Karbonhidrat Ve Yağların Vücuttaki Görevi
Besin ve Besin Öğelerini Tanıyalım
Besin ve Besin Öğelerini Tanıyalım
Her gün farklı öğünlerde farklı besinler yiyoruz değil mi?
Peki, her öğün yediğimiz yemekleri ne kadar iyi tanıyoruz? Barındırdıkları besin öğeleri hakkında ne kadar bilgimiz var? Sevdiğimiz ve sevmediğimiz yemeklerin besin değerlerinin ne olduğunu biliyor muyuz? Yoksa bildiklerimiz sadece hangi besinin faydalı hangi besinin zararlı olduğu mu?
Haydi çocuklar, gelin besinleri ve besin öğelerini birlikte inceleyelim.
İlk insanlar, avladıkları hayvanlar ve doğada buldukları bitkilerle yalnızca karınlarını doyurmak için beslenirlerdi. Sonraki dönemlerde tarımdaki gelişmelerle kendi besinlerini yetiştirmeye ve daha çeşitli besinler tüketmeye başladılar. Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişle besinler birçok teknolojik süreçten geçtikten ve işlendikten sonra sofralarımıza ulaşmaya başladı.
Peki besin ne demek, bir de ona bakalım.
Besinler, vücudumuz için gerekli bileşenleri sağlayan, yenilebilir bitki ve hayvan dokuları olarak tanımlanır. Besin yerine, gıda veya yiyecek ifadeleri de kullanılıyor.
Besinlerin yapısında bulunan, karbonhidrat, protein, yağ, vitamin ve mineralleriyse besin öğeleri olarak tanımlıyoruz.
Şimdi bu öğelere biraz daha yakından bakalım:
Karbonhidratlar
Karbonhidratlar yediğimiz besinlerde en çok bulunan öğe. Gün içinde tükettiğimiz besin ve içeceklerle aldığımız enerjinin %55-60’ını karbonhidratlardan sağlarız.
Proteinler
Vücut hücrelerimizin büyük bölümü proteinlerden oluşur. Proteinlerin yapı taşı ise amino asitlerdir. Vücut proteinlerinin, hormon ve enzimlerin yapımı için ise besin yoluyla protein almamız gerekir.
Vitaminler
Vücudumuzda çok az miktarda vitamin bulunur. Oysa vitaminlerin etkileri çok fazladır. Vitaminler vücudumuzda kendiliğinden üretilmediği için mutlaka besinlerle alınması gerekir. Vitaminler, başka besin öğeleri ve minerallerin vücudumuza fayda sağlaması için gerekli biyokimyasal olayları oluştururlar.
Örneğin;
B grubu vitaminler, aldığımız karbonhidrat, yağ ve proteindeki enerjiyi ve hücrelerin oluşmasını sağlayacak biyokimyasal olayları düzenler.
D vitamini, kalsiyum ve fosforun kemiklerimize ve dişlerimize taşınmasını sağlar.
A, E ve C vitaminleri vücudumuzdaki hasarı önlerken, zararlı maddelerin etkilerini de azaltırlar.
Mineraller
Vücudumuzun %4-5’i minerallerden oluşur. Kalsiyum, vücudumuzdaki minerallerin neredeyse yarısını, fosfor ¼’ünü, magnezyum, klor, sodyum ve kükürt ise kalan bölümünü oluşturur. Mineraller vücutta kemik ve diş gibi dokuların yapısına katılırlar; sağlıklı büyüme ve gelişmemizi sağlayarak yaşamımızı sürdürmemizi sağlarlar.
Bazı temel minerallerin vücudumuzdaki işlevlerine bakalım:
• Kalsiyum ve fosfor kemik ve dişlerimizin yapısına katılır.
• Sodyum ve potasyum vücudumuzda elektrolit dengesini sağlar.
• Demir, kanımızda oksijenin taşınmasını sağlar.
• Çinko ve selenyum vücudumuzun savunma sisteminde görev alır ve onu korur.
