Karabasan Çökmesi

Texas A&M University dâhilinde yardımcı doçent olarak görev yapan ve Fasiyel Ağrı ve Uyku Tıbbı Merkezi’nin yöneticisi olan Steven Bender’a göre; karabasan geçiren insanların uçtuklarını, yattıkları odada başka birinin bulunduğunu veya uzaylı istilasına uğradığımızı gördüklerini belirttikleri vakalar mevcut.

REM uykusu 90 ila 120 dakikalık döngülerde gerçekleşir ve yetişkin bireylerde tüm uykunun sona doğru yaklaşık dörtte birlik bir sürecini kapsar. Bu safhadaki hızlı ve düzensiz nefes alıp vermeler nedeniyle de, karabasan geçiren kişiler boğulma hissine benzer bir hisle düzgün nefes almakta zorlanarak sıkıntı yaşayabilmektedir.

Kimler risk altında?

Bu fenomen, sanıldığından -bazen çok kısa olduğu için fark edilmemekle birlikte- çok daha sık gerçekleşebilmektedir. 2011 yılında yayımlanan ve bu konudaki 30 çalışmanın verilerine dayanan bir incelemede, nüfusun %8’inin uyku felci geçirebileceği ortaya koyuldu (Barber ve Sharpless). Bu olasılık genç yetişkinlerde ve kadınlarda biraz daha yüksek olmakla birlikte, anksiyete, narkolepsi ve depresyon gibi uykuyu etkileyen rahatsızlıkları olan insanların yaklaşık %34’ünün risk altında olduğu belirtildi. Yine düzensiz uyku alışkanlığı olanlar, telefon ve bilgisayarları ile uyuyanlar veya uykuyu etkileyen ilaç kullanan bireylerde bu risk oranının %25-30 arasında olduğu gösterildi.

Peki karabasan sürekli midir?

Karabasanın teşhisi kolay olmakla birlikte, özellikle de uykuyu direkt olarak etkileyen bir rahatsızlığı bulunmayan insanlarda tekrar tekrar görülmesi çok zor ve oldukça nadir bir durumdur. Ne kadar risk altında olduğumuzu bilmesek de, korunmak için yapılacak en iyi şey ‘uyku hijyeni’ni sağlamaktır. Düzenli uyku, benzer saat aralıklarında uyuyup uyanmak, uyumadan önce yatakta televizyon izlemekten ve diğer elektronikleri kullanmaktan veya diğer uyarıcılardan kaçınmak bu korku verici ancak tehlikesiz durumu tecrübe etmemize engel olabilir.

(BİLİM FİLİ)

KARABASAN NEDİR?

Tıp literatüründeki karşılığı hipnopompik felç olan karabasan, kişinin uyku esnasında ya da uyandıktan hemen sonra, kısa bir süreliğine hareket edememesidir. Bu hastalığın ortaya çıkışında hem fiziksel hem de psikolojik faktörler etkili olabilir. 

KARABASAN NEDEN OLUR?
 
Rüyada karabasan görmek uyku bozuklukları arasında sık görülen sorunlarından biridir. Halk arasında karabasan ya da karabasan basması olarak bilinen durum aslında tıbbi olarak tanımlanmış bir uyku bozukluğu çeşididir.

Uyku felci ya da "karabasan", uyanma ya da nadiren uykuya dalma sırasında gelişen, bedenin geçici olarak hareket edememesi durumudur.

Özellikle çalışanlar iş stresi nedeniyle "rüyada karabasan" olarak tanımlanan durumu yaşayabilir.

Uyku felcinin en önemli tetikleyici nedeni ise uyku düzensizliğidir. Bu nedenle uyku düzeni bozuk olanlarda, vardiyalı çalışanlarda, depresyon yaşayanlarda, bazı ilaçları kullananlarda daha sık görülebilir.

KARABASAN TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?

Rüyada karabasan görmek tedavi edilebilen bir sorundur. Uyku felcinin tedavisinde, uykuya geçişi sağlayan, REM-Non REM döngüsünü bozmayan, derin uyku kalitesini artıran ilaçlar kullanılır.

Uyku felci yaşayan kişilerin bu sırada sakin olması ve bu durumun geçici olduğunu bilmesi oldukça önemlidir.

