Ergenlik süreci, kzlarda 8, erkeklerde 9 ya civarnda balyor. Erken ergenlik için 8 ya baz olarak kabul ediliyor.
6 – 8 ya arasndaki kz çocuklarnda meme geliimi yaknmasyla anne-babalarn bavurduunu söyleyen Doç. Dr. Mehmet Boyraz, unlar söylüyor:
Erken ergenlik tedavisinde geç kalnmamal
“Erken ergenlik tans koyabilmek için baz testlerin yaplmas gerekiyor. Hormonlarna bakyoruz, gerekirse uyar testi dediimiz bir takm hormonal uyar testleri yapyoruz, kemik yana bakyoruz, ultrasonla rahim ve yumurtalklarna bakyoruz. Eer bunlarn sonucu erken ergenlii düündürmüyorsa hastay belirli aralklarla takibe alyoruz. Meme geliiminden sonra adet görene kadar belli bir süre geçmesi lazm. Çok hzl gelimesi de bir sorundur. Normal artlarda meme geliimi baladktan 2,5 – 3 yl sonra adet görme balyor. Adet yann minimum 12 olmas gerekiyor diyebiliriz. Erken adet görme de erken ergenlik göstergesidir. Erken ergenliin yan sra bir de hzlanm ergenlik olarak adlandrdmz bir durum var. Burada da meme geliiminin hemen ardndan ya da ksa bir süre sonrasnda adet görmeye balanyor. Ailelerin çocuklardaki geliimi çok dikkatle izlemeleri gerekiyor. Geç kalndnda tedavi versek bile bir faydas olamyor. Burada kemik ya da önem tayor. Erkeklerde de testis boyutlar ölçülüyor. 2,5 cm ya da özel ölçüm aletiyle ölçtüümüzde 4 cc üzerine çkt zaman ergenlie girdiini kabul ediyoruz. Testisin 20 – 25 cc’ye kadar çkmas gereken bir zaman var, bu da 3 – 4 yl gibi bir süredir. Erkeklerde eer ergenlik saptanrsa altndan mutlaka bir hastalk çkabiliyor. Ancak kzlarda yüzde 85’inde nedenini bilemiyoruz. Genetik ve çevresel faktörler, beslenme, katk maddeli yiyecekler, ar kilo alma vb. bunlarn hepsi erken ergenlii tetikleyen eyler.”
Anne-baba boyunu topla, 13 ekle, 13 çkar
Erken ergenliin yüzde 80 – 85’inin tam olarak nedeninin bilinmediini söyleyen Doç. Dr. Mehmet Boyraz, “Beslenme en önemli faktörlerden birisidir. Yediklerimizde bulunan katk maddeleri, kullanlan tarm ilaçlar, kullandmz plastik ürünler ve içerdikleri maddeler en önemli etkenler diyebiliriz. Mümkün olduunca doal beslenmek, kilolu olmamak, spor yapmak erken ergenlii önlemede birer faktördür. yüzde 'inin nedeni beyin tümörleri, böbrek üstü bezi tümörleri olabilir. Bunlar çok çok nadir görülmektedir. Boyumuzun kaderini belirleyen kemik yamz ve anne – baba boyudur. Kendi yamza göre kemik yamz ileriyse boy bir noktadan sonra daha uzamaz. Kemik yann ilerlemesine sebep, erken ergenliktir. Östrojen ve testosteron hormonlar ilerlemeye sebep oluyor. Tedavide bunun önüne geçmeye çalyoruz.” diyerek tahmini boy ölçüsünün formülünü veriyor:
“Kemik yana göre çocuklarn ilerideki boylarn hesaplayabiliyoruz. Buna öngörülen boy diyoruz. Örnein, çocuk 10 yanda, kemik ya 12 ise bunun olmas gereken boyu hesaplayabiliyoruz. Kemik ya ne kadar ileriyse ilerleyen zamandaki boy kazanc o kadar düük oluyor. O yüzden kemik ya direkt boyla ilikilidir. Anne ve babann boy ortalamas da boyu belirleyen bir dier faktördür. Erkeklerde anne ve babann boyunu toplayp 13 ekleyip ikiye bölüyoruz, kzlarda da 13 çkartp ikiye bölüyoruz. Bu bize hedef boyumuzu veriyor.”