Su
Bildiğiniz gibi su yaşam için zorunlu bir ihtiyaçtır. Yediğimiz besinlerin sindirimi, vücudumuzda oluşan zararlı maddelerin atılması, vücut ısımızın düzenlenmesi için su olmazsa olmazdır.
Günlük su veya sıvı ihtiyacımızı içtiğimiz su veya içeceklerden olduğu kadar, yediğimiz besinlerin içindeki su ile de karşılarız.
Vücudumuzun dengesini sağlayan suyu temiz kaynaklardan sağlamalıyız.
Çünkü her insanın günde yaklaşık 2,5 litre sıvı kaybı olur. Sıcak havalarda, fiziksel aktivite yaptığımızda, çok proteinli ve tuzlu besinler tükettiğimizde ya da ateşlendiğimizde, ishal olduğumuzda vücuttaki su kaybı daha da artar. Vücuttaki dengeyi korumak için kaybettiğimiz suyu yerine koymalıyız.
Neden susarız?
Vücudumuzda su kaybı olduğunda beyindeki susama merkezi uyarılır ve susadığımızı hissederiz. Ama ishal olduğumuzda, vücudumuz suyla birlikte sodyum, potasyum gibi mineralleri de kaybettiği için susama hissi duymayabiliriz.
Uzmanlar, vücudumuzu gün boyu dengede tutmak için susamayı beklemeden su içmemizi öneriyor. Siz de ister okulda ster evde ister oyunda, nerede olursanız olun bol bol temiz su içmek için susamayı beklemeyin.
Su ihtiyacımızı nasıl karşılarız?
• İçme suyu ile,
• Yiyecek ve içeceklerle,
• Metabolik olaylar sonucu oluşan sıvılarla.
Su ve içecekler vücut dengemizin korunmasında çok önemli rol oynarlar. Vücut sağlığımız için gün boyu sıvı tüketmeliyiz.
Suyu temiz, sağlığımızı bozmayan kaynaklardan sağlamalıyız. Unutmayın çocuklar, her akan su temiz olmayabilir. Suyun berrak görünmesi onun temiz, mikropsuz olduğu anlamına gelmez. İçilebilir musluk suyu kullanıyorsanız, mutlaka bir süre akıttıktan sonra içmelisiniz.
Sıcak havalarda ve aktif olduğumuz zamanlarda vücudumuz daha fazla su kaybeder. Yani daha çok su tüketmemiz gerekir. Bu nedenle spor yapmadan veya oyuna başlamadan önce ve sonra su içmeliyiz.
Özellikle ishal durumunda kaybettiğimiz mineralleri almak için suyun içine bir miktar tuz ve şeker karıştırabiliriz.
Yağlar
Vücudumuzdaki yağlar aynı zamanda enerji depomuzdur. Vücudumuzun yaklaşık % 18’i yağdan oluşur. Harcadığımız enerjiden daha fazlasını alırsak, bu oran artar. Besinlerle az enerji alırsak da bu oran azalır.
Yağlar mideyi geç terk ettiği için daha çok uzun süre tokluk hissi verirler. Yeterince enerji almadığımız zaman, vücut enerji için kendi yağ deposunu kullanır. Yağ aynı zamanda, yağda çözünen vitaminlerin emilimi ve hormonların üretimi için de gereklidir.
Pıhtılaşmada etkin rol oynarlar.
Lökotrienler[değiştir kaynağı değiştir]
Lipitler kutuplu bir yapıya sahip değildir. Bunun için suda çözünmezler ya da çok az çözünürler. Eter, kloroform, benzen, aseton gibi organik çözücülerde çözünebilirler. Organik bir bileşik olduğu için temel olarak karbon, hidrojen ve oksijenden oluşurlar. Ayrıca yapılarında çeşitli farklılıkları oluşturan fosfor ve azot elementleri de bulunabilir. İçerdikleri karbon miktarı oksijen miktarına göre daha fazla olduğundan, yağlar vücutta yakıldığı zaman karbonhidrat ve proteinlere göre daha çok enerji verir. Yağların yakılması için daha çok oksijene gereksinim vardır. Genellikle enerji ve yapı maddeleri olarak kullanılan lipitlerin canlılar için önemli çeşitlerinden biri trigliseritlerdir.