Antidepresanlar tek başına uyku bozukluklarının tedavisinde yer almazlar ancak altta yatan depresyonu tedavi ettiklerinden uyku bozukluğunu giderebilir.

Bu ilaçlara arkadaş yorumu ya da tavsiyesi ile başlamak kesinlikle doğru bir tutum değildir. İlaçların etkileri ya da yan etkileri çok subjektiftir. Kişiden kişiye farklılık gösterir. Bu nedenle hiçbir ilaç doktor tavsiyesi ya da doktor kontrolü dışında kullanılmamalıdır.

NTV’yi sosyal medyadan takip edin

Azericede hayalet sözcüğünün anlamı ''karabasma'' adıyla bilinmektedir. Kötü olduğu düşünülen bu varlık heyecan ve psikolojik bunalımlara yol açtığı düşünülerek, doğumdayken ve uykuda ölen insanların bu varlıkların öfkelerinden dolayı öldükleri rivayet edilmektedir.

Ancak batıl inançları bir kenara bırakmakta fayda var. İşin bilimsel boyutundan incelersek eğer, işte karabasan gördüğünüzü zannettiğinizde aslında olan olaylar... Uykudan uyanmamıza rağmen rem uykusunda var olan fizyolojik felç hali, yani (göz kapakları, Solunum yolları) biz uyanır uyanmaz çözülmez. Bu durumda da beynimiz uyandığı halde bedenimiz henüz uyanmamış olur. Böyle bir durumda da beyin olarak uyanmış olsanızda bedeninizi hareket ettiremezsiniz. Yine bu durumdayken konuşmaya çalışırız, bağırmaya çalışsak bile sesimiz çıkmaz.

Peki, rüyada bizim karabasan çökmesi olarak nitelendirdiğimiz aslında çok farklı olan bu durum gerçekleşmeseydi ne olurdu?

Bu durum gerçekleşmese yani rem uykusundayken bedenimizi hareket ettirebilseydik, rüyamızda yapmaya çalıştığımız her şeyi gerçekte de yapmaya çalışırdık. Ve bu durum sağlığımız açısından bir hayli tehlikeli olabilirdi.

Karabasan çökmesi adıyla bilinen bu durumun meydana gelmemesi için nasıl uyumak gerekir??

Sırt üstü uyumak veya burun tıkanıklığı gibi meydana gelen Solunum problemleri karabasan çökmesi adı altında nitelendirilen bu durumun en önemli nedenleri arasında yer alır.

Karabasan çökmesi durumunda ne yapılmalı??

Karabasan çökmesi durum, kişinin sık sık başına geliyorsa ve uykuya dalar dalmaz ortaya çıkan bir durumsa eğer, kişinin rem uykusuna geçmeden yani 15 dk önce uyandırılması gerekir.

Bu durum düzenli olarak tekrarlanırsa karabasan çökmesi diye nitelendirilen olay tekrar meydana gelmez.

En güncel gelişmelerden hemen haberdar olmak için

Karabasan Nedir?

Rüyada karabasan görmek uyku bozuklukları arasında sık görülen sorunlarından biridir. Peki karabasan nedir? Halk arasında karabasan ya da karabasan basması olarak bilinen durum aslında tıbbi olarak tanımlanmış bir uyku bozukluğu çeşididir. Uyku felci ya da “karabasan”, uyanma ya da nadiren uykuya dalma sırasında gelişen, bedenin geçici olarak hareket edememesi durumudur. Özellikle çalışanlar iş stresi nedeniyle “rüyada karabasan” olarak tanımlanan durumu yaşayabilir.

Karabasan Neden Olur?

Uyku felcinin en önemli tetikleyici nedeni uyku düzensizliğidir. 

Bu nedenle;

• Uyku düzeni bozuk olanlarda,
• Vardiyalı çalışanlarda,
• Depresyon yaşayanlarda,
• Bazı ilaçları kullananlarda karabasan daha sık görülebilir.

