orta Anadolu bölgesi olmak üzere dört büyük bölgeye
ayrılmaktadır. Örneğin Nasturtium officinafe türüne Ege bölgesinde "Gerdeme".
 9

Karadeniz bölgesinde "Kardamot", Doğu Anadolu bölgesinde (Van) ise "Çünk" adı
verilmektedir. Bu durum halen Anadolu’da kullanılan bitki adlarının değişik
kökenli olduğunun bir kanıtıdır.

Bitkiye ad verilmesinde bitkinin kullanılışı, görünüşü veya yetiştiği yerin

dikkate alındığı anlaşılmaktadır. Hayvan adlan da bitkilerin adlandmlmasmda çok
kullanılmaktadır. En fazla ^ (A y ı çiğdemi. Ayı çileği. Ayıeli. Ayı elması. Ayı eriği.
Ayı fındığı. Ayı gülü, Ayıkulağı. Ayı mantarı. Ayıpençesi, Ayı soğanı. Ayı üzümü
gibi). Domuz(Domuz ağırşağı. Domuz ayrığı. Domuz baklası, Domuz dikeni. Domuz
elması, Domuz eriği. Domuz lâhanası. Domuz pıtrağı, Domuz turpu gibi), Deve
(Deveçökerten, Deve dikeni. Deve gengeli, Devekulağı, Develangır, Develik,
Deveşaplağı, Devetabanı. Devetopalağı gibi), ^<?/(Eşek dikeni. Eşek gevreği. Eşek
gülü. Eşek hıyan, Eşek kangalı. Eşek marulu, Eşek turpu. Eşek yoncası gibi), H
(köpek) (İtboğan, İtburnu, İtcumurdu, İt hıyarı, İt kabağı, İt kişnişi. İtsineği. İt
üzümü gibi), Kurt (Kurt baklası. Kurtboğan. Kurt böğürtleni. Kurtkulağı,
Kurtpençesi, Kurt soğanı). Kuş (Kuş alıcı, Kuşburnu. Kuşdili, Kuş elması, Kuş
ekmeği, Kuş otu. Kuş övezi. Kuş üzümü. Kuş yemi, Kuşyüreği), Tavşan (Tavşancıl
otu, Tavşan elması. Tavşan kirazı. Tavşankulağı. Tavşanmemesi, Tavşantopuğu) ve
Yılan (Yılanbıçağı, Yılancık, Yılan cücüğü. Yılan çiçeği, Yılan dansı. Yılan dikeni.
Yılandili, Yılanekmeği, Yılan gülü. Yılan otu. Yılan purçağı. Yılanyastığı) gibi
hayvan adlarına rastlanmaktadır.

Yabanî türleri adlandırmak için ala (=yan, yarım), yaban veya deli sıfatlan
da kullanılmaktadır. Ala cehri. Ala haşhaş. Ala kangal, Ala pancar. Yaban armudu.
Yaban asması, Yaban baklası. Yaban eriği, Deli erik. Deli mantar ve Deli maydanoz
örneklerinde olduğu gibi.

Nadiren Türkçe bitki adlarının Lâtince karşılıkları bazı türlere bilimsel ad

olarak verilmiştir. Örneğin: M. Foster (1836-1907) Harput (Elazığ) bölgesinde
yetişen bir Süsen türüne, bölgede "Kurtkulağı" denmesi nedeniyle, iris lupina
(Kurt Süseni), aynı şekilde J. N. Woronow (1875-1931) Hakkâri bölgesinde
(Yüksekova, Şemdinli) bulunan diğer bir Süsen türüne iris iycotis (Kurtkulağı
Süseni) adını vermiştir.

Türkiye’de yetişen yabanî bitkiler, kullanılış ve özelliklerine göre, beş büyük

bölüm altında toplanabilir.

1. Gıda olarak kullanılan bitkiler:

Anadolu'nun sebze olarak kullanılan bitkileri hakkmdaki ilk bilgiler Anazarba

(Adana bölgesinde)'lı Dioskorides (Pedanius adıyla da tanmmaktadır)’in I. yüzyılda
Grekçe olarak yazmış olduğu "Materia Medica" konulu eserinde bulunmaktadır.
Dioskorides eserinin II. kitabında (No.124-178) sebze olarak kullanılan bazı
bitkileri tarif etmiş, bunların Grekçe ve Latince adlannı vermiş ve tedavide
10

kullanılış yerlerini belirtmiştir. 512 yılında İstanbul'da yazılan kopya (halen Viyana
Devlet Müzesi’ndedir) bu bitkilerin renkli resimlerini de taşımaktadır (47).

Türkiye’de yabanî bitkilerden gıda olarak yararlanma oldukça yaygındır. Bu

durum özellikle kırsal kesimlerde görülmekle beraber büyük şehirlerde de vardır.
İlk bahar aylarında İstanbul'un semt pazarlannda satılan yabanî bitkiler bu
olgunun belirgin bir kanıtıdır.

Türkiye’de gıda olarak kullanılan yabanî bitkilerin bir listesi henüz

hazırlanmamıştır. Buna karşılık Ege bölgesinde kullanılan yabanî bitkiler ve
kullanılış şekilleri hakkında etraflı bilgilere sahibiz. Evelyn Lyle Kalças’m kitabı bu
alanda örnek bir çalışmadır(63). Bahaeddin Ögel, Türk kültür tarihi ile ilgili büyük
eserinde, Türkler tarafından kullanılan bitkisel gıda maddelerini incelerken, bazı
yabanî bitki türleri hakkında da bilgi vermiştir(80). Bu bilgiler özellikle eski
Türkler tarafından kullanılan yabanî bitkileri saptamak yönünden çok değerlidir.

Dış ülkelerde yayımlanan, yabanî bitkiler ile ilgili kitaplarda Türkiye’de

kullanılan yabanî bitkiler hakkında hemen hemen hiçbir bilgi bulunmamaktadır
(70,100). Bunun sebebi, ülkemizde gıda olarak kullanılan bitkiler üzerindeki
araştırma ve yayınların azlığı olmalıdır.

Türkiye’de gıda veya ilâç olarak kullanılan yabanî bitkilere verilen bazı
Türkçe adlar Ahmed Vefik Paşa ve Şemseddin Sami Beyin sözlüklerinde (2, 95)
kayıtlıdır. Bölgesel adlar için ise tek önemli kaynak Türk Dil Kurumu tarafından
yayımlanan "Derleme Sözlüğü”dür (121). Türkiye’de gıda olarak kullanılan yabanî
bitkiler üzerindeki yayınlar az olmakla birlikte, bu yayınlardan bazıları çok eski
tarihlere dayanmaktadır. Fransız elçisi G. d’Âramon ile birlikte İstanbul’a gelmiş
olan Fransız hekimi Pierre Belon kitabında 1547 yılında İstanbul pazarlannda
satılan yabanî bitkilerden de söz etmektedir (32).

Yabanî bitkilerden elde edilen sebze veya meyveler semt pazarlannda veya
seyyar satıcılar tarafından satılmaktadır. 1987 yılı ilk baharında İstanbul
pazarlarında aşağıdaki yabanî bitki ve meyvelerin satıldığı görülmüştür:

Böğürtlen. Dikenucu. Ebe gümeci. Ihlamur, ispit, Isırgan, Kanlıca (mantar).

Kara mantar (mantar), Kestane, Kızılcık. Kuşburnu, Poy otu, Şalba.

Gıda olarak kullanılan yabanî bitkiler arasında mantarlar büyük bir yer
tutmaktadır. Orman ve dağ köylerindeki halk, zehirli olmadığını bildiği mantarları
toplayıp yemekte veya yakın şehir ve kasabalara götürerek satmaktadır. 1989 ve
1991 yılları son baharında İnebolu ve Bolu çevresinde yaptığımız gezilerde bu
bölgelerde mantar toplama ve yeme olayının yaygın olduğunu ve bazı mantar
türlerinin pazarlarda satılmakta olduğunu gördük. Bolu’da Dedesakalı, Kanlıca, ve
Mergadun adı verilen mantarlar pazarda ve sokaklarda satılmaktadır, ölçü olarak
 11

tabak kullanılmaktadır. Bir tabak mantar (8-10 mantar) m fiyatı 1989 son baha­
rında 1500 lira idi.

İstanbul’da pazar günleri kurulan İnebolular pazarı (halen Dolapdere’de)’nda

birçok yaban! bitki yanında. Karadeniz bölgesinden toplanmış olan mantarlar da
satılmaktadır. 1989 yılı son bahannda bu pazarda çoğunlukla Kanlıca. Enişte
mantarı ve Kara mantar adı verilen mantarların satılmakta olduğu görülmüştür.

Sebze olarak kullanılan yabanî bitkiler genellikle kadınlar tarafından

toplanarak pazarlara getirilmektedir. Bunlar kasaba pazarının belirli bir yerinde
toplu olarak bulunur ve ürünlerini sergilerler. Burada satıcılar ve alıcılar
genellikle kadınlardan oluştuğu için bu pazarlara Anadolu’da "Kadınlar pazarı" adı
verilmektedir. Diyarbakır’da ise yabanî bitkilerin satıldığı pazara "Ot pazarı",
toplayıcı ve satıcılara ise "Asefçiler" denmektedir.

Pazarlarda sebze olarak genellikle genç bitkilerin yapraklan veya yapraklı

dalları satılmaktadır. Bu kısımlarda çiçek veya meyve gibi organlar bulunmadığı
için pazarlarda satılan bitkilerin tayinleri çok zor ve bazen de olanaksızdır. Bu
zorluğu yenmek için pazarlardan satın alman materiyelin yetiştirilmesi yoluna
başvurulmuştur. Örneğin ilk baharda İstanbul pazarlarında "Hindiba" adı altında
satılan yaprak rozetlerinin tayini için pazardan alman rozetler saksıda
yetiştirilmiş ve elde edilen çiçekli bitki yardımıyla yaprak rozetlerinin CMorium
intybus L. türüne ait olduğu kesinlikle saptanmıştır. Bu yöntem pazarlarda
satılan birçok türün saptanması için uygulanmış ve bazı örnekler Maltepe
(Kartal-İstanbul)’deki yazlık evimin bahçesinde yetiştirilmiştir.

Yabanî bitkiler şehirlerde seyyar satıcılar tarafından da satılmaktadır. Son

baharda alıç meyvelerini ipe dizilmiş halde pazarlayan birçok satıcıya İstanbul
meydanlarında rastlanmaktadır. Küçük yerleşim birimlerinde seyyar satıcılar
mallarına karşılık para yerine un. kepek, buğday veya arpa gibi ürünleri de kabul
etmektedirler. Örneğin bir tas alıç karşılığı olarak bir tas un veya iki tas kepek
kabul ederler (Diyarbakır köyleri).

Yabanî bitkiler veya bunlardan elde edilen meyveler aşağıdaki şekillerde

kullanılmaktadır:

A. Çiğ olarak yenenler: Bunlar genç iken toplanır ve genellikle tuz ile birlikte
yenir. Örnek olarak İşgm. Kuzukulağı, Tekesakalı ve Yemlik verilebilir.

B. Pişirilerek yenenler: Bu tip kullanışta bitki önce suda haşlanır. Haşlama

suyu atılır. Bitki yağ ve yumurta ile pişirilir. Ebe gümeci. Isırgan, Kazayağı,
Madımak, Silcan ve Tel pancarı gibi bitkiler pişirilerek yenir.
12

C. Kurutulduktan sonra kullanılan bitkiler: Bunlar genellikle çorba ve

yemeklere koku ve tat vermek için kullanılan bitkilerdir. Kekik. Nane. Pişik otu.
Taş nanesi gibi bitkiler bu grup için örnek olarak verilebilir.

Bazı köylüler kullandıkları yabanî bitkilere çok bağlıdırlar. Bu duruma bir

örnek olarak W. Ludwig’in bir gözlemini vereceğim. Bu araştırıcı. 1980 yılında
Werdorf (Almanya) yakınlarında yaşayan bir Türk işçisinin evinin bahçesinde.
Almanya’da doğal olarak yetişmeyen, ChaerophyJJum byzantinum Boiss. (Umbelli-
ferae) türünün yetişmekte olduğunu saptamıştır (73). Evin sahibi olan Türk işçisi
ile yaptığı konuşmada, bu kişi söz konusu bitkinin tohumlannı memleketinden
(Kuzey Anadolu) beraberinde getirip bitkiyi bahçesinde yetiştirdiğini ve taze yap­
raklarını. yemeklere koku ve lezzet vermek için kullandığını anlatmış ve yetiştir­
diği bitkinin yapraklarını kattığı çorbadan Alman araştırıcıya ikram etmiştir (73).

2. İlâç olarak kullanılan bitkiler:

Türkiye’de bazı bitki türleri, çok eski tarihlerden beri hastalıklara karşı ilâç
olarak kullanılmaktadır. Kullanılan bitki türleri ve kullanılış yerleri hakkında
"Türkiyede bitkiler ile tedavi" adlı yayında (24) ayrıntılı bilgi bulunmaktadır.

Osmanlı İmparatorluğu başeczacılanndan François Della Sudda (Fâik Paşa)

(1814-1866), 1855 yılında Paris’te açılan "Exposition Universelle de Paris" de
sergilediği. İstanbul’da kullanılan ilâç ilkel maddeleri koleksiyonunu sergi sonunda
Paris Eczacılık Yüksek Okulu (École supérieure de pharmacie de Paris) na hediye
etmiştir. Bu koleksiyonda bulunan örnekler, Türkçe ve Fransızca adları ve
geldikleri yerler ile birlikte. 1856 yılında yayımlanmıştır (40 A).

Bu listede 230 ilâç ilkel maddesi adı bulunmaktadır. Bunlardan 203 tanesi
bitkisel kökenlidir. 1850 yıllarında İstanbul'da kullanılan ilâç ilkel maddelerinin
Türkçe ve Fransızca adları için önemli bir kaynak olan bu listedeki tıbbî bitki
adlarının çoğunluğu bu gün de İstanbul aktarları tarafından bilinmekte ve
kullanılmaktadır. ,

3. Zehirli bitkiler:

Bazı bitki türleri memleketimizde tehlikeli zehirlenmelere ve bazen de

ölümlere neden olmaktadır. Zehirlenmeler özellikle 2-12 yaşlar arasındaki
çocuklarda görülür. Bunun başlıca nedeni çocukların yenebilir bitki yerine
yanlışlıkla zehirli bir bitkiyi yemeleridir. Mantarlar {Amanita türleri). Kar çiçeği.
( Cb/cA/cı/mtürten), Ban otu ( Nyoscyamus\m\zr\\ ve Baldıran {Conium macuJalum)
zehirlenmelere neden olan bitkilerin başında gelmektedir. Türkiye’de zehirlen­
melere neden olan bitki türlerinin listesi “Türkiye’de zehirli bitkiler, bitki zehir­
lenmeleri ve tedavi yöntemleri" adlı yaymda(30) bulunmaktadır.
 13

4. Boyar madde olarak kullanılan bitkiler:

Yabanî bitkilerin bir bölümü Hititler döneminden beri Anadolu’da boyar

madde olarak kullanılmaktadır. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde bitkilerin boyar
madde olarak kullanılması çok artmıştır. Bu dönemlerde boyar madde elde edilen
bazı bitki türleri (Cehri ve Kökboya gibi) yetiştirilerek elde edilen ürünler büyük
miktarlarda dış ülkelere satılmıştır(24). Sentetik boyar maddelerin bulunup çok
düşük fiyatlar ile ticarete çıkartılması, bitkisel boyar madde ticaretinin sonu
olmuştur.

5. Süs bitkileri:

Türkiye’de yabanî olarak yetişen bazı bitki türlerinin yumru, soğan veya
rizomları, Osmanlı İmparatorluğu döneminden beri süs bitkisi olarak dış ülkelere
satılmaktadır(29). Süs bitkisi olarak halen özellikle Âne/none, Arisarum. Arum,
CoMicum, Crocus, Cyclamen, DracuncuJus, Eranthis, Geranium, Giadio/us. iris,
Leucöjum, M/um, Muscari. Narcissus, Ornilhogaium, Oxaiis, SciJJa, Siernbergia,
TuJipa ve Urginea türlerinin toprak altı kısımları dış ülkelere satılmaktadır.

24 Ocak 1984 tarih ve 20059 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan "Soğanlı,

yumrulu ve rizomlu süs bitkilerinin üretimi ve ihracına ait yönetmelik" uyarınca
doğadan sökülmüş olan soğan, yumru ve rizomların cinsleri ve yıllık dış satım
miktarı Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığınca saptanıp Resmî Gazete’de
yayımlanmaktadır, Bazı yıllar bazı türlere ait materiyelin dış satımı
yasaklanmaktadır. 1989 yılı için aşağıdaki türlere ait soğan, yumru veya
rizomların dış satımı yasaklanmıştır: Crocus, FritiiJaria, Gentiana Jutea.
Hyacinüıus orientaJjs, Lilium (yabanî türler), Orchidaceae türleri, Pancratium
manUmum. Siernbergia, TuJipa iıum iJis

Birçok yabanî türün çiçekleri, büyük şehirlerin pazarları veya çiçekçilerinde

"kesme çiçek" olarak satılmaktadır (16).

Halk arasında bilinen ve kullanılan Türkçe bitki adlarının toplanmasına 1950

yılından itibaren başlanmıştır. Bu konuda bir sözlük hazırlanmasına karar
verildikten sonra bilgi ve örnek toplama konusuna daha çok önem verilmiş ve
yalnız bitki adı toplamak amacıyla araştırma gezileri yapılmaya başlanmıştır.
1980 yılından itibaren sürdürülen bu geziler hakkında bir fikir vermek için 1989
ve 1990 yıllarında bilgi ve örnek toplanan bölgeler aşağıya çıkartılmıştır:

Silivri bölgesi (İstanbul) Mayıs 1989.

Adana-Mersin-Dörtyol Mayıs 1989.
Kastamonu-Daday-İnebolu Temmuz 1989.
Bolu (Kartalkaya, Abant) Ekim 1989.
İzmir-Manisa Nisan 1990.
 14

Diyarbakır—Siverek Nisan 1990.

Antalya-Akseki Mayıs 1990.
Konya Mayıs 1990.
Bursa-Uludağ Haziran 1990.
Pmarhisar-Kırklareli Ağustos 1990.

Araştırma gezilerinde, bilgi ve örnek toplamak için aşağıdaki yöntem

uygulanmıştır.

1. "Derleme Sözlüğü" taranarak gidilecek bölgede kullanılan bitki adlarının

bir listesi, kullanıldığı köyler dikkate alınarak hazırlanmış ve gezide bitkiler bu
listedeki adlara göre aranmıştır.

2. Bölgeye en yakın ile genellikle uçak ile gidilmiştir.

3. 11 merkezinde Eczacı Odası başkam veya diğer bir eczacı meslektaş ile
görüşülerek civar köyler, kullanılan yabanî bitkiler ve bu bitkilere verilen yöresel
adlar hakkında geniş bilgi alınmış ve bu meslektaşlar yardımıyla sürücüsü çevreyi
iyi tanıyan bir oto kiralanmıştır. Araba kirası olarak genellikle bir günlüğüne 300
bin lira (bu günkü rayice göre bir Ata altını) ödenmiştir.

4. Gezilerde yapılan masrafların hemen tümü şahsen karşılanmış ve yalnız

1991 yılı içinde yapılan araştırma gezilerinin giderleri T.D.K. tarafından
ödenmiştir.

5. Türkçe yöresel adların bir bölümü, araştırma gezileri sırasında, yöre

halkından öğrenilmiştir. Bu kişilerin bitkiler hakkmdaki bilgileri çok sınırlıdır.
Bazen türleri birbirinden ayırmakta güçlük çekmektedirler. Bu nedenle verdikleri
adm başka kaynaklardan da doğrulanması gerekir. Biz bu konuda aşağıdaki
yöntemi uyguladık.

A. Bir kişiden öğrendiğimiz adı aynı yörede diğer kişilere de sorduk ve adını
verdiğimiz bitkiyi göstermesini istedik. Gösterilen bitki, daha önce adını
öğrendiğimiz bitki ile apı ise. verilen ad geçerli olabilir.

B. Yukarıda belirtilen işlemin tersine olarak, Türkçe adını öğrendiğimiz

bitkinin bir örneğini civar köylerdeki kişilere göstererek bu bitkiye verdikleri adı
sorduk. Gösterilen bitki örneğine verilen ad ilk öğrendiğimiz ada uyuyor ise.
saptanan ad bölge için geçerlidir.

C. Saptanan Türkçe adı "Derleme SözlüğüTnde araştırdık. Saptanan ad

'Derleme Sözîüğü"’nde kayıtlı bir bitki adı ve sözlükte verilen özellikleri taşıyor
ise, derlenen Türkçe ad bölge için geçerli olarak kabul edilebilir.
 15

A ve B bölümlerindeki kontroller köy kahvelerindeki kişilere, toplanan

örnekler gösterilerek ve saptanan adlar sorularak yapılmıştır. 5-10 kişinin
katıldığı bu konuşma ve tartışmalar sonunda genellikle sağlıklı bilgiler elde
edilmektedir.

Yukarıda üç bölüm halinde belirtilen "doğrulama yöntemi" uygulanmadan bir

veya iki kişinin verdiği bilgiye dayanmak bazen yanlış adların saptanmasına neden
olmaktadır. Bu nedenle biz, bazı yayınlarda (6, 8, 63, 68, 86, 96) verilen yöresel
Türkçe adları, ancak yukarıda belirtilen yöntemlerden biri ile doğruladıktan sonra
kitabımıza aldık. Bu doğrulamayı yapmadan bulduğumuz her adı sözlüğe alsa idik
bir "kâtip” ten ileri bir iş yapmamış olurduk.

Sözlük’te yer alan bitki adlarının kullanıldığı yöreler için "Derleme Sözlüğü"
ne bakılmalıdır. Bu sözlükte kayıtlı bitki adlan için verilen kullanılış bölgeleri
bizim sözlüğümüze alınmamıştır. Sözlükte gösterilmiş olan kullanılış bölgeleri ise
genellikle yazar tarafından saptanmış bilgilere dayanmaktadır.

6. Toplanan bitki örnekleri, kurutulup zehirlendikten sonra, İstanbul

Eczacılık Fakültesi Herbaryumu (İSTE)’na konulmuştur. Bu şekilde Sözlükte
bulunan adlann kontrol olanağı sağlanmak istenmiştir.

7. Gezilerde toplanan bitki örneklerinin tümü Prof. Dr. Asuman Baytop

tarafından tayin edilmiş ve sonuçların bir bölümü kendisi tarafından
yayımlanmıştır (13, 14, 16, 17, 18, 19, 20).

8. Türkçe bitki adlarının Latince bilimsel karşılıkları P. H. Davis'in ünlü eseri

"Flora of Turkey and the East Aegean Islands" (40) da kabul edilen adlara
uyularak verilmiştir. Bitkiler hakkında daha kapsamlı bilgi edinmek için bu yayma
başvurulmalıdır.

Türkiye’de 9.000 kadar bitki türünün yetişmekte olmasına karşılık "Derleme

Sözlüğü"nde 3.000 kadar yabanî bitki adı bulunmaktadır. Bunun başlıca nedeni
halkın yalnız yararlı veya zararlı bitkileri tanıyıp ad vermesidir. Diğer bitkilere
"Ot", "Çiçek", "Diken" veya "Ağaç" denilmektedir (76).

Türkçe bitki adlarının yazılışında genel kural bulunmamaktadır. Her yazar

kanısına göre bir yol izlemekte ve hatta bazı yazarlar çalışmasının başında
uyguladığı yöntemi sonlara doğru değiştirerek diğer bir yöntemde yazmaya
başlamaktadır, örneğin Türkçe adlarda çok kullanılan "Ağaç". "Çiçek" veya "Ot"
gibi kelimeler ana kelime ile bazen ayrı, bazen de bitişik olarak yazılmaktadır (3,
43. 64, 65. 67. 74. 95. 97. 119).

Biz Sözlük’te TDK tarafından hazırlanmış olan "imlâ Kılavuzu" (1988)’nda

kayıtlı kurallara uyarak, iki veya daha fazla kelimeden meydana gelmiş olan bitki
 16

adlarında, adı meydana getiren kelimelerin biri veya her ikisinde anlam kayması
olan durumlarda, kelimeler bitişik olarak yazılmıştır. Ağlayangelin, Akbaldır,
Altınbaş, Arslanayağı, Atkuyruğu. Ayıpençesi gibi. Buna karşılık birinci kelimenin
sıfat durumunda olması halinde kelimeler ayrı ayrı yazılmıştır. Ak meşe. Kara
çam. Yabani çilek gibi.

Bu şekilde cins veya türler için tek bir kelime meydana getirmeyi amaçladık.
İki veya üç kelimeden yapılmış ve fakat bir bitkinin cins veya türünü belirten
adları, tek bir kelime şeklinde yazdık. Bu adlar cins karşılığı kullanılıyor ise.
türleri belirtmek için kullanılan sıfatlar, ayrı alarak yazılmıştır.

Bu sözlüğün ana amacı Türkiye’de halk tarafından kullanılan bitki adlarının

botanik alanında geçerli bilimsel karşılıklarını (Latince) saptamaktır. Halk
tarafından kullanılan adlara ek olarak, halk tarafından bilinmemesine karşılık,
Türkçe botanik kitapları ve sözlüklerde bulunan bitki adlarından en tanınmış
olanları da sözlüğe alınarak sözlüğün kapsamı genişletilmiştir.

