Karagöz Hacivat Ve Laz Diyalogları

kaynağı değiştir]

Karagöz Osmanlı topraklarında olgunlaşmış bir gölge oyunudur. Ancak daha sonraları bu gölge tiyatrosu hem Osmanlı idaresinde yaşamış hem de bu imparatorlukla yakın kültürel bağları olan Orta Doğu'daki Arap ülkeleri ile Kuzey Afrika ve Balkan ülkelerinde de aynı derecede popüler olmuştu. Suriye, Mısır, Tunus, Cezayir ve Yunanistan Karagöz'ü alıp karakterlerini ve konularını yerelleştirerek kendi kültürlerine uyarlamışlardır. Diğer şehir ve ülkelerdeki bu yaygınlaşmanın bir nedeni de "agitprop" (ajitasyon (kışkırtma) ve propaganda) amaçlı kullanılmaya müsait olmasıydı. Örneğin Halep'teki oyunlar, 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan beri itibarı azalmış olan Yeniçeri Ocağı'nı hicvetmek için, Cezayir'de ise sömürgeci Fransızları aşağılamak amacıyla kullanılmıştı. Burada Fransız subayları perdede şeytan formunda betimlenmiş ve Karagöz'e devasa penis ile dövdürülmüştü. Doğal olarak bu gösteriler yasaklanmakta gecikmedi. Türk Karagözü'ne en çok benzeyen form Yunanistan'da ortaya çıkmıştır, Yunanistan'da işlenen gölge oyununun konusu ile birlikte Karaghiozis ve Hatziavatis olan isimlerinde de benzelikler bulunmaktadır.^[10]

Diğer ülkelerin gölge oyunları[değiştir kaynağı değiştir]

Ana madde: Gölge oyunu

"Gölge oyunları", ya da "gölge tiyatrosu" "Karagöz ve Hacivat"tan yüzyıllar önce ilk kez Çin'de ortaya çıkmış, buradan diğer Uzak Doğu ülkelerine yayılmış, oradan da İran, Mısır, Osmanlı İmparatorluğu yoluyla nihayet Avrupa'ya gelmişti. Bu yayılışı sırasında gösteriler, yörenin yaşam tarzları ve kültürlerine bağlı olarak form ve tarz değiştirmiştir. Bu ülkeler gölge tiyatrosunun ilk kez ortaya ortaya çıktığı zaman ve özelliklerine göre şöyle sıralanabilir:

