Kemik Yaşım Büyük Çıktı
Boyunuzu &#;kemik yaşı&#; ve &#;anne-baba&#; boyu belirliyor
Ergenlik süreci, k&#;zlarda 8, erkeklerde 9 ya&#; civar&#;nda ba&#;l&#;yor. Erken ergenlik için 8 ya&#; baz olarak kabul ediliyor.
6 – 8 ya&#; aras&#;ndaki k&#;z çocuklar&#;nda meme geli&#;imi yak&#;nmas&#;yla anne-babalar&#;n ba&#;vurdu&#;unu söyleyen Doç. Dr. Mehmet Boyraz, &#;unlar&#; söylüyor:
Erken ergenlik tedavisinde geç kal&#;nmamal&#;
“Erken ergenlik tan&#;s&#; koyabilmek için baz&#; testlerin yap&#;lmas&#; gerekiyor. Hormonlar&#;na bak&#;yoruz, gerekirse uyar&#; testi dedi&#;imiz bir tak&#;m hormonal uyar&#; testleri yap&#;yoruz, kemik ya&#;&#;na bak&#;yoruz, ultrasonla rahim ve yumurtal&#;klar&#;na bak&#;yoruz. E&#;er bunlar&#;n sonucu erken ergenli&#;i dü&#;ündürmüyorsa hastay&#; belirli aral&#;klarla takibe al&#;yoruz. Meme geli&#;iminden sonra adet görene kadar belli bir süre geçmesi laz&#;m. Çok h&#;zl&#; geli&#;mesi de bir sorundur. Normal &#;artlarda meme geli&#;imi ba&#;lad&#;ktan 2,5 – 3 y&#;l sonra adet görme ba&#;l&#;yor. Adet ya&#;&#;n&#;n minimum 12 olmas&#; gerekiyor diyebiliriz. Erken adet görme de erken ergenlik göstergesidir. Erken ergenli&#;in yan&#; s&#;ra bir de h&#;zlanm&#;&#; ergenlik olarak adland&#;rd&#;&#;&#;m&#;z bir durum var. Burada da meme geli&#;iminin hemen ard&#;ndan ya da k&#;sa bir süre sonras&#;nda adet görmeye ba&#;lan&#;yor. Ailelerin çocuklardaki geli&#;imi çok dikkatle izlemeleri gerekiyor. Geç kal&#;nd&#;&#;&#;nda tedavi versek bile bir faydas&#; olam&#;yor. Burada kemik ya&#;&#; da önem ta&#;&#;yor. Erkeklerde de testis boyutlar&#; ölçülüyor. 2,5 cm ya da özel ölçüm aletiyle ölçtü&#;ümüzde 4 cc üzerine ç&#;kt&#;&#;&#; zaman ergenli&#;e girdi&#;ini kabul ediyoruz. Testisin 20 – 25 cc’ye kadar ç&#;kmas&#; gereken bir zaman var, bu da 3 – 4 y&#;l gibi bir süredir. Erkeklerde e&#;er ergenlik saptan&#;rsa alt&#;ndan mutlaka bir hastal&#;k ç&#;kabiliyor. Ancak k&#;zlarda yüzde 85’inde nedenini bilemiyoruz. Genetik ve çevresel faktörler, beslenme, katk&#; maddeli yiyecekler, a&#;&#;r&#; kilo alma vb. bunlar&#;n hepsi erken ergenli&#;i tetikleyen &#;eyler.”
Anne-baba boyunu topla, 13 ekle, 13 ç&#;kar
Erken ergenli&#;in yüzde 80 – 85’inin tam olarak nedeninin bilinmedi&#;ini söyleyen Doç. Dr. Mehmet Boyraz, “Beslenme en önemli faktörlerden birisidir. Yediklerimizde bulunan katk&#; maddeleri, kullan&#;lan tar&#;m ilaçlar&#;, kulland&#;&#;&#;m&#;z plastik ürünler ve içerdikleri maddeler en önemli etkenler diyebiliriz. Mümkün oldu&#;unca do&#;al beslenmek, kilolu olmamak, spor yapmak erken ergenli&#;i önlemede birer faktördür. yüzde 'inin nedeni beyin tümörleri, böbrek üstü bezi tümörleri olabilir. Bunlar çok çok nadir görülmektedir. Boyumuzun kaderini belirleyen kemik ya&#;&#;m&#;z ve anne – baba boyudur. Kendi ya&#;&#;m&#;za göre kemik ya&#;&#;m&#;z ileriyse boy bir noktadan sonra daha uzamaz. Kemik ya&#;&#;n&#;n ilerlemesine sebep, erken ergenliktir. Östrojen ve testosteron hormonlar&#; ilerlemeye sebep oluyor. Tedavide bunun önüne geçmeye çal&#;&#;&#;yoruz.” diyerek tahmini boy ölçüsünün formülünü veriyor:
“Kemik ya&#;&#;na göre çocuklar&#;n ilerideki boylar&#;n&#; hesaplayabiliyoruz. Buna öngörülen boy diyoruz. Örne&#;in, çocuk 10 ya&#;&#;nda, kemik ya&#;&#; 12 ise bunun olmas&#; gereken boyu hesaplayabiliyoruz. Kemik ya&#;&#; ne kadar ileriyse ilerleyen zamandaki boy kazanc&#; o kadar dü&#;ük oluyor. O yüzden kemik ya&#;&#; direkt boyla ili&#;kilidir. Anne ve baban&#;n boy ortalamas&#; da boyu belirleyen bir di&#;er faktördür. Erkeklerde anne ve baban&#;n boyunu toplay&#;p 13 ekleyip ikiye bölüyoruz, k&#;zlarda da 13 ç&#;kart&#;p ikiye bölüyoruz. Bu bize hedef boyumuzu veriyor.”
Erken ergenlik çocuklar&#;n psikolojisini bozuyor
Erken ergenli&#;in en önemli etkisi, ileriki ya&#;larda olu&#;acak boy k&#;sal&#;&#;&#; ve psikolojik faktörler olarak vurgulan&#;yor. Çok küçük ya&#;ta, çocuksuyken adet görmeye ba&#;layan k&#;z çocu&#;unun psikolojisinin bozulabildi&#;ini anlatan Doç. Dr. Mehmet Boyraz, “Aileler ve çocuk bir anda panikleyebiliyor. Erken ergenlik konusunda anne ve babalar&#;n çok dikkatli olmalar&#; ve h&#;zl&#;ca doktora ba&#;vurmalar&#; özellikle boy k&#;sal&#;&#;&#; aç&#;s&#;ndan çok önemlidir. Çünkü geç kal&#;nd&#;&#;&#; takdirde boy uzamas&#; için yapabilece&#;imiz hiçbir &#;ey kalm&#;yor. Ergenlik, 8 ya&#;&#;ndan önce ba&#;lam&#;&#;sa, meme geli&#;imi ve k&#;llanma varsa, yapt&#;&#;&#;m&#;z testler uygun ç&#;k&#;yorsa ve kemik ya&#;&#; çok ilerlememi&#;se bu hasta tedaviye uygun ideal hastad&#;r. Kemik ya&#;&#;, kendi ya&#;&#;n&#; 6 ay veya 1 y&#;ldan fazla geçmemesi gerekiyor. Tedavideki amac&#;m&#;z çocu&#;un kemiklerini ilerletmemektir. Bu tedaviyle ortalama cm boy kazanc&#;m&#;z olabiliyor. Kemik ya&#;&#;n&#;n 10 ya&#;&#; geçmemesi gerekiyor. Tedaviye gelecek olursak, GnRH hormonunu bask&#;layan bir hormon veriyoruz. GnRH analo&#;u dedi&#;imiz ilaç i&#;ne &#;eklinde, kas içine 28 günde bir hastan&#;n ya&#;&#; 12’ye gelene kadar yap&#;lmaktad&#;r. Ayl&#;k tedavileri tercih ediyoruz. Hastalar&#; üç ayda bir kontrol ediyoruz. &#;&#;neden sonra hormon testleri yaparak ilac&#;n i&#;e yaray&#;p yaramad&#;&#;&#;n&#; kontrol ediyoruz. Bu tedaviden sonra memede küçülme ve yok olma, k&#;llanmada durma, kemik ya&#;&#;n&#;n ilerlemesinde durma gözlemliyoruz. Boy da yine olmas&#; gereken &#;ekilde, y&#;lda cm &#;eklinde uzuyor. Boyun da çok h&#;zl&#; ilerlemesini istemiyoruz çünkü kemiklerin de h&#;zl&#; geli&#;mesi anlam&#;na geliyor. Tedavide amaç çocuklar&#; normal fizyolojiye getirmektir.”
Ergenlik tedavisi ilaçlar&#;n&#;n yan etkisi yok
Tedavinin 11,5 – 12 ya&#;&#;na kadar devam etti&#;ini söyleyen Doç. Dr. Boyraz, tedavi bittikten sonra en geç bir y&#;l içinde hormonlar&#;n normal seviyelerine geldi&#;ini belirtiyor ve “Dünyada 20 y&#;ld&#;r bu tedaviler kullan&#;l&#;yor. Çocuklarda ço&#;u zaman iyi tolere edilen ilaçlar, yan etkisi hemen hemen yok. SGK bu tedaviyi kar&#;&#;l&#;yor, bunun için bir rapor gerekiyor. Tedaviyi uygulad&#;&#;&#;m&#;z çocuklar&#;n yüzde 90’&#;nda olumlu sonuçlar al&#;yoruz. Aileler mutlaka çocuklar&#;n&#;z&#; kontrol ve takip edin. E&#;er erken bir geli&#;im görüyorsan&#;z mutlaka uzmana ba&#;vurun. Yaz tatili çocuklar&#;n büyüme ve geli&#;mesi için çok güzel dönemlerdir. Çocuklar&#;n&#;z&#; mümkün oldu&#;unca do&#;al besleyin, sa&#;l&#;kl&#; al&#;&#;kanl&#;klar edinmesine, spor yapmas&#;na olanak sa&#;lay&#;n.” tavsiyelerinde bulunuyor.
Boy kısalığına yol açıyor, psikolojiyi bozuyor! (Erken ergenliğin nedenleri)
Genetik ve çevresel faktörler, katkı maddeli yiyecek ve içecekler aşırı kilo alma gibi nedenlerden kaynaklanan erken ergenlik, boy kısalığına yol açtığı gibi çocuğun psikolojisini de olumsuz etkiliyor.
Çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemi olarak tanımlanan “ergenlik” süreci biraz sancılı olabiliyor. Hormonlar devreye giriyor, fiziksel ve psikolojik değişiklikler meydana geliyor.
Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Doç. Dr. Mehmet Boyraz, ergenlik sürecinin kızlarda 8, erkeklerde 9 yaş civarında başladığını söyledi. Erken ergenlik için 8 yaşın baz olarak kabul edildiğini aktaran ve “6–8 yaş arasındaki kız çocuklarında meme gelişimi yakınmasıyla anne-babalar bize başvuruyor” diyen Doç. Boyraz, erken ergenlik tedavisinde geç kalınmaması gerektiğine vurgu yaptı.
ANNE-BABA BOYUNU TOPLA, 13 EKLE, 13 ÇIKAR!
Erken ergenliğin %80 – 85’inin tam olarak nedeninin bilinmediğini söyleyen Boyraz, “Beslenme en önemli faktörlerden birisidir. Yediklerimizde bulunan katkı maddeleri, tarım ilaçları, plastik ürünler ve içerdikleri maddeler en önemli etkenler diyebiliriz. Mümkün olduğunca doğal beslenmek, kilolu olmamak, spor yapmak erken ergenliği önlemede etkilidir. %'inin nedeni beyin ve böbrek üstü bezi tümörleri olabilir. Bunlar çok nadir görülmektedir.
UZUN MU OLACAKSINIZ, KISA MI?
Boyumuzun kaderini belirleyen; kemik yaşımız ve anne – baba boyudur. Kendi yaşımıza göre kemik yaşımız ileriyse boy bir noktadan sonra uzamaz. Kemik yaşının ilerlemesine sebep, erken ergenliktir. Östrojen ve testosteron hormonları ilerlemeye sebep oluyor. Tedavide bunun önüne geçmeye çalışıyoruz.”
ÇOCUĞUN BOYU NE KADAR UZAYACAK?
Boyraz, tahmini boy ölçüsünün formülünü ise şu şekilde anlattı:
“Kemik yaşına göre çocukların ilerideki boylarını hesaplayabiliyoruz. Buna, ‘öngörülen boy’ diyoruz. Örneğin, çocuk 10 yaşında, kemik yaşı 12 ise olması gereken boyu hesaplayabiliyoruz. Kemik yaşı ne kadar ileriyse ilerleyen zamandaki boy kazancı o kadar düşük oluyor. O yüzden kemik yaşı direkt boyla ilişkilidir. Anne ve babanın boy ortalaması da boyu belirleyen bir diğer faktördür. Erkeklerde anne ve babanın boyunu toplayıp 13 ekleyip ikiye bölüyoruz, kızlarda da 13 çıkartıp ikiye bölüyoruz. Bu bize hedef boyumuzu veriyor.”
ERKEN ERGENLİK ÇOCUĞUN PSİKOLOJİSİNİ DE BOZUYOR!
Erken ergenliğin en önemli etkisinin boy kısalığı ve psikolojik faktörler olduğunu dile getiren Boyraz, “Çok küçük yaşta adet görmeye başlayan kız çocuğunun psikolojisi bozuluyor. Aileler ve çocuk bir anda panikleyebiliyor. Erken ergenlik konusunda anne ve babaların çok dikkatli olmaları ve hızlıca doktora başvurmaları özellikle boy kısalığı açısından çok önemlidir. Çünkü geç kalındığı takdirde boy uzaması için yapabileceğimiz hiçbir şey kalmıyor. Ergenlik, 8 yaşından önce başlamışsa, meme gelişimi ve kıllanma varsa, yaptığımız testler uygun çıkarsa ve kemik yaşı çok ilerlememişse bu hasta tedaviye uygun ideal hastadır” diye konuştu.
ERKEN ERGENLİK NASIL TEDAVİ EDİLİLİR?
Kemik yaşının, çocuğun kendi yaşını 6 ay veya 1 yıldan fazla geçmemesi gerektiğini söyleyen Boyraz, tedavide izlenen yol hakkında ise şu açıklamayı yaptı:
“Tedavideki amacımız çocuğun kemiklerini ilerletmemektir. Bu tedaviyle ortalama cm boy kazancımız olabiliyor. Kemik yaşının 10 yaşı geçmemesi gerekiyor. Tedaviye gelecek olursak, GnRH hormonunu baskılayan bir hormon veriyoruz. GnRH analoğu dediğimiz ilaç iğne şeklinde, kas içine 28 günde bir hastanın yaşı 12’ye gelene kadar yapılmaktadır. Aylık tedavileri tercih ediyoruz. Hastaları üç ayda bir kontrol ediyoruz. İğneden sonra hormon testleri yaparak ilacın işe yarayıp yaramadığına bakıyoruz. Bu tedaviden sonra memede küçülme ve yok olma, kıllanmada durma, kemik yaşının ilerlemesinde durma gözlemliyoruz. Boy da yine olması gereken şekilde, yılda cm şeklinde uzuyor. Boyun da çok hızlı ilerlemesini istemiyoruz çünkü kemiklerin de hızlı gelişmesi anlamına geliyor. Tedavide amaç çocukları normal fizyolojiye getirmektir.”
Dünyada 20 yıldır kullanılan bu tedaviden %90 olumlu sonuç alındığını belirten Dr. Boyraz, ailelere; “Çocuklarınızı mutlaka kontrol ve takip edin. Erken bir gelişim görüyorsanız mutlaka uzmana başvurun. Yaz tatili çocukların büyüme ve gelişmesi için çok güzel dönemlerdir. Çocuklarınızı mümkün olduğunca doğal besleyin, sağlıklı alışkanlıklar edinmesine, spor yapmasına olanak sağlayın” tavsiyelerinde bulundu.