Latince bilimsel adın Türkiye ile ilgili olduğu hallerde Latince adın Türkçe
karşılığı da, aşağıdaki örneklerde olduğu gibi, Türkçe adlar arasına alınmıştır.

Ârum Irapezuntinum (Trabzon yılanyastığı), Crocus abantensls (Abant

çiğdemi), Crocus ancyrensls (Ankara çiğdemi). Crocus M titicus (Hitit çiğdemi).
iris lazica (Laz süseni), Orchis anatolica (Anadolu salep otu). Origanum
smyrnaensis(İzmir mercanköşkü), lullpa iurcica{Türk lâlesi).

Bu şekilde Türkiye ile ilgili isimlerdeki adları da Türkçe bitki adları

hâzinesine kazandırmak amaçlanmıştır.

Sözlüğe, ilke olarak yalnız Türkiye’de yabanî olarak yetişen bitki türleri
alınmış ise de, memleketimizde nadir olarak bulunan ve bir kullanılışı olan bazı
kültür bitkilerine de yer verilmiştir. Bunların miktarı çok azdır.

Sözlük, Türkçe bitki adlarının alfabetik sırasına göre düzenlenmiş ve ayrıca

Latince adlar dizini (Bölüm 111) verilmiştir. Bu şekilde Türkçe bitki adlarının
Latince bilimsel karşılıklarını veya tersine Latince adı bilinen bitkilerin Türkçe
adlarını kolayca saptama olanağı sağlanmıştır.
KISALTMALAR :
Ağ. -Ağaç.
Bk. -Bakınız.
Eş ani. -Eş anlam.
Subsp. -Subspecies (Alt tür),
Syn. -Synonymum (Eş anlam).
Var. -Varietas (Varyete).
—> -Bakınız.
 Il-T O R K Ç E BİTKİ ADL ARI

A
ABANT ÇtGDBII — >Çiğdem.

ABDÜLLEZİZ — > Kara topalak.

ACALMA — > Elma.

ACAMUK — > Elma.

ACAR — > Şal kabağı.

ACCOR — > Şal kabağı.

ACEM ARPASI — > Dağ çayı.

ACEM DÜĞÜN ÇİÇEĞİ — > Düğün çiçeği.

ACEM KİMYONU — > Kimyon.

ACI AGAÇ — > Zakkum.

AO AYIT — > Hayıt.

ACI BAKLA --> Domuz baklası.

ACI BAKLA — > Termiye

ACI CEHRE — > Ala cehri.

ACI ÇİĞDEM -İlk baharda çiçek açan CoJchicum (Liliaceae) türlerine verilen genel
ad. Yapraklar çiçek ile birlikte meydana gelir. Çiçekler beyaz veya pembe
renklidir. Zehirli bitkilerdir. Yumruları yanlışlıkla çocuklar tarafından çiğdem
yumrusu yerine yenilmekte ve bu nedenle de Doğu Anadolu bölgesinde ağır
 18

zehirlenmeler görülmektedir (24, 29. 30). Bk. Çiğdem. Gülfaki. Güz çiğdemi.
Kardelen.
Eş ani. Çakal çiğdemi. Kar çiçeği. Katırazığı (Kayseri). Katır çiğdemi. Katırdaşağı.
Kuzla. Zehirli çiğdem.
CoJchicujn fakifolium Stapf-Katır çiğdemi (Arslanköy-Mersin).
C. szovitsii Fisch. et Mey.-Kar çiçeği (Erzurum), Katır çiğdemi (Kayseri).
C. tripfıyJIumZ.. Kunze (Syn: C. ancyrense B. L. Burtt) -Ankara acı çiğdemi. Orta
Anadolu bölgesinde yaygındır.
Merendera trigyna (Steven ex Adam) Stapf-Erzurum bölgesinde (Dumlu, Tortum)
bu türe de "Kar çiçeği" adı verilmektedir.

ACI DARI — > Dan.

ACI DÜGLEK — > Eşek hıyan.

ACI DÜLEK — > Eşek hıyarı.

ACI DÜVELEK — > Eşek hıyan.

ACI DÜVLEK — > Eşek hıyarı.

ACI ELMA — >Acı karpuz.

ACI ELMA -> Elma.

ACI GERDEME — > Su teresi.

ACI G1CI — > Hindiba.

AO GICIKULAGI — > Hindiba.

ACI GÜNEK — > Hindiba.

ACI GÜNEYİK — > Hindiba.

ACI ISIRGAN — > Isırgan.

ACIK — > Elma.

ACI KARPUZ -GtruIIus colocynüu's (L) Schrader (Cucurbitaceae). Çok yıllık,

sürünücü. san çiçekli ve otsu bir bitkidir. Meyveleri müshil olarak kullanılır (24),
Eş ani. Acı elma. Ebucehil karpuzu. Hanzal.

AO KAVRUK — > Kara hindiba.

 19

AO KAVUK — > Kara hindiba.

ACI KAVUN — > Eşek hıyarı.

ACI KAYISI — > Zerdali.

AO H a— > Hindiba.

ACI KİRAZ — > Kiraz.

ACI KÖK --> Loğusa otu.

AC1KULAK — > Hindiba.

ACIMA — > Hindiba.

ACIMAK — > Hindiba.

ACIMAK — > Labada.

ACI MANTAR — > Kanlıca mantarı.

ACI MARUL — > Marul.

ACI MEYAN - Sophora (Leguminosae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık, pennat
yapraklı, süt renkli çiçekli ve otsu bitkiler. Türkiye’de aşağıdaki iki tür
yetişmektedir. Bk. Meyan.
Eş ani. Acı piyan (Erzincan).
Sophora aJopecuroides L- Acı meyan (Gemerek-Sivas).
S. jaubert» Spach- Acı meyan.

ACIMIG — > Pelemir.

ACIMIH — > Pelemir.

ACIMIK — > Pelemir.

ACIMIK — > Peygamber çiçeği.

ACIMUH — > Pelemir.

ACIMUK — > Pelemir.

ACI MURT — > Şekerci boyası.

20

ACI OT — > Acı yavşan.

ACI OT — > Tilkişen.

ACI PELİN — > Pelin otu.

ACIR — > Şal kabağı.

ACIRGA — > Hardal otu.

ACI SOĞAN — > Yılanyastığı.

ACI TERE — > Şahtere.

ACI YAVŞAN - Teucnum polium L. (Labiatae). 10-40 cm yükseklikte, çok yıllık, sık
tüylü ve beyaz çiçekli bir bitkidir. Toprak üstü kısımlan iştah açıcı ve mide
ağrılarını kesici olarak kullanılır. Bk. Kısamahmut otu. Kurtluca. Yer çamı.
Eş ani. Acı ot (Antakya), Ak sedef otu. Anababa kekiği. Anababakokusu. Basur otu,
Beyaz ot (Van), Cadı, Kepir yavşanı. Mayasıl otu (Antakya), Meryem otu
(Diyarbakır, Van), Oğlan otu (Sütçüler-Isparta), Paryavşan. Peryavşan. Sancı otu,
Sıraca otu, Yavşan otu.
Teucrium chamaedrys L. -Bk. Kısamahmut otu.
T. chamaepitys L.-Bk.Yer çamı.
T. orieniale L. -Kirve otu (Erzurum).
T. scordium L. -Bk. Kurtluca.

ACI YAVŞAN — > Pelin otu, Yavşan.

ACIMIK — > Pelemir.

ACİMİK — > Pelemir.

ACİR — > Şal kabağı.

ACOR — > Şal kabağı.

ACUK — > Elma.

ACUR — > Şal kabağı.

ADA ÇAYI - SaJvıa (Labiatae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık, çalımsı veya
otsu bitkiler. Çiçekler beyaz veya morumsu renkli. Bazı türler çay yerine veya
boyar madde olarak kullanılır (24). Bk. Çalba. Dağ çayı. Şalba,
Salvia aethiopis L-Yünlü ada çayı.
 21

S. âi/cAer/Tknlham var, canescens Boiss. et Heldr.-Zeytin yapraklı ada çayı. Mut

(Mersin) bölgesinde çay halinde içilir.
S cıjptantha Montbret et Aueher ex Bentham- Kara ot (Van). Doğu ve Orta
Anadolu bölgelerinde yaprakları ipliği siyah renge boyamak için kullanılır.
Eş ani. Kara şabla, Kara şalva. Kara şapla.
S. dichroanlha Stapf - Kutnu.
S. forskahlei L. - Bk. Şalba.
S. ifa/Z/ms? Miller (Syn.S.triloba L,f.)- Âda çayı. Boz şalba. Boz şapla. Elma çalısı,
Elma çalbası, Yapraklan çay halinde kullanılır(24). Bir dış satım ürünüdür.
Yapraklarından elde edilen uçucu yağ "Elma yağı" adıyla tedavide kullanılmaktadır
(24).
S. mı//ûcaı///sVdM- Kürt reyhanı. Doğu Anadolu bölgesinde yaprakları, koku verici
olarak, tütün içine katılır.
S. nemorosa L - Kara ot, Şalba.
S. sc/area L.- Ayıkulağı, Misk ada çayı. Tüylü ada çayı.
S. slaıninea Montbret et Aueher ex Bentham-Yapraklan Doğu Anadolu bölgesinde
sebze olarak kullanılır.
S. tomentosa Miller - Büyük çiçekli ada çayı. Yaprakları S. fruticosa türününki
gibi kullanılır.
S. verbenaca L.- Yabanî ada çayı
S. verUdJIala L.- Dadırak (Erzurum), Kara ot (İkizdere-Rize).
S. virgata Jaeq.~ Yılancık (Yakacık-İstanbul).
S. viridis L - Ada çayı.

ADAM HAŞHAŞI — > Haşhaş.

ADAM OTU - Maııdragora auiumnaJis Bertol. (Solanaceae). Çok yıllık, rozet

yapraklı, kazık köklü ve mavi çiçekli bir bitkidir. Meyveleri erik büyüklüğünde,
sarı renkli ve hoş kokuludur. Zehirli bir bitkidir. Kökü tedavide kullanılır (24, 30).
Eş ani. Abdüsselâm otu, Adem otu. At elması (Silifke), Hacılar otu, İnsan otu,
Kankurutan, Köpek elması, Köpektaşağı (Kalkan, Kmık-Antalya), Toskafa kavunu,
Yer elması, Yer yenidünyası (Silifke).

ADANA ÇİĞDEMİ — > Çiğdem.

ADANA KÖKNARI — > Köknar,

ADANA OKALİPTÜSÜ — > Sıtma ağacı.

ADA SOĞANI - Urginea manü'ma (L.) Baker (Syn: Seilla maritima L) (Liliaceae). Çok
yıllık, büyük soğanlı, beyaz çiçekli ve otsu bir bitkidir. Soğanlan tedavide
kullanılır. Soğanı ve yaprakları zehirlidir (30).
Eş ani. Âk soğan. Ayı soğanı. Beyaz soğan. Deniz soğanı. Loteşir soğanı, Nuteşir
soğanı. Ölü soğanı. Şalgaba, Şalkaba (Silifke. Mersin).
22

ADEM OTU — > Adam otu.

AD! ARDIÇ — > Ardıç.

ADI PAPATYA — > Papatya.

ADOL --> Incilop.

AFAT -Gentiana ^¿r/G riseb. (Gentianaceae). 30 cm kadar yükseklikte, mavi

çiçekli ve otsu bir bitkidir. Toprak üstü kısımları iştah açıcı ve kurt düşürücü
olarak kullanılır (24). Bk. Centiyane.

AFKU — > Kızıl ağaç.

AFŞAR OTU -Asarum europaeum\>. (Aristolochiaceae). Çok yıllık, rizomlu otsu bir
bitkidir. Çiçeklerin iç kısmı esmer kırmızı renklidir. Gölgeli orman altlarında
yetişir. Toprak altı kısmı kusturucu ve balgam söktürücü olarak tanmmıştır.(24)
Kökleri, koku vermek için çeyiz sandığına konur (Bursa). Ağızdaki içki kokusunu
gizlemek için çiğnenir.
Eş ani. Avşar otu. Çetük otu. Çobandüdüğü. Meyhaneci otu.

AFYON — > Haşhaş.

AFYON HAŞHAŞI — > Haşhaş.

AGAC1 — > Zakkum.

AĞAÇ MANTARI -Collybia velutipes^r. ex Curtis) Quelet (Agaricaceae). Yaşlı ağaç

kütükleri üzerinde gruplar halinde son bahar ve kışın meydana gelir. Yenen bir
mantardır.
Eş ani. Cücül. Kış mantarı.

AGAÇ MANTARI — > Kav mantarı. Kütük mantarı.

AGAÇ ŞAKAYIĞI — > Ayı gülü.

AGAN AGAC1 --> Zakkum.

AG BALDIR — > Ak baldır.

AĞDA ÇİÇEĞİ — > Çuha çiçeği.

AG DALAK — > Isırgan.

 23

AG GANAK — > Hindiba.

AGICIK — > Zakkum.

ACI ÇALISI — > Zakkum.

AG! ÇİÇEĞİ— > Zakkum.

AGl DALI — > Zakkum.

ACI OTU — > Baldıran.

AG1Z OTU — > Deli tütün.

AĞLAR AGAÇ — > Söğüt,

AGLAYANGELİN - Fritillaria im perialis L (liliaceae). 50-100 cm yükseklikte,

turuncu çiçekli, otsu ve soğanlı bir bitkidir. Doğu Anadolu dağlarında yabanî
olarak yetişir. Önemli bir süs bitkisidir. Trakya bölgesinde (Silivri köyleri) süs
bitkisi olarak yetiştirilmektedir.
Eş ani. Gelin çiçeği, Şahtuğu.
Aşağıdaki türler süs bitkisi olarak bir öneme sahiptirler (29).
FritiUaria aurea Schott- Terslâle (Pınarbaşı, Gürün-Sivas).
F erassifo/ia Boiss.et Huet- Doğu Anadolu bölgesi (Erzurum) dağlarında yetişir.
Çiçek sapının bükük olması nedeniyle Van bölgesinde "Boynubükük" adı verilir.
F. erzurumJca Kasaplıgil- Erzurum çevresinde yetişir.
F. persica L. - Güneydoğu Anadolu bölgesinde (Şenköy-Antakya) yetişen, 50-100
cm kadar bir yüksekliğe erişebilen, mor renkli çiçekli ve çok gösterişli bir türdür.
F. sibthorpiana (Sm.) Baker - Güneybatı Anadolu bölgesinde (Bozburun-Muğla)
yetişen san çiçekli bir türdür.

AGU AĞACI — > Zakkum.

AGUKUNDUZU — > Ak çöpleme.

AGU OTU — > Baldıran.

AĞUSTOS KARA YEMİŞİ — > Kara yemiş.

AHKU — > Kızıl ağaç.

AHLAT - Pyrus elaeagnifolia Pallas (Rosaceae). Beyaz çiçekli, dikenli veya dikensiz
bir ağaççıktır. Memleketimizde iki alt türünün yetiştiği bilinmektedir,
subsp. daeagnifolia -Dalları dikenli.
24

subsp.JcotscJıyam s (Boiss.) Browicz.~Dallan dikensiz.

P. amygdaliformisVill. (Çöğür adıyla tanınır) ve P. communısl. subsp. communis
türleri de ahlat olarak tanınmaktadır.
Olgun meyveleri taze halde veya kurutulduktan sonra yenir. Kurutulup
dibekte dövülmüş ahlat meyvesine "Kükürt" adı verilir (Bozkır-Konya).
Eş ani. Ahlat armudu. Ahlet. Aklap. Alîat. Alhat, Argun, Banda, Banta. Çakal
armudu, Çördük, Çötür. Çövür, Dığdığı. Dızdığı, Halfat, Haliç. Kerte, Kertme,
Kialmas, Kokoz, Panta (Şavşat-Artvin), Üngülüz. Yaban armudu, Zingit.

AHLAT ARMUDU — > Ahlat.

AHLET — > Ahlat.

AHU DUDU - Rubus idaeus L. (Rosaceae). 100 cm kadar bir yüksekliğe erişebilen
dikenli, beyaz çiçekli ve çok yıllık bir bitkidir. Meyveleri kırmızı renkli ve tüylü
olup taze halde yenir veya reçel yapılır (24).
Eş ani. Moruh. Totuk (Kars).
R. discoJor leihe et Nees -Bük üzümü, Kuş üzümü (İskilip-Çorum).
R. saxatiIis\Jl, -Horozgözü. 10-20 cm boyda, çok yıllık, sürünücü. dikenli ve beyaz
çiçekli bir bitkidir. Meyveleri yenir. Çıldır (Kars) bölgesinde "Horozgözü" adıyla
tanınır.

AK AGAÇ - ZeJkova carpM olia (Pallas) C. Koch (Ulmaceae). 30-35 m yükseklikte

ve kışın yapraklarını döken bir ağaçtır. Doğu Anadolu'nun meşe ormanlarında
nadiren görülür.

AK ASMA - ¿7âT7i?//5'(Ranunculaceae) türlerine verilen genel ad. Odunsu, tırmanıcı,

bileşik veya basit yapraklı bitkiler. Çiçekler beyaz veya sarımsı renktedir.
Memleketimizde 5 tür yabanî olarak yetişmektedir. Bazı kültür çeşitleri
bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Eş ani. Filbahar, Filbahri (Fulbahri-llk bahar ful'u anlamına gelir). Yaban
sarmaşığı.
CJematis orientaJis L.-Köpektutağı (Erzincan)
C. vilalba L- Peçek (Erzincan).
C. viticeJJa L- Yakmuk (Gaziköy-Tekirdağ).

AKASYA -Bobinia pseudoacacia L. (Leguminosae). 25 m kadar yükselebilen. beyaz

çiçekli bir ağaç. Vatanı Kuzey Amerika olmakla beraber Türkiye’de özellikle yol
kenarlarında yetiştirilir. Çiçekleri kabız, yatıştırıcı ve safra artırıcı etkilere
sahiptir (24).
Eş ani. Beyaz salkım, Salkım ağ.

AK BABA — > Papatya.

 25

AK BABAÇÇA — > Papatya.

AK BABAÇ — > Papatya.

AK BALDIR - Ornilhogahım narbonense L (Lilicaeae). 80 cm kadar bir boya

erişebilen, çok yıllık, soğanlı, beyaz çiçekli ve otsu bir bitkidir. Genç yapraklan.
Güneydoğu Anadolu bölgesinde (Diyarbakir, Siverek) pazarlarda satılır ve sebze
olarak kullanılır. Bk. Ak yıldız.
Eş ani. Ag baldır. Âk pandur.

AK BARDAK — > Çan çiçeği.

AK BARDAK — > Kardelen.

AKBAŞ - CJırozopAora iindoria (L.) Rafin. (Euphorbiaceae). Bir yıllık ve otsu bir
bitkidir. Boyar madde olarak kullanılır.

AKBAŞU — > Civanperçemi.

AKBUBAÇ — > Papatya.

AKBUBAŞCE — > Papatya.

AK BURÇAK — > Müdürmük.

AKÇA AĞAÇ — > Akça ağaç.

AKCAKI23 — > Altın dikeni.

AKÇA AĞAÇ - Acer türlerine (Aceraeeae) verilen genel ad. Kışın yaprak döken ağaç
veya ağaççıklardır. Türkiye’de 10 kadar türü bulunur.
Eş ani. Âkça ağaç. Akçe ağaç, İsfendan.
A lataricum L - Keleve adıyla tanınır ve dallanndan ağızlık yapılır (24).

AKÇA BARDAK — > Kardelen.

AKÇA KAVAK — > Kavak.

AKÇA KESME — > Kesme.

AKÇE BARDAK — > Çan çiçeği.

AKÇE KESME -> Kesme.

 26

AK ÇÖPLEME - Veratrum albüm L. (üliaceae). 100 cm kadar bir yüksekliğe

erişebilen, kazık köklü, yeşilimsi beyaz çiçekli, çok yıllık ve otsu bir bitki.
Rizomlan hayvanlarda vücut parazitlerinin öldürülmesinde kullanılır. Zehirli bir
bitkidir (24). Bk. Karaca ot.
Eş ani. Ağukunduzu. Beyaz çöpleme. Beyaz harbak, Cumah (Sürmene-Trabzon),
Çomağ (Uzundere-Rize). Çomah. Çomak (Hamsiköy-Trabzon). Dokuzbaşlı.
Dokuztepeli. Kökenfiye, Kunduzağu, Sumaç (Maçka-Trabzon). Zumağu.

AK DARI — > Darı.

AK DİKEN - Mammış caiAari/cusl. (Rhamnaceae). 2-6 m yükseklikte bir çalı veya

küçük bir ağaççıktır. Dallar dikenli, meyve olgunlukta siyah renklidir. Meyveleri
müshil olarak kullanılır (24). Bk. Ala cehri. Cehri.
Eş ani. Acı cehre (Van). Cumurd. Geyik dikeni. Gövem eriği. İt cumurdu. Mürdeşe.

AK DUT — > Dut.

AK GEVEN — Geven.

AK GOL — > Gül.

AK GÜNEK — > Hindiba.

AK GÜNEYİK — > Hindiba.

AK GÜRGEN — > Gürgen.

AK HİNDİBA — > Hindiba.

AK HUŞ — > Huş ağ.

AK KANAK — > Hindiba.

AK KAVAK — > Kavak.

AKKIZ --> Gengel.

AKKIZ — > Şevketibostan.

AKKULAGI — > Camuşkulağı.

AKLAP — > Ahlat.

 27

AKLAR OT - Lyibrum salicaria L. (Lythraceae). 1-2 m yükseklikte, çok yıllık,

pembe çiçekli ve otsu bir bitkidir. Yapraklan kabız ve kan dindirici olarak
kullanılır (24).
Eş ani. Hevhulma.

AK MANTAR — > Evlek mantan.

AK PANDUR — > Ak baldır.

AK PELİN — > Pelin otu.

AK SAZ — > Hasır otu.

AK SEDEF OTU — >Acı yavşan.

AK SOCAN — >Ada soğanı.

AK SÖĞÜT — > Söğüt.

AK SÜSEN — > Süsen.

AKTAŞ — > Kardelen.

AK YAVŞAN — > Civanperçemi.

AK YILDIZ - OrnitAogalum (Liliaceae) türlerine verilen genel ad. Yumrulu, beyaz

çiçekli ve otsu bitkiler. Bk. Ak baldır.
Eş ani. Köpek soğanı (Alanya-Antalya). Kurt soğanı, Tükrük otu.
Omiihogafum areuatum Stev.- Kurtkirişi (Kemah-Erzincan). /
O. narbonensel. -Kurt soğanı. Yapraklan Doğu Anadolu bölgesinde sebze olarak
kullanılır. Bk. Akbaldır.
O. nulans L.- Soğanları, süs bitkisi olarak dış ülkelere satılır.
O. monlanum Cyr - Karga soğanı (Dinar-Afyon).
0. oligophyUum E. D. Clarke - Kurt soğanı. Yapraklan Doğu Anadolu bölgesinde
sebze olarak kullanılır.

AK ZAMBAK — > Zambak.

ALA CEHER — > Ala cehri. ,

ALA CEHİR — > Ala cehri.

ALA CEHRİ - Rfıamnus (Rhamnaceae) türlerine verilen genel ad. Dikenli veya
dikensiz, kışın yaprak döken ağaç veya ağaççıklardır. Bk. Cehri.
28

Eş ani. Kara diken.

fihamnus aJalem us L. - Meyve ve kabuklar müshil etkilidir {24).
fi. catfıarticus L.- Bk. Ak diken.
fi. frangula L- Bk. Barut ağacı.
fi. oleoides L- Kör diken.
fi. orbiculatus Bomm. - Bk. Cehri.
f i pafiasü Fisch. et Mey - Çoban çırası (Gümüşkaya-Torul).
fi. petio/aris Boiss. - Bk. Cehri.

ALA CİGİR — > Ala cehri.

ALA CİYİR — > Ala cehri.

ALA CÜER — > Katran yoncası.

ALA HAŞHAŞ — > Haşhaş.

ALA KANGAL — > Gengel.

ALA KENGER — > Gengel.

ALA PANCAR — > Yabanî pancar.

ALAVJRT — > Su kabağı.

ALAVUR — > Su kabağı.

ALAVURT — > Su kabağı.

ALAVUT — > Su kabağı.

ÂLAYC1K ÇİÇEĞİ — > Ölmez çiçek.

ALÇA — > Erik.

ALE GÜMECİ — > Ebe gümeci.

ALEYÇİN — > Çiğdem.

ALFAT — > Ahlat.

ALHAT — > Ahlat.

