Karahanlılar En Parlak Dönemi
Karahanlıların Önemli Özellikleri
Karahanlıların Önemli Özellikleri
Uygurlardan sonra Karluk, Çiğil, Yağma ve Tuhsi Türkleri tarafından Türkistan'da Karahanlılar Devleti kurulmuştur.
Devletin kurucusu Bilge Kül Kadır Han'dır. Satuk Buğra Han hükümdar olunca İslamiyeti resmi din kabul etmiştir. Bu gelişmelerden sonra Karahanlılar arasında İslamiyet hızla yayılmaya başlamıştır. Karahanlılar en parlak dönemlerini Yusuf Kadır Han zamanında yaşadılar. Onun ölümünden sonra Gaznelilere karşı başarılı olamamış, devlet ikiye ayrılmıştır (1042). Doğu Karahanlıları önce Selçuklulara daha sonra Karahitaylara bağlanmış, 1211'de yıkılmıştır. Batı Karahanlıları ilk olarak Selçukluların, ardından Karahitayların egemenliğine girmiş ve Harzemşahlar tarafından yıkılmışlardır (1212).
Karahanlıların Önemli Özellikleri
Karahanlılar, kurulan ilk Müslüman (Orta Asya) Türk devleti olup, Türk İslam tarihini başlatmışlardır.
Karahanlılar Türkçeyi (Hakaniye) resmi dil olarak kullanmışlar ve Türkçenin gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.
Ulusçu anlayış benimsemişlerdir. (Türkçe dilini kullanmışlardır.)
Türk İslam tarihinde ilk medrese ve kervansarayları kurmuşlardır. Bu durum Karahanlıların eğitim ve ticaret faaliyetlerine önem verdiklerini gösterir.
Karahanlılar, İslam öncesi Türk devletlerinde görülen ikili yönetim anlayışını devam ettirmiştir. Bu yönetim anlayışı güçlü bir merkezi otorite kurulmasını engellemiştir.
Karahanlılar, Türklerin yaşadığı ve önemli kültür merkezlerine ev sahipliği yapmış, alanlarda bulunmuşlardır. Bu nedenle Farsça ve Arapça etkili olamamıştır. Uygur kültürünün etkisinde kalmışlardır.
Karahanlılar Türk İslam kültür ve medeniyetinin temelini atarak Türk İslam eserlerinin ilk örneklerini ortaya koymuşlardır.
Bu eserlerin en önemlileri Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig'i, Kaşgarlı Mahmut'un Divan- ı Lügati't Türk'ü, Ahmet Yesevi'nin Divan-ı Hikmet'i, Edip Ahmet'in Atabet'ül Hakayık isimli kitaplarıdır.
Karahanlılar ile ilgili Örnek Tarih Sorusu
Karahanlılar,
I. Türkçeyi yaygın olarak kullanmışlardır.
II. Türk İslam tarihinde ilk medreseleri kurarak eğitime önem vermişlerdir.
III. Türk tarihinde ilk kervansarayları kurarak ticaretin gelişmesini sağlamışlardır.
Karahanlıların yukarıdaki özelliklerinden hangileri,Türk dünyasında öncülük rolü üstlendiklerinin bir göstergesidir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
Doğru Cevap: E Seçeneğidir.
- ^"Ankara'nın Başkent Oluşunun 89. Yılı Kutlu Olsun". ttk.org.tr. 2012. 19 Nisan 2013 tarihinde kaynağından(WMV) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
- ^Michal Biran (27 Mart 2012). "ILAK-KHANIDS". Encyclopedia Iranica. 1 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2019.
- ^V.V. Barthold, Four Studies on the History of Central Asia, (E.J. Brill, 1962), 99.
- ^"Arşivlenmiş kopya". 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2013.
- ^Reşat Genç, Karahanlı Devlet Teşkilatı, TTK Yay, , s. 4
- ^Biran, Micheal. 2015. “Qarakhanid Eastern Trade: Preliminary Notes on the Silk Roads in the 11th–12th centuries.” I
- ^Zeki Velidi Togan, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1981, s. 58.