• Çin: Gölge oyunlarının esasen Doğu ülkelerine özgü bir sanat olduğu ve bu sanatın ilk kez Çin İmparatorluğu'nda ortaya çıktığı söylenmektedir. Rivayete göre göre Han Hanedanı'ndan yedinci imparator Wu Ti MÖ 121 yılında çok sevdiği karısının zamansız ölümü üzerine büyük bir üzüntüye kapılmış ve devlet işlerini ihmal etmeye başlamıştı. Bu sırada Şav Wong adlı bir Çinli İmparatorun üzüntüsünü hafifletmek için ölen karısının hayalini bir perde arkasından ona gösterebileceğini söyler.^[13] Bu saray sanatçısı eşek derisinden ve renkli kumaşlardan yaptığı tasvirlerle ipek bir perde arkasından ses taklitleri eşliğinde imparatora ilk gösterisini sunar. Genelde saraylarda gösterim şansı bulan Çin gölge oyunları tarihi olaylar üzerine kuruludur ve bu temsillerde genellikle aristokrasi betimlenir.
• Hindistan: Dinsel temalara ağırlık verilen Hint gölge oyunları konularını Mahabharata ve Ramayana gibi ulusal Hint destanlarından alıyordu. Batı'da "danseden tanrılar" olarak da bilinen Hint gölge oyunları ilk kez 16. yüzyılda ortaya çıkmışlardır. Gösteriler Hinduizm'de kuklaların koruyucu tanrısı Şiva'nın tapınaklarının etrafında yapılıyordu.
• Endonezya (Cava): Konularını tarihi Cava destanlarından alan bu gölge tiyatrosu "wayang kulit" olarak anılmaktadır. Cava dilindewayang ruh, kulit de kuklaların yapıldığı bizon derisi anlamına gelir. Temsiller Gamelan müziği eşliğinde yapılmaktadır. UNESCO 2003'te "wayang kulit"i "Manevi Kültürel Miras Listesi"ne aldı.^[14] ("Karagöz ve Hacivat" da aynı listeye 2009'da girecektir). Bali’ye, Siyam’a, Malaya ve Birmanya’ya da buradan geçti.
• Malezya: Gölge tiyatrosuna Endonezya'da olduğu gibi bu bölgede de "wayang kulit" denilmektedir. Oyunlar konularını mitolojik ve töreye dayalı öykülerden almaktaydı ve sonunda mutlaka ahlâki bir kıssa bulunmaktaydı. Oyunlara Gamelan müziği eşlik etmekteydi.
• Tayland (Siyam): Gölge oyunlarına bu diyarda "Nang Yai" adı verilmektedir. Figürler meşin ve duvar yosunundan yapılmaktaydılar. Perdedeki görüntülere şarkılar ve ilâhiler eşlik ederdi. Nang dramaları Tayland sinemasına da ilham vermiştir.
• Mısır: "Karagöz ve Hacivat"ın 16. yüzyılda Osmanlı topraklarından Mısır'a geldiği şeklindeki görüş ağır basmaktadır.
• İtalya: Avrupa'da ilk kez 17. yüzyılda bu ülkede görüldü. Diğer Avrupa ülkelerine de buradan yayıldı.
• Fransa: En çok ilgi gördüğü ve önemsendiği Fransa'da "Ombre Chinoises" (Çin gölgeleri) olarak adlandırılan bu oyunlar tiyatronun bir dalı olarak kabul edildi, kabarelerde gösterildi, üzerine eserler yazıldı.^[15]

Sahte folklor[değiştir 01 Aralık 2021, 22:31

İyi bilgi vermişsiniz sevdim karagöz hacivat için üzüldüm la ama hayat bötle

Hande Verici cevap yazdı

Karagöz Oyunu Özellikleri, Bölümleri, Tipleri

Karagöz oyunu, Geleneksel Türk Tiyatrosunun başlıca türlerinden birisidir.

Türk toplumu Batılı anlamdaki tiyatro kavramını Tanzimat‘la birlikte tanımıştır. Tanzimat’tan önce Türk toplumunun bildiği tiyatro, seyirlik oyun ya da temaşa sanatıdır. Geleneksel tiyatronun Batı tiyatrosundan en önemli farkı bağlı kaldığı bir metin olmadan, doğaçlamaya dayalı olarak oynanmasıdır.

Karagöz Oyununun Özellikleri

■ Karagöz oyunu halkın ortak malıdır. Oyunlarda gösterilen konuların kim tarafından düzenlendiği bilinmez.

■ Zaman içerisinde her Karagöz sanatçısı oyuna bir şeyler eklemiş, zamanın ihtiyacı ve şartlarına göre konuları işlemiştir.

■ Bu oyun, birtakım şekillerin arkadan ışıklandırılmış beyaz perde üzerine yansıtılması temeline dayanır. Bu gösterimi yapan kişiye hayali ya da hayalbaz denir. Hayalinin yardımcısına çırak, yardak, dayrezen, sandıkkâr adları verilir.

■ Karagöz oyunundaki kişiler birer tiptir. Bu tiplerin en önemlileri “Karagöz” ile “Hacivat’tır. Karagöz öğrenim görmemiş, nüktedan, zeki bir tiptir. Hacivat ise biraz öğrenim görmüş, gösteriş meraklısı, yarı aydın bir tiptir. Oyunda yer alan diğer tipler perdeye sadece Karagöz ve Hacivat’la konuşmak için gelir.