 29

ALIÇ - Crataegus (Rosaceae) türlerine verilen genel ad. Kışın yapraklarını döken
ağaç veya ağaççıklardır. Dallar genellikle dikenli, çiçekler beyaz veya pembe
renkli, meyveler sarı, kırmızı, koyu kırmızı veya siyah renklidir. Ekseri türlerin
meyveleri yenir ve son baharda iplere dizilerek pazarlarda satılır (108A).
Eş ani. Alış. Aloş, Aluç. Eloç, Geyik dikeni, Haliç. Haluç, Kızlar yemişi. Kuş yemişi,
Yemişen, Yemişken. Yemşen.
Crataegus aronia (L) Bosc.-San alıç (Yeşilkent-Gazi Antep). Meyveleri san renkli.
12-18 mm çapında, yenir.
C monogyna Jacq.-Enişen (Yeşilkent-Gazi Antep). Geyik dikeni. Gırgat (Şavşat).
Keçi alıcı (Zara-Sivas). Kırmızı alıç. Kocakarı yemişi (Kocaeli), Öküzgöbeği.
Öküzgötü, Sürsülük (Divriği-Sivas), Yemişen, Yemişgen, Yemişken. Yemşen (Çepni.
Gemerek-Sivas). Meyveleri kırmızı veya esmer kırmızı renkli, 6-10 mm çapında
ve yenmez. Dallarından baston yapılır. Çiçekleri tedavide kullanılır (24).
C orfenlafisfzWds ex Bieb.- İt alıcı (Zara-Sivas), Kırmrzı alıç (Çepni, Gemerek-
Sivas). Meyveleri kırmızımtırak turuncu renkli, 18-20 mm çapında, yenir.
C. pseudoheterophylla Pojark.- Aluç (Tunceli). Meyveleri kırmızı renkli, 10-12 mm
çapında, yenir.
C. szovîtsii Pojark - Koyun alıcı (Zara-Sivas). Meyveleri san-turuncu renkli, 15­
25 mm çapında, yenir,
C. tanacetifo/ia (Lam.) Pers.-Ayva alıcı, Çakır alıcı (Zara-Sivas), Godon alıcı
(Zara-Sivas). Göden alıcı (Zara-Sivas). Kotan alıcı (Zara-Sivas). Meyveleri 18-20
mm çapında, sarı renkli ve kırmızı lekeli. Kuzey ve Orta Anadolu’da yaygındır.
Meyveleri son baharda pazarlarda satılır ve yenir.

AUŞ — > Alıç.

ALİÖKRÜZ — > Güz çiğdemi.

ALİÖKSÜZ — > Güz çiğdemi.

A1İAHEKMEG1 — > Yağmurbastığı.

ALMAN PAPATYASI — > Beyaz papatya.

ALOŞ — > Alıç.

ALSA — > Erik.

ALTIN AĞACI — > Cehri.

ALTINBAŞ — > Dağ çayı.

ALTINBAŞAK — > ölmez çiçek.

30

ALTINCIK — > Nergis.

ALTIN ÇİÇEĞİ — > Ölmez çiçek.

ALTIN DİKENİ - Scofymus hispanicus'l. (Compositae). 70-80 cm yükseklikte, tüylü,

dikenli, san çiçekli ve otsu bir bitkidir. Toprak üstü kısmı genç iken sebze
(Balıkesir. İzmir), kökü ise idrar artırıcı olarak kullanılmaktadır (24).
Eş ani. Akçakızı (Bigadiç—Balıkesir). Çetmi dikeni (Balıkesir), Kızılgöz dikeni. San
diken.

ALTIN GEVENİ — > Geven.

ALTIN OTU -Ceteracİı officinarum DC (Aspleniaceae). 5-20 cm yükseklikte,

çiçeksiz, çok yıllık ve otsu bir bitkidir. İdrar söktürücü ve kabız olarak kullanılır
(24).
Eş ani. Dalak otu, Mayasıl otu (Akseki-Antalya).

ALTIN OTU — > Ölmez çiçek.

ALTIN YUMURTA MANTARI -Amamla caesarea (Fr. ex Scop.) Pers. (Amanitaceae).

İstanbul civannda (Belgrat ormanı) yetişir. Yenen bir mantardır. Bazı Âmanita
türleri ölüm ile sonuçlanan zehirlenmelere neden olmaktadır. Bk. Zehirli mantar.
Eş ani. İmparator mantarı.
Âmanita rubescens (Fr. ex Persoon) Quelet - İnci mantarı. İstanbul civarında
(Belgrat ormanı) yetişir. Pişirildikten sonra yenebilir.
A. vaginata (Fr. ex Buli.) Quelet- Kılıçkmı mantarı. İstanbul civannda (Belgrat
ormanı) yetişmektedir. Yenen bir mantardır.

ALUÇ — > Alıç.

ALVALA --> Gelincik.

ALVELE — > Çiğdem.

ALYANAK — > Deniz üzümü.

AMAHTA — > Dağ çileği.

AMASYA LALESİ — > Lâle.

AMBERBARİS — > Karamuk.

AMEL OTU — > Çayır düğmesi.

 31

AMME — > Kara hurma.

AMOFTA — > Dağ çileği.

ANABABAKOKUSU — > Acı yavşan.

ANADOLU CANAVAR OTU — > Canavar otu.

ANADOLU OTU — > Çay üzümü.

ANADOLU RAVENDİ — > Lâbada.

ANADOLU SALEP OTU — > Salep.

ANADOLU TEKE DİKENİ — > Teke dikeni.

ANASON - Pimpinella an/sum L. (Umbelliferae). Bir yıllık, otsu, beyaz çiçekli bir
tür. Meyveleri koku verici ve gaz giderici olarak kullanılır (24).
Eş ani. Enisen, Ezanteri, (Gümüşhane). Ezellere (Sivas). Ezentere (Eğridir—İsparta).
Ezerlere (Pmarbaşı-Kayseri), Ezertere (Sivas). Mesir otu (Karamanlı-Burdur).
fímpíneí/a aníseíum Boiss. et Bal.- İki yıllık anason.
P. aromatica Bieb.- Geyzi (Doğu Anadolu). Dallarından süpürge yapılır.
P. saxífraga L- Taş anasonu.
P. tragium Vill - Geyzi (Doğu Anadolu). Dallarından süpürge yapılır.

ANCUR — > Şal kabağı.

ANDIZ - Juníperas c/rupacea Lab. (Cupressaceae). Kışın yapraklarını dökmeyen bir

ağaç. Meyveleri (Andız giliği)nden hazırlanan pekmez (Andız pekmezi) kuvvet
verici, odunundan yapılan katran (Andız katranı) antiseptik olarak kullanılır.
Kozalaklarından yapılan tespihler özellikle Adana'da satılmaktadır. Bk. Ardıç.
Eş ani. Anduz, İndız.

ANDIZ GİUG1 — > Andız.

ANDIZ KATRANI — >Andız.

ANDIZ OTU - ínula heíeníum L. (Compositae). 1-2 m yükseklikte, kazık köklü, çok
yıllık, sarı çiçekli ve otsu bir bitkidir. Memleketimizde 4 alt türü bilinmektedir.
Düzce bölgesinden toplanan alt türün (subsp. orgyalis (Boiss.) Grierson) kökleri
İstanbul aktarlarında "Andız kökü" adı altında satılmaktadır. Safra söktürücü,
idrar artıncı ve öksürük kesici olarak kullanılmaktadır (24).
Eş ani. Anduz otu.
Inula heteroJepis Boiss. - Kaya andız otu. İştah açıcı olarak kullanılır.
32

/ oculus-christi L - Sümenit (Akseki-Antalya), Bk. Şekerli ot.

/ viscosa (L.) Aiton - Zimbit, Zimerit, Zinebit (Gazipaşa-Antalya). Çiçeklerinden
san renkli bir boyar madde hazırlanır.
TeJekia speciosa (Schreber) Baumg- Genel görünüşü Andız otu’na benzer. Çiçek
durumlan. Kuzey Anadolu bölgesinde (Maçka-Trabzon), boyar madde olarak
kullanılır.

ANDIZ PEKMEZİ — > Andız.

ANDUZ — > Andız.

ANDUZ OTU — > Andız otu.

ANIK -Yemeklere koku vermek için kullanılan Dağ reyhanı (Ziziphora). Kekik
(Thymus), Mercanköşk (Origanum) ve Nane (Meniha) gibi kokulu bitki türlerine
verilen genel ad. Bk. Dağ reyhanı, Kekik, Mercanköşk, Nane, Sâter.

ANKARA ACI ÇİĞDEM! — >Acı çiğdem.

ANKARA ÇİĞDEMİ — > Çiğdem.

ANNUK — > Anık.

ANTALYA ÇİĞDEMİ — > Çiğdem.

ANTEP FISTIĞI -Pistacia vera L. (Anacardiaceae). 10 m kadar bir boya erişebilen,

kışın yaprak döken ve meyveleri için özellikle Güneydoğu Anadolu bölgesinde
yetiştirilen bir ağaççıktır. Genellikle P. atlantica Desf. türünün üzerine aşılanarak
çoğaltılır. Bk. Buttum, Menengiç. Sakız.
Eş anl.Şam fıstığı.

ANTEP NANESİ — > Nane.

ANUH — > Anık.

ANUK — > Anık.

ANUK — > Mercanköşk.

ANZER ÇAYI - Thymus pseudopuJegioides Klokov et Des.-Shost. (Labiatae). 10-25

cm yükseklikte, çok yıllık, kuvvetli kokulu ve pembe çiçekli bir bitkidir. Gövdenin
dört köşeli ve köşeler boyunca tüylü olması ile diğer Thymus türlerinden
kolaylıkla aynlır. Doğu Karadeniz bölgesi (Giresun-Rize arası) dağlannda
yetişmektedir. Rize çevresinde ünlü Anzer balının bu türünün çiçeklerinden elde
 33

edildiği söylenmekte ve çay halinde hazırlanarak içilmektedir. Bk. Mercanköşk,

Kekik.
Aşağıdaki türlerin çiçekli dalları da Rize bölgesinde. "Anzer çayı" adı altında, çay
yerine kullanılmaktadır.
Origanum vulgare L. subsp. gracile letswaart.
Ttymuspraecox Opiz subsp. sAorpi/ii (Velen.) Jalas.

APALAK — > Çiğdem.

APTAL OTU — > Kenevir.

APTtSBOZAN OTU - Sarcopoterium spinosum (L.) Spach (Syn. Poterium spinosum

L) (Rosaceae). 75 cm kadar yükselebilen, dikenli bir çalı. Kökleri şeker
hastalığına karşı kullanılır (24). Bk. Demir dikeni.
Eş ani. Çakır dikeni. Geren dikeni.

ARAPDEDE — > Centiyane.

ARAP OTU — > Dağ sümbülü.

ARAPSAÇI — > Rezene.

ARAP SÜMBÜLÜ — > Dağ sümbülü.

ARAPTAŞAGl — > Dağ sümbülü.

ARAP TOPALAĞI — > Kara topalak.

ARAP YASEMİNİ — >Yasemin.

ARDIÇ -Juniperus (Cupressaceae) türlerine verilen genel ad. Bu türler kışın

yapraklarını dökmeyen ağaççık veya ağaçlardır. Bazı türlerin meyveleri tedavi
alanında kullanılır. Bazı türlerden de katran elde edilir. Bk. Andız.
Eş ani. Arduç, Ardunç.
Juniperus communis L.-Adî ardıç. Kozalaklan kullanılır (24).
J. drupacea L. - Bk. Andız.
J exceisa Bieb.- Boylu ardıç, Boz ardıç. Çerkem (Erzincan)
J. foetidissima Willd.-Kokar ardıç. Yağ ardıcı.
J nana Willd.-Bodur ardıç. Cüce ardıç.Yapışak ardıç (Eldivan-Çankın)
J. oxycedrus L.- Katran ardıcı. Meyveleri kullanılır.
J.phoenicea L.- Finike ardıcı.
J. sabina L.~ Kara ardıç.
34

ARDIÇ BURÇU - Arceutfıobium oxycedrí (DC.) Bieb. (Loranthaceae). 5-20 cm

yükseklikte, kışın yapraklarını dökmeyen, yarı parazit bir bitkidir. Juniperus
oxycedrus ve J. drupacea türleri üzerinde yaşar. Bk. Burç. Meşe burçu.

ARDUÇ — > Ardıç.

ARDUNÇ — > Ardıç.

ARCUN — > Ahlat.

ARI ÇİÇEĞİ — > Ölmez çiçek.

ARI ÇİÇEĞİ — > Sığırdili.

ARI GÖLÖ — > Gelincik.

ARIKOVANI — > Yüksük otu.

ARI OTU - Nepeta caesarea Boiss. (Labiatae). 50-80 cm yükseklikte, çok yıllık,
yumuşak tüylü, beyaz veya pembe çiçekli bir bitkidir. Arılar geldiği için birçok
bitki türüne Türkçede "An otu" adı verilmektedir.

ARI OTU — > Sığırdili.

ARKO LAHANASI - -> Yılanyastığı.

ARMUT OTU — > Burç.

ARNAVUT DARIS1 — > Darı.

ARPACIK SALEBİ — > Basur otu.

ARPA FİGİ — > Burçak.

AK3I.ANAYAG1 --> Arslanpençesi.

ARSLANAYACI — > Kırkbaş otu.

ARSLANDIŞI— > Kara hindiba.

ARSLANKULAGI — > Kırkbaş otu.

ARSLANPEÇESİ - ÂlchemiHa (Rosaceae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık, otsu,
rizomlu ve parçalı yapraklı bitkiler.
 35

Eş ani. Arslanayağı, Fındık otu (Trabzon bölgesi), Şahten, Şehduran.

AkhemüJa arvensjs^) Scop. (Syn: Aphanes arvensis L) - Fındık otu, Yıldıznişanı.
Kök ve yaprakları idrar artırıcı ve kabız olarak kullanılır (24).
A barbatifJora Juz- Dokuztepe (Hamsiköy. Maçka-Trabzon). Yapraklannın
genellikle 9 parçalı olmasından dolayı bu isim verilmektedir. Fındık otu
(Sürmene-Trabzon).
A. ortJıotricfıa Rothm.- Fındık otu (Sürmene-Trabzon).
A pseudocartaJinica Juz - Fındık otu, Kabız ve idrar artırıcı olarak kullanılır
m .

ARURO — > Gezengevi.

ASA OTU — > Çakşır otu.

ASFUR — > Aspir.

ASKER GÜLO — > Gül.

ASKİL — > Yabanî gül.

ASPIR - CariAaoıus tinciorius L. (Compositae). 25-50 cm yükseklikte, bir yıllık,

turuncu çiçekli ve otsu bir bitkidir. Orta Anadolu bölgesinde yetiştirilir.
Tohumlarından sabit yağ elde edilir. Çiçekleri ise safran yerine boyar madde
olarak kullanılır (24).
Eş ani. Asfur, Aspir, Boyacı aspiri, Hasbir, Haspir. Kurtum, Yalancı safran.

ASPUR — >Aspir.

AŞĞIN — > İşgın.

AŞILI ZEYTİN — > Zeytin.

AŞKIN — > İşgm.

AŞ OTU — > Gelincik.

AŞ OTU - Kişniş, Maydanoz ve Nane gibi yemeklere koku vermek için konulan ot.
(Özellikle Doğu Anadolu'da kullanılır.)

AŞ OTU — > Kişniş.

AŞUfl — > Kişniş (Yabanî).

AT DİKENİ — > Boğa dikeni.

36

AT DİKENİ — > Eşek dikeni.

ATDİIİ — > Tavşan kirazı.

AT ELMASI - ErioJobus trilobalus (Poiret) Roemer (Rosaceae). 5-6 m yükseklikte

bir ağaççıktır. Meyveleri 3 cm kadar çapında, sarı renkli ve ekşi lezzetlidir.
Meyveleri yenir. Gazi Antep ve Kahraman Maraş bölgelerinde turşu yapılır.

AT ELMASI — > Adam otu.

AT ELMAS! — > Yonca.

ATEŞ DİKENİ — > Tavşan elması.

ATEŞ YAPRAĞI — > Bağa.

AT GEVENİ — > Pişik geveni.

AT KİŞNEK OTU — > Kişkiş.

ATKULAGI — > Camuskulağı.

ATKUYRUĞU - Eguisetum (Equisetaceae) türlerine verilen genel ad. Sulak çayırlar

ve su kenarlarında yetişen, rizomlu, çok yıllık ve otsu bitkilerdir. Genç sürgünleri
özellikle at ve sığırlarda tehlikeli zehirlenmelere neden olmaktadır (24).
Eş ani. Çam otu (Bozdağ-ödemiş), Çığçığ, Ekli ot (Muğla), Katırkuyruğu,
Kırkboğum, Kırkboğum otu, Kırkkilit otu, Tilkikuyruğu, Zemberek otu.
Eçuiseium arvense L.-Zehirli olarak tanınmış bir türdür.
E ramosissimumDesf.- Kırkboğum. Ulama, Ulama otu. Yayılgan otu (Gelendost -
İsparta).

ATLANGAÇ — > Teke dikeni.

AT YEMLİĞİ — > Yemlik.

AVAT — > Böğürtlen.

M C#S - > Kimyon. ____> ^ o + Û ^ O n i S - D e «

AVCI ÜZOMÖ — > Çay üzümü.

AVE1İK — > Lâbada.

AVI — > Zakkum.

 37

AVLU AĞACI — > Ayı elması.

AVRAT OTU — > Güzel avrat otu.

AVŞAR OTU — > Afşar otu.

AYAKLI KEKİK — > Kara kekik.

AYAN — > Zakkum.

AYI BALDIRANI — > Eşek baldıranı.

AYICA MANTARI — >Ayı mantarı.

AYI ÇİĞDEMİ — > Güz çiğdemi.

AYI ÇİLEĞİ — > Güzel avrat otu.

AYID — > Hayıt.

AY1DANASI — > Civanperçemi.

AYIEU— > Peynir otu.

AYI ELMASI - MacJura pomifera (Rafin.) Schneider (Moraceae). Dikenli ve dioik bir
ağaçtır. Meyveleri 10-15 cm çapında, portakal biçiminde, önce açık yeşil ve sonra
san renkli ve reçinemsi kokuludur. Vatanı Amerika’dır. Memleketimizde çit bitkisi
olarak bahçe kenarlarında yetiştirilir, özellikle İstanbul bölgesinde bulunur.
Eş ani. Avlu ağacı (Kilyos-İstanbul), Hint portakalı. Yalancı portakal ağacı.

AYI ERİĞİ — > Erik.

AYI FINDIĞI - Styrax officm aJis'L (Styracaceae). 2-5 m yükseklikte, beyaz çiçekli
bir ağaççıktır. Meyve 1-2 tohumludur. Tohumlanndan yağ elde edilir ve tespih
yapılır (24). Bk. Yalancı tespih ağacı.
Eş ani. Çakıldak, Tesbi, Tespih ağacı, Tespihlik, Tespi, Yaban ayvası, Zamzalak,
Zanzalak (Gazi Antep, Mersin).

AYIGÖLÜ - PaeonJa (Paeoniaceae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık, otsu ve
rizomlu bitkiler. Çiçekler büyük ve kırmızı renkli. Bazı çeşitleri bahçelerde süs
bitkisi olarak yetiştirilir.
Eş ani. Bocur, Eşek gülü. Şakayık, Yer şakayığı.
Paeoaia arborea Donn- Ağaç şakayığı. Toprak üstü tasımlan kışın kurumaz.
Vatanı Çin olup İstanbul bölgelerinde süs bitkisi olarak yetiştirilir.
38

P. mascuJa (L) Miller- Savul (Pülümür-Tunceli), Kökleri yatıştırıcı ve kabız

etkilere sahiptir (24). Genç yapraklan Doğu Anadolu bölgesinde sebze olarak
kullanılır.
P peregrina Miller- Bocur (Gümüşpmar-lstanbul).

AY1KÖŞK MANTARI — >Ayı mantan.

AYIKÖŞKÖ MANTARI — >Ayı mantan.

AYIKULAĞI - PhJomis grandiflora H. S. Thomson (Labiatae). Çok yıllık, san çiçekli

ve çalı görünüşünde bir bitki. Bk. Çalba.
Eş ani. Karağan (Akseki-Antalya).

AYIKULAĞI — >Ada çayı.

AYIKULAĞI — > Çalba.

AYIKULAĞI — > Çuha çiçeği.

AYIKULAĞI — > Salep.

AYI UFORU — > Güzel avrat otu.

AYI UGARBASI — > Güzel avrat otu.

AYI MANTARI - Boktus (Boletaceae) türlerine verilen genel ad. Yenen büyük
mantarlardır. Aşağıdaki türleri toplanır ve pazarlarda satılır.
Boletus aereus Bulliard -Baston mantan.
B. edu//s?T. ex Bulliard -Ayıköşk mantan, Ayıköşkü mantan. Et mantan, Göbek
mantarı.
B. /uridus Fr. ex Schaeffer- Ayı mantan.
B. luteus Fr.ex L. (Syn: Suillus luteus S, F. Gray) -Ayı mantan. Ayıca mantan
(Bolu). Kaypak mantar.
B. rufus Fr. ex Schaeffer- Taş mantan.
B. satanas Lenz - Çörek mantan. Yenmez. Zehirli olduğu sanılmaktadır. Bk.
Zehirli mantar.

AYI OTU — > Mürver.

AYIPARMAGi - Phefypaea tourneforiiıl&%\. (Orobanchaceae). 10-20 cm yükseklikte,

otsu, parazit ve kırmızı çiçekli bir bitki. Bu ad Tahir Geçidi (Ağrı) civanndaki
köylerde kullanılmaktadır (20).
P. coccmea{Bieb.) Poiret- Kardaşkanı. Kardeşkanı. Kuzeydoğu Anadolu dağlannda
yetişir.
 39

AYIPENÇE3İ - Âcanthus dıoscoridis L. ve A. hirsulus Boiss. (Acanthaceae). Çok

yıllık, dikenli ve otsu bitkilerdir. Çiçeğin korollası taze halde yenir ve
kurutulduktan sonra, koku vermesi için çaya katılır (24).

AYI SOĞANI — > Âda soğanı.

AYIT — > Hayıt.

AYI YEMİŞ! — > Koca yemiş.

AYLANDIZ — > Kokar ağ.

AYLIK OTU — > Ayrık otu.

AYRIK OTU - Efymus repens (L) Gould subsp./<{£>«!&?(Syn: Agropyron repens (L) P.
Beauv.) (Gramineae). Çok yıllık, rizomlu ve otsu bir bitkidir. Toprak altı kısmı
idrar söktürücü olarak kullanılır (24). Bk. Domuz ayrığı.
Eş ani. Aylık otu. Demir otu. ta?
d
AYVA ALICI — >Alıç.

AYVADANA — > Clvanperçemi.

AYVADANA — > Yavşan.

AYVADENE — > Civanperçemi.

AYVIDANA — > Civanperçemi.

AZAK EĞİRİ — > Eğir otu.

AZI OTU — > Mürver.

 B
BABAÇÇA — > Papatya.

BABA İNCİR — > İncir.

BABRİK — > Bodur otu.

BABUNÇ — > Papatya.

BADEM - Âmygda/us communis L. (Rosaceae). 6-8 m yükseklikte, dikensiz, pembe

veya beyaz çiçekli bir ağaçtır. Tohumları yenir ve yağ elde edilmesinde kullanılır.
Aşağıdaki türlerin meyveleri genç iken yenir.
AmygdaJus Jydoides Spach - Çalı bademi. Keçi çağlası. Çok dallı ve dikenli bir
türdür.
A, orienlalis Miller - 1-3 m yükseklikte, yaprakları beyazımtırak tüylü ve
çiçekleri pembe renklidir.
Eş ani. Bayam. Bayan. Bıyam. Boçça, Paya. Payam. Payem. Piyam, Şabah.

BADIMA — > Madımak.

BADIMAK — > Madımak.

BADIMALAK — > Madımak.

BADİMA — > Madımak.

BADİMAH — > Madımak.

BADİMAK — > Madımak.

BADIRGAN — > Baldırgan.

BAGA - PJaniago (Plantaginaceae) türlerine verilen genel ad. Bir veya çok yıllık
otsu bitkilerdir. Bazı türler gövde yapar. Bazı türlerde ise gövde bulunmaz.
Yapraklar yara iyi edici veya et dolması sarmakta sebze olarak kullanılır (24).
 41

Eş ani. Ateş yaprağı, Bağa yaprağı, Beşdamar otu, Boğa yaprağı, Damar otu.
Damar yaprağı, Kırksinir otu. Pağa yaprağı. Siğil otu. Sinsek (Zonguldak). Sinirli
ot. Sinir otu. Yedi damar otu. Yılandili, Yılan otu (Van).
Hanlago intermedia L.- Yapraklar sebze olarak kullanılır (Van).
P. Janceoiata L.- Yılandili, Yılan otu (Doğu Anadolu).
P. m ajorL- Bağa yaprağı. Beş damar otu. Yapraklan et dolması sarmakta
kullanılır (Pasinler-Erzurum).
P. psyiiium L. - Tohumları "Karnıyank tohumu" adı altında müshil olarak
kullanılır (24).

BACA YAPRAĞI — > Bağa.

HAGBOZAN — > Bostanbozan.

BAĞNAZ — > Kayın ağacı.

BAĞRIKARA — > Baldınkara.

BAG SÖĞÜDÜ — > Söğüt.

BAG YAPRAĞI — > Bağa.

BAHAR OTU — > Çuha çiçeği.

BAHÇE HEZARENİ — > Hezaren.

BAHÇE İĞDESİ — > İğde.

BAHÇE NANESİ --> Nane.

BAHÇE ŞEBBOYU — > Şebboy.

BAHÇE TERESİ — > Tere.

BAHÇE ÜVEZİ — > Üvez.

BAK — > Kenevir otu.

BAKLA — > Burçak, Fink baklası.

BAKLAKIRAN — > Canavar otu.

BALABAN MANTARI - Hydnum imbricaium L. (Hydnaceae). Genç iken yenir.

42

Nydnum repandum Fr. ex L- Dil mantan. Geyik manian (Saccılar-Bolu). Sığır

dili mantarı. Genç iken yenir. Bk. Cincile, Geyik mantan. Zehirli mantar.

BALAM1T — > Palamut.

BALAMUT — > Palamut.

BALBAŞI — > Dağ çayı.

BAL ÇİÇEĞİ — > Çıngırak otu.

BAL ÇİÇEĞİ — > Hanımeli.