Halk arasında uyku hastalığı olarak bilinen narkolepsinin belirtileri arasında karabasan da bulunur. Bir uyku bozukluğu olan narkolepside kişi gün içerisinde baş etmesi zor uyku atakları yaşar ve gün içinde kendisini her zaman halsiz hisseder. Uyku düzeni, non-REM (göz hareketinin olmadığı uyku evresi) ve REM (göz hareketinin olduğu, rüya görülen uyku evresi) şeklinde birbirini takip eden süreçlerden oluşur. Narkolepsi olanlar uykuya doğrudan REM ile başlar. Bu kişiler tüm uyku süresi boyunca daha fazla REM yaşadıkları için bazen sık sık rüyalar görebilir. Bazen de ‘uyku felci’ denilen durum ile karşılaşılır. Bu durumda kişi uyanma sırasında kısa süreli ‘felç’ yaşayabilir ve bazen serçe parmağını bile hareket ettiremez.

Karabasan Neden Gelir?

Uykuya dalma ve uykuyu sürdürme sırasında beyinde bazı fizyolojik değişiklikler meydana gelir. Düz bir çizgiden ziyade sarmallar halinde devam eden bir uyku süreci oluşur.  Uyku felci, REM uykusu sırasında ortaya çıkar. Beyin uyurken vücut kasları da uykudadır. Uyuyan bir insanın kolunu kaldırıp bıraktığınızda kolu düşer çünkü bu safhada kaslar çalışmamaktadır. REM uykusu sırasında beyin bazen birden uyanır, ancak bu uyanma kaslarda olmaz. Kaslar felç durumunda kalır ve beynin uyanıklığına eşlik edemez. Uyanan kişi sanki vücudunun üzerinde biri oturmuş ya da ağırlık çökmüş gibi hisseder. Aslında o anda olan durum kişinin kaslarını kıpırdatamaması sonucu hissettiği felç durumudur. Beyni uyanan kişi bedeni ve kasları tam olarak uyanmadığından hareket edemez, konuşamaz. Çoğu zaman bunu yaşayan kişiler korku ve endişeye kapılırlar. Uyku felci birkaç saniye veya birkaç dakika sürebilir. Çok uç durumlarda, 4-5 saat sürdüğü de bilinmektedir. Uyku felcine bazen halüsinasyonlar da eşlik edebilir. İşitsel, dokunsal veya görsel olabilen bu halüsinasyonlar kısa sürebilir.

Karabasan Tedavi Edilebilir

Rüyada karabasan görmek tedavi edilebilen bir sorundur. Uyku felci için doktora gidildiğinde, kişinin ailesinde de bu durum görülmüşse, başka uyku bozuklukları eşlik ediyorsa ya da uyku sırasında apne dediğimiz soluk alıp vermenin durması da gözleniyorsa, kişi uyku laboratuvarına yönlendirilerek uyku EEG 'si ile izlenir. Beyin dalgaları ve uyku bozukluğu çeşidi belirlenir. Ancak tek bir uyku bozukluğu çeşidi varsa buna gerek kalmadan sadece ilaç tedavisi ile uyku düzenlenir. 

Depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar da uyku bozukluklarını tetikler. Yapılacak psikiyatrik muayene sonucunda düzenlenecek antidepresan tedavi ve uyku düzenleyici tedavi bu sorunu tamamen ortadan kaldırabilir. Altta yatan psikopatoloji ilaçla düzenlenmeden yapılacak terapi her zaman yeterli olmayabilir. Kişinin yaşamındaki çatışmaları terapi ile çözümlemek iyi bir destekleyici durumdur ancak bu fiziksel problemin tedavisinde her zaman yeterli olmayabilir.

Uyku felcinin tedavisinde, uykuya geçişi sağlayan, REM - Non REM döngüsünü bozmayan, derin uyku kalitesini artıran ilaçlar kullanılır. Antidepresanlar tek başına uyku bozukluklarının tedavisinde yer almazlar ancak altta yatan depresyonu tedavi ettiklerinden uyku bozukluğunu giderebilir. Bu ilaçlara arkadaş yorumu ya da tavsiyesi ile başlamak kesinlikle doğru bir tutum değildir. İlaçların etkileri ya da yan etkileri çok subjektiftir. Kişiden kişiye farklılık gösterir. Bu nedenle hiçbir ilaç doktor tavsiyesi ya da doktor kontrolü dışında kullanılmamalıdır.