Esterleşme (yağ oluşumu) sırasında, gliserol molekülü ile lipit asitlerinin arasından birer molekül su açığa çıkar. Bu tepkime sırasında gliserole üç ayrı çeşit lipit asidi bağlanabileceği gibi, aynı çeşit lipit asitler de bağlanabilir.
Lipitlerin canlı vücudunda çeşitli görevleri vardır. Lipit çeşitlerinden olan fosfolipitler, hücre zarının önemli bir bileşenini oluşturur. Lipitler glikozla birleşerek glikolipitleri, proteinlerle birleşerek lipoproteinleri oluşturur.
Lipitlerin hücrede yanması ile çok miktarda metabolik su açığa çıkar. Kış uykusuna yatan, uzun yolları kullanan hayvanların vücudunda depo ettikleri yağın yakılması sonucu enerji sağlanırken, açığa çıkan metabolik su da ihtiyaç duyulduğunda kullanılır.
Çeşitleri[değiştir Karbonhidrat nedir? Karbonhidratların görevleri, çeşitleri nelerdir? Karbonhidrat içeren besinler, yiyecekler
Beslenmemizde önemli bir yere sahip olan karbonhidrat günlük enerjimizin yüzde elliden fazlasını oluşturan besin gruplarıdır. Doğada genellikle büyük ve kütlesel moleküller halinde bulunan karbonhidratlar, vücudumuza giren çeşitli gıdaların enziminde de kullanılmaktadır. Kendi içerisinde seçeneklere ayrılan bu gıdalar az ya da çok değil kararında tüketildiği takdirde sağlıklı beslenmelerin ön koşulunu oluşturuyor.
Karbonhidratlar nelerdir?
Araştırmalar ve incelemeler sonucunda karbonhidratlar nelerdir sorusunun üç ana gruba ayrılmış çeşitleri bulunmaktadır. Her birinin yapısı ve görevleri farklı olup üçünün de eser miktarda insan sağlığına faydaları mevcuttur.
1- Monosakkaritler: Başta meyve şekeri olan fruktozlar olmak üzere birçok farklı bileşende yer alan karbonhidrat çeşitleri monosakkaritler adı ile biliniyor.
2- Disakkatitler: İki adet monosakkarit birbirine bağlanması sonucu meydana gelir. Süt ve çay şekerleri dışında maltoz adı verilen arpa şekerlerinde de yüksek oranda bulunur.
3- Polisakkaritler: İkiden fazla monosakkaritin bir araya gelmesiyle oluşan karbonhidrat çeşitleridir. Son derece büyük olan molekülleri yapılarında barındırır. Özellikle nişasta türü gıdalarda polisakkarit yapılarına rastlanmaktadır .
Karbonhidrat içeren besinler
1- Ekmek çeşitleri: En düşük kalorili ekmeklerde dahi eser miktarda bu maddeler bulunuyor. En çok ise buğday ekmeklerinde mevcuttur. Ekmekler az tüketildiği takdirde vücudun ihtiyaç duyduğu kadar karbonhidrat temin edilebilir. Ancak çok tüketildiği takdirde başta obezite olmak üzere birçok hastalığa doğrudan ya da dolaylı olarak neden olabilir.
2- Patates ve havuç: Hem tatlı hem de normal patates türlerinde bulunan karbonhidratlar kızartma yerine haşlanma yöntemiyle pişirildikleri takdirde son derece faydalı olmaktadır. Göz ve beyin sağlığına çok iyi gelen havuç sebzelerinde de insan sağlığına son derece iyi gelen proteinler ve karbonhidratlar mevcuttur.