BALDIRAN - Conium maculatum L. (Umbelliferae). Bir veya iki yıllık, beyaz çiçekli,
parçalı yapraklı, kuvvetli kokulu ve otsu bir bitkidir. Özellikle meyveleri zehirlidir.
Erzurum bölgesinde gövdesi kabuğu soyulduktan sonra, kimi yerine yenmekte ve
bu nedenle de özellikle çocuklarda ağır zehirlenmeler görülmektedir (30).
Kurutulmuş dallan, demet yapıldıktan sonra süpürge olarak kullanılır
(Pınarhisar-Kırklareli). Bk. Kimi.
Eş ani. Ağı otu, Ağu otu. Baldıran otu, Hırhmdilik (Erzurum), Körek, Şemsiye otu.
Yılan otu.

BALDIRAN -Laserpiiium glaueum Post (Umbelliferae). 60-150 cm yükseklikte,

kalın köklü, çok yıllık, çıplak, yapraklan tüysü ve çiçekleri yeşilimtırak beyaz
renkli olan bir bitkidir. Nadir bir türdür. Kahraman Maraş (Ahır dağı) ve Dörtyol
civarındaki dağlar (Mığırtepe) da yetişmektedir. Zehirli değildir. Kökü Dörtyol’un
dağ köylerinde yenir ve bölgedeki halk hekimleri tarafından yatıştıncı olarak
kullanılır.
Laserpitium hispidum Bieb.- Kasnı. Kuzey Anadolu bölgesinde yetişir. Gövdesi,
kabuğu soyulduktan sonra, çiğ olarak yenir (Tirebolu, Şebin Karahisar). Bk. Kasnı.

BALDIRAN — > Yabanî kereviz.

BALDIRAN OTU — > Baldıran.

BALDIRGAN - Meradeum tradıyloma Fisch. et Mey, (Umbelliferae). 1-1.5 m

yükseklikte, çok yıllık, özel kokulu, beyaz çiçekli ve olsu bir bitkidir. Erzurum ve
Kars bölgelerinde gövdesi, kabuğu soyulduktan sonra çiğ olarak yenir. Bk.
Tavşancıl otu.
Eş ani. Soy (Erzurum), Baldırgan (Kars), Balgırdan. Baldırkan.

BALDIRGAN — > Baldırgan.

 43

BA1DIRIKARA -Aspienium adianlum-nigrum L. (Aspleniaceae). 10-25 cm boyunda,

çok yıllık ve otsu bir bitkidir. Yaprak sapı dip kısımda siyah renklidir. Toprak
üstü kısmı balgam söktürücü ve öksürük kesici olarak kullanılır (24).
Eş ani. Bağrıkara. Kara baldır.
Aspienium ruta-m uraria L - Duvar baldınkarası.
Poiystichum seiiferum (Forsk.) Woynar (Aspidiaceae) - Dere gülü (Giresun).

BALD1RKÂN — > Baldırgan.

BAL DİKENİ — > Dulavrat otu.

BALDUZ — > Yabanî kimyon.

BALEMÍT — > Palamut.

BALG1RDAN — > Baldırgan.

BALLIBABA - Lamium (Labiatae) türlerine verilen genel ad. Bu türler bir veya çok
yıllık otsu bitkilerdir. Çiçekler beyaz, kırmızı veya mor renklidir. Kars bölgesinde
AncAusa azurea Miller var. azurea (Boraginaceae) türüne de Ballıbaba veya
Tatlıbaba adı verilmektedir.
Eş ani. Ballık otu.
Lamium a/bum L, L macuiatum L. ve L. purpureum L türlerinin toprak üstü
kısımları kabız ve kuvvet verici olarak kullanılır (24).

BALLIBABA — > Keçiboynuzu.

BALUBOYNUZ — > Keçiboynuzu.

BALLICA — > Gıcıgıcı.

BALLIK — > Katran yoncası.

BALLIK OTU — > Ballıbaba.

BALLIK OTU — > Çalba.

BAL MANTARI - Ârm iiiarieJia meilea (Fr. ex Vahi) Karsten (Agaricaceae). İstanbul
civannda (Belgrat ormanı) yetişir. Yenen bir türdür. Bk. Kanlıca mantarı.

BAMBİL OTU — > It üzümü.

BAMBUL OTU — > İt üzümü.

44

BAN AĞACI — > Söğüt.

BANDA — > Ahlat.

BAN OTU - Hyoscyamus niger L. (Solanaceae). 20-100 cm yükseklikte, yumuşak

tüylü, iki yıllık ve otsu bir bitkidir. Çiçekler sarı-mor renklidir. Yapraklan ağrı
kesici olarak kullanılır. Zehirli bir bitkidir (30).
Eş ani. Batbat, Batbat otu. Bengildek. Bengilik otu. Çanakçömlek otu, Çömlek otu
(Antalya), Dağdağan, Deli bardağın. Deli batbat, Diş otu (Şiran-Gümüşhane),
Gâvur haşhaşı.
Hyoscyamus reticulatus L.-Göz otu (Silifke-lçel), Mak otu (Horozköy-Ulukışla).

BARBA — > Süsen.

BARSAMA OTU — > Civanperçemi.

BARUT AGAC1 - Frangula alnus Miller (Syn:Rhamnus frangula L.) (Rhamnaceae). 2­

3 m yükseklikte dikensiz bir ağaççıktır. Gövde ve dal kabukları müshil olarak
kullanılır (24). Bk. Ala Cehri. Cehri.
Eş ani. Ciğar (Sürmene-Trabzon), Ciğarı (Çayeli-Rize).

BASTON MANTARI — > Ayı mantan.

BASUR OTU - Ranunculus ficaria L. (Ranunculaceae). 10-20 cm yükseklikte, çok

yıllık, otsu, yumru köklü ve parlak san çiçekli bir bitkidir. Andırın (Kahraman
Maraş) köylerinde toplanan yumru kökleri kurutulduktan sonra Arpacık salebi,
Çöpmalı, Çöp salebi veya Şehriye salebi adı altında salep yerine satılır. Bk. Düğün
çiçeği, Salep.
Eş ani. Yağlı çiçek.

BASUR OTU — > Acı yavşan.

BATAKLIK NERGİSİ — > Ulpar.

BATAKLIK SÜSENİ - irispseudacorusl. (Iridaceae). Rizomlu, çok yıllık, san çiçekli

ve otsu bir bitkidir. Dere ve bataklık kenarlarında yetişir. Bk. Eğir otu. Süsen.
Eş ani. Kılıç otu, San süsen, Yalancı eğir.

BATBAT — > Ban otu.

BATBAT OTU — > Ban otu.

BATBİT OTU — > Ban otu.

 45

BAY — > Boy otu.

BAYAM — > Badem.

BAYAN — > Badem.

BAYIR ÇAYI — > Mercanköşk.

BAYIR PELİNİ — > Civanperçemi.

BAYTARAN — > Civanperçemi.

BAYTIRAN — > Civanperçemi.

BEBECÜK — > Lâle.

BEBİSÇE — > Papatya.

BEKTAŞÎ ÖZÜMÜ — > Frenk üzümü.

BELEDAN — > Çınar.

BELEMİR — > Pelemir.

BELEMÜR — > Pelemir.

BENDİK — > Kereviz.

BENEVŞE — > Menekşe.

BENGİLDEK — > Ban otu.

BENGİLİK OTU -> Ban otu.

BENİŞ — > Yakı otu.

BERE OTU — > Yapışkan otu.

BERİKEMBERİ — > Kebere.

BEŞBIYIK — > Döngel.

BEŞ DAMAR OTU — > Bağa.

46

BEŞ PARMAK OTU — > Hayıt.

BEYAZ CİVANPERÇEMİ — > Civanperçemi.

BEYAZ ÇIWŞ — > Çiriş otu.

BEYAZ ÇÖPLEME — > Ak çöpleme.

BEYAZ DAG SALEBİ — > Salep.

BEYAZ GÜL — > Gül.

BEYAZ HARBAK — > Ak çöpleme.

BEYAZ KAMIŞ — > Kamış.

BEYAZ KEKİK - Coridothymus capitatus (L) Reichb, fil, (Labiatae). 50 em kadar

yükseklikte, mor çiçekli, kekik kokulu, çok yıllık ve çalımsı bir bitkidir. Batı ve
Güney Anadolu’da kekik yerine kullanılır. Bk. Kekik.

BEYAZ KEKİK — > Kekik.

BEYAZ KIZILCIK — > Kızılcık.

BEYAZ MANTAR — > Un mantarı.

BEYAZ OT — > Acı yavşan.

BEYAZ PAPATYA - Anlhemıs cb /al (Compositae). 10-35 cm yükseklikte, bir yıllık,

otsu ve parçalı yapraklı bir tür. Çiçekleri san renkli boyar madde elde etmek için
kullanılır ve kökünden sökülmüş bitkiler İstanbul pazarlarında süs bitkisi olarak
satılır. AntJıemistürlerine genellikle Papatya veya Kelkız çiçeği adı verilmektedir.
Bk. Papatya, San papatya.
Eş ani. Eşek papatyası, Margarita. Margarit çiçeği (İstanbul).
Ânthemis altissim a L- Kel papatya (Balıkesir).
A. cotula L- Köpek papatyası.
A. hyalina DC.- Yoğurt çiçeği (Gazi Antep).
Â. nobilis L- Alman papatyası.
A. paucüoba Boiss.- Dağ papatyası (Gazi Antep).

BEYAZ PUF MANTARI — > Pos mantarı.

BEYAZ PÜREN -> Biberiye.

 47

BEYAZ SALKIM — >Akasya.

BEYAZ SOĞAN — > Ada soğanı.

BEYAZ ZAMBAK — > Zambak.

BEY ZAMBAĞI — > Zambak.

BEZİR — > Keten.

BEZİR YACl — > Keten.

BIRCAUK — > Bırçalık.

BJRÇALAK — > Bırçalık.

B1RÇAIİK - Scorzonera mo/f/s^b. (Compositae). Çok yıllık, rizomlu, san çiçekli ve

otsu bir bitkidir. Rizomunun iç kısmı yenir. Ağn (Doğubayazıt) bölgesinde S.
suberosa C. Koch türüne Yabanî havuç denir ve toprak altı kısınılan yenir. Bk.
Yemlik.
Eş ani. Bırçalık, Bırçalak, Bırçılak, Burçalak. Burçalık, Goftigoda (Gümüşhane).
Murçalıh, Murçalık, Pırçalık (Kayseri), Porçalık, Purçalak, Purçalık.

BIRÇILAK — > Bırçalık.

BMÇ — > Burç.

BITARAK — > Pıtrak.

BİTİM — > Buttum.

BITIRAK — > Pıtrak.

BITRAK — > Pıtrak.

BİTTİM — > Buttum.

BIYAM — > Badem.

BIYAM — > Meyan.

BIYAN ~ > Meyan.

48

BİBERİYE -Rosmarinus officinalisL. (Labiatae). 100 cm kadar yükseklikte, kışm

yapraklarım dökmeyen, mor çiçekli ve çalı görünümünde bir bitkidir. Yapraklan
uçucu yağ elde etmekte ve baharat olarak kullanılır (24).
Eş ani. Beyaz püren (Adana), Kuşdili.

BİBERLİCE - Acı lezzetli olan bazı Ladarius (Russulaceae) türlerine verilen genel
ad. Şapka huni biçiminde, beyaz veya kirli yeşil renklidir. Yenilir. Bk. Kanlıca,
Koçlama mantan.
Eş ani. Acı mantar. Biberli mantar, Dırbalan, Dilburan.
Aşağıdaki türler Bolu bölgesinde "Biberlice mantar” adı ile tanınmaktadır.
Ladarius biennius Fr.- Şapka kirli yeşil renklidir.
L. piperatus Fr. ex Scopoli- Şapka beyaz renklidir.
L veifereus Fr.- Şapka beyaz renklidir.

BİBERLİ MANTAR — > Kanlıca mantan.

BİLYALI KEKİK — > Mercanköşk.

BİN BİR DEUK OTU — > Kantaron.

BİN BİR YAPRAK OTU — > Civanperçemi.

BİNKULAÇ --> Şeytan şalgamı.

BİRA ÇİÇEĞİ — > Şerbetçi otu.

BİT OTU — > Mevzek otu.

BİT OTU — > Su karanfili.

BİVOK — > Çiğdem.

BİYAN — > Meyan.

BOBAÇÇA — > Papatya.

BOCUR — > Ayı gülü.

BOÇÇA — > Badem.

BODUR ARDIÇ — > Ardıç.

BODUR Um — > Lâle.

 49

BODURMAHMUT OTU — > Kısamahmut otu.

BODUR OT — > Yer çamı.

BODUR OTU - Cionura erecia (L.) Griseb. (Syn: Marsdenia erecta (L) R. Br.)
(Asclepiadaceae). Çok yıllık, beyaz çiçekli ve çalı görünüşünde bir bitkidir.
Hayvanlarda zehirlenme yapar (30).
Eş ani. Babrik, Dağ sarmaşığı.

BOCA DİKENİ - Eıyngium (Umbelliferae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık, otsu
ve dikenli bitkilerdir. Bk. Eşek dikeni.
Eş ani. Deve dikeni. Deve elması. Eşek dikeni. Guga dikeni. Hölemez. Tüsü (Van).
Yılan dikeni (Silifke-Mersin).
Erynğium bfflardieri Delar.- Doğu Anadolu bölgesinde gövdesi, kabuğu
soyulduktan sonra, yenir. Reçinemsi bir tadı vardır.
£ campestre L.- Şeker dikeni (Balıkesir). Tengel dikeni.
£ crelicum Lam - Göz dikeni. Nazara karşı evlerin kapısına asılır.
£ giganteum Bieb - Ât dikeni (Hamsiköy-Trabzon), gövdesi çiğ olarak yenir.
£ maritimum L - Çakır dikeni. Göz dikeni. Dallan nazara karşı kapılann üstüne
asılır.

BOĞAN OTU — > Kurtboğan.

BOCA YAPRAĞI — > Bağa.

BOĞAZ ÇİÇEĞİ — > Papatya.

BOĞUMLUCA OTU — > Mührüsüleyman.

BOĞUMLU ÇAY — > Taş nanesi.

BOHÇA OTU — > Karaca ot.

BOKUJK OTU — > Rezene.

BOIİ — > Palamut.

BONCUK OTU - Myosolis (Boraginaceae) türlerine verilen genel ad. Bir veya çok
yıllık, otsu ve mavi çiçekli bitkilerdir.
Eş ani. Kuşgözü.
Myosotis arvensis (L) Miller- Unutmabeni.

BORANA — > Isırgan.

50

BORANI — > Isırgan.

BORAZAN MANTARI- Craterelius comucopioides (Fr. ex L.) Persoon

(Cantharellaceae). Huni biçiminde, siyah renkli ve yenen bir mantardır.
Eş ani. Siyah tirmit.

BORCAK — > Katırtırnağı.

BORÇOH — > Katırtırnağı.

BORÜ ÇİÇEĞİ - Datura stramonium^. (Solanaceae). 50-200 cm boyunda, bir yıllık,

beyaz çiçekli ve otsu bir bitkidir. Çiçekleri, sigara halinde, astmaya karşı içilir.
Zehirli bir bitkidir (30). Uyuşturucu madde olarak boru çiçeği tohumunu, tütün
içine koyarak, sigara halinde içen kişiye Tatalacı" denir (Ayvalık-Çanakkale) (30).
Eş ani. Abızambak. Abuzambak (Gazi Antep), Bostan karanfili (Gazi Antep), Büyü
otu. Cin otu. Kokar ot (İsparta, Denizli, Antalya. Trabzon), Kokar otu (Mudumu-
Bolu), Sihirbaz otu. Şeytan elması. Şeytan otu, Tatala, Tatula, Tatüle, Yeleşik
(Ordu).
Datura innoxia Miller- Tüylü boru çiçeği. Batı ve Güney Anadolu’da yabanî olarak
yetişir. Zehirli bir bitkidir (30).
D mete/L- Boru çiçeği. Çiçekleri nefes darlığına karşı kullanılır. Türkiye’de
yabanî olarak bulunmaz, yetiştirilir (24, 30).

BORU ÇİÇEĞİ — > Kahkaha çiçeği.

BORU ÇİÇEĞİ — > Nergis.

BORUK — > Katırtırnağı, Yasemin.

BORUMUK — > Yasemin.

BOSÇA OTU — > Karaca ot.

BOSTANBOZÂN - Cuscuta (Cuscutaceae) türlerine verilen genel ad. Bu türler bir

veya çok yıllık, klorofilsiz ve asalak bitkilerdir. Bk. Canavar otu.
Eş ani. Bağbozan, Cinsaçı, Eftimon, Gelinsaçı, Kızıl sarmaşık, Küşüt (Diyarbakır).
Şeytansaçı.
Cijscuta europaea L- İdrar artırıcı ve müshil olarak kullanılır (24).
C. monogyna Vahi- Kızılkurt (Kemaliye-Erzincan).

BOSTANGÜZELİ — > Semiz otu.

BOSTAN HİNDİBASI — > Hindiba.

 51

BOSTAN KARANFİLİ — > Boru çiçeği.

BOSTAN OTU — > Kök boya.

BOSTAN OTU — > Şevketibostan.

BOYACI ASPİRİ — > Aspir.

BOYACI DİKENİ — > Cehri.

BOYACI KATIRTIRNAĞI- Genista ünctoria L. (Leguminosae). San çiçekli, çok yıllık ve

çalı görünüşünde bir bitkidir. Çiçekleri san renkli boyar madde olarak kullanılır.

BOYACI KÖKÜ — > Kök boya.

BOYACI PAPATYASI — > San papatya.

BOYACI SUMAĞI— > Sumak.

BOYA ÇİÇEĞİ - Tchihatchetria isaiidea Boiss. (Cruciferae). İki veya çok yıllık, mor
çiçekli ve otsu bir bitkidir. Çiçekleri Sivas (Divriği) bölgesinde boyar madde olarak
kullanılır.

BOYA ÇİLİ — > Kök boya.

BOYA KÖKO — > Kök boya.

BOYAM — > Meyan.

BOYAN — > Meyan.

BOYA OTU — > Sumak.

BOYA PÜRÇÜ — > Kök boya.

BOYATAN SARMAŞIK — > Çit sarmaşığı.

BOYLU ARDIÇ — >Ardıç.

BOYNUB0KÜK — > Ağlayangelin.

BOYNUZLU GELİNCİK - GJaucium (Papaveraceae) türlerine verilen genel ad. Bir veya
çok yıllık, çiçekleri turuncu, kırmızı veya mor renkli, meyvesi boynuz biçiminde
otsu bitkilerdir.
52

Eş ani. Boynuzlu haşhaş, Çanakkıran. Çömlekçallatan, Eşek lâlesi. Gülfatma.

Gülgülü, Gülgülüm. Gülhatun.
Glaucium corniculalum (L.) Rud- Yatıştınc» ve öksürük kesici olarak kullanılır
(24).
G. grandiflorum Boiss, et Huet - Göğündürme, Göğündürme lâlesi. Göğüşdürme,
Kel lâle. Öğündüre lâlesi (Konya), övündüre lâlesi (Konya). Meyveleri. Konya
bölgesinde, kan temizleyici (kan çıbanı ve ala hastalığına karşı) ve göz
hastalıklannda kullanılır.
G. /eiocarpum Boiss. - Güllügöndürme (Kırobası, Silifke-Mersin), Gülfatma
(Sandıklı-Afyon).

BOYNUZLU HAŞHAŞ — > Boynuzlu gelincik.

BOYNUZLU YONCA — > Kokulu yonca.

BOYNUZ OTU — > Karaca ot.

BOY OTU - Trigonella foenum-graecum L. (Leguminosae). 10-15 cm yükseklikte,

bir yıllık, otsu, özel ve kuvvetli kokulu ve sanmsı beyaz çiçekli bir bitkidir.
Tohumlan için yetiştirilir. Otsu kısmı kurutulup toz edildikten sonra baharat
olarak kullanılır. Tohumları pastırmanın üzerine sürülen "Çemen"in terkibine
girer.
Eş ani. Bay, Buy otu. Çemen otu, Pıltan, Poy, Poy otu.

BOZ AGAÇ — > Köknar.

BOZ BODUR OT — > Yer çamı.

BOZCA OT --> Yer çamı.

BOZ DARI — > Dan.

BOZA DARISI — > Dan.

BOZ GEVEN — > Geven.

BOZKULAK — > Sığırkuyruğu.

BOZOGLAN — > ölmez çiçek.

BOZ OT - Marrubium vvlgarel, (Labiatae). 60 cm kadar yükseklikte, çok yıllık, sık

tüylü ve beyaz çiçekli bir bitkidir. Baharat olarak kullanılır. Bk. Yalancı ısırgan.
Eş ani. İt sineği. Kara derme. Köpek otu, Kukas otu, Mayasıl otu.
 53

BOZ OT — > Siğil otu.

BOZ PIRNAL — > Meşe.

BOZ SÖĞÜT — > Söğüt.

BOZ ŞALBA — > Ada çayı.

BOZ ŞAPLA — >Ada çayı.

BÖĞÜRTLEN - Rubus (Rosaceae) türlerine verilen genel ad. 1-2 m yükseklikte,

beyaz veya pembe çiçekli ve kuvvetli dikenli bitkilerdir. Meyveleri taze halde
yenir. Ezmesi ve şurubu yapılır. Yapraklan kabız olarak kullanılır (24). Bk. Ahu
dudu.
Eş ani. Avat (Maçka-Trabzon), Böğürtlen, Bortlen. Bögörtlen, Böğürtlen, Böğürtlen,
Bögürtleğen, Böğürtlem, Böğürtleğen. Böğürtlemen, Böğürtlem, Börtleğen, Börtlen,
Börtlenge. Börtliyem, Börtliyen. Börtlüyen. Bövürtlen, Bubumka, Buğurtlen,
Büğürtlen, Büldürgen, Büyürlen, Diken çileği, Diken dutu. Fık otu. Fiske. Fisko.
Fukuku, Fuska, Gürüzüm (Bozdağ-ödemiş). Hamdakuka. Karamama. Karamanca.
Kara mancar, Karantı, Kara diken. Karantı dikeni. Kedi dutu. Kür, Kürmez, Mihra,
Moloş, Moloşa. Mor menik. Pisko, Yabanî üzüm.
tiubus canescens DC.- Kapina (Gazıköy-Tekirdağ). Kökleri şeker hastalığına karşı
kullanılır (Konya).
R. sanelus Schreber- Kökleri şeker hastalığına karşı kullanılır (Konya).

BÖREK OTU — > Dere otu.

BÖREK OTU — > Gelincik.

BÖRÜLCE — > Fink baklası.

BUBAÇÇA — > Papatya.

BUBEÇÇE — > Papatya.

BUBEŞÇE — > Papatya.

BUBUMKA — > Böğürtlen.

BUĞDAY ÇİÇEĞİ - Âgroslemmagithago L. (Caryophyllaceae). 50-75 cm yükseklikte,

seyrek tüylü, bir yıllık, morumsu kırmızı çiçekli ve otsu bir bitkidir, özellikle
buğday tarlaları içinde görülür.
Eş ani. Buğday karamuğu. Karamuk, Katır çiçeği.
54

BUĞDAY F1G1 — > Burçak.

BUĞDAY KARAMUĞU — > Buğday çiçeği.

BUHUR — > Günlük.

BUHUR OTU — > Domuzağırşağı.

BUHURUMERYEM — > Domuzağırşağı.

BUHUR YAG1 — > Günlük.

BULADAN — > Çınar.

BURÇ - Viscum albüm L (Loranthaceae). Kışın yapraklarını dökmeyen, yan asalak

bir bitkidir. Meyve 1 cm çapında beyaz veya san renkli, iç kısmı yapışkan. Yaprak
ve dallan tedavide kullanılır (24). Meyveleri ile ökse yapılır. Kurutulmuş meyvelere
"Çekem tohumu" denir ve kara sakız ile birlikte dövülerek yakı yapılır (24). Bk.
Ardıç burcu. Meşe burcu. .
Eş ani. Bınç. Buruç. Çarşı çekemi (Diyarbakır, Mardin), Çekem, Çeken (Diyarbakır,
Mardin). Çekim, Çekkem, Çeküm. Çetin. Çiğirdik, Fitri (Şavşat-Artvin). Gebelek
(Konya), Gelimkara (Eceabat). Gevele. Goyce, Göbelek (Senirkent-lsparta), Göğçe,
Göğelek, Gökçe, Gökçe. Göveldek, Gövelek, Göylek, Güveldek, Öğse, ökselek, ökse
otu, Purc. Purç, Purçak.
Karadeniz bölgesinde (Sürmene-Trabzon) bu türe, üzerinde yaşadığı bitkiye
uyularak, aşağıdaki adlar verilmektedir.
Viscum albüm L. subsp. albüm -Armut otu. Armut [Pyrus communis L)
üzerinde yaşar.
V albüm L. subsp. austriacum (liesb.) Vollman-Çam otu. Çam ( ftnus) türleri
üzerinde yaşar.