- ^Le Strange Guy, Buldânü'l-Hilâfeti'şŞarkıyye, trc. Beşir Fransîs vd., Beyrut 1405/1985, s. 476-
- ^el-Gerdîzî, II, 278–279
- ^İA., VI, 254.
- ^Omeljan Pritsak, “Die Karachaniden” Der Islam 31 (193-54): 17
- ^"Encyclopaedia Iranica". 19 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2009.
- ^HUNKAN, Ömer Soner (29 Mayıs 2017). "Ö. S. HUNKAN, Türk Hakanlığı Karahanlılar. İstanbul 2015. Paradigma Akademi Yayınları, 504 sayfa (3 resim ve 3 harita ile birlikte). ISBN 9786059743082". LIBRI Kitap Tanitimi, Elestiri ve Ceviri Dergisi (3): 141-149. doi:10.20480/lbr.2017014. ISSN 2458-7826.
- ^Omeljan Pritsak, 1955, pp. 239-63; Doerfer, Elemente III, pp. 426-32.
- ^bk. Jamal Qarashi, Mulhaqat al-Sure aus Bartolda, Turkestan, I (Texte), 132: mata Satuq Bughra khan al-ghazi fi sanat 344 wa mashhaduhu bi-Artuj min qura Kashghar,wa [huwa] al-yaum ma'mur wa mazur, Mi. Grenard, Jour. As., Januar 1900, S. 6
- ^altın: aşağı, alt. Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 95, 108, 109
- ^ibid., 23
- ^"Satuk Buğra Abdülkerim Han". Tekin Gün:Karahanlılar Devleti. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ülüş الش Pay, halk arasında taksim, hisse.Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[ölü/kırık bağlantı]
- ^Abdulkadir İnan, Orun ve Ülüş Meselesi, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, I, İstanbul, 1931, sayfa 123.
- ^Abdulkadir Donuk, İdarî-Askerî Unvan ve Terimler, İstanbul, 1988, sayfa 85.
- ^Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Geliğme Çağları, İstanbul, 2001, II, s. 782-783.
- ^Abdulkadir İnan, Orun ve Ülüş Meselesi, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, I, İstanbul, 1931, sayfa 121-128.
- ^Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Geliğme Çağları, II, sayfa 782-783.
- ^İbrahim Kafesoglu, Türk Milli Kültürü, sayfa 688.
- ^Tuğ üzerine geniş bilği için bkz. Aldülkadir İnan, Tuğ-Bayrak (sancak), Türk Kültürü, 1966, sayfa 46.
- ^"Arşivlenmiş kopya". 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2016.
- ^TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[ölü/kırık bağlantı]
- ^"Karahanlılar" İslam Ansiklopedisi, Cilt:24, Sayfa:11, Yıl:2001[ölü/kırık bağlantı]
Ayrıca bakınız[değiştir Karahanlı Devleti (840 – 1212)
- Uygur Devleti’nin yıkılması sonrasında Yağma, Çiğil, Karluk gibi Türk boylarının birleşmesiyle Batı Türkistan’da Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulan Karahanlılar, bünyesindeki Karluk Türklerinin etkisiyle Satuk Buğra Han Döneminde İslamiyet’i kabul etmişlerdir.
- Böylece Karahanlılar Orta Asya’da İslamiyet’i kabul eden ilk Türk-İslam devleti olma özelliğine sahip olmuşlardır.
Uyarı: İslamiyeti kabul ettikten sonra Satuk Buğra Han’ın ismi Abdülkerim olmuş tur.
Uyarı: Karahanlı Devleti’nin merkezi yönetiminin başında Yuğruş adı verilen vezirler vardır.
- Karahanlılar, İlk Türk-İslam devleti olmasından dolayı Türk ve İslam kültürünün temelini atmışlar ayrıca ilk Türk-İslam eserlerini de vermişlerdir.
Bunlar;
1. Kutadgu Bilig → Yusuf Has Hacib
2. Divan-ı Lügat-ı Türk → Kaşgarlı Mahmut
3. Atabet-ül Hakayık → Edip Ahmet Yükneki
4. Divan-ı Hikmet → Hoca Ahmet Yesevi
Uyarı: Karahanlılar ilk Türk-İslam eserleri dışında Satuk Buğra Han Destanını da ortaya koymuşlardır.