■ Karagöz gölge oyunundaki diğer Tipler şunlardır:

• Zenne (kadın),
• Himmet Ağa,
• Tuzsuz Deli Bekir (sarhoş),
• Efe (zorba),
• Beberuhi (cüce ve aptal),
• Kayserili (pastırmacı),
• Acem (zengin),
• Yahudi (bezirgân),
• Çelebi (genç bir mirasyedi),
• Arnavut (bahçıvan),
• Arap,
• Frenk,
• Zeybek ve
• Tiryaki.

■ Karagöz oyununu, bir imparatorluk olan Osmanlı’nın toplumsal zenginliğinin hayal perdesine yansımış şekli olarak değerlendirmek mümkündür.

■ Gölge oyununun ortaya çıkışı ve ülkemize gelişi ile ilgili çeşitli rivayetler vardır. Gölge oyununun Uzak Doğu ve Orta Asya’dan dünyaya yayıldığı tahmin edilmektedir. Gölge oyununa ilk olarak ülkemizde Şeyh Muhammet Küşterî başlattığı için oyun perdesine “Küşterî Meydanı” adı da verilmiştir.

■ Her tipin perdeye gelişinde ve oyunun sonunda müzikal öğelerden faydalanılır.

■ Karagözcülük geleneği, usta-çırak ilişkisi içinde yüzyıllarca devam etmiştir.

Karagöz Oyunun Bölümleri

Karagöz oyunu, dört bölümden oluşur:

1. Mukaddime (Giriş): Oyunun başlangıç bölümüdür. Hacivat müzik eşliğinde

bir semai okuyarak perdeye çıkar. Semai bitince “Off… Hay Hak” diyerek perde gazelini okur. Ardından Karagöz gelir, aralarında atışma başlar.

2. Muhavere (Söyleşme):Sadece Karagöz ile Hacivat arasında geçen karşılıklı konuşmanın olduğu bölümdür. Bu bölümün amacı Hacivat ile Karagöz’ü tanıtmaktır. Muhaverenin bitiminde önce Hacivat sonra Karagöz perdeden ayrılır.

3. Fasıl: Oyunun asıl bölümüdür. Bu bölümde yardımcı kişiler de oyunun akışına göre yer alır.

4. Bitiş: Oyunun en kısa bölümüdür. Karagöz Hacivat’a bir tokat atar. Hacivat da “Yıktın perdeyi eyledin viran, varayım sahibine haber vereyim heman!” diyerek perdeden çekilir. Karagöz de Hacivat’a tehdit savurur. Bir sonraki oyunda yakası eline geçince neler yapacağını söyleyerek sonraki oyunun konusu hakkında bilgi vermiş olur. Karagöz, oyunun bittiğini haber verir, kusurları için özür diler. Gelecek oyunun adını ve yerini duyurup sahneden ayrılır.

Karagöz ve Orta Oyunundaki Kişiler

Ana Kişiler: Karagöz- Kavuklu; Hacivat- Pişekâr

Kadınlar: Bütün zenneler.

İstanbul Ağzı Konuşanlar: Çelebi, Tiryaki, Beberuhi.

Anadolulu Kişiler: Laz, Kastamonulu, Harputlu.

Anadolu Dışından Gelenler: Muhacir, Arnavut, Arap, Acem.

Zımmi (Müslüman olmayan) Kişiler: Rum, Frenk, Balama, Ermeni, Yahudi.

Engelliler ve Ruhsal Hastalar: Kekeme, Kambur, Kötürüm, Sağır, Hımhım.

Kabadayılar ve Sarhoşlar: Efe, Zeybek, Tuzsuz Deli Bekir, Sarhoş, Külhanbeyi.

Eğlendirici Kişiler: Köçek, Çengi, Kantocu, Hokkabaz, Hayalci, Curcunabaz, Çalgıcı.

Olağanüstü Kişiler, Yaratıklar: Büyücü, Cinler.

nest...

89863 89864 89865 89866 89867