BURÇAK - Vicia (Leguminosae) türlerine verilen genel ad. Bu türler bir veya çok
yıllık otsu bitkilerdir. Memleketimizde 60 kadar tür yabanî olarak yetişmektedir.
Bazı türler hayvan yemi olarak yetiştirilir. Bazı Lathynıstürlerine de Burçak adı
verilmektedir. Bk. Bırçalık, Fink baklası, Müdürmük.
Eş ani. Burçak, Burcalah, Burcalak, Burcalık, Burçah, Burçalıh, Efek, Efek otu,
Efelek otu. Etek. Furçak (Silifke-İçel).
Vida dasycarpa Ten.- Efek (İsparta).
V ervi/ia (L) filld. - Kara burçak. Köşne. Küşne. Küşne.
V.faba L- Bakla. Bk. Fink baklası.
Vperegrina L - Efek otu (Sandıklı-Afyon).
V. sativa L. -Arpa fiği. Buğday fiği. Ekin fiği (Daday-Kastamonu). Fiğ, Fik. Yem
bitkisi olarak yetiştirilir. Tohumlan kaynatıldıktan sonra yenir.
 55

BURÇALAK — > Bırçalık.

RJRÇALAR — > Fıçı otu.

BURÇAUK — > Bırçalık.

BURNOT — > Deli tütün.

BURN OTU — > Deli tütün.

BURNUT — > Deli tütün.

BURSA ÇAYI — > Çay üzümü.

BURUNÇ — > Burç.

BURUN OTU — > Deli tütün.

BUTTUM - Pisiacia khinjuk Stocks (Anacardiaceae). 6-7 m yükseklikte ve kışın

yapraklarını döken bir ağaççıktır. Tohumlan yenir ve yağ çıkarılmasında
yararlanılır. Tohumlanndan çıkarılan yağdan yapılan sabuna "Bıdım sabunu"
denir. Bk. Menengiç, Sakız ağacı.
Eş ani. Bıdım, Bitim, Bittim, Buddum, Butum, Gizven (Mardin).
Pistada «zçra*/?wYaltınk-Çeten (Ovacık-Tunceli). Tohumlan yukandaki tür gibi
kullanılır.

BUTUM — > Buttum.

BUY OTU — > Boy otu.

BUYUCAN — > Civanperçemi.

BUZAĞI OTU — > Yılanyastığı.

BÜDÜRGEN — > Böğürtlen.

BÜK ÜZÜMÜ — > Ahu dudu.

BÜLDÜRGEN — > Böğürtlen.

BÜRÇELEK — > Bürçekli.

BÜRÜK — > Çit sarmaşığı.

56

BÜYÜK AYRIK OTU — > Domuz ayrığı.

BÜYÜK CİNCİLE — > Cincile.

BÜYÜK EBE GÜMECİ — > Ebe gümeci.

BÜYÜK ISIRGAN OTU — > Isırgan.

BÜYÜK PITRAK — > Pıtrak.

BÜYÜK YAPRAKLI İHLAMUR — > İhlamur.

CADI — > Acı yavşan.

CALBA — > Çalba.

CAMB1RT — > Güz çiğdemi.

CAMIŞMEMESİ — >Dağ sümbülü.

CAMIZ BAKLASI— > Domuz baklası.

CAMIZKULAGI — > Camuskulağı.

CAMIZMEMESİ — > Dağ sümbülü.

CAM OTU — > Kuş otu.

CAMUSKULAĞI - Sedum teiephium L. subsp. maximum (L.) Krocker (Crassulaceae).

30-40 cm boyunda, etli yapraklı, yeşilimsi beyaz çiçekli, çok yıllık ve otsu bir
bitkidir. Kars bölgesinde çiğ olarak yenir. Bk. Kaya koruğu, ömür otu.
Eş ani. Akkulağı, Atkulağı, Camızkulağı, Comuş, Kulak otu, Mandakulağı.
Sedum spurium ^b- Genellikle pembe çiçeklidir. Yapraklan, yukarıdaki tür gibi,
çiğ olarak yenir (Zigana dağı-Trabzon).

CANAVAR OTU - Orobanehe (Orobanchaceae) türlerine verilen genel ad. Değişik

türlerin kökleri üzerinde yaşayan ve klorofil laşımayan asalak bitkiler. Türkiye'de
40 kadar tür bulunmaktadır. Bk. Bostanbozan.
Eş ani. Baklakıran, Davun otu (Samsun), Duman otu. öğür otu (Şiran-
Gümüşhane), Taun otu (Arapça taun - veba), Yergöbeği, Verem otu.
Orobanehe anatoiica Boiss. et Reuter- Anadolu canavar otu. Ada çayı ( Salvia)
türleri üzerinde yaşar ve Anadolu’da yaygın, bir türdür.
0. minör Sm.-Göge otu, Göve otu, Göye otu, 10-50 cm yükseklikte, sarımsı beyaz
çiçekli ve genellikle Legumİnosae türleri üzerinde yarı asalak olarak yaşayan bir
tür. Daday (Kastamonu) ve Gümüşhane köylerinde göge getirmek (kızıştırmak)
için ineklere yedirilir.

CAN OTU — > Madımak.

58

CANTIR — > Mercanköşk.

ÇATIR — > Kekik.

CAVURBAŞ1 — > Müşkülüm.

CENNET ZAMBAĞI — > Süsen.

CEHİL — > Cehri.

CEHNİ — > Cehir.

CEHRE — > Cehri.

CEHRİ - Rhamnuspeliolaris Boiss. (Rhamnaceae). 3 m kadar yükselebilen dikenli

bir ağaççıktır. Meyveleri küremsi, 6-7 mm çapında, iç kısmı san renkli. Meyveleri
san iplik boyası olarak kullanılır (24). Bk. Kuzu otu.
Eş ani. Altın ağacı. Boyacı dikeni, Cehni, Cehil, Çehri. Çihri.
Çok dikenli olan ve yabanî olarak yetişen türlere "Kara diken" denir (Kirobası-
Silifke). Bk. Ak diken, Ala cehri.
Rhamnus orbiculatus'bm m - Çeyil (Kırobası-Silifke). Meyveleri san boya elde
etmek için kullanılır.

CEHRİ ÇİÇEĞİ — > Kuzu otu.

CENGER — > Kenger.

CENUYAN — > Centiyane.

CENTİYANE - Gentiana lulea L. (Gentianaceae). Çok yıllık, rizomlu ve san çiçekli

bir dağ bitkisidir. Kökü iştah açıcı ve kuvvet verici olarak kullanılır.(24) Bk. Afat.
Eş ani. Arapdede (Aydoğdu-Kütahya). Büyük kantaron. Centiyan, Cintiyan
(Domaniç-Kütahya), Güşad otu, Sarı centiyan, Pancar otu (Aydoğdu-Kütahya),
Sivri kökü (Bozdağ-ödemiş).

CEVİZ - Juglans regia L, (Juglandaceae). 25-30 m kadar yükselebilen ve kışın

yapraklannı döken bir ağaçtır. Anadolu’da yabanî olarak bulunduğu gibi, park ve
bahçelerde de yetiştirilir. Tohumlan yenir. Ceviz içinin iplere dizildikten sonra dut
pekmezine batınlıp kurutulması ile "Ceviz sucuğu”, şeker ile kaplanması sonucu
ise "Orcik şekeri” elde edilmektedir. Önlü Ahlat bastonlan. Van bölgesinde yetişen
ceviz ağaçlarından elde edilen keresteden yapılmaktadır.
Eş ani. Koz. Yandak (Elazığ).

CEYİL — > Cehri.

 59

CEZAYİR MENEKŞESİ - Vınca (Apocynaceae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık
çabmsı veya otsu bitkiler. Bazı türler memleketimizde süs bitkisi olarak
yetiştirilmektedir.
Koca majör L- Kışın yaprak dökmez. Çiçekler menekşe renklidir. Süs bitkisi
atarak yetiştirilir.
f. rosea L. (Syn: Catharanthus roseus (L.) G. Don)- Rozet (İzmir). Pembe veya
beyaz çiçekli bir bitkidir. Batı ve Güney Anadolu'nun sahil bölgelerinde süs bitkisi
olarak yetiştirilir.

GCIIIK — > Çıçırgan.

CDfCÂR — > Isırgan.

COfCIR — > Şimşir.

ONCAR — > Isırgan.

CIRCIR — > Su teresi.

CIRNAK OTU — > Kuş otu.

CIRATAN — > Eşek hıyarı.

CIRTLAK — > Eşek hıyarı.

CIRTLANGIÇ — > Eşek hıyarı.

CISLAGAN — > Isırgan.

CIVRINCIK — > Gıvışgan otu.

CIZGAN — > Isırgan.

CIZLACAN — > Isırgan.

CİBAR — > Yakı otu.

CİBCİK SAKIZI — > Çengel sakızı.

CİBİLLE — > Semiz otu.

CİFİN — > Zifin.

CİGAR — > Barut ağacı.

60

CİGARI — > Barut ağacı.

diflT — > Keten.

CİNCAR — > Isırgan.

CINCİLE -Bazı TrichoJoma (Tricholomataceae) türlerine verilen genel ad. Genellikle

yenebilen mantarlardır. Bolu ve Kuzey Anadolu ormanlarından toplanan türler
pazarlarda satılır. Aşağıdaki türlere özel adlar verildiği saptanmıştır.
Tricholoma albobrunneum (Pers.ex Fr.) Kummer-Sığır mantan. Bolu ve Kuzey
Anadolu ormanlarında yetişir. Lezzeti çok acı olduğundan yenmez. Bk. Zehirli
mantar.
T. eçuesire (Fr.ex L.) Quelet -Hakikî cincile. Yenen bir mantardır.
T. georgii Quelet- Sarı kız mantarı. Yenen bir türdür.
T. nudum ^M İ (SynrLepista nuda (Bull.ex Fr.) Cooke. Rhodopaxillus nudus (Fr.ex
Bull.) R.Maire) -Mavi cincile. Büyük cincile. Bolu bölgesi (Mudurnu) ormanlarında
yetişir. Yenen bir mantardır.
T, su/pJıureum (Fr.ex Bull.) Quelet-Kükürt mantan. Zehirli bir türdür. Bk. Zehirli
mantar.
T. terreum Kummer-Görece (Bolu). Kara kız mantan. İstanbul civan (Belgrat
ormanı). Bolu ve Kuzey Anadolu bölgesi ormanlannda yetişir. Yenen bir
mantardır.
T. Ugrinum Barla (Syn:T. pardinum Quelet) -Cincile. Yenen bir mantardır.

CİN ELMASI — > Adam otu.

CİN HAŞHAŞI - Roemeria refrada DC. (Papaveraceae) (Alaköy-Van).

CİN LÂLESİ — > Keklikgözü.

CİNİT — > Keten.

CİN OTU — > Boru çiçeği.

CİNSAÇI -i -> Bostanbozan.

CİNTİYAN — > Centiyane.

CİVANPERÇEMİ - ÂdıiUea (Compositae) türlerine verilen genel ad. 100 cm kadar

yükselebilen, çok yıllık, otsu, tüylü, beyaz veya san çiçekli ve kuvvetli kokulu
bitkilerdir. Bk. Yavşan.
Eş ani. Akbaşlı, Âk yavşan. Barsama otu, Baytaran. Baytıran, Binbiryaprak otu,
Buyucan (Doğu Anadolu), Kâbe süpürgesi. Kandil çiçeği, Marsama otu. Marsıma.
 61

Marsımana, Merseme. Paytaran. Bu adlar Tanacetum (Compositae) türleri için de

kullanılmaktadır. Bk. Pire otu.
AchiIIea aJeppica DC.-Yılan çiçeği. Yılan otu (Gazi Antep).
A. amenorum Boiss. et Hausskn.-Baytaran.
A biebersteınn Afan.-Pire otu. San civanperçemi.
A. mil/efo/ium L.-Beyaz civanperçemi. Binbiryaprak. İştah açıcı ve idrar söktürücü
olarak kullanılır (24).
A muHifida (DC.) Boiss.-Ebülmülük (Uludağ-Bursa).
A nobilis L.-Ayıdanası. Ayvadana. Ayvadene. Ayvıdana. Bayır pelini (Balıkesir).
Kurt otu.
A seiacea Waldst.et Kit.-Tilkikuyruğu. Yılandili.
A wiJJteJmsü C. Koch- Erzurum bölgesinde böcek öldürücü olarak kullanılır.

CIVCİVAYAGI MANTARI — > Saçak mantarı.

CİVDEN — > Çiğdem.

CJVİL — > Yabanî gül.

CIVIR — > Söğüt.

COL — > Dağ çileği.

COMUŞ — > Camuskulağı.

CÖCCE — > Çörek otu.

CÖCCEM — > Çörek otu.

CUMAH — > Ak çöpleme.

CUMURD — > Ak diken.

CÜRTA — > Kiraz.

COCCAM — > Çörek otu.

COCCEM — > Çörek otu.

CÜCE ARDIÇ — > Ardıç.

CÜCE KIZ MANTARI — > Tavukbacağı mantan.

CÜCE MÜRVER — > Mürver.

62

COCOL — > Ağaç mantarı.

CÜTCAM — > Çörek otu.

 Ç
ÇADIR ÇİÇEĞİ — > Mahmude otu.

ÇAG — > Çakşır otu.

ÇAĞAN — > Tavşancıl otu.

ÇAĞLA — > Badem.

ÇAGŞIR — > Çakşır otu.

ÇAGŞUR — > Çakşır otu.

ÇAH1R — > Köygöçüren.

ÇAHOR — > Köygöçüren.

ÇAKAL ARMUDU — >Ahlat.

ÇAKAL ÇİĞDEMİ — > Acı çiğdem.

ÇAKAL ERİĞİ — > Erik.

ÇAKAL OTU -Conyza bonariensis (L.) Cronquist (Compositae). Bir yıllık, 60 cm

kadar yükselebilen, tüylü ve otsu bir bitkidir. Diş hastalıklarına karşı ağızda
çiğnenir ve tükürülür (Hatay).

ÇAKANDURA — > Su teresi. .

ÇAKÇAK — > Hindiba.

ÇAKIR ALİCİ — > Alıç.

ÇAKIR DİKENİ — > Aptesbozan otu.

ÇAKIR DİKENİ — > Boğa dikeni.

64

ÇAKMUZ - Geranium tuberosum L subsp. tuberosum (Geraniaceae), 10-30 cm

yükseklikte, yumrulu, mor çiçekli, otsu ve çok yıllık bir bitkidir. Erzurum
bölgesinde yumruları çiğ olarak yenir. Yumruları süs bitkisi olarak dış ülkelere
satılır. Bk. İğnelik. Incirop.
Eş ani. Devetabanı, Devetopalağı.

ÇAKŞIR OTU - Feru/a (Umbelliferae) türlerine verilen genel ad. Bu türler çok yıllık,
otsu, parçalı yapraklı ve genellikle san çiçeklidir. Bazı türlerin yaprakları
haşlandıktan sonra yağda yumurta ile kavrularak yenir. Bazı türler otlu peynir
içine konur (Van). Kurutulmuş yaprakları hayvan yemi olarak kullanılır (Hakkâri,
Van). Türkiye’de 20 kadar Feru/a türü bulunur. Özellikle aşağıdaki türler
kullanılmaktadır. Bk. Kasnı.
Eş ani. Çağ, Çağşır, Çakşur, Çanşır. Çarşır. Çaşur, Çaveşir, Çavşır. Hiltik. Hitik
(Van). . . .
Feru/a communisb. Asa otu (Silifke). Batı Anadolu bölgesinde yetişir. Kuru gövdesi
baston olarak kullanılır.
F e/aeochytris Korovin (Syn:F.meifolia (Fenzl) Boiss.) Çakşır otu. 100-200 cm
yükseklikte, çok yıllık, parçalı yapraklı, kalın köklü ve sarı çiçekli bir bitkidir.
Antakya bölgesinde, kurutulmuş kökü toz edilip bal ile karıştırıldıktan sonra,
cinsel gücü artıncı olarak kullanılır (24).
F rğidu/aK.-VieY\ı. Doğu Anadolu bölgesinde yetişen bir türdür. Van bölgesinde
yapraklan, koku ve lezzet vermesi için, peynire konur ve ayrıca yağ ile pişirilerek
yenir. Erzurum bölgesinde pazarlarda satılmaktadır.
Eş ani. Heliğe, Helis, Helizan. Kerkur, Siyabo, Siyabu.
Orta ve Doğu Anadolu bölgelerinde /^/«^(Umbelliferae) türlerine de Çaşur, Deli
çaşur, Heliz veya Kerkur adları verilmektedir.
Prangos pabu/aria Undl.- Orta ve Doğu Anadolu bölgelerinde yetişir. Meyveleri
uyarıcı ve gaz söktürücü etkilerinden dolayı anason meyvesi yerine
kullanılmaktadır (24).
P p/alych/aena Boiss. ex Tchihat.-Çakşur (İmralı-Sivas). Çaşur. Taze sürgünler
sebze olarak yenir. Kökte meydana gelen gummi-resina kurt düşürücü olarak
dahilen kullanılır. Hayvanların yaralarında oluşan kurtlan öldürmek için de toz
halinde yaralar üzerine konur (Kızılmezra, İmranlı-Sivas).

ÇAKŞUR --> Çakşır otu.

ÇALBA -/M a^Labiatae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık, çalı görünüşünde,
çiçekleri mor, pembe veya sarı renkli, yaprakları tam ve sık tüylü bitkiler.
Türkiye’de 40 kadar türü yetişmektedir. Yaprakları çay halinde kullanılır ve
petalleri yenir. Bk. Dağ çayı, Şalba.
Eş ani. Ballık otu, Calba, Çalba, Şalba.
P/ı/omis bruguieri Desf - Doğu Anadolu’da petalleri yenir.
P. g/zné/forafrS.lhompson- Bk. Ayıkulağı (Akseki-Antalya). Ballık otu (Beyşehir-
Konya).
 65

P. lunariifolia Sibth.et Sm.-Yaprakları Antalya bölgesinde çay olarak kullanılır.

P fycica D.Don- Deli şalba (Marmaris-Muğla). Yaprakları Aydın ve Mufla
bölgelerinde çay olarak kullanılır.

ÇALBA — > Şalba.

ÇAL ÇAYI — > Kekik.

ÇALI BADEMİ - -> Badem.

ÇAU ÇİLEĞİ — > Çoban üzümü.

ÇALI ÇİLEĞİ — > Mersin.

ÇAU DİKENİ — > Kara çalı.

ÇAU GAGA — > İğde.

ÇAU GAGASI — > Cıcırgan.

ÇAU KIZILCIĞI — > Kızılcık.

ÇAU MEŞESİ — > Meşe.

ÇAU NAVRUZU - İris unguicuiaris Poiret (Iridaceae). 15-40 cm yükseklikte,

rizomlu, çok yıllık, mavi veya morumsu çiçekli bir bitki. Rizomu, keçi sütüne
katılarak, teleme yapılmasında kullanılır (Belen-İskenderun). Bk. Navruz. Süsen.

ÇALT1 DİKENİ — > Kara çalı.

ÇAM -Pinus (Pinaceae) türlerine verilen genel ad. Kışın yaprak dökmeyen,
kozalaklı ağaçlardır. Reçine, fıstık ve kereste elde edilir. Türkiye’de yetişen türlere
aşağıdaki adlar verilmektedir. Bk. Soymuk.
Pinus brutia Ten.-Kızıl çam, Pür çam. Gövdesinden reçine elde edilir (24).
P. Aaieppensis Miller—Halep çamı.
P.'n igra Arn.-Kara çam,
P. pinasterK\\m (Syn: P. maritima Lam.)- Sahil çamı. Terkos gölü (İstanbul)
çevresinde yetiştirilir.
P. pinea L-Fıstık çamı, Küna, Künar. Küner, Püste. Çam fıstığı elde edilir. Bk.
Fıstık çamı.
P. sylvestris L.-San çam.

ÇAM KÖKÜ — > Salep.

66

ÇAM MANTARI — > Kanlıca manian.

ÇAM OTU — >Atkuyruğu.

ÇAM OTU — > Burç.

ÇAM OTU — > Kibrit otu.

ÇANAKÇATLATAN — > Boynuzlu gelincik.

ÇANAK ÇÖMLEK OTU — > Ban otu.

ÇANAKKALE KEKİĞİ — > Mercanköşk.

ÇANAKK1RAN — > Boynuzlu gelincik.

ÇAN ÇİÇEĞİ -Leucojum aesüvum L (Amaryllidaceae). Soğanlı, beyaz çiçekli, çok

yıllık ve otsu bir bitkidir. Taze yumrusu kusturucu etkiye sahiptir (24). Bk.
Kardelen.
Eş ani. Akça bardak (Çatalca-İstanbul), Akçe bardak (Terkos köyü-İstanbul). Göl
soğanı. Kar çiçeği.

ÇAN ÇİÇEĞİ --> Çıngırak otu.

ÇANŞ1R — > Çakşır otu.

ÇAPLA — > Çalba.

ÇAPLANÇANAK — > Gelincik.

ÇARIK DİKENİ — > Demir dikeni.

ÇARIKKESEN — > Köygöçüren.

ÇARŞI ÇEKEMİ — > Burç.

ÇARŞIR — > Çakşır otu.

ÇAŞIR MANTARI — > Kayın mantarı.

ÇAŞUR — > Çakşır otu.

 67

ÇATUK OTU -Bongardia chıysogonum (L) Spach (Berberidaceae). 30-50 cm

yükseklikte, çok yıllık, yumrulu, sarı çiçekli ve otsu bir bitkidir. Yumrusu idrar
yollan hastalıklanna ve basura karşı kullanılır (24).
E; ani. Patpat.

ÇATLAK OTU — > Karaca ot.

ÇATLANGAÇ — > Hindiba.

ÇATLANGUÇ — > Menengiç.

ÇAUANKOZ — > Hindiba.

ÇATLANKUŞ — > Hindiba.

ÇAVEŞİR — > Çakşır otu.

ÇAVŞIR — > Çakşır otu.

ÇAYIR ÇİĞDEMİ — > Çiğdem.

ÇAYIR ÇÖMEZİ — > Incirop.

ÇAYIR DUTU — > Yonca.

ÇAYIR DÜĞMESİ ~ Sisrngı//sarba{itosdtceae) türlerine verilen genel ad. Otsu, çok yıllık
ve pennat yapraklı bitkilerdir.
Sanguisorba minör Scop. Amel otu (Gelendost-lsparta), Kelek otu (Elmalı-
Antalya). Bk. Kara göndürme.
S. officinalis L,-İdrar artıncı ve kabız olarak kullanılır (24).

ÇAYIR MANTARI— > Evlek mantarı.

ÇAYIR PAPATYASI — > Koyungözü.

ÇAYIR SALEBİ — > Salep.

ÇAYIR SEDEFİ - ThaJictrum (Ranunculaeeae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık,
genellikle rizomlu. otsu bitkiler. Zehirli bileşikler taşırlar (30). T. flavum L.
türünün idrar artıncı ve müshil etkileri vardır (24).
Eş ani. Delialan maydanozu (Kaz dağı-Balıkesir).

ÇAYIR SOĞANI — > Soğan.

ÇAYIR YEMLİĞİ — > Yemlik.

ÇAYMIG — > Çınar.

ÇAYNUG — > Çınar.

ÇAY OTU — > Dağ çayı.

ÇAY ÜZÖMÜ - Vaccinium arctostaphy/os L. (Ericaceae). 1-6 m yükseklikte, kışın

yaprak döken, beyaz çiçekli ve çalı görünüşünde bir bitkidir. Meyve küremsi
şekilli ve parlak siyah renkli. Kuzey Anadolu bölgesi ormanlarında yetişir.
Kurutulmuş yapraklan Bursa çayı, Sapanca çayı veya Trabzon çayı adlan ile çay
yerine kullanılır (24). Olgun meyveleri yenir ve kurutulduktan sonra dış ülkelere
satılır (Sürmene-Trabzon).
Eş ani. Anadolu otu. Avcı üzümü (İzmit dağ köyleri), übade. Lifar (İkizdere-Rize).
lifor (Rize), Ligarba (Sürmene-Trabzon). Likaba (Doğu Karadeniz bölgesi), Ukapa
(Rize), Likarba (Sürmene-Trabzon), Orman liforu (Sürmene-Trabzon), Orman
ligarbası (Sürmene-Trabzon). Orman likarbası (İkizdere-Rize), Peygamber üzümü
(Adapazan, Kocaeli). Trabzon çayı (Trabzon).
Vacdm'um m yrliJIus L- Bk. Çoban üzümü.

ÇEÇEM — > Frenk üzümü.

ÇEDENE — > Kenevir otu.

ÇEDENE KAHVESİ — > Kahve.

ÇEDİ — > Çeti.

ÇEFT --> Palamut.

ÇEHRİ — > Cehri.

ÇEKEM — > Burç.

ÇEKEN — > Burç.

ÇEKİM — > Burç.

ÇEKKEM — > Burç.

ÇEKME — > Geven.

ÇEKÜM — > Burç.

 69

ÇELEBİ LÂLESİ — > Lâle.

ÇEMEN — > Frenk kimyonu.

ÇEMEN OTU — > Boy otu.

ÇEK SALEBİ — > Salep.

ÇENGEL OTU — > Kenger.

ÇENGEL SAKIZI - CAondriJIa/¿//7ra?L.(Compositae). 40-100 cm yükseklikte, iki veya

çok yıllık, otsu, beyaz sütlü ve san çiçekli bir tür. Kökünden sakız elde
edilmektedir. Sakız elde etmek için bitki, kökü ile birlikte sökülür, kökün
etrafında meydana gelen süt sertleşince toplanır (Lâdik-Konya). Bu sakıza Cibcik.
Çıtlık. Çingene sakızı veya Dip sakızı adları verilmektedir. Taze yaprakları çiğ
olarak yenir (İsparta köyleri). Bk. Hindiba.
Eş ani. Çıtlık (Sivas), Çöpkanak (Kırobası-Silifke). Ezzezze. Garagavık, Gara gavlık,
Gara gavuk. Kara kavak, Karavruk. Kara kavruk, Kara kavut. Kara kavık. Karagöz.
Karaca kovuk. Karavlık, Karavluk, Karavruk. Sakızlık (İsparta, Konya). Sakız otu.