- Karahanlılar, İslamiyet’i kabul etmelerine rağ men İslamiyet’i Araplaşma şeklinde algılamamış gerek kurucuları gerekse kurulduğu coğrafyadaki halkın Türk olmasından dolayı milli kimliklerini korumuşlardır.
Karahanlıların eski geleneklerini koruduklarının göstergeleri olarak;
- Orta Asya Türk devletlerinin veraset sistemini devam ettirmeleri (Kut İnancı – Boylar Federasyonu – İkili teşkilatı)
- Hükümdarlarının Han, Kağan, Hakan unvanlarını kullanmaları
- Uygur alfabesini kullanmaları
- Askeri anlamda Asya Hun Devleti hükümdarı Mete Han’ın kurduğu onluk sistemi kullanmaları
- Orta Asya’daki Türk devletleri gibi Toy şenlikleri yapmaları
- Resmi dil olarak Türkçeyi kullanmaları sayılabilir.
Karahanlıların İslamiyet’le birlikte değişen yönleri ise;
- Cihad düşüncesiyle hareket ederek İslamiyet’i yaymak için mücadele etmeleri
- Şer-i hukuk sistemini uygulayarak kadı ataması yapmaları
Uyarı: Karahanlıların İslamla birlikte hukuki yapıları değişmiştir. Bu yüzden bu hukuk kurallarının laik olduğu söylenemez.
- Başa geçen hakanların halifenin onayını almaları (menşur) sayılabilir.
Uyarı: Karahanlı hakanlarının amaçları halifenin dünyevi saygınlığından yararlanarak halk üzerindeki etkinliklerini artırmaktır.
Bunların dışında Karahanlılar;
- Gaznelilerle işbirliği yaparak Samanoğulları’nın varlığına son vermişlerdir.
- İpek Yolu için mücadele etmişler ticareti geliştirmek amacıyla Ribat adı verilen kervansaraylar kurmuşlardır. (Türklerde kervansaray kuran ilk Türk devletidir.)
- Devletin memur ihtiyacını karşılamak, bilimsel ve kültürel faaliyetleri canlandırmak amacıyla medrese açmışlardır. (Türklerde medrese açan ilk Türk devletidir.)
- Yoksul öğrencileri topluma kazandırmak amacıyla burslu eğitim uygulamasını başlatmışlardır. (Türklerde burs uygulamasını başlatan ilk Türk devletidir.)
- Devlet bünyesinde bimarhane adı verilen hastaneleri kurmuşlardır.
- Türk tarihinde düzenli işleyen ilk posta teşkilatını kurmuşlardır.
Uyarı: Karahanlılarda burs sistemi uygulaması ve halkın sağlık ihtiyaçlarının dikkate alınması sosyal devlet anlayışının göstergesidir.
Karahanlı Devletinin Yıkılışı
- En parlak dönemini Yusuf Kadir Han zamanında yaşayan Karahanlılar, Yusuf Kadir Han’ın ölümü sonrasında iç karışıklıktan dolayı 1042 yılında doğu ve batı olarak ikiye ayrılmıştır.
- Devletin doğusunu 1211 yılında Karahitaylılar yıkmış batısını ise 1212 yılında Harzemşahların yıkmasıyla Karahanlılar tarih sahnesinden silinmiştir.
nest...
Karahanlı Devleti (840 – 1212)
- Uygur Devleti’nin yıkılması sonrasında Yağma, Çiğil, Karluk gibi Türk boylarının birleşmesiyle Batı Türkistan’da Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulan Karahanlılar, bünyesindeki Karluk Türklerinin etkisiyle Satuk Buğra Han Döneminde İslamiyet’i kabul etmişlerdir.
- Böylece Karahanlılar Orta Asya’da İslamiyet’i kabul eden ilk Türk-İslam devleti olma özelliğine sahip olmuşlardır.
Uyarı: İslamiyeti kabul ettikten sonra Satuk Buğra Han’ın ismi Abdülkerim olmuş tur.