Erken ergenlik çocuklarn psikolojisini bozuyor
Erken ergenliin en önemli etkisi, ileriki yalarda oluacak boy ksal ve psikolojik faktörler olarak vurgulanyor. Çok küçük yata, çocuksuyken adet görmeye balayan kz çocuunun psikolojisinin bozulabildiini anlatan Doç. Dr. Mehmet Boyraz, “Aileler ve çocuk bir anda panikleyebiliyor. Erken ergenlik konusunda anne ve babalarn çok dikkatli olmalar ve hzlca doktora bavurmalar özellikle boy ksal açsndan çok önemlidir. Çünkü geç kalnd takdirde boy uzamas için yapabileceimiz hiçbir ey kalmyor. Ergenlik, 8 yandan önce balamsa, meme geliimi ve kllanma varsa, yaptmz testler uygun çkyorsa ve kemik ya çok ilerlememise bu hasta tedaviye uygun ideal hastadr. Kemik ya, kendi yan 6 ay veya 1 yldan fazla geçmemesi gerekiyor. Tedavideki amacmz çocuun kemiklerini ilerletmemektir. Bu tedaviyle ortalama cm boy kazancmz olabiliyor. Kemik yann 10 ya geçmemesi gerekiyor. Tedaviye gelecek olursak, GnRH hormonunu basklayan bir hormon veriyoruz. GnRH analou dediimiz ilaç ine eklinde, kas içine 28 günde bir hastann ya 12’ye gelene kadar yaplmaktadr. Aylk tedavileri tercih ediyoruz. Hastalar üç ayda bir kontrol ediyoruz. neden sonra hormon testleri yaparak ilacn ie yarayp yaramadn kontrol ediyoruz. Bu tedaviden sonra memede küçülme ve yok olma, kllanmada durma, kemik yann ilerlemesinde durma gözlemliyoruz. Boy da yine olmas gereken ekilde, ylda cm eklinde uzuyor. Boyun da çok hzl ilerlemesini istemiyoruz çünkü kemiklerin de hzl gelimesi anlamna geliyor. Tedavide amaç çocuklar normal fizyolojiye getirmektir.”
Ergenlik tedavisi ilaçlarnn yan etkisi yok
Tedavinin 11,5 – 12 yana kadar devam ettiini söyleyen Doç. Dr. Boyraz, tedavi bittikten sonra en geç bir yl içinde hormonlarn normal seviyelerine geldiini belirtiyor ve “Dünyada 20 yldr bu tedaviler kullanlyor. Çocuklarda çou zaman iyi tolere edilen ilaçlar, yan etkisi hemen hemen yok. SGK bu tedaviyi karlyor, bunun için bir rapor gerekiyor. Tedaviyi uyguladmz çocuklarn yüzde 90’nda olumlu sonuçlar alyoruz. Aileler mutlaka çocuklarnz kontrol ve takip edin. Eer erken bir geliim görüyorsanz mutlaka uzmana bavurun. Yaz tatili çocuklarn büyüme ve gelimesi için çok güzel dönemlerdir. Çocuklarnz mümkün olduunca doal besleyin, salkl alkanlklar edinmesine, spor yapmasna olanak salayn.” tavsiyelerinde bulunuyor.
Çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemi olarak tanımlanan “ergenlik” süreci biraz sancılı olabiliyor. Hormonlar devreye giriyor, fiziksel ve psikolojik değişiklikler meydana geliyor.
Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Doç. Dr. Mehmet Boyraz, ergenlik sürecinin kızlarda 8, erkeklerde 9 yaş civarında başladığını söyledi. Erken ergenlik için 8 yaşın baz olarak kabul edildiğini aktaran ve “6–8 yaş arasındaki kız çocuklarında meme gelişimi yakınmasıyla anne-babalar bize başvuruyor” diyen Doç. Boyraz, erken ergenlik tedavisinde geç kalınmaması gerektiğine vurgu yaptı.
ANNE-BABA BOYUNU TOPLA, 13 EKLE, 13 ÇIKAR!
Erken ergenliğin %80 – 85’inin tam olarak nedeninin bilinmediğini söyleyen Boyraz, “Beslenme en önemli faktörlerden birisidir. Yediklerimizde bulunan katkı maddeleri, tarım ilaçları, plastik ürünler ve içerdikleri maddeler en önemli etkenler diyebiliriz. Mümkün olduğunca doğal beslenmek, kilolu olmamak, spor yapmak erken ergenliği önlemede etkilidir. %'inin nedeni beyin ve böbrek üstü bezi tümörleri olabilir. Bunlar çok nadir görülmektedir.