ÇENGER — > Kenger.

ÇERKEM — > Ardıç.

ÇEŞİR — > Keçibiciği.

ÇEŞMEZEN — > Kara çalı.

ÇETEN — > Buttum.

ÇETENE — > Kenevir otu.

ÇEll -Prosopis farda (Banks et Sol.) Macbride (Leguminosae). 30-100 cm

yükseklikte, dikenli ve san çiçekli bir çalıdır. Meyveleri, taşa sürtülerek dış
kabuğundan kurtarıldıktan sonra, çiğ olarak yenir ve hayvan yemi olarak
kullanılır (24).
Eş ani. Çedi (Silifke-lçel).

ÇETİN — > Burç.

ÇETİNE — > Kenevir otu.

ÇETMİ DİKENİ — > Altın dikeni.

70

ÇETÖK OTO — > Avşar otu.

ÇEVGEN — > Çöven

ÇEVK -> Palamut.

ÇEVRÎNCE - Medicago (Leguminosae) türlerine verilen genel ad. Bir veya çok yıllık,
genellikle sarı çiçekli ve otsu bitkiler. Bu ad meyvelerin sarmal biçimde olması
nedeniyle verilmiş olmalıdır. M. sairva L. çiçekleri açık mor renkli bir tür olup,
hayvan yemi olarak yetiştirilir. Bk. Teknecik.

ÇEVT — > Palamut.

ÇEVÖT — > Palamut.

ÇEYtL — > Cehri.

ÇIÇ1RGAN - Hippophae rfıamnoidesL (Elaeagnaceae). Kışın yapraklarını döken, çok

dikenli bir çalı veya ağaççık. Meyveleri 6-9 mm uzunlukta, san veya turuncu
renkli. Olgun meyveleri çiğ olarak, reçel veya ezme halinde yenir. Vitamin C
bakımından çok zengindir (24). Bk. Kara çalı.
Eş ani. Cicilik. Çalıgagası, Çişkan. Sincan (Sivas), Yer iğdesi, Zinean (Sivas).

ÇIGÇIG — >Atkuyruğu.

ÇIGIŞTAK — > Gıvışkan otu.

ÇINAR -PJatanus orientafisl*. (Platanaceae). Büyük ve gösterişli bir ağaçtır. Süs

ağacı olarak yetiştirilir.
Eş ani. Beladan. Biladan. Buladan, Çaymığ, Çaynuğ, Çilbirtir. Gavlağan. Gavlan.
Kavlağan, Kavlağın. Kavlan.

ÇINAR MANTARI - CJiiocybe sçuamu/osa (Fr.ex Pers.) Quelet (Agaricaceae).

Sanmtırak veya deve tüyü renkli, huni biçiminde, üzeri esmer lekeli, ince saplı ve
yumuşak etli bir mantardır. Birkaç tanesi birlikte, ormanlarda ve son baharda
görülür. Bazı türler (örneğin C. rivulosa (Fr.ex Pers.) Quelet) zehirlidir. Adana
bölgesinde (Kozan) bu türe Çınar mantan adı verilir ve zehirli olarak bilinir.

ÇINGIRAK OTU - Campanula (Campanulaceae) türlerine verilen genel ad. Bir. iki
veya çok yıllık, otsu ve genellikle rizomlu bitkilerdir. Çiçekler beyaz, mavi, mor
veya erguvan renklidir. Bazı türler süs bitkisi olarak kullanılır. Türkiye’de 100
kadar türün yabanî olarak yetiştiği bilinmektedir.
Eş ani. Çan çiçeği.
 71

Cmpamıfe gJomerata L- Genç iken Doğu Anadolu bölgesinde sebze olarak

kollanılır.
C lacü'flora Bieb - Bal çiçeği (Anzer, İkizdere-Rize). Çiçekler beyaz veya mor
renklidir. Kuzeydoğu Anadolu bölgesi dağlarında yetişir.
C. rapuncuJus L.- Kök ve yapraklan eskiden midevî, süt artıncı ve taş düşürücü
olarak kullanılmıştır.
C. tracAe/ium L - Kökleri ve genç sürgünleri yenir.

CS ŞALGAM] - Bunias orrentaAsh. (Cruciferae). Çok yıllık, otsu ve san çiçekli bir
tür.

ÇJTIMIK — > Sakız ağ.

ÇJTIRG1 — > Silcan.

ÇJTJR1K — > Menengiç.

ÇITLAK — > Çitlembik.

ÇITLIK — > Çengel sakızı.

ÇITLIK — > Çitlembik.

ÇITLIK — > Hindiba.

ÇITLIK — > Menengiç.

ÇIYANGIÇ — > Kurtpençesi.

ÇIYAN OTU — > Kurtpençesi.

ÇİBRİSKA — > Sâter.

ÇİÇEKLİ HASIR OTU — > Hasır otu.

ÇİDEM — > Çiğdem.

ÇlflN — > Zifin.

ÇİĞ — > Fesçitarağı.

ÇİĞDE — > Hünnap.

72

ÇİĞDEM - Crocus (iridaceae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık, yumrulu, san
veya mavi çiçekli otsu bitkilerdir. Çiçekler, türe bağlı olarak, ilk bahar veya son
baharda meydana gelir. 30 kadar türün Türkiye’de bulunduğu bilinmektedir (29).
Yumruları çiğ veya pişirildikten sonra yenir. Külde pişirilir veya yemeği yapılır.
Çiğdem aşı, Çiğdem pilâvı ve Çiğdem sütlü, tanınmış çiğdem yemekleridir, özellikle
aşağıdaki türler yumruları için toplanmaktadır. Bk. Acı çiğdem, Safran.
Eş ani. Alvele, Apalak. Çivtan, Çiydam, Çiydem. Çiyelem. Yayla kestanesi (İkizdere-
Rize). Aşağıdaki türler, gıda ve süs bitkisi olarak, bir öneme sahiptirler (24. 29).
Crocus abanlensis T. Baytop et B. Mathew- Abant çiğdemi. Abant gölü (Bolu)
çevresinde yetişir ve ilk baharda mavi renkli çiçekler açar.
C. adanensisl. Baytop et B. Mathew- Adana çiğdemi. Haruniye (Adana) çevresinde
yetişir ve ilk baharda çiçek açar.
C. ancyrensis (Herbert) Maw- Ankara çiğdemi, özellikle Orta Anadolu bölgesinde
yetişir. İlk baharda parlak san renkli çiçekler açar. Yumruları ile Çiğdem pilavı
yapılır.
C. antaiyensis B. Mathew- Antalya çiğdemi. Batı Anadolu ve Antalya (Korkuteli)
bölgesinde yetişir. İlk baharda morumsu renkli çiçekler açar.
C asumaniae B. Mathew et T. Baytop- Mor çiğdem. Akseki (Antalya) bölgesinde
yetişir. Son baharda mor renkli çiçek açar.
C. baytopiorum B. Mathew- Mavi çiğdem. Honaz dağı (Denizli) bölgesinde yetişir
ve ilk baharda mavi renkli çiçek açar.
C. cance/Jatus Herbert- Gözenek (Gemerek-Sivas). Yumruları demetler halinde
ilk baharda güneydoğu illeri (Gazi Ântep) pazarlarında satılır. Yumruları yenir.
C chrysanthus (Herbert) Herbert- San çiğdem. San çiçeklidir. İlk baharda açar.
Yumrulanndan Çiğdem pilavı hazırlanır (24).
C. h iltiticu s T. Baytop et B. Mathew- Hitit çiğdemi. Silifke (İçel) bölgesinde
yetişir. İlk baharda mor renkli çiçekler açar.
C. MscAyam s C. Koch- Yayla kestanesi (İkizdere-Rize). Çiçekler mor renkli, son
baharda açar. Yumrulan yenir.
C. iazicus Boiss. et Bal.- Civden (Anzer, İkizdere-Rize), Laz çiğdemi. Yaz sonunda
(ağustos) turuncu renkli çiçekler açan tek tür. Trabzon (Zigana dağlan) ve Rize
(Anzer, Çimil) dağlarında yetişir.
C p aiiasii Goldb.- Bivok (Doğu Anadolu). Son baharda mor renkli çiçekler açar.
C sativus L. - Safran çiğdemi, Safranbolu bölgesinde yetiştirilir. Bk. Safran.
C. speciosus Bieb.- Çayır çiğdemi (Saeeılar-Bolu). Anadolu’da yaygın bir türdür.
Son baharda mor renkli çiçekler açar.
San çiçekli türlere Çökülce, Sakarca, Sanklık (Çarşamba-Samsun), San
zağar (Saimbeyli-Adana), mavi çiçekli olanlara ise Gökdedem, Gökgız (Dinar-
Afyon) veya Kesercik adı verilmektedir.
Çiğdem yumrusunu topraktan çıkarmaya yarayan, sivri uçlu değneğe "Kiskiç"
(Balâ-Ankara) veya Kiskis (Yerköy-Yozgat) denir.
Halen Safranbolu köylerinden bazılannda az miktarda yetiştirilen C. sativus
L. türünün çiçeklerinden Safran elde edilmektedir (24).
 73

Çiçeği dökülmüş çiğdeme Aleyçin (Şarkışla-Sivas), Çiğdem yumrusuna ise

Topacık (Çorum) adı verilmektedir.

ÇRELEK — > Dağ çileği.

ÇİGELEM — > Dağ çileği.

ÇfCİRDİK — > Burç.

ÇÎHRI — > Cehri.

ÇİLBAŞ — > Yavşan.

ÇİLBİR OTU — > Semiz otu.

ÇİLBİRTİR — > Çınar.

ÇtlJE - -> Dağ çileği.

ÇtlIlT — > Keten.

ÇİNCAR — > Isırgan.

ÇİNGENE SAKIZI — > Yakı otu.

ÇİN KARANFİLİ — > Hüsnüyusuf.

ÇİNTAR — > Kanlıca mantarı.

ÇIPRİSKA — > Sâter.

ÇİREŞ — > Çiriş.

ÇİRİŞ - Eremurus speclabilis Bieb. (Iiliaceae). 100-150 cm yükseklikte, sarımsı

çiçekli ve otsu bir bitkidir. Genç yaprakları sebze olarak kullanılır. Toprak altı
kısımları kurutulup toz edildikten sonra Çiriş veya Çirişne adı altında yapıştırıcı
madde olarak ciltçilik ve ayakkabıcılıkta kullanılan önemli bir madde idi. Halen
Erzurum bölgesinde ehram kumaşına sertlik ve parlaklık vermek için
kullanılmaktadır. Bk. Çiriş otu.
Eş ani. Çireş, Dağ pırasası. Gülük (Tahir-Erzurum), Kiriş (Divriği-Sivas). San çiriş.
Sarı zambak. Yabanî pırasa.

ÇİRİŞNE — > Çiriş.

74

ÇİŞKAN — > Cıcırgan.

ÇİRİŞ OTU - ÂspAodeJus aestivus Brot. (Uliaceae). 100 cm kadaj yükselebilen.

yumrulu, çok yıllık, beyaz çiçekli ve otsu bir bitkidir. Yumru köklerinden elde
edilen un, eskiden çiriş yerine kullanılırdı (24). Güney Anadolu bölgesinde
Âsphodeline türlerine de Çiriş otu adı verilmektedir. Bk. Çiriş, Dededeğneği.
Eş ani. Beyaz çiriş. Yalancı çiriş.

ÇİTEMEK — > Çitlembik.

ÇİTEMİK — > Çitlembik.

ÇİTLEMBİK - CeJtis (Ulmaceae) türlerine verilen genel ad. Kışın yapraklarım

döken ağaççıklar. Aşağıdaki türlerin meyvesi yenir.
CeJtis austraJis L- Çitlembik. Meyve siyahımtırak esmer renkli.
Eş ani. Çıtlak, Çıtlık, Çitemek, Çitemik, Çitlenbek. İliç (Tekirdağ).
Aşağıdaki türlerin meyveleri pazarlarda satılır ve kavut olarak yenir.
C. glabrala Steven ex Planchon-Dargun (Divriği-Sivas). Meyve sarımsı turuncu
renkli.
C. tournefortii Lam.-Dağdağan (Gazi Antep), Dağum (Erzincan, Tokat).
Eş ani. Dadağan, Dardağan, Dardahan, Davılga, Davin, Davum, Doğdoğan, Doğun.
Bazı yörelerde Menengiç [P istat ia ) meyvelerine de "Çitlembik" adı verilmektedir.

ÇÎTUEMBİK — > Menengiç.

ÇİTLENBEK — > ÇiUşpbik.

ÇİTLENBİK — > Çitlembik.

ÇİT SARMAŞIĞI - CaJystegia sepium (L) R. Br. (Convolvulaceae). Otsu, tırmanıcı,

beyaz çiçekli ve sütlü bir tür. Bk. Mahmude otu.
CaJystegia siJvatica (Kit.) Griseb - Boyatan sarmaşık (Amasra), Bürük (Giresun).
Orman kenarlarında yetişen beyaz çiçekli bir tür.
C. soldanelJa (L) R. Br- Kum sarmaşığı. Deniz sahili kumluklarında yetişen
pembe çiçekli bir tür.

çlYİT OTU -fsatis Undoria L (Cruciferae). 40-90 cm yükseklikte, iki veya çok
yıllık, parlak san çiçekli ve otsu bir bitkidir. Toprak üstü kısımlanndan mavi
renkli bir boyar madde elde edilir. Bitkinin toprak üstü kısımlannın küp içinde
mayalandmlması sonucu elde edilen lâcivert renkli boyar maddeye Küp mavisi
denir (Bor-Niğde).
Eş ani. Deve mercimeği, Guvşak, Kızlargöbeği.

ÇİVTAN — > Çiğdem.

 75

ÇİYDAM — > Çiğdem.

ÇfYDE — > Hünnap.

ÇÎYDEM — > Çiğdem.

ÇÎYELEM --> Çiğdem.

ÇOBAN ÇIRASI — >Ala cehri,

ÇOBAN ÇIRASI — > Kiraz.

ÇOBAN ÇİÇEĞİ — > Çuha çiçeği.

ÇOBANÇ0KERTEN --> Demir dikeni.

ÇOBANDEĞNEĞİ — > Kuşekmeği.

ÇOBAN DİKENİ --> Peygamber çiçeği.

ÇOBANDÖŞEGİ — > Mahmude otu.

ÇOBAND0D0G0 — >Afşar otu.

ÇOBANEKMEGî — > Madımak.

ÇOBANİĞNESİ — > İğnelik.

^KALDIRAN - Centaurea ca/c/trapak (Compositae). Bir veya çok yıllık, dikenli,

soluk pembe çiçekli ve otsu bir bitkidir. Bk. Peygamber çiçeği
Eş ani. Timur dikeni. '

ÇOBANKAVURGASI — > Kayakoruğu.

ÇOBAN LÂLESİ — > Lâle.

ÇOBANPÜSKÜLÜ — > Işığan.

ÇOBANTARAĞI — > Fesçitarağı.

COM raXHO - A ra ú m (Ericaceae). Kışın yapraklannı döken. 30

S lî u y r kllk,le- çah görünüşünde ve soluk yeşilimsi pembe çiçekli bir
bitkidir. Meyveler olgunlukta siyahımtırak kırmızı renkli. Meyveleri çiğ olarak
yenir veya reçel yapılır. Bk. Çay üzümü.
76

Eş ani. Çalı çileği (Giresun), Gara gilik (Erzurum), Kuş üzümü (Uludağ-Bursa),
Ufora (Maçka-Trabzon), Yaban mersini. Yayla liforu (Sürmene-Trabzon). Yayla
likapası (Rize). Yer ligarbası (Sürmene-Trabzon). Yer liforu (İkizdere-Rize).

Ç0BANYAST1GI - TAymeJaea tartonraira (L) Ali. (Thymelaeaceae).

Ç0BANYASTIG1 — > Pişik geveni.

ÇOGAN — > Çöven.

ÇOHAG --> Ak çöpleme.

ÇOMAH — > Ak çöpleme.

ÇOMAK — > Ak çöpleme.

ÇORDİK — > Çördük.

ÇORDUK — > Çördük.

ÇÖGCU — > Çöven.

ÇÖĞEN — > Çöven.

ÇÖGRE — > Menengiç.

ÇÖĞÜR — > Çördük.

ÇÖĞÜR — > Çöven.

ÇÖĞÜRDÜK — > Çördük.

ÇÖKÜLCE --> Çiğdem.

ÇÖMLEKÇATLATAN — > Boynuzlu gelincik.

ÇÖMLEK OTU — > Ban otu.

ÇÖP BOYA — > Kök boya.

ÇÖPLEMECİK — > Karaca ot.

ÇÖPKANAK — > Çengel sakızı.

 77

ÇÖPMAU --> Basur otu.

ÇÖP SALEBİ — > Basur otu.

ÇÖRDÜK — > Ahlat.

ÇÖRDÜK - Echinophora tenuifolia Lsubsp. siblhorpiana (Guss.) Tutin

(Umbdliferae) 20-50 cm yükseklikte, iki veya çok yıllık, sarı çiçekli ve kuvvetli
kokulu bir bitkidir. Yaprakları ve çiçekli dallan turşulara koku ve lezzet vermek
için kullanılır.
Eş ani. Çordik, Çorduk, Çöğür, Çöğürdük. Çörtlük. Çörtük, Çövürdük, Çöyür otu.
Echinophora orientalis Hedge et Lamond - Kökleri Van bölgesinde Çöven adıyla
tanınır ve helvaya koku ve gevreklik vermek için kullanılır.

ÇÖREK MANTARI — > Ayı mantarı. Zehirli mantar.

ÇÖREK OTU - NigeJIa saiıva L(Ranunculaceae). 20-50 cm yükseklikte, bir yıllık,

mavi çiçekli ve otsu bir bitkidir. Anadolu’da yabanî olarak bulunduğu gibi. Orta
Anadolu’da (Karamanlı-Burdur) ekimi de yapılmaktadır. Ekmek, pide ve çöreklerin
üzerine koku vermek için konur. Tohumların sıkılması ile Çörek otu yağı elde
edilir (24). Nohut ile karıştırılarak Çörek otu kahvesi yapılır.
Eş ani. Cöcce, Cöccem, Cüccam. Cüceem, Cüccum, Cütcan (Konya). Çöre otu.
Karaca, Karaca occanı (Ermenek-Konya). Karaca otu, Kara çörek. Otçam. Siyah
kimyon.

ÇÖREK OTU — > Kahve.

ÇÖRE OTU — > Çörek otu.

ÇÖRTLÜK — > Çördük.

ÇÖRTÜK — > Çördük.

ÇÖTUR — >Ahlat.

ÇÖVEN -Çok yıllık ve kazık köklü GypsopMa (Caryophyllaceae) türlerine verilen

genel ad. Pembe veya beyaz çiçekli ve otsu bitkilerdir. Aşağıdaki türlerin kökleri
Çöven kökü adı altında ticarete çıkartılmaktadır (24). Bk. Dağ çöveni. Helva kökü.
Pişik geveni.
Eş ani. Çevgen, Çoğan. Çöğcu. Çöğen, Çöğür, Dişi çöven. Helvacı çöveni. Helvacı
kökü. Şark çöveni. Şekerci çöveni, Tarla çöveni.
Gypsophila arrostii Guss.- Orta Anadolu.
G. bîcolor (Freyn et Sint.) Grossh - Doğu Anadolu (Van).
G. eriocaJyx Boiss - Orta Anadolu.
78

6. perfoliata L- Orta Anadolu.

G. venusia Fenzl - Orta ve Doğu Anadolu.
Köklerin su ile kaynatılması ile elde edilen hulâsa helva yapımında kullanılır.
Çöven kökü ile kaynatılmış üzüm suyundan yapılmış olan koyu pekmeze Telhis adı
verilir (Kilis-Gazi Antep),
Bazı Âcanihoiimon (Pişik geveni). ÂnkyropetaJum (Helva kökü). Âstragalııs
(Deli çöven), Ech/nophora (Çördük) ve Scorzonera (Dağ çöveni) türlerinin kökleri
de çöven yerine kullanılmaktadır. Bk. Çördük. Dağ çöveni. Geven. Helva kökü. Pişik
geveni.

ÇÖVÖR — > Ahlat.

ÇÖVÜRDÜK — > Çördük.

ÇÖYÜR — > Ahlat.

ÇÖYÖR OTU — > Çördük.

ÇUBRİZA — > Sâter.

ÇUBUKBOYA — > Kökboya.

ÇUHA ÇİÇEĞİ - Prim uk (Primulaceae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık, otsu,
rozet yapraklı, beyaz, san, pembe veya mor renkli çiçekli bitkiler. Sulak çayırlar
ve dere kenarlannda bulunur. Bazı türleri bahçelerde süs bitkisi olarak
yetiştirilmektedir.
Eş ani. Ağda çiçeği. Ayıkulağı. Bahar otu. Gelin gülü. Su çiçeği. Tutça (Kütahya).
Tutya (Tortum-Erzurum. Van).
PrimuJa aigida Adams-Sosun (Doğu Anadolu). Tutya (Doğu Anadolu). Çiçekleri süs
çiçeği olarak pazarlarda satılır. Göz hastalıklarına karşı iyi geldiği söylenmektedir
(Erzurum, Kağızman, Van) (24).
P verisi- Çoban çiçeği. San çiçek (Sürmene-Trabzon), Tutya (Oltu-Erzurum).
Çiçekler altın sarısı renkli. Kökleri balgam söktürücü olarak kullanılır (24).
P. vu/garis Huds- Mart çiçeği (Durusu-lstanbul). Çiçekleri pazarlarda ve
çiçekçilerde (İstanbul) satılmaktadır.

ÇULLUCA — > Saçak mantarı.

ÇULLUKÇA — > Saçak mantan.

ÇUM — > Kızılcık.

ÇUMRA — > Rezene.

 79

Ç0HK - TroJJius ranuncuJinus (Smith) Stearn (Ranunculaceae). Çok yıllık, olsu ve

« n çiçekli bir bilki. Sulak yerlerde yetişir. Van bölgesinde köklerinden boyar
■adde elde edilmektedir (24). Bk. Su teresi.
fan bölgesinde ftanuncuJus po/yanüıemos L. (Ranunculaceae) türüne de aynı ad
serilmektedir. Bk. Düğün çiçeği.

ÇÜNK — > Su teresi.

 D

DAĞDAĞAN — > Çitlembik.

DADIRAK — > Ada çayı.

DAFNE - Daptıne (Thymeiaeaceae) türlerine verilen genel ad. Kışın yaprak döken
veya dökmeyen, yeşilimsi beyaz, sarı veya pembe çiçekli ve çalı görünüşünde
bitkilerdir. Zehirli bileşikler taşırlar (30). Bk. Tavşan elması.
Eş ani. Dulaptal otu.
Daphnegnidioides Jaub.et Spach -Develik, Havaza (Alanya-Antalya).
D. mezereum L.- Kirkat (Artvin). Mezeryon.
D. <?/eo/des Schreber-Develik (Ermenek-Konya, Mut-lçel), Göğçe (Tekir yaylası-
Kayseri), Gökçe (Sivas). Yaygıç (Sivas), Yaygıç gökçesi (Sivas). Yazkış gökçek
(Sivas).
D. poniica L.-Kurtbağı, Sırımagu, Sırımbağı.
D. sericea Vahl-Tavuk çiçeği. Basura karşı kullanılır (Belen-İskenderun).

DAG CEHRtSt — > Kuzu otu.

DAG ÇAYI - Sid eriiisve Stachys (Labiatae) türlerine verilen genel ad. Çok yıllık,
kuvvetli kokulu ve çalı görünüşünde bitkilerdir. Bazı türlerden elde edilen
yapraklı ve çiçekli dallar, sıcak su ile çay gibi hazırlanmakta ve elde edilen sulu
kısım, şeker ile tatlandırıldıktan sonra içilmektedir. Özellikle aşağıdaki türlerin
kullanıldığı saptanmıştır. Bk. Ada çayı, Çalba, Dağ reyhanı. Pişik otu.
Eş ani. Ot çayı, Siderya (yalnız Sideriiis türleri için kullanılır), Yayla çayı.
Sideriiis arguta Boiss.et Heldr.-Antalya bölgesi.
S argyrea P.H.Davis-Eşek çayı. Antalya bölgesi.
S bilgerana P.H.Davis-Konya bölgesi.
S. condensata Boiss.et Heldr.-Kozalı kekik. Antalya ve Burdur bölgesi.
S: congesta P.H.Davis-Ântalya bölgesi.
S. hispida P.H.Davis-Konya bölgesi.
S. Jeplociada O.Schwarz et P.H.Davis-Kızlan çayı. Muğla bölgesi.
S libanoüca Labill.-Acem arpası. Altınbaş, Çay otu. Yara otu. Antalya, Burdur ve
Mersin bölgeleri.
S. perfoiiata L.-Güney Anadolu bölgesi.
S. pisidica Boiss. et Heldr.-Eldiven çayı (Akseki-Antalya). Antalya ve Muğla
bölgeleri.
 81

S strid a Boiss. et Heldr.-Antalya bölgesi.