Uyarı: Karahanlı Devleti’nin merkezi yönetiminin başında Yuğruş adı verilen vezirler vardır.
- Karahanlılar, İlk Türk-İslam devleti olmasından dolayı Türk ve İslam kültürünün temelini atmışlar ayrıca ilk Türk-İslam eserlerini de vermişlerdir.
Bunlar;
1. Kutadgu Bilig → Yusuf Has Hacib
2. Divan-ı Lügat-ı Türk → Kaşgarlı Mahmut
3. Atabet-ül Hakayık → Edip Ahmet Yükneki
4. Divan-ı Hikmet → Hoca Ahmet Yesevi
Uyarı: Karahanlılar ilk Türk-İslam eserleri dışında Satuk Buğra Han Destanını da ortaya koymuşlardır.
- Karahanlılar, İslamiyet’i kabul etmelerine rağ men İslamiyet’i Araplaşma şeklinde algılamamış gerek kurucuları gerekse kurulduğu coğrafyadaki halkın Türk olmasından dolayı milli kimliklerini korumuşlardır.
Karahanlıların eski geleneklerini koruduklarının göstergeleri olarak;
- Orta Asya Türk devletlerinin veraset sistemini devam ettirmeleri (Kut İnancı – Boylar Federasyonu – İkili teşkilatı)
- Hükümdarlarının Han, Kağan, Hakan unvanlarını kullanmaları
- Uygur alfabesini kullanmaları
- Askeri anlamda Asya Hun Devleti hükümdarı Mete Han’ın kurduğu onluk sistemi kullanmaları
- Orta Asya’daki Türk devletleri gibi Toy şenlikleri yapmaları
- Resmi dil olarak Türkçeyi kullanmaları sayılabilir.
Karahanlıların İslamiyet’le birlikte değişen yönleri ise;
- Cihad düşüncesiyle hareket ederek İslamiyet’i yaymak için mücadele etmeleri
- Şer-i hukuk sistemini uygulayarak kadı ataması yapmaları
Uyarı: Karahanlıların İslamla birlikte hukuki yapıları değişmiştir. Bu yüzden bu hukuk kurallarının laik olduğu söylenemez.
- Başa geçen hakanların halifenin onayını almaları (menşur) sayılabilir.
Uyarı: Karahanlı hakanlarının amaçları halifenin dünyevi saygınlığından yararlanarak halk üzerindeki etkinliklerini artırmaktır.
Bunların dışında Karahanlılar;
- Gaznelilerle işbirliği yaparak Samanoğulları’nın varlığına son vermişlerdir.
- İpek Yolu için mücadele etmişler ticareti geliştirmek amacıyla Ribat adı verilen kervansaraylar kurmuşlardır. (Türklerde kervansaray kuran ilk Türk devletidir.)
- Devletin memur ihtiyacını karşılamak, bilimsel ve kültürel faaliyetleri canlandırmak amacıyla medrese açmışlardır. (Türklerde medrese açan ilk Türk devletidir.)
- Yoksul öğrencileri topluma kazandırmak amacıyla burslu eğitim uygulamasını başlatmışlardır. (Türklerde burs uygulamasını başlatan ilk Türk devletidir.)
- Devlet bünyesinde bimarhane adı verilen hastaneleri kurmuşlardır.
- Türk tarihinde düzenli işleyen ilk posta teşkilatını kurmuşlardır.
Uyarı: Karahanlılarda burs sistemi uygulaması ve halkın sağlık ihtiyaçlarının dikkate alınması sosyal devlet anlayışının göstergesidir.
Karahanlı Devletinin Yıkılışı
- En parlak dönemini Yusuf Kadir Han zamanında yaşayan Karahanlılar, Yusuf Kadir Han’ın ölümü sonrasında iç karışıklıktan dolayı 1042 yılında doğu ve batı olarak ikiye ayrılmıştır.
- Devletin doğusunu 1211 yılında Karahitaylılar yıkmış batısını ise 1212 yılında Harzemşahların yıkmasıyla Karahanlılar tarih sahnesinden silinmiştir.