UZUN MU OLACAKSINIZ, KISA MI?
Boyumuzun kaderini belirleyen; kemik yaşımız ve anne – baba boyudur. Kendi yaşımıza göre kemik yaşımız ileriyse boy bir noktadan sonra uzamaz. Kemik yaşının ilerlemesine sebep, erken ergenliktir. Östrojen ve testosteron hormonları ilerlemeye sebep oluyor. Tedavide bunun önüne geçmeye çalışıyoruz.”
ÇOCUĞUN BOYU NE KADAR UZAYACAK?
Boyraz, tahmini boy ölçüsünün formülünü ise şu şekilde anlattı:
“Kemik yaşına göre çocukların ilerideki boylarını hesaplayabiliyoruz. Buna, ‘öngörülen boy’ diyoruz. Örneğin, çocuk 10 yaşında, kemik yaşı 12 ise olması gereken boyu hesaplayabiliyoruz. Kemik yaşı ne kadar ileriyse ilerleyen zamandaki boy kazancı o kadar düşük oluyor. O yüzden kemik yaşı direkt boyla ilişkilidir. Anne ve babanın boy ortalaması da boyu belirleyen bir diğer faktördür. Erkeklerde anne ve babanın boyunu toplayıp 13 ekleyip ikiye bölüyoruz, kızlarda da 13 çıkartıp ikiye bölüyoruz. Bu bize hedef boyumuzu veriyor.”
ERKEN ERGENLİK ÇOCUĞUN PSİKOLOJİSİNİ DE BOZUYOR!
Erken ergenliğin en önemli etkisinin boy kısalığı ve psikolojik faktörler olduğunu dile getiren Boyraz, “Çok küçük yaşta adet görmeye başlayan kız çocuğunun psikolojisi bozuluyor. Aileler ve çocuk bir anda panikleyebiliyor. Erken ergenlik konusunda anne ve babaların çok dikkatli olmaları ve hızlıca doktora başvurmaları özellikle boy kısalığı açısından çok önemlidir. Çünkü geç kalındığı takdirde boy uzaması için yapabileceğimiz hiçbir şey kalmıyor. Ergenlik, 8 yaşından önce başlamışsa, meme gelişimi ve kıllanma varsa, yaptığımız testler uygun çıkarsa ve kemik yaşı çok ilerlememişse bu hasta tedaviye uygun ideal hastadır” diye konuştu.
ERKEN ERGENLİK NASIL TEDAVİ EDİLİLİR?
Kemik yaşının, çocuğun kendi yaşını 6 ay veya 1 yıldan fazla geçmemesi gerektiğini söyleyen Boyraz, tedavide izlenen yol hakkında ise şu açıklamayı yaptı:
“Tedavideki amacımız çocuğun kemiklerini ilerletmemektir. Bu tedaviyle ortalama cm boy kazancımız olabiliyor. Kemik yaşının 10 yaşı geçmemesi gerekiyor. Tedaviye gelecek olursak, GnRH hormonunu baskılayan bir hormon veriyoruz. GnRH analoğu dediğimiz ilaç iğne şeklinde, kas içine 28 günde bir hastanın yaşı 12’ye gelene kadar yapılmaktadır. Aylık tedavileri tercih ediyoruz. Hastaları üç ayda bir kontrol ediyoruz. İğneden sonra hormon testleri yaparak ilacın işe yarayıp yaramadığına bakıyoruz. Bu tedaviden sonra memede küçülme ve yok olma, kıllanmada durma, kemik yaşının ilerlemesinde durma gözlemliyoruz. Boy da yine olması gereken şekilde, yılda cm şeklinde uzuyor. Boyun da çok hızlı ilerlemesini istemiyoruz çünkü kemiklerin de hızlı gelişmesi anlamına geliyor. Tedavide amaç çocukları normal fizyolojiye getirmektir.”
Dünyada 20 yıldır kullanılan bu tedaviden %90 olumlu sonuç alındığını belirten Dr. Boyraz, ailelere; “Çocuklarınızı mutlaka kontrol ve takip edin. Erken bir gelişim görüyorsanız mutlaka uzmana başvurun. Yaz tatili çocukların büyüme ve gelişmesi için çok güzel dönemlerdir. Çocuklarınızı mümkün olduğunca doğal besleyin, sağlıklı alışkanlıklar edinmesine, spor yapmasına olanak sağlayın” tavsiyelerinde bulundu.