S. syriaca L-Güney ve Güney-Doğu Anadolu bölgeleri.
S. üno/ea P.H.Davis-Balbaşı, Sivri çayı. İzmir bölgesi.
S Irojana Bomm.-Kazdağı çayı. Çanakkale bölgesi.
Sladıys ereda L.-Antalya bölgesi.
S. ¡avanduHfolia Vahl-Eşek otu (Van), Tokalı çay. Tüylü çay (Akseki-Antalya).
Kahraman Maraş, Konya ve Van bölgeleri.
Morina persica L. (Morinaceae) türünün çiçekleri, koku verici olarak çaya katılır
(Gümüşhane).

DAG ÇAYI - Dorjstoechas fıastaia Boiss.et Heldr.ex Bentham (Labiatae). 40-100 cm

yükseklikte, basit yapraklı, kuvvetli kokulu, tüylü, beyaz çiçekli ve odunsu bir
çalıdır. Antalya bölgesinde yaprakları çay yerine kullanılır.

DAG ÇAYI — > Taş nanesi.

DAG ÇİLEĞİ -flragaria rescah. (Rosaceae). Çok yıllık, sürünücü. beyaz çiçekli ve
otsu bir bitkidir. Olgun meyveleri çiğ olarak veya reçel halinde yenir. Bolu ve
Düzce pazarlarında satılmaktadır.
Eş ani. Amahta, Amofta, Col (Yusufeli-Artvin). Çiğelek, Çiğelem, Çile (Trabzon),
Hamofta (Trabzon). Hamuçara. Hamukara. Hamukera, Hanıfta (Trabzon), Yabanî
çilek. Yer çileği.

DAG ÇÖVENİ -Scorzonera rigida Aucher (Compositae). 10-30 cm yükseklikte,

tüylü, kaim köklü, sarı çiçekli ve çok yıllık bir dağ bitkisidir. Doğu ve Güneydoğu
Anadolu dağlarında yetişir. Kökleri bazen çöven yerine satılmaktadır (24). Bk.
Çöven, Yemlik.

DAĞDAĞAN — > Ban otu.

DAĞDAĞAN — > Çitlembik.

DAĞDAĞAN — > Gilaburu.

DAGDIGAN — > Gilaburu.

DAG ERÎG1 — > Erik.

DAG KARANFİLİ - XerantJıemum annuum L. (Compositae). Toprak üstü kısımları

Doğu Anadolu bölgesinde süpürge olarak kullanılır.

DAG KAVAĞI — > Kavak.

DAG KEKİĞİ — > Kaya kekiği.

82

DAG KEKİĞİ --> Mercanköşk.

DAG KİMYONU --> Kefe kimyonu.

DAG KİRAZI — > Kiraz.

DAG LALESİ — > Manisa lâlesi.

DAĞLAMA -Bazı Chrysanthemum (Compositae) türlerine verilen genel ad. 20-70

cm yükseklikte, bir yıllık, sarı çiçekli ve otsu bitkilerdir. Çiçek açmadan önce
toplanır, suda haşlanır ve salata olarak yenir. Aşağıdaki türler Batı Anadolu
bölgesinde kullanılmaktadır.
Chrysanthemum coronarium L.
C, segetum L. - Bk. Horozibiği.

DAG MARULU -Hyoserisrad/atal. (Compositae). 10-25 cm yükseklikte, çok yıllık,

san çiçekli ve otsu bir bitkidir. Ege bölgesinde, haşlandıktan sonra salata olarak
yenir.
Eş ani. Keçi marulu (İzmir).

DAG MtSGİSİ — > Müşkülüm.

DAG MUŞMULASI — > Tavşan elması.

DAG NANESİ - Cyc/otrichium niveum (Boiss.) Manden.et Scheng. (Labiatae). 20-50

cm yükseklikte, beyaz tüylü, pembe çiçekli, çok yıllık ve çalı görünüşünde bir
bitki. Yapraklan Doğu Anadolu (Erzincan. Malatya ve Sivas köyleri) bölgesinde,
çorba ve yemeklere koku vermek için kullanılır (24). Bk. Dağ reyhanı.
Eş ani. Kül otu (Kemaliye-Erzincan).
Çydolrichium origanifolium (Labill.) Manden.et Scheng. -Nane ruhu (Antalya.
Ulukışla). Aynı maksat için kullanılır.

DAG NOHUDU — > Nohut.

DAG PANCARI — >Yabanî pancar.

DAG PAPATYASI --> Beyaz papatya.

DAG PAZISI — > Lâbada.

DAG PIRASASI — > Çiriş.

DAG REYHANI - Ziziphora (Labiatae) türlerine verilen genel ad. Bir veya çok yıllık
otsu bitkiler. Yapraklar kuvvetli kokulu, çiçekler morumsu kırmızı renklidir.
 83

Toprak üstü kısımları bitkisel çay olarak kullanılır. Anadolu’da 5 tür

Munmaktadır. Bk. Dağ nanesi.
Bnphora clinopodioides Lam.-Keklik otu, Kır nanesi, Nane ruhu.
/ taunca Bieb.-Nane ruhu.
1 lemjor\,.-kn\V. (Arguvan-Malatya). Fare otu (Balıkesir), Karınağrısı otu, Morkız
çayı. Nane ruhu. Gaz söktürücü olarak kullanılır (24).

BAC SAKIZI — > Hindiba.

DIC SAKIZI — > Kannık.

BiC SAKIZI — > Marul.

BIG SAKIZI — > Yemlik.

BAC SALEBİ — > Salep.

BAC SARMAŞIĞI — > Bodur otu.

BAC SOĞANI - SciIJa AyacinUtojdes\>. (Liliaceae). 100 cm kadar yükseklikte, büyük

soğanlı, mavimsi-mor çiçekli ve otsu bir bitki. Soğanlan haricen romatizma
ağrılarına karşı, Bitlis bölgesinde, kullanılır (24).

DAC SÜMBÜLÖ - Bellevalia ve Muscaritürleri (Uliaceae)’ne verilen genel ad. Bk.

Müşkülüm. Sümbül.
Eş ani. Arap otu. Arap sümbülü, Arap taşağı. Camış memesi (Erzurum). Camız
memesi. Gâvur soğanı (Elmalı-Antalya), Morbaş. Yalancı sümbül.
Muscan comosum (L.) Miller- Dağ sümbülü. Anadolu’da yaygın bir türdür.
M. neg/ectum Guss - Dağ sümbülü. Anadolu’da yaygın bir türdür.
M. tenuiflorum Tausch- Dağ sümbülü. Orta Anadolu’da yaygındır.

DAGUN — > Çitlembik.

DAG YEMİŞİ — > Kocayemiş.

DAKIRDALAK — > Isırgan.

DAKKA OTU — > İğnelik.

DALA DİKENİ — >Isırgan.

DALAGAN — > Isırgan.

DALAK OTU — > Altın otu.

84

DALAK OTU — > Kısamahmut.

DALAYAN DİKEN — > Isırgan.

DAUGAN — > Isırgan.

DAMAR OTU — > Bağa.

DAMARTARTIK — > Salep.

DAMAR YAPRAĞI — > Bağa.

DAM KORUĞU — > Kaya koruğu.

DANAAYAĞI --> Yılanyastığı.

DANABAGIRTAN — > Karaca ot.

DANADİLİ — > Geyikdili.

DANAGÖBEGİ — > Domuzağırşağı.

DANAKIRAN — > Karaca ot.

DANAKUYRUGU — > Sığırkuyruğu.

DARAG OTU — > Dere otu.

DARAH OTU — > Dere otu.

DARAKIJK OTU — > Diş otu.

DARAK OTU — > Dere otu.

DARCAN — > Darıcan otu.

DARDAĞAN — > Çitlembik.

DARDAHAN — > Çitlembik.

DARGUN — > Çitlembik.

 85

DARI -Meyveleri (halk arasında tane denir) için yetiştirilen veya yabanî olarak
bulunan Graminae familyasına bağlı, bir yıllık ve otsu bitkilere verilen genel ad.
Aşağıdaki türler Anadolu’da yetiştirilmektedir. Bk. Dancan otu.
Panicum miliaceum L. Arnavut dansı. Boz dan, Boza dansı. Kum dansı, Saçak
dan.
Setaria üalica (L.) P.Beauv.-Acı dan, Salkım dan. Tilkikuyruğu.
Sorghum bicolor (L.) Moench. - Bk. Kanyaş.
cv. ’ Cernuum ’ -Ak dan, Gigil dansı (Elazığ, Malatya),
cv. ’Dochna ' -Süpürge dansı,
cv. ' ûurra ’ -Ak darı.

DAR1CA — > Danca otu.

DAR1CAN — > Danca otu.

DAR1CA OTU - EcAinochJoa crus-gaJIi (L.) P.Beauv. veya E.oryzoides (Ard.) Fritsch
(Gramineae). 1.5 m kadar yükselebilen, bir yıllık ve otsu türler. Sulak yerler ve
pirinç tarlaları içinde yetişir. Meyvelerine, iyi temizlenmemiş pirinç içinde
rastlanır.
Eş ani. Danca (Alpullu-Kırklareli), Dancan, Darıçan.

DAR1ÇAN — > Danca otu.

DATLİ KENGER — > Kenger.

DAVILGA — > Çitlembik.

DAVİN — > Çitlembik.

DAVŞANKULACl — > Domuzağırşağı.

DAVULGA — > Kocayemiş.

DAVULG1 — > Kocayemiş.

DAVULGO — > Kocayemiş.

DAVULGU — > Kocayemiş.

DAVUN — > Çitlembik.

DAVUN OTU — > Canavar otu.

86

DEDEBÖRT -Lepiota procera (Fr.ex Scopoli) Quelet (Agaricaceae). Şapka sütlü

kahve rengi veya beyaz. Özerinde koyu renkli parçacıklar bulunur. Ortasında
mememsi bir çıkıntı vardır. Sapta bulunan halka serbest olup, sap üzerinde
kolayca hareket eder. Sapın dibinde çanak bulunmaz. Bolu çevresinde toplanır ve
pazarlarda satılır. Yenen bir mantardır. Bk. Şemsiye mantarı.

DEDEBÖRTÜ — > Kuzukulağı.

DEDEDECNEGI -Asptıode/ine lenuior (Fisch.) Ledeb. (Liliaceae). Çok yıllık, yumrulu,

beyaz çiçekli ve otsu bir tür. Köklerinden çiriş elde edilir (Tunceli) (113). Bk.
Çiriş.
Asphodelineglobifera J. Gay ex Baker- Gelinsaçı (Çepni, Gemerek-Sivas).
DEDE GÜLÜ - JurineJla moschus (Habl.) Bobrov (Compositae). Bodur, çok yıllık,
otsu ve pembe çiçekli bir bitkidir. Çiçekleri kuvvetli kokuludur. Bu ad Anamas
dağlarında (Beyşehir) kullanılmaktadır. Bk. Müşkülüm.
Eş ani. Müşgül.

DEDEKULETİ — > Tekesakalı.

DEDEMENE — > Hint yağı ağ.

DEDEMSAKAU — > Tekesakalı.

DEDESAKAU MANTARI - Hericium coraJJoides (Fr.) Pers. (Hericiaceae). Çok

dallanmış, dalları üzerinde dikensi çıkıntılar bulunan, kar beyazı veya soluk san
renkli bir mantardır. Çürümeye başlamış kayın gövdeleri üzerinde yetişir. Bolu
bölgesinde bulunur. Son baharda pazarlarda satılır ve yenir. Bk. Saçak mantarı.
Eş ani. Gelinteli mantarı, Tellice.

DEDESAKAU -> Tekesakalı.

DEFNE - Laurus nobiiis L. (Lauraceae). 2-5 m yükseklikte, kışın yapraklarını

dökmeyen, dioik, sarı çiçekli bir çalı veya ağaççıktır. Yapraklan baharat olarak,
meyveleri ise yağ elde etmek için kullanılır. Türkiye'nin önemli bir dış satım
ürünüdür.
Eş ani. Har (Kadirli-Adana), Nehtel, Tahnal, Tefrün. Tehnel, Tenel, Tenhel, Teynel.

DEU ALAN MAYDANOZU — > Çayır sedefi.

DELİ BARDACAN — > Ban otu.

DEU BATBAT — > Ban otu.

 87

■U BOYNUZ — > Erguvan.

■LİCE -Lolium iemu/entum L (Gramineae). 50-100 cm yükseklikte, bir yıllık ve

atsu bir bitkidir. Zehirlenmelere neden olduğu bilinmektedir.
Eş ani. Eres. Erez (Silifke). Zivan.

■LİCE — > Zeytin.

K U ÇAŞUR — > Çakşır otu.

K Iİ ÇÖVEN — > Çöven.

K U ERİK — > Erik.

K U GÖZ DİKENİ — > Peygamber çiçeği.

m i LÂLE — > Lâle.

DOİ MANTAR -Yenmeyen veya zehirli olan mantar türlerine verilen genel ad. Bk.
Zehirli mantar.

OBJ MAYDANOZ - OenantfıepimpineJloidesL. (Umbelliferae). 30-60 cm yükseklikte,

yumru köklü, beyaz çiçekli ve otsu bir bitkidir. Rozet yaprakları sebze olarak
kullanılır, tik baharda İstanbul pazarlannda satılmaktadır.
Eş ani. Kazayağı (Bk. Falcaria vu/garis L).

DEU NANE — > Nane.

DEU OTU — > Güzel avrat otu.

DEU SALEP - Coichicum ci/ickum (Boiss.) Dammer (Uliaceae) (İt sanmsağı)

türünün kurutulmuş yumrularıdır. Göksün (Kahraman Maraş) bölgesinde elde
edilir ve salep yerine satılır (94). Bk. Basur otu. Güz çiğdemi. Salep.
Eş ani. Sarımsak salebi.

DEU ŞALBA — > Çalba.

DOİ TÜTÜN - Nkotiana rustica L (Solanaceae). 150 cm kadar yükselebilen, büyük

yapraklı ve yeşilimsi san çiçekli bir tütün İürüdür. Gazi Antep. Kâhta ve
Kahraman Maraş bölgelerinde yetiştirilir. Bk. Yabani tütün.
Eş ani. Hasankeyf tütünü. Tömbeki tütünü.
Bu türün kurutulmuş yapraklan toz edilip meşe odunu külü, mazı, nane veya
tarçın ile karıştınldıktan sonra enfiye gibi burna çekilmekte veya ön dişler ile
dudak arasına konularak emilmektedir. Bu şekildeki kullanılış özellikle Gazi Antep
88

ve Kahraman Maraş bölgelerinde yaygındır. Kullanılan bu karışıma Ağız otu. Buru

ot. Burnotu, Bumut. Burun otu ve Maraş otu gibi adlar verilmektedir. Bu
karışımın konduğu kaba "ot çanağı" denir (Elbistan-Maraş).
Van bölgesinde Conringia orienlatis (L) Andrz. (Cruciferae) türünün
yaprakları tütün yerine kullanılmaktadır.
Tütünün fermantasyonu ve kokulandırılması ile elde edilen "Enfiye" ye de
halk arasında Burun otu denilmektedir.
Nicotîana tabacum L.- Tülün. Sigara tütünü elde etmek için yetiştirilir (24).

DELÜCE BAKLA — > Domuz baklası.

DEMİR AĞACI - Casuarina (Casuarinaceae) türlerine verilen genel ad. 30 m kadar

yükselebilen ve kışın yapraklarını dökmeyen ağaçlar. Vatanı Kuzey Avustralya’dır.
Memleketimizde Batı ve Güney Anadolu’nun sahil bölgelerinde yetiştirilmektedir.
Odunu çok serttir. Aşağıdaki tür memleketimizde yetiştirilmektedir.
Casuarina equjsetifoIia Forst.

DEMİR AĞACI — > Dişbudak.

DEMİR BITIRAGI — > Demir dikeni.

DEMİRCİK — > Dişbudak.

DEMİRGÎK — > Kızılcık.

DEMİRDELEN — > Kayışkıran.

DEMİR DİKENİ - Jribuius terrestris L(Zygophyllaceae). 15-80 cm boyunda, çok

yıllık, otsu, sürünücü ve san çiçekli bir bitki. Meyveleri boynuz biçiminde
dikenlidir. Bk. Aptesbozan otu.
Eş ani. Çank dikeni, Çobançökerten, Demir bıtırağı, Demirliyen, Deveçökerten.

DEMİRUYEN — > Demir dikeni.

DEMİR OTU — > Aynk otu.

DENİZ BÖRÜLCESİ -Salicom ia europaea L(Chenopodiaceae). 40 cm kadar

yükseklikte, çok yıllık ve otsu bir bitkidir. Deniz kenarlannda ve tuzlu
topraklarda yetişir. Haşlandıktan sonra salata olarak yenir. İzmir pazarlarında
satılmaktadır.
Eş ani. Geren otu, Karakoruğu, Kurşun otu.

DENİZ OTU — > Deniz teresi.

 89

DENİZ PELİNİ — > Yavşan.

DENİZ SOĞANI — > Ada soğanı.

DENİZ TERESİ - Crithmum maritimum L. (Umbelliferae). 50 cm kadar yükseklikte,

sarımsı çiçekli, çok yıllık ve otsu bitkidir. Deniz kenarlarındaki kayalar üzerinde
yetişir. Taze yapraklarından turşu yapılmaktadır (Kıbrıs. Erdemli-Mersin).
Eş ani. Deniz otu (Fethiye-Muğla).
Caküemantıma Scop. (Cruciferae) türüne de aynı ad verilmaktedir.
DENİZ ÜZÜMÜ - Ephedra (Ephedraceae) türlerine verilen genel ad. Kozalakları san
veya kırmızı renkli ve etlidir. E. distachya L türünün dallan terletici, romatizma
ve nıkris ağnlarmı hafifletici olarak kullanılır (24).
Eş ani. Alyanak.
fyhedra campylopoda C.A.Meyer-Dallan sarkık, tırmanıcı bir türdür. Batı ve
Güney Anadolu’da bulunur.
E.ma/or Host.-Hum (Erzincan) (113).
DENİZ YAVŞANI — > Yavşan.

DERE ÇAYI — > Kaya kekiği.

DERE GÜLÜ — > Baldırıkara.

DERE KİRAZI — > Tavşan kirazı.

DERE NANESİ — > Nane.

DERE OTU - Ânethum graveolens L(Umbelliferae). 60 cm kadar yükseklikte, san

çiçekli, bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Yapraklı dallan salata ve yemeklere koku ve
lezzet vermek için kullanılır. Meyveleri gaz söktürücü olarak çocuklara verilir
(Van). Bk. Tere.
Eş ani. Börek otu (Karaman-Burdur). Darağ otu, Darah otu, Darakdalı, Darak otu,
Donak otu, Dorag otu, Dorak, Dorağ otu, Dorog otu, Dor otu. Doru otu, Durak.
Hadimala. Hezertere. Hukar (Van). Sakal otu, Samit. Samuk, Somit. Tarak otu
(Kars), Tarakdalı (Daday-Kastamonu), Tara otu. Tarhana otu.

DERİCİ SUMAĞI — > Sumak.

DEŞDİYE SALEBİ — > Salep.

DEVEÇÖKERTEN — > Demir dikeni.

90

DEVE DİKEN! - ÂJhagi pseudaihagi (Bieb.) Desv. (Leguminosae). 30-100 cm

yükseklikte, dikenli, pembe çiçekli ve çok yıllık bir bitkidir. Acem kudret helvası
denilen drog elde edilir. Bk. Boğa dikeni. Eşek dikeni. Gengel.
Eş ani. Kara yandık. Kara yantak.
CarduusJıamu/osus Ehrh.- Deve kangalı (İspir-Erzurum). Genç gövdesi yenir.
C. nutans L. - Deve dikeni (Orta Anadolu), Kuşkonmaz (Doğubayazıt-Ağn). Bk.
Kazankulpu.

DEVE DİKENİ — > Boğa dikeni.

DEVE DİKENİ — > Eşek dikeni.

DEVE DİKENİ — > Gengel.

DEVE ELMASI — > Boğa dikeni.

DEVE CENGELİ — > Gengel.

DEVE KANGALI — > Deve dikeni.

DEVE GOLÜ — > Hatmi.

DEVEKULACI - Limonitim meyeri (Boiss.) Kuntze (Plumbaginaceae). 40-90 cm

yükseklikte, çok yıllık, mavimsi mor çiçekli ve otsu bir bitkidir. Kökü iplik
boyamakta kullanılır (Kars).

DEVELANGIR — > Ebe gümeci.

DEVELANGIR — > Lâbada.

DEVELİK — > Dafne.

DEVELİK — > Ebe gümeci.

DEVELİK — > Lâbada.

DEVELİK OTU — > Yılan otu.

DEVE MERCİMEĞİ — > Çivit otu.

DEVEŞAPLAGI — > Kabalak.

DEVETABANI — > Ebe gümeci.

DEVETABANI — > Çakmuz.

DEVETABANI — > Domuz ağırşağı.

DEVETABANI — > Nilüfer.

DEVETABANI — > Kabalak.

DEVETOPALAGI — > Çakmuz.

DEYRİNTİ — > Leylak.

NCDIGI — > Ahlat.

DRBALAN — > Kanlıca mantarı.

DIZDIĞI — > Ahlat.

DİZUGAN — > Isırgan.

DİDEMSAKALI — > Tekesakalı.

DİGNİK — > Kerdeme.

DİKENBAŞI — > Topuz.

DİKEN ÇlLEGI — > Böğürtlen.

DİKEN DUTU — > Böğürtlen.

DİKENU ACI OT — > Tilkişen.

DİKENLİ MEYAN — > Meyan.

DİKENU SIRACA OTU — > Pıtırak.

DİKEN OTU — > Silcan.

DİKEN ÖZO — > Silcan.

DİKEN UCU — > Silcan.

DİKEN ÜZÜMÖ — > Karamuk.

92

DİLBURAN — > Kanlıca mantan.

DİLDAMAK — > Salep.

DİLtÇIKIK — > Salep.

DİLİÇIKIRIK — > Salep.

DİLKİMEN — > Silcan.

DİL MANTARI — > Balaban mantarı.

DİP SAKIZI — > Çengel sakızı.

DİRŞOK — > Kuzukulağı.

DİŞBUDAK - Fraxinus excelsior L. (Oleaceae) ve diğer Fraxinus türlerine verilen

ad. 40 m kadar yükselebilen gösterişli bir ağaçtır, özellikle Kuzey Anadolu
ormanlarında bulunur.
Eş ani. Demir ağacı. Demircik. Suvarmılık (Konya).

DİŞ HİLALİ — > Diş otu.

DİŞİ ÇÖVEN — > Çöven.

DİŞİ KIZILCIK — > Kızılcık.

DİŞ OTU -Ammi visnaga (L.) Lam. (Umbelliferae). 20-100 cm yükseklikte, bir veya
iki yıllık, beyaz çiçekli otsu bir bitkidir. Meyveleri kurt düşürücü, çiçek durumu
sapları ise kürdan olarak kullanılır.
Eş ani. Daraklıotu, Diş hilâli, hırhır (Amasya), Hıltan, Hilâl otu, Kılır. Koşni (Muğla),
Köşni, Kürdan otu, Mısır anasonu.

DİŞ OTU — > Ban otu.

DİŞ OTU — > Kurşun otu.

DOGANDIU — > Lâle,

DOCDOGAN — > Çitlembik.

DOGU HAŞHAŞI — > Haşhaş.

DOGU SÜSENİ — > Süsen.

 93

M M — > Çitlembik.

■KUZBAŞLİ — >Ak çöpleme.

«UZDON — > Hanımeli.

«UZDONLU — > Hanımeli.

BKUZTEPE — > Arslanpençesi.

KKUZTEPELİ — > Ak çöpleme.

MLAMAN — > Keme.

BOUfA YAPRAĞI — > Şalba.

W m m — > Keme.

DOMUZAĞIRŞAĞI -Çydamen (Primulaceae) türlerine verilen genel ad. Yumrulu,

pembe veya beyaz çiçekli, çok yıllık ve otsu bitkilerdir, yumruları zehirli bileşikler
taşır.
Eş ani. Buhur otu. Buhurumeryem. Danagöbeği. Davşankulağı. Devetabanı. Domuz
arşağı. Domuz elması. Domuz turpu, Kır menekşesi, Köstüköpegi, Kuskusa,
Menekşe kökü. Tavşankulağı. Tavşanpaçası. Topalak. Yer somunu.
Çydamen dJJdcum Boiss.et Heldr.-Yumruları, süs bitkisi olarak dış ülkelere
satılır.
C. coum Miller- Domuzağırşağı (Sürmene-Trabzon). Çiçekleri ilk baharda
İstanbul çiçekçilerinde satılır.
C. graecum Link-Elmacık (Alanya-Ântalya).
C. hederifolium Aiton- Tavşankulağı. Son baharda çiçek açar ve Batı Anadolu'da
yetişir.
C. persicum Miller- Ala yaprak. Muğla (Marmaris) bölgesinde yapraklarından et
dolması sarılır.

DOMUZARŞACl — > Domuzağırşağı.

DOMUZ AYRICI - Çynodon dadylon (L) Pers. (Gramineae). Rizomlu. çok yıllık ve
otsu bir bitkidir. Rizomları ayrık yerine kullanılır. Bk. Aynk.
Eş ani. Büyük ayrık otu.

DOMUZ BAKLASI -Lupinus (Leguminosae) türlerine verilen genel ad. Bir yıllık,
tüylü, beyaz veya mavi çiçekli ve otsu bitkilerdir. Tohumlan zehirlidir.
Bk.Termiye.
94

Eş ani. Acı bakla, Camuz baklası (İsparta). Delüce bakla. Gâvur baklası. Koyun
baklası. Kurt baklası. Mısır baklası. Yaban baklası, Yahudi baklası.
Lupinus varius L.- Acı bakla. Güney Anadolu bölgesinde yetişir.