3- Çikolata ve şeker: Bitter de dahil olmak üzere her çeşit çikolata karbonhidrat içeren besinler listesinde yer almaktadır. Ancak bitterde daha çok kakao mevcut olduğundan sağlıklı tüketimler için idealdir. Bununla birlikte tüm sütlü ve şerbetli tatlılarda da bu madde yüksek oranda yer almaktadır. Kilo problemleriyle uğraşan, kalp ve damar hastalıkları bulunan kişiler özellikle şerbetli tatlılardan uzak durması gerekmektedir. Sütlü tatlılar çok daha az oranda karbonhidrat içerdiğinden beslenme uzmanları ve doktorlar tarafından öneriliyor. Ancak sütlü tatlılar da haftada en fazla iki gün tüketilmelidir.
4- Baklagiller: Başta kuru fasulye ve nohut olmak üzere baklagiller karbonhidrat besinler grubunda yer alan diğer gıdalardır. Patates ve nişastalı gıdalara oranla çok daha sağlıklı tüketimler için ideal kabul edilen besin çeşitleridir. Aynı zamanda börülce ve bakla da bu grupta yer alıyor.
5- Süt ve yoğurtlar: Sadece yağlı değil yağsız sütlerin tamamında da karbonhidrat maddesi bulunmaktadır. Bununla birlikte meyveli yoğurtlar normal yoğurtlara oranla üç kat daha fazla karbonhidrat içeriyor.
Karbonhidratların görevleri
1- Vücuttaki su kaybını önlemek: Suyun vücut içerisinde tutulmasını sağlamak karbonhidratların görevleri arasında yer alıyor. Aynı zamanda elektrolitlerin tutulmasını sağlayarak kişilerin çok daha sağlıklı ve enerjik olmalarını da sağlamaktadır. Yeteri kadar karbonhidrat tüketilmediği takdirde vücut su kaybına uğramakta, bu da birçok sağlık sorunun ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
2- Enerji ihtiyacını karşılamak: Diğer vitamin ve proteinlerle karşılandığında enerji sağlaması bakımından karbonhidratlar son derece kritik bir öneme sahiptir. Ortalama olarak bir gram oranındaki karbonhidrat dört kalori içermektedir.
3- Protein ihtiyacını azaltmak: Eğer yeteri kadar karbonhidrat alınmazsa proteinler enerji için kullanılmaya başlar. Bu sebeple doğru miktarda vücuda alınan karbonhidratlar proteinlerin enerji için harcamasına engel olur.
Bağırsak hareketlerini de olumlu olarak etkileyen karbonhidratlar vücudun düzenli olarak çalışmasını da sağlamaktadır.
nest...
Karbonhidrat nedir? Karbonhidratların görevleri, çeşitleri nelerdir? Karbonhidrat içeren besinler, yiyecekler
Beslenmemizde önemli bir yere sahip olan karbonhidrat günlük enerjimizin yüzde elliden fazlasını oluşturan besin gruplarıdır. Doğada genellikle büyük ve kütlesel moleküller halinde bulunan karbonhidratlar, vücudumuza giren çeşitli gıdaların enziminde de kullanılmaktadır. Kendi içerisinde seçeneklere ayrılan bu gıdalar az ya da çok değil kararında tüketildiği takdirde sağlıklı beslenmelerin ön koşulunu oluşturuyor.
Karbonhidratlar nelerdir?
Araştırmalar ve incelemeler sonucunda karbonhidratlar nelerdir sorusunun üç ana gruba ayrılmış çeşitleri bulunmaktadır. Her birinin yapısı ve görevleri farklı olup üçünün de eser miktarda insan sağlığına faydaları mevcuttur.
1- Monosakkaritler: Başta meyve şekeri olan fruktozlar olmak üzere birçok farklı bileşende yer alan karbonhidrat çeşitleri monosakkaritler adı ile biliniyor.
2- Disakkatitler: İki adet monosakkarit birbirine bağlanması sonucu meydana gelir. Süt ve çay şekerleri dışında maltoz adı verilen arpa şekerlerinde de yüksek oranda bulunur.
3- Polisakkaritler: İkiden fazla monosakkaritin bir araya gelmesiyle oluşan karbonhidrat çeşitleridir. Son derece büyük olan molekülleri yapılarında barındırır. Özellikle nişasta türü gıdalarda polisakkarit yapılarına rastlanmaktadır .
Karbonhidrat içeren besinler
1- Ekmek çeşitleri: En düşük kalorili ekmeklerde dahi eser miktarda bu maddeler bulunuyor. En çok ise buğday ekmeklerinde mevcuttur. Ekmekler az tüketildiği takdirde vücudun ihtiyaç duyduğu kadar karbonhidrat temin edilebilir. Ancak çok tüketildiği takdirde başta obezite olmak üzere birçok hastalığa doğrudan ya da dolaylı olarak neden olabilir.
2- Patates ve havuç: Hem tatlı hem de normal patates türlerinde bulunan karbonhidratlar kızartma yerine haşlanma yöntemiyle pişirildikleri takdirde son derece faydalı olmaktadır. Göz ve beyin sağlığına çok iyi gelen havuç sebzelerinde de insan sağlığına son derece iyi gelen proteinler ve karbonhidratlar mevcuttur.
3- Çikolata ve şeker: Bitter de dahil olmak üzere her çeşit çikolata karbonhidrat içeren besinler listesinde yer almaktadır. Ancak bitterde daha çok kakao mevcut olduğundan sağlıklı tüketimler için idealdir. Bununla birlikte tüm sütlü ve şerbetli tatlılarda da bu madde yüksek oranda yer almaktadır. Kilo problemleriyle uğraşan, kalp ve damar hastalıkları bulunan kişiler özellikle şerbetli tatlılardan uzak durması gerekmektedir. Sütlü tatlılar çok daha az oranda karbonhidrat içerdiğinden beslenme uzmanları ve doktorlar tarafından öneriliyor. Ancak sütlü tatlılar da haftada en fazla iki gün tüketilmelidir.
4- Baklagiller: Başta kuru fasulye ve nohut olmak üzere baklagiller karbonhidrat besinler grubunda yer alan diğer gıdalardır. Patates ve nişastalı gıdalara oranla çok daha sağlıklı tüketimler için ideal kabul edilen besin çeşitleridir. Aynı zamanda börülce ve bakla da bu grupta yer alıyor.
5- Süt ve yoğurtlar: Sadece yağlı değil yağsız sütlerin tamamında da karbonhidrat maddesi bulunmaktadır. Bununla birlikte meyveli yoğurtlar normal yoğurtlara oranla üç kat daha fazla karbonhidrat içeriyor.
Karbonhidratların görevleri
1- Vücuttaki su kaybını önlemek: Suyun vücut içerisinde tutulmasını sağlamak karbonhidratların görevleri arasında yer alıyor. Aynı zamanda elektrolitlerin tutulmasını sağlayarak kişilerin çok daha sağlıklı ve enerjik olmalarını da sağlamaktadır. Yeteri kadar karbonhidrat tüketilmediği takdirde vücut su kaybına uğramakta, bu da birçok sağlık sorunun ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
2- Enerji ihtiyacını karşılamak: Diğer vitamin ve proteinlerle karşılandığında enerji sağlaması bakımından karbonhidratlar son derece kritik bir öneme sahiptir. Ortalama olarak bir gram oranındaki karbonhidrat dört kalori içermektedir.
3- Protein ihtiyacını azaltmak: Eğer yeteri kadar karbonhidrat alınmazsa proteinler enerji için kullanılmaya başlar. Bu sebeple doğru miktarda vücuda alınan karbonhidratlar proteinlerin enerji için harcamasına engel olur.
Bağırsak hareketlerini de olumlu olarak etkileyen karbonhidratlar vücudun düzenli olarak çalışmasını da sağlamaktadır.