DOMUZ DİKENİ — > Pişik geveni.

DOMUZ ELMASI — > Domuzağırşağı.

DOMUZ ELMASI — > Keme.

DOMUZ ERİĞİ — > Erik.

DOMUZ LAHANASI — > Yılanyastığı.

DOMUZ PITRAĞI — > Pıtrak.

DOMUZ SOĞANI — > Kardelen.

DOMUZ TURPU — > Domuzağırşağı.

DOMUZ 0Z0M0 - Âdaea spicata L (Ranunculaceae). Çok yıllık, otsu, rizomlu ve

beyaz çiçekli bir bitki. Meyveler 10 mm kadar çapta ve parlak siyah renkli. Zehirli
bir bitkidir.

DONAK OTU — > Dere otu.

DORAG OTU — > Dere otu.

DORAK OTU — > Dere otu.

DOR OTU — > Dere otu.

DORU OTU — > Dere otu.

DÖNBABA — > İğnelik.

DÖNGAL — > Döngel.

DÖNGEL - Mespilusgermanica L. (Rosaceae). 2-3 m yükseklikte, çalı görünüşünde,

dikenli ve beyaz çiçekli bir ağaççıktır. Kuzey Anadolu ormanlarında yabani olarak
yetişir. Olgun meyveleri yenir. Aşılı döngelin meyvelerine Muşmula, büyük meyveli
bir kültür çeşidinin meyvesine ise Beşbıyık adı verilir.
Eş ani. Döngal, Ezgil, Gelinboğan. Tongel, Töngel.
 95

DOYEN OTU — > Kurşun otu.

DÖVÜLMÜŞ AVRAT OTU — > Sarmaşık.

DUDAKPATLATAN — > Koyunekmeği.

DULAPTAL OTU — > Dafne.

• fi
DUL AVRAT OTU - Ârclium tomentosum Miller (Compositae). 30-60 cm yükseklikte.
M^i]k!~ötsu ve kırmızı çiçekli bir bitki. Doğu Anadolu bölgesinde sebze olarak
kullanılır.
Eş ani. Dulkangömleği, Hanımyaması. Ulu avrat otu.
Ârclium minus (Hill) Bernh.- Bk. Galabak.
A platyiepis (Boiss. et Bai.) Sosn. ex Grossh- Bal dikeni (Anzer. Ikizdere-Rize).
DULKARIGÖMLECI — > Dul avrat otu.

DUMANLI MANTAR --> Koç mantarı.

DUMAN OTU — > Canavar otu.

DURAK — > Dere otu.

DUT AĞACI - Morus (Moraceae) türlerine verilen genel ad. Kışın yapraklarını döken
büyük ağaçlar. Yaprak ve meyvesi için bütün Türkiye’de yetiştirilmektedir.
Türkiye’de aşağıdaki türler bulunur.
Morus a/da L. (Syn:M. constantinopolitana Hort.ex Poiret)-Ak dut. İstanbul dutu.
Meyveleri beyaz renklidir.
M. nigra L.- Kara dut. Meyveleri siyah veya morumsu siyah renklidir.
M. rubra L - Mor dut. Meyveleri kırmızımtırak mor renklidir.
DUVAKLI MANTAR — > Evlek mantarı.

DUVAKLICA — > Evlek mantarı.

DÜVELİK — > Lâbada.

DÜZÜK — > Huş ağ.

DUVAR BALD1R1KARAS1 — > Baldırıkara.

DUVAR SARMAŞIĞI -Hedera beiix L. (Araliaceae). Çok yıllık, kışın yapraklarını

dökmeyen, odunlu ve tırmanıcı bir bitki. Meyveler 6-12 mm çapında, olgunlukta
sarı veya siyahımsı mavi renkli. Zehirli bitkidir (30).
96

Eş ani. Kara yaprak (Akseki-Antalya), Orman sarmaşığı.

DUVAR FESLEĞENİ — > Yapışkan otu.

DÜĞMELİ OT — > Gelincik.

DÜĞÜN ÇİÇEĞİ -Ranunculus türlerine (Ranunculaceae) verilen genel ad. Bir veya
çok yıllık, otsu ve genellikle partak san çiçekli bitkiler. Bazı çeşitleri süs bitkisi
olarak yetiştirilir. Bk. Basur otu.
Eş ani, Gelebek otu. Kelebek otu (Köyceğiz). Yaraaçan otu (Borçka-Artvin).
Ranunculus asialicus L-Acem düğün çiçeği. Kırmızı çiçekli, otsu ve çok yıllık bir
tür. Güney Anadolu bölgesinde ekin tarlaları içinde yetişir. Katmerli bir çeşidi
İstanbul'da süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.
R. cunealus Boiss. -Körük otu (Kemaliye-Erzincan).
R ficaria L- Bk. Basur otu,
R. pofyanUıemos L.- Bk. Çünk. Sav.

DÜNYAGÜZELİ — > Şekerci boyası.

 EBE GÜMECİ Mahra (Malvacaae) türlerine verilen genel ad. Bir veya çok yıllık
mor çiçekli ve otsu bitkiler. Yapraklı dallan ıspanak gibi pişirilerek yenir ve semt
pazarlarında satılır. Aşağıdaki türleri sebze olarak kullanılmaktadır.
Eş anî. Ale gömeri, Develangır. Develik. Devetabanı. Ebe gömecı. Ebe gümeç. Ebe
komecı, Ebe kömeç, Ebem gümeci. Ebem kömeci. Ebomeç. Ebumeci, Eli gümeç.
Emen komeci, Evem kömeci, Gaba, Gaba gömeç, Gomeç, Gömeç, Hamaylık, İlmik
Kazankarası. Kömeç. Paçık. Pencer, Saracak. Tebük, Tolik (Van).
Ma/vanegJecia lallr.-Küçük ebe gümeci.
M syJvesiris L.-Büyük ebe gümeci.
ÎBEl£K — > Lâbada.

EBELİK — > Lâbada.

EBEM BÜKÜ — > Tavşan elması.

EBEM GÜMECİ — > Ebe gümeci.

EBEM KÖMECİ — > Ebe gümeci.

EBEM EKŞİSİ — > Kuzukulağı. ¿s

EBUCEHİL KARPUZU — >Acı karpuz.

EBÜLMÜLÜK — > Civanperçemi.

ECİBÜCÜ — > Gıvışkan otu.

EFEK — > Burçak.

ETEK OTU — > Burçak.

CTELEK — > Lâbada.

EFELEK OTU — > Burçak.

EFELEK OTU — > Lâbada.

EFELİK — > Lâbada.

EĞİL — > Eğir otu.

EGİNC — > Isırgan.

K İR OTU - Âcorus calamus L (Araceae). Çok yıllık, otsu ve rizomlu bir su bitkisi.
Rizomlan göz söktürücü, terletici ve yatıştırıcı olarak kullanılır (24). Bk. Bataklık
süseni.
Eş ani. Azak eğiri. Eğil. Hazambel. Hazanbel, Yel otu.

ECLİK — > Havacıva.

EGNİK ~ > Havacıva.

EĞRELTİ - Pierid/um aquiJInum{L.) Kuhn (Hypolepidaceae). Çok yıllık, çiçeksiz ve

otsu bir bitkidir. Doğu Karadeniz bölgesinde hayvan yemi olarak kullanılır.
Eş ani. Evratı. Eylentü, Eyraltu. Güllük (Ordu ve Trabzon köyleri), İfteri (Karadeniz
bölgesi), Kartal eğreltisi. Kızıl ot (Amasya. Sinop. Tokat). Kuzgun otu. Papra.
Dryopteris filix-m as L-Erkek eğrelti otu. Toprak altı kısımları şerit düşürücü
olarak tanınmıştır (24).
Eş ani. Solucan eğreltisi (Akseki-Antalya).

ECREN — > Kızılcık.

EGŞİKULAK — > Kuzukulağı.

EGŞÎMENE — > Kuzukulağı.

EKİN FİGI -> Burçak.

EKİN NOHUDU — > Nohut.

EKİN OTU — > Kanarya otu.

EKLİ OT — > Atkuyruğu.

EKŞİCE — > Kuzukulağı.

EKŞİ ELMA — > Elma.

EKŞİKULAK — > Kuzukulağı.

 99

EEŞİUK — > Kuzukulağı.

KŞÎMELEK — > Kuzukulağı.

EKŞİMEN - -> Karamuk.

KŞİMENEK — > Kuzukulağı.

EKŞİMİK — > Kuzukulağı.

EKŞİMCİK — > Kuzukulağı.

EKŞİNCİK — > Kuzukulağı.

EXŞİ OT — > Kuzukulağı.

EKŞİ YONCA - OxaJis acetose/Ja L. (Oxalidaceae). Çok yıllık, otsu ve beyaz çiçekli
bir bitkidir. Çiğ halde salata olarak yenir (Antalya).

ELÇİK — > Salep.

ELDİVEN ÇAYI — > Dağ çayı.

ELDURAN — > Mersin.

ELDÜREN — > Mersin.

ELGUVAN — > Erguvan.

EUÎA (Yabanî)- Malus syJvestıis Miller subsp. onentatis (A.Uglitzkich) Bronricz

(Rosaceae). 10 m kadar yükselebilen, beyaz veya pembe çiçekli ve dikensiz bir
ağaçtır. Olgun meyveleri yenir. Yabanî elma veya armut kurusuna Taşot veya
Taşut adı verilir (Çankırı-Tokat).
Eş ani. Acalma. Acamuk, Acı elma, Acuk. Ekşi elma, Kivil (Şavşat-Artvin), Kratuna
(Şavşat-Artvin). Sengeç, Senkeç, Yaban elması.

EUİACIK — > Domuzağırşağı.

ELMA ÇALBASI — > Ada çayı.

ELMA ÇAUSİ— > Ada çayı.

ELMA YAĞI — > Ada çayı.

100

EüffiUK — > Semiz otu.

ELOÇ — > Alıç.

EMCEK — > Emzik otu.

EMEN — > Palamut.

EMLİK — > Yemlik.

EMZİK — > Emzik otu.

EMZİK OTU - Onosma türleri (Boraginaceae) ne verilen genel ad.

Eş ani. Yalancı havacıva.
Onosma a/bo-roseum Fisch.et Mey.-Emzik (Kemah-Erzincan).
O. aucheranum DC.- Emcek (Kemaliye-Erzincan).
O. sericeum lilld.-Yapraklan yara tedavisinde kullanılır (Doğu Anadolu).
O. tauricum Pallas ex Willd.- Emzik otu (Eskişehir).

ENDİREZ — > Mahlep.

ENDÜROZ — > Mahlep.

ENFİYE — > Deli tütün.

ENGER --> Kenger.

ENİR — > Tavşan kirazı.

ENİSON — > Anason.

ENİŞEN — > Alıç.

ENLİK — > Havacıva.

EREKLEME — > Semiz otu.

ERES — > Delice.

EREZ — > Delice.

ERGUVAN - Cercis siJJçuastrum L (Leguminosae). 2-10 m yükseklikte, kışın

yapraklannı döken, pembe çiçekli bir ağaç veya ağaççıktır. Çiçekleri çiğ veya
yağda kavrularak yenir (Batı Anadolu).
 101

4 ani. Deli boynuz, Elguvan. Selecek. Zazalak (Çorum).

BCUVANİ SÖĞÜT — > Söğüt.

B K (Yabanî)- Prunus (Rosaceae) türlerine verilen genel ad. Dikenli veya

ttensiz. kışın yaprağını döken, beyaz çiçekli ağaç veya ağaççıklardır. Aşağıdaki
ürierin olgun meyveleri yenir.
fh au s dmrkata\&^Q.-\mw% eriği, Yunus eriği. Meyveler olgunlukta 15-30 mm
çapında sarı, kırmızı veya mor renkli.
Eş ani. Alça. Âlsa (Kars. Van).
P. spinosa L.-Çakal eriği. Göğem, Deli erik. Meyveler olgunlukta 10-15 mm
çqnnda. siyahımsı mavi renkli.
0 ğun meyveler taze halde yenir, pekmez veya ezme hazırlanır. Çekirdeklerinden
tespih yapılır.
Eş ani. Ayı eriği. Dağ eriği. Domuz eriği, Göğ erik. Göğem, Gövem. Güvem, Kum
«riği, Silar, Yaban eriği.
P. spinosa Lsubsp. dasypbylla (Schur) Domin-Kuş eriği (Iskilip-Çorum).

DÜŞTE - Posidonia oceanica (L) Delile (Posidoniaceae). Rizomlu ve çok yıllık bir
deniz bitkisidir. Yaprakları şerit şeklinde, 1 cm kadar genişlikte ve 50 cm kadar
uzunluktadır. Yaprak ve rizom parçalarına deniz kenarlarında rastlanır.
Türkiye’de Ege ve Akdeniz sahillerinde bulunmaktadır.

DÜŞTE MANTARI — > Saçak manian.

ERKEK EĞRELTİ — > Eğrelti.

ERKEK İNCİR — > İncir.

ERKEK KIZILCIK — > Kızılcık.

ERKEK PELİN — > Yavşan.

ERKEK ZEYTİN — > Zeytin.

ERKURTARAN — > Kısamahmut.

ERMENİ KİMYONU — > Frenk kimyonu.

ESKİN — > Işgm.

ESRAR OTU — > Kenevir.

102

EŞEK BALDIRANI -Lecokia crdica (Lam.) DC. (Umbelliîerae). Çok yılhk. kalın
rizomlu. otsu, beyaz çiçekli ve tüysü yapraklı bir bitki. İskenderun (Belen) e
Tarsus (Çamlıyayla) bölgelerinde zehirli olarak bilinir.
Eş ani. Ayı baldıranı (Çamlıyayla-Tarsus).

EŞEK ÇAYI — > Dağ çayı.

EŞEK ÇAYI — > Pişik otu.

ESEK DİKENİ -Onopordum tauricum Willd. (Compositae). 60-100 cm yükseklikte,
iki yıllık, dikenli vfpembe çiçekli otsu bir bitkidir. Meyveleri Devedikeni tohumu
adı altında aktarlarda satılır ve kara ciğer hastalıklarına karşı kullanılır (24). B .
Boğa dikeni. Deve dikeni, Gengel. Fsek
Eş ani. At dikeni (Daday-Kastamonu), Eşek helvası. Eşek komurdeğı, fcşek

Aşağıdak? türler Kangal, Sıyırma, Sıyırma dikeni. Sıyırtma adlarını alır ve

gövdeleri, kabuğu soyulduktan sonra çiğ olarak yenir
Onopordum acanihium L.-Galagan, Kalagan (Erciş an). » ı Kangal
0. bradeatum Boiss.et Heldr.- Kaluğan (Kızılcahamam-Ankara), Kangal. Kangal
dikeni (Sivas). Gövdesi Sivas ve Konya bölgesinde yenir.
0. carduchorum Born.et Beauverd - Eşek dikeni.
0. Myricum L - Eşek dikeni.

EŞEK DİKENİ — > Boğa dikeni.

EŞEK DİKENİ — > Gengel.

EŞEK GEVREGİ — > Eşek marulu.

EŞEK GÖMECİ — > Hatmi.

EŞEK GÜLÜ — > Ayı gülü.

EŞEK HELVASI — > Eşek dikeni.

EŞEK HIYARI -Ecballium e/aierium AıRichard (Gucurbitaceae). Ç okyıM . san

çiçekli ve otsu bir bitkidir. Meyvelerinin usaresi müshil olarak kullanılır (24).
Es ani Acı düğlek. Acı dülek. Acı düvelek. Acı düvlek. Acı kavun. Cırtatan, Cırtlak.
Cırtlangıç, Hıyarcık. İt hıyan. Karga düğeleği. Karga düleğı, Karga duveleğı. Karga
ibiği, Karga keleği. Karga kozağı. Karga bostanı. Karga cevizi. Şeytan keleği.

EŞEK KANGALI — > Köygöçüren.

 103

EŞEK KÖMÜDECİ — > Eşek dikeni.

EŞEK KÖZLENESİ — > Eşek dikeni.

EŞEKKULAĞI — > Karakafes.

EŞEK LALESİ - -> Süsen.

EŞEK MADIMAĞI — > Kuşekmeği.

EŞEK MARULU - SoncAus oleraceus L. (Compositae). 10-150 cm yükseklikte, bir

veya iki yıllık, soluk san çiçekli, sütlü ve otsu bir bitkidir. Yapraklan
taşlandıktan sonra salata halinde yenir veya lezzet vermek için et yemeklerine
konur. Rozet yapraklan ilk baharda İstanbul pazarlannda Kuzu gevreği adı altında
satılmaktadır. Bk. Marul.
Eş ani. Eşek gevreği. Eşek marulu. Kundrul, Kuzu gevreği. Kuzukürkü, Süt otu.
Sooclius asper{L.) Hill subsp-gJaucescens (Jordan) Ball-Eşek gevreği (Armutlu-
Bursa). Sebze olarak kullanılır.

EŞEK MARULU — >Marul.

EŞEK MAYDANOZU — > Frenk maydanozu.

EŞEK NAVRUZU — > Navruz.

EŞEK OTU — > Dağ çayı.

EŞEK OTU — > Korunga.

EŞEK OTU — > Köygöçüren.

EŞEK PAPATYASI — > Beyaz papatya.

EŞEK TURPU — > Hardal otu.

EŞEK YONCASI -Me/ilotus offidnalis (L.) Desr. (Leguminosae). 40-250 cm

yükseklikte, bir veya iki yıllık, san çiçekli ve otsu bir bitkidir. Çiçekleri boyar
madde olarak kullanılır (Erzurum).
Eş ani. Kokulu yonca.

EŞGİN — > lşgın.

EŞGUN — > lşgın.

104

EŞKİN — > Işgın.

EŞKİ --> Kuzukulağı.

EŞKİN — > Işgın.

ETEK ~ > Burçak.

ET MANTARI — > Ayı mantarı, Tavukbacağı mantarı.

EVCİKKIRAN — > Zehirli mantar.

EVELEK — > Lâbada.

EVLEK MANTARI -Âgaricus (Agaricaeae) türlerine verilen genel ad. Çayır ve

otlaklarda gruplar halinde yetişen ve yenen türlerdir.
Eş ani. Âk mantar. Çayır mantarı. Duvaklıca, Duvaklı mantar, Guguvak, İçikızıl.
Keçi mantarı, Kirkin, Koyun mantarı. Koyungöbeği, Köy mantarı. Küp evleği,
Mıkbaşı. Şagrak mantarı. Tarla mantarı, Yazı mantarı.
Âgaricus arvensis Fr.ex Schaeffer -İçikızıl. Yenen bir türdür.
Â. Morquis (Quel.) Sacc.- Koyungöbeği (Sivas).
A. campestris Fr.ex L. (Psalliota) - Çayır mantarı. İçikızıl. Yenen bir türdür.
A. horiensisZ^Kkt var. bispora Lange (Syn:A.bisporus (Lange) İmbah) özel şekilde
yetiştirilip yemeklik olarak satılır. Beyaz renklidir.

EVE1İK — > Lâbada.

EVLİYA OTU — > Korunga.

EVRAT1 — > Eğrelti.

EYİR — > Kızılcık.

EYLENTÜ — > Eğrelti.

EYRALTU — > Eğrelti.

EYVAZ — Üvez.

EZANTERİ — > Anason.

EZELTERE — > Anason.

B 0 İTERE — >Anason.

IZERTENE — > Anason.

KERTERE — > Anason.

EZGİL — > Döngel.

EZZEZZE — > Çengel sakızı.

 F

FAMBUR — > Ihlamur.

FARE DİKENİ — > Tavşan kirazı.

FAREKULAĞI - Ânagallis arvensis L. (Primulaceae). Bir yıllık, otsu ve çıplak

bitkilerdir. Yapraklar sapsız, çiçekler mavi veya kırmızı renkli.
Eş ani. Sıçankulağı, Sıçan otu.

FARE OTU — > Dağ reyhanı.

FARFARA OTU — > öksürük otu.

FATMASAÇI — > Venüs saçı.

FATTAK — > Zakkum.

FAVA — > Fink baklası.

FELEMBUR — > Ihlamur.

FESÇÎFARAGI - DipsacusJacmiatus L. (Dipsacaceae). 2 m kadar bir boya erişebilen,

iki yıllık, otsu, dikenli, beyaz veya soluk pembe çiçekli bir bitkidir. Kurutulmuş
çiçek durumu tarak olarak kullanılır.
Eş ani. Çiğ, Çobantarağı, Karağan (Tarsus-lçel), Pukiç (Doğu Anadolu). Tarak otu.

FESLAN — > Fesleğen.

FESLEĞEN - Ocimum basiJicum L (Labiatae). 10-40 cm yükseklikte, beyaz veya

pembe çiçekli, özel ve kuvvetli kokulu, otsu ve bir yıllık bir bitkidir. Bahçelerde
ve saksıda yetiştirilir. Baharat olarak kullanılır (24). Bk. Dağ reyhanı.
Eş ani. Fesliyen, inhan, Peslan, Rahan. Reyhan.

FESUHAN — > Fesleğen.

FESUKAN — > Fesleğen.

 107

FESU KEN — > Fesleğen.

RSUYEN — > Fesleğen.

np OTU -Euphorbia apios L. (Euphorbiaceae). 30 cm kadar yükseklikte,

fwnrulu, beyaz sütlü, otsu ve zehirli bir bitkidir. Yumruları eskiden müshil olarak
kaflanılırdı (24,30). Bk. Sütleğen.
Eş ani. Burçalar (Yenice-Antalya).

fK OTU — > Böğürtlen.

İIAMBUR — > İhlamur.

FWDIK AĞACI - Coryiustürleri (Corylaceae) ne verilen genel ad. Bazı türler Kuzey
Anadolu bölgesinde yabanî olarak yetişir ve yetiştirilir.
Coryius aveiiana L - Yaban fındığı. Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde yabanî olarak
yetişir.
C maxima Miller- Meyvesi için Kuzey Anadolu bölgesinde yetiştirilir.

FINDIK GOLÜ — > Gül.

FINDIK OTU — > Arslanpençesi.

FİNDİK TlRMHI — > Tavukbacağı mantan.

FIRAT KAVAĞI — > Kavak.

FISTIK ÇAMI - Pious pinea L. (Pinaceae). 20-25 m yükseklikte, kışın yapraklarını

dökmeyen, kozalaklı bir ağaççıktır. Tohumlan yenir. Bk. Çam.
Eş ani. Günar, Kûner (Denizli), Küna. Künar, Küner. Püste.

F1ŞFIŞ — > Zerdali.

FITIK OTU --> Koyun otu.

FİG — > Burçak.

FİK — > Burçak.

FİLBAHAR — > Ak asma.

FİLBAHRİ — > Ak asma.

F1LBURNU — > Gilaburu.

108

FİUSKİN — > Nane.

FİLKULAĞI — > Yılanyastığı.

FİNİKE ARDICI — > Ardıç.

FİNK BAKLASI - Vigjıa unguicu/ala (L) lalp. (Leguminosae). 30-300 cm boyunda,

tırmanıcı, beyaz, pembe veya kırmızı çiçekli, bir yıllık otsu bir bitkidir. Batı ve
Güney Anadolu’da yetiştirilir. Tohumlarının suda kaynatılıp ezilmesi, limon ve
zeytin yağı ile karıştırılması sonucu elde edilen yemeğe Fava denir. Fink
baklasının bulunmadığı hallerde bu yemek adî bakla ( Vida faba L.) ile
hazırlanmaktadır.
Eş ani. Börülce.

FİRAVUN İNCİRİ — > Frenk inciri.

FİRENK İNCİRİ — > Frenk inciri.

FİRENK KİMYONU — > Frenk kimyonu.

FİRENK MAYDANOZU — >Frenk maydanozu.

FİRENK ÜZÜMÜ — > Frenk üzümü.

FİSKE — > Böğürtlen.

FİSKO — > Böğürtlen.

USKO KARA YEMİŞİ — > Kara yemiş.

FITRİ — > Burç.

FİTRUKA — > Kestane.

FOSKULAK — > Pos mantarı.

FOS MANTARI -> Pos mantarı.

FRENK İNCİRİ - Opuntia ficus-indica (L) Miller (Cactaceae). Çok yıllık, dikenli ve
san çiçekli bir bitkidir. Güney ve Güneybatı Anadolu’da yetişir. Olgun meyveleri
yenir. Meyveleri Frenk yemişi adı altında Antalya’da satılmaktadır.
Eş ani. Fİravun inciri, Frenk yemişi. Hint inciri. Kaymdili. Karaadili, Kaynanadili,
Kaynanayumruğu. Mandadili, Mart yemişi, Tahta yemişi (Mersin).
 109

RENK KİMYONU - Carum cam ' L (Umbelliferae). 20-80 cm yükseklikte, çok yıllık,
beyaz veya pembe çiçekli ve otsu bir bitkidir. Meyveleri baharat olarak kullanılır!
lars bölgesinde (Çıldır) genç dallan koku vermek için çorbaya ve yemeklere
konur. Bk. Kimyon, Nanahan, Yabanî kimyon.
E; ani. Çemen (Çıldır-Kars). Ermeni kimyonu, Fırenk kimyonu. Karaman kimyonu,
leraviye. Nemse kimyonu.

RENK MAYDANOZU - Ântbriscus cerefoJium (L) Hoffm. (Umbelliferae). Bir yıllık,

otsu, tüylü ve beyaz çiçekli bir bitki. Bk. Hırhmdilik.
Eş ani. Firenk maydanozu.
ÂDİhriscussyJvestris (L.) Hoffm.-Eşek